Morgunblaðið - 21.11.1947, Blaðsíða 2

2
MORGUHBLAÐIÐ
Föstudagur 21. nóv. 1947
tlR HEIMAHÖGUM:
Skammdegis-
verk komm-
«
únista
ÞEGAR það veldur óþægind-
um hve spennan í rafveitukerf-
inu er lág, ljósin deuf og hitinn
af Hitaveitunni með minna
tnóti. þá er eðlilegt að menn
ppyrji hvernig á þessu standi,
og hvaða ráð sjeu til úrbóta.
Vandkvæði þessi voru fyrir-
sjáanleg, og til þess ætlast að á
þeim yrði ráðin bót nú í haust
með því að koma bjer upp yara
stöð við Elliðaárnar sem fram-
leíðir rafmagn, til viðbótar við
Sogsveituna, þegar þess gerist
þorf. Og geti snerpt á hitanum
í Hitaveitunni, þegar á þarf að
halda.
Það væri eðlilegast, að allir
bæjaibúar væru samtaka í því,
að fá á þessu lagfæringar, —
með því að hraða smíði hinnar
nýju stöðvar „Toppstöðvarinn-
ar“ eins og hún er kölluð.
En síðan kommúnistarnir
hjerna hafa tekið að sjer, að
téfja allar framkvæmdir, eftir
því sem þeir geta, spilia verð-
mætum, draga úr atvinnu og
gera þjóðfjelagi sínu yfirleitt
alt það til óþurftar, sem þeir
geta, þá verða menn að ganga
út frá því sem gefnu, að komm-
únistar leggist eindregið á þá
Rveif, að tefja fyrir því, að hin
nýja stöð geti tekið til starfa.
Slík er stefnuskrá hinna er-
Jendu þjóna eins og verkin
sanna.
Kommúnistar vinna að
þessu atriði í stefnuskrá sinni,
eem kunnugt er, með því að
ota járnsmiðum út í verkfall.
Því án járnsmiðanna verður
ekki lokið við stöðina. Verkfall
járnsmiðanna rökstyðja komm-
únistar með því, að tvær iðn-
et jettir fái nú hærra vikukaup
en járnsmiðir. Verkfallið er sett
á, á þeim tíma sem þörf bæj-
arbúa fyrir ljós og hita er mest.
Sem eðlilegt er frá sjónarmiði
kommúnistanna.
Síðan er ríkisstjórninni kent
um verkfallið. Að hún skuli
ekki greiða það kaup sem járn-
smiðirnir fara fram á(!) En
það er jámsm'íðameistaTanna
og járnsmiðanna að koma sjer
saraan um kaupið. Ríkisstjórn-
-<n hefir ekkert með það mál
að gera. Sjái járnsmíðameistar-
ornir sjer fært að greiða járn-
nniðunum hærra kaup þá
tnyndu þeir gera svo.
Aftur á móti er það vitað mál
að eigendur. íslenskra veiði-
r.kipa geta ekki tekið á sig hærri
viðgerðarkostnað en nú er hjer
á Sandi. Það er ekki ríkisstjórn-
inni að kenna hve sá kostnað-
ur er orðinn mikill. Én það er
etefna þeirra manna sem vilja
stuðla að því, að fiskveiðar ís-
Jendinga haldi áfram, að til-
kostnaður útgerðarinnar verði
ekki hækkaður frá því, sem nú
er. Heldur verði hann lækkað-
Ur.
Kommúnistar vilja að sjálf-
Fögðu að tilkostnaður útgerðar-
l»nar verði hækkaður. Með því .
rnóti gera þeir sjer einmitt von
Bæjarstjórnin sam|Dykkir einróma tillögu
Jóhanns Hafsteins um undirbúning að
síidarverksmiðju hjer
Þarf að geta tekið til
starfa næsta haust
Á BÆJARSTJÓRNARFUNDI í gær flutþi Jóhann Haf-
stein eftirfarandi tillögu um undirbúning að síldarverk-
smiðju hjer á næstu grösum.
Bæjaistjórn Reykjavíkur ályktar að lýsa yfir eftir-
farandi:
Bæjarstjórnir. telur mjög aðkallandi og brýna nauðsyn
þess, að nú þegar sje framkvæmd ýtarleg rannsókn á því,
á hvern hátt verði með hagkvæmustum ráðum hægt að
nýta til fulls síldveiðimöguleika þá, sem eru og verða
kunna í Faxaflóa.
í þessu sambandi leggur bæjarstjórnin sjerstaka á-
herslu á eftirfarandi:
1. Stofnað sje til rannsóknarinnar með samvinnu eftir-
taldra aðila: Stjórnar síldarverksmiðja ríkisins,
Landssambands ísl. útvegsmanna, Fiskifjelags ís-
lands, Sjómannafjelags Reykjavíkur og bæjarstjórn-
ar Reýkjavíkur.
Rahnsókn málsins sje við það miðuð, að reynt verði
að Ijúka öllum nauðsynlegasta viðbúnaði fyrir byrj-
un næstu vertíðar, á hausti 1948.
Stefnt sje að því varðandi væntanlega mannvirkja-
gerð, svo sem byggingu síldarverksmiðju og annað
í sambandi við hagnýtingu afla, að efla sem víðtæk-
ast samstarf einstaklinga, fjelaga og þess opinbera
til þess í senn að flýta öllum framkvæmdum og um
leið að dreifa þeirri áhættu, sem óhjákvæmilega er
samfara slíkum framkvæmdum að svo komnu.
Felur bæjarstjórn borgarstjóra og bæjarráði að hafa
forgöngu um framgang þessa máls.
2.
3.
Ekki einsdæmi.
Þegar síldarhlaupið kom í
Kollafjörð á síðasta hausti, litu
menn svo á, að hjer væri um
einstakt fyrirbrigði að ræða, og
því vafasamt hvort ástæða væri
til, að búast við því, að slík síld
arganga endurtæki sig á næstu
árum.
Síðan síldin gerði aftur vart
við sig í haust, og það jafnvel
í ríkara mæli en í fyrra, er við-
horfið breytt^
Er það nú orðið almennt álit
sjómanna og útgerðarmanna, að
gera þurfi ráðstafanir til þess,
að hægara verði að hagnýta þá
síld, er hjer veiðist, en nú er.
Á tiltölulega skömmum tíma
hafa veiðst hjer um 100.000 mál
síldar,og það edda þótt gæftir
hafi verið stopular. Þegar tek-
ið er tillit til þess, hve þetta er
mikið magn, samanborið við
allan aflann, sem fjekkst í sum
ar, þá er greinilegt, að full þörf
er á því að tryggja það sem
best, að síldaraflinn sem fæst
hjer í Faxaflóa, geti komist til
fullrar hagnýtingar hjer nær-
lendis.
Þó síldarbræðsla sje starf-
rækt á Akranesi með þeirri að-
stöðu sem þar er nú, nær það
<S-
um að koma áformum sínum
í framkvæmd. Að stöðva fram-
leiðsluna. En þau áform eru
ckki miðuð við þarfir, óskir
fða velferð íslensku þjóðarinn-
ar. Þau eru sem kunnugt er
miðuð við það, að kommúnist-
um hjer á landi takist að koma
hjer á alvinnuleysi og stór-
vandræðum.
skamt. Þar mun vera hægt að
bræða 700 mál á dag. Og þó
hægt verði í beinamjölsverk-
smiðju suður með sjó, að bræða
1000 mál á dag, er þetta of lítið,
ef taenn gera ráð fyrir að önn-
ur eins síldarhlaup eigi sjer
hjer stað í framtíðinni, eins og
nú hefir verið.
Nú er aflinnjað miklu leyti
fluttur til Norðurlands, með
ærnum kostnaði og fyrirhöfn.
Erfitt að útvega til þess flutn-
ingaskip, og ýmsir aðrir örðug-
leikar á slíkum flutningum.
Hvalveiðistöðin.
Á næsta ári verður reist-
hvalaveiðistöð í Hvalfirði. Á
þeim tíma árs, sem Faxasíldar-
innar er von, munu hvalaveið-
ar liggja niðri, vegna alþjóða-
fyrirmæla um þær veiðar.
Menn sem standa að þeim
framkvæmdum, segja, að hægt
muni verða að bræða um 2000
mál á dag í þeirri stöð.
En til athugunar kemur hvort
hjer þurfi ekki stórfeldari fram
kvæmdir, til þess að tryggja
hagnýtingu síldaraflans.
Austfirðir og Akranes.
Á Alþingi var gerð um það
samþykt í fyrra, að ríkisstjórn-
in omdirbúi stofnun síldar-
verksmiðju á Austurlandi, fyr-
ir austan Langanes.
Komið hefir fram fyrirspurn
um það á Alþingi, hvað því
máli liði.
Pjetur Ottesen þingmaður
Borgfirðinga hefir komið fram
með tillögu til breytingar á lög
um um síldarverksmiðjur rík-
isins, og leggur til að reist verði
5.000 mála verksmiðja á Akra-
nesi.
Þó lagt sje til að Alþingi
samþykki að ríkið reisi síldar-
verksmiðju, hvort heldur hjer
við Faxaflóa, ellegar annars-
staðar, þá er ekki að vita hve
langan aðdraganda það mál
hefði, hve fljótt yrði hægt að
fá vjelar til verksmiðjunnar,
hvernig gengi með samkomu-
lagið í þinginu um það, hvar
verksmiðjan á að vera, eða
hvaða útvegi ríkið hefði með
fje til framkvæmdanna.
En það getur oltið á miklu,
að verksmiðjá slík yrði komin
til notkunar hjer á næsta
hausti.
Kunnugt er að útgerðarmað-
ur einn á vjelar 1 5.000 mála
verksmiðju, sem hann hafði
hugsað sjer að setja upp á
Siglufirði. Jeg hefi ástæðu til
að halda, að tillaga Pjeturs Otte
sen, um 5.000 mála verksmiðju
á Akranesi sje í einhverju sam-
bandi við vjelar þessar.
Menn taki saman ráð sín.
Jeg tel eðlilegt, að sem flestir
aðilar taki mál þetta upp, hvar
verksmiðjan á að vera hjer við
Faxaflóa, og hvernig henni á
að vera fyrir komið, hvort t.
d. ekki kæmi til mála, að reisa
þessa verksmiðju á annan hátt,
en gert hefir verið á undan-
förnum árum. T. d. að horfið
yrði frá því í þetta sinn, að
reisa dýrar steinbyggingar, ut-
anum hinar nauðsynlegu vjel-
ar, svo hægara yrði að breyta
til í verksmiðjunni eða flytja
verksmiðjuna, ef henta þætti
síðar.
Hjer getur komið margt til
greina. En aðalatriðið er, að
hafist verði handa sem fyrst, til
þess að aðstæður til síldarvinsl
unnar verði þegar á næsta
hausti mun bctri hjer í ná-
grenninu en þær eru nú.
Ályktun Jóhanns Hafstein
var samþykt með samhljóða öll
um atkvæðum bæjarfulltrú-
anna.
Björn Bjarnason kom með þá
breytingartillögu §ð í stað þess
að Jóhann legði til að fulltrúi
yrði kosinn frá Sjómannafje-
lagi Reykjavíkur, þá yrði full-
trúi í undirbúningsnefndinni,
frá Alþýðusambandi íslands.
Urðu dálitlar orðahnippingar
um það atriði. En tillaga Björns
feld með 10 atkv. gegn 5.
Hagnýting fiskúrgangs.
Jón A. Pjetursson skýrði frá
því, að fyrir alllöngu síðan,
hefði komi tillaga um það frá
Ingvari Vilhjálmssyni í sjávar-
útvegsnefnd bæjarins, að sam-
tök yrðu gerð um, að koma upp
beinamjölsverksmiðju. Hafa
hraðfrystihús bæjarins og fleiri
tekið þátt í undirbúningi þess
máls. Lóð hefir verið fengin
undir verksmiðju þessa í Orfir-
isey, og ráðgert að hafa við
hana allstórar þrær fyrir efni-
vöruna.
Vildi Jón að þersir aðilaþ
kæmu til, við undirbúning þess
máls, sem Jóhann flutti. Eis
taldi að eftir að þessi mikla
haustsíld kom til sögunnar, þá
mætti búast við, að þær ráða-
gerðir, sem verið hafa á döfinna
um það að hagnýta fiskúrgang
í mjöl, betur en gert hefir hjer
verið, muni hafa verið of smá-
tækar.
Hjer myndi þurfa að sjá fyr-
ir því, að fiskúrgangur hag-
nýtist betur en nú, þegar fisk-
beinum er dreift út um alt í ná-
grenni bæjarins, til þess síðan
að gera úr þeim annars flokks
mjöl.
Með því að reisa hjer síldar-
verksmiðju, væri líka opnaðir
möguleikar fyrir síldarsöltun.
En meðan hjer væri engin síld
arbræðsla, væri illmögulegt að
salta hjer síld, er fleygja þarf
allri úrgangssíldinni.
Jón A. Pjetursson vonaðisí
eftir því, að þingmenn bæjar-
ins yrðu skeleggir í því, að berj
ast fyrir, að verksmiðjan kæmj
upp hjer í Reykjavík.
Umræður.
Gísli Halldórsson benti á, að
tilvalið myndi vera að reisá
■síldarverksmiðju við Elliðaár-
vog. Því þar myndi vera hægt
að láta verksmiðjuna fá gufu
beint úr hinni nýju Elliðaár-
stöð, og rafmagnið er þar nær-
tækt.
Borgarstjóri benti á þær upp
lýsingar, sem Oscar Clausen
sagnfræðingur flutti nýlega í
útvarpið, um það, að síldargöng
ur hafi verið miklar hjer í Fló-
anum á síðustu öld. Svo líkur
ættu að geta verið fyrir því, að
framhald gæti orðið á þessum
haustveiðum úr því þær, era
byrjaðar. •
Friðrik Óiafsson mintist á, að
litlu máli skifti, hvaða menn
yrðu tilnefndir til þess að und-
irbúa málið, samanborið við
það, að undirbúningnum yrði
hraðað, svo að verksmiðja yrði
komin upp næsta haust.
Flutningskóstnaður á síldar-
málinu til Siglufjarðar er 20
krónur, sagði hann. Vel er hugs
anlegt, að hjer veiðist 500.000
mál. Ef flytja ætti þann afla til
Siglufjayðar, yrði flutnings-
kostnaðurinn éftir þessu 10
miljónir króna.
%
Vonir kommúnistans.
I endalok umræðunnar um
þetta mál, þakkaði Jóhann Haf
stein fyrir þær góðu undirtekt-
ir, er tillaga hans fjekk hjá bæj
arfulltrúunum. En um það leyti
sem atkvæðagreiðsla fór fram
heyrðist út yfir fundarsalinn að
bæjarfulltrúi kommúnista Stein
þór Guðmundsson muldraði i
barm sinn:
„Það verður vonandi enginn
ákafi í undirbúningnum“.
Með þessum látlausu orðum,
gerði þessi bæjarfulitrúi komm
únista mjög glögga grein fyrir
núverandi afstöðu flokksmanna
qinna, til framfaramála þeirra,
sem líkleg eru til að auka at-
vinnu landsmanna og afkösf
þjóðarinnar.