Morgunblaðið - 27.11.1947, Page 5

Fimmtudagur 27. nóv. 1947
MORGUNBLáÐ 10
Járnsmíðameisfari skrifar
Alagning og veruleiki
LAUGARDAGINN 8. nóv. s. 1. aðeins verði stiklað á þvi stærsta.
skýrði Morgunblaðið frá sam-
þykkt, sem gerð var á nýafstöðn-
um fundi L.I.Ú. en þar segir svo
m. a.:
„Einnig að álagning skipasmíða
stöðva, vjelaverkstæða, netagerða
og annara þeirra aðila, er vinna
að framleiðslutækjum útvegsins,
verði stórlækkuð og breytt frá
■því sem nú er“. Svo mörg eru þau
orð.
Hr. alþm. Lúðvík Jósefsson,
bergmálar. svo á Alþingi sam-
þykkt þessa, eftir þvi sem Þjóð-
viljinn skýrir frá. Og nú er svo
komið að þetta felst í lagabálki,
sem þrír aðalmenn kommúnista
flytja á Alþingi, sem meðal við
dýrtíð og verðbólgu.
Allt gefur þetta tilefni til nán-
ari íhugunar, ekki síst, þar sem
þetta upphaflega er runnið und-
an rifjum útgerðarmanna og
stefnt að járnsmíðafyrirtækjum,
sem standa um þessar mundir í
harðvítugri kaupdeilu, og gera
þar með tilraun til að spyrna
gegn hækkuðu kaupgjaldi, sem
að sjálfsögðu orsakar aukna dýr-
tíð í landinu.
Því miður verður ekki hjá því
komist að álíta að L.I.IJ. hafi lát-
ið nota sig, sem verkfæri í hönd-
um vissra áróðursafla, sem alls-
staðar koma á sundrungu í ís-
lensku atvinnulífi í dag. — Eða
halda þessir menn i alvöru að
vjelsmiðjurnar sjeu þeim óþarf-
ar eða þeir geti bætt afkomu út-
gerðarinnar með því að gera
smiðjurnar óstarfhæfar.
Það verður að efast um að
margir reyndir og dugandi út-
vegsmenn hugsi á þann veg. Álit
kommúnista geta menn látið sjer
í ljettu rúmi liggja, óheilíndi
þeirra og tvískinnungur er alltof
auðsæ eins og oft áður. Þeir vilja
lækka viðgerðarkostnaðinn í
smiðjunum og telja auðvitað
höfuð bjargráðið að efna til verk-
falls og hækka kaupið hjá járn-
smiðunum.
Nýsköpun atvinnuveganna og
aukin vjeltækni, sem skapast
hefir hjer undanfa»in ár hefir
gert meiri kröfur til vjelsmiðj-
anna en almenningur gerir sjer
Ijóst í fljótu bragði. Til þess að
mæta auknum kröfum m. a. frá
útvegsmönnum, sem ekki vilja
una því að binda skip sín við
bryggju og bíða eftir viðgerð, þá
hafa þessi fyrirtæki kappkostað,
án undantekningar að bæta að-
stöðu sína og vjelakóst. Sjerstak-
lega var þetta táknrænt á stríðs-
árunum. Og það er óvíst að tala
nýsköpunartogaranna hefði fyllt
þrjá tugi, ef smiðjurnar hefðu
ekki aðstoðað jafn drengilega við
að halda togaraflotanum úti og
raun ber vitni um, þegar arðvæn-
legast var á stríðsárunum. Is-
lenskur járniðnaðu.r sýndi á þess
um árum að hann var þess megn
ugur að annast allar togaravið-
gerðir, sem áður voru að mestu
framkvæmdar erlendis, og meir
en það. Gömul og úrelt skip, sem
hvorki hafði verið hægt að halda
við sómasamlega eða endurnýja
á kreppuárunum fyrir stríðið
voru byggð upp hjer heima.
Hvað sem kommúnistum líður,
þá efast jeg stórlega um að út-
gerðarmenn sjeu búnir að gleyma
þessum árum, og þeim þjóðnytja
störfum, sem þá voru unnin til
■ þess að unnt væri að halda út-
gerðinni gangandi.
Aðurnefnd ár var velgengni til
lands og sjávar. Og það má segja
að smiðjurnar hafi vaxið með
hverju verkefni, og verkefnin
voru ótakmörkuð.
Menn voru bjartsýnir á fram-
tíðina. Lánsfje til nýbygginga
auðfengið.
Tímarnir eru nú breyttir, örð-
Ugleikar hafa steðjað að hjá
vjelsmiðjum sem öðrum. Ú.tgerð-
ajmenn iáta fiá sjer fara tillög-
ur um að álagning smiðjanna
„verði stórlækkuð og breytt frá
því sem nú er“. Skal nú þetta
tékið til. nánari athugunar, þó
Því hefir verið haldið fram
ekki ósjaldan að vjelsmiðjurnar
hafi áhuga fyrir að greiða hátt
kaup, vegna prósentálagningar á
vinnuna. Reynslan sýnir hins-
vegar hið gagnstæða, enda hafa
engar starfsgreinar hjer á landi
háð öllu tíðari og harðari kaup-
deilur en einmitt járnsmíða-
meistarar. Sannleikurinn er sá
að allur kostnaður vjelsmiðjanna
fer vaxandi hlutfallslega og af-
koma þeirra versnandi, eftir því
sem kaupið hækkar. Til þess að
skýra þetta nánar, þá skal hjer
tekinn upp listi yfir sundurliðun
á kostnaði hjá vjelsmiðjunum
samkvæmt mjög gaumgæfilegri
athugun:
Orlofsfje, helgid., slysad. .. 11%
Tryggingargjöld ..........2 V2 %
Verkfærakostnaður .......... 7%
2014%
Húsaleiga, Ijós hiti og ræst-
ing, % hlutar .............. 4%
V erkf ræðileg aðstoð, %
hlutar .....................1%%
Stjórnar, skrifstofu og frkv.
stjdaun % hlutar .........6 % %
Bíla- og ferðakostnaður, %
hlutar ...................1% %
Vaxtatap vegna vinnu .... 1%
Skattar og gjöld, % hlutar 5%
Vinnurýrnun ............... 5%
Ýmislegt (fjelagsgj : pappír,
prentun, augl., risna, lögfr,-
aðstoð, endursltoðun, síma
og póstkostn.) % hlutar . ,2Vz%
af hverju láðist útgerðarmönn-
um að óska eftir auknurn ríkis-
rekstri í járniðnaðinum. Finnst
ekki mönnUm að !nð dásamlega
orð ríkisrekstur, sem nú er mest
smjattað á, sje líklegt bjargráð
að þessu sinni.
Það verður að krefjast þess af
ábyrgum fjelagssamtökum, sem
gerá samþykktir um þýðingar-
mikil mál, sem varða heill og
velferð aðalatvinnuvegs þjóðar-
innar, að eitthvað raunhæft liggi
á bak við tillögur þeirra og sam-
þykktir.
Dýrtíðin í landinu er mikil og
viðgerðarkostnaðurinn hefir að
sjálfsögðu aukist að sama skapi
eins og annað. — En þegar smiðj-
urnar standa i verkfalli til að
spyrna fæti við áframhaldandi
kaupskrúfu, þá er það kaldhæðni
örlaganna að þakkir og aðstoð
útgerðarmanna skuli yera sam-
þykktir, sem miða að því að gera
smiðjurnar tortryggilegar í aug-
um almennings.
^Jri&ril?
/7
C^maróóon
á
œuiur:
Þð5 fiefði síst sbiíegri áhrif á
heilsu þjóiarinnar ai eiga kos
áfengs öls
27%
Samtals .................4712%
Af sundurliðun þessari er Ijóst
hvernig kostnaðarliðir vjelsmiðj-
anna líta út í dag, enda hafa þeir
ailtaf breyst til hækkunar í hlut-
falli við útborguð vinnulaun.
Ennfremur má vekja athygli á
því að hin svokallaða 40% álagn-
ing er algjört rangnefni. Beinn
kostnaður er 20V2% en þá vant-
ar álagningu 27%%, til þess að
hægt sje að svara af rekstrinum
öllum sköttum og skyldum til
ríkis og bæjar, svo og öllum
kostnaði ains og undurliðunin ber
með sjer.
Framangreind kostnaðarsund-
urliðun skýrir einnig, hvers-
vegna ýmsar vjelsnriðjur, sem
starfa eftir svo kallaðri „40%
álagningu“, en ekki hafa getað
fleytt frám rekstri sínum á á-
kvæðisvinnu, umboðssölu, versl-
un og á annan hátt, hafa lagt , ..
árar í bát og gengið kaupum og j öllu tilheyandi, sem eru b>ggð-
sölum langt undir kostnaðarverði j ar fyrir 5000 mála afköst á sól-
EFTIRFARANDT spurningar
hafa verið lagðar fyrir mig, og
vil jeg ekki.skorast undan að
svara þeim.
1. Hvert er álit yðar á því, að
leyfð verði bruggun og sala ljetts
áfengs öls hjer á landi?
2. Teljið þjer líklegt, að það
mundi hafa skaðleg áhrif á heilsu
far landsmanna?
1. spurning: Ef svara á þessari
spurningu heiðarlega, og það
ætla jeg mjer að gera, verður að
hafa í huga það ástand, sem nú
ríkir um sölu og dreifingu áfengis
hjer á landi.
I útsölustöðum Áfengisversl-
unar ríkisins er rekin stórsala á
áfengum drykkjum. Jeg var
staddur í Áfengisversluninni i
Austurbænum laugardag nokk-
urn fyrir hádegi og heyrði mann,
sem að öðru leyti virtist ekkert
athugavert við, biðja um „tuttugu
flöskur af brennivíni". Jeg fylgdi
honum satt að segja út. Hann fór
með brennivínið inn í bíl, merkt-
an einni af bílstöðvum bæjarins,
og ók burt með. Annar var að
borga sína úttekt með 1060 krón-
um. Þá var þar ungur maður,
sem afgreiðslumanninum hefir
sennilega þótt nokkuð lítill, því
hann spurði hanii: „Fyrir hvern
ertu að kaupa?“ Drengurinn
nefndi nafn, og fór út með sína
flösku. Með öðrum orðum: Alla
virka daga getur hver sem er,
sem kominn er um og yfir ferm-
ingu, keypt eins mikið af áfengi
eins og hann vill og hefir peninga
til, þ. e. a. s., eins mikið og hann
vill, hinsvegar ekki eins lííið og
hann kann að vilja, því ekki er
hægt að kaupa minna en þriggja
pela flösku, og ekki neitt áfengi
daufara en 8—10%, aftur á móti
alt upp í 50—70%.
1 einu af hótelum bæjarins,
Hótel Borg, má veita áfengi eftir
vissum reglum.
Annars verður ekki sjeð, að
áfengislaust sje í hinum veitinga-
stöðum bæjarins, en þangað
munu gestirnir koma með flösk-
að norður á Siglufirði eru nú urnar í vösunum og drekka á-
geymdar nýjar og fullkomnar fengið í ræstingaklefum eða
Verður S þús. mála
síldarverfcsmlðla
reisl á Ákranesi!
PJETUR OTTESEN flytur
frumvarp um að reist verði 5
þús. mála síldarverksmiðja á
Akranesi. Skal byggingu henn-
ar lokið, ef unnt er, fyrir 1.
okt. 1948.
Til þessara framkvæmda
heimilast ríkisstjórninni að taka
lán að upphæð allt að 8 milj.
króna.
í greinargerð segir m. a.:
Með þessu frv. er lagt til, að
reist verði á Akranesi 5000
mála síldarverksmiðja með full
komnum útbúnaði, þróm og
fljótvirkum löndunartækjum.
Ráð er fyrir því gert, að kost-
að verði kapps um að hafa verk
smiðjuna fullbúna fyrir næsta
haust. Með tilliti til þeirra erfið
leika, sem nú eru á því að út-
vega.vjeíar, má á það benda,
vjelar til síldarbræðslu með
en aðrar að sökkva í skuldum.
I þessu sambandi er ekki ófróð
legt að taka til athugunar fjár-
lagaræðu hæstvirts fjármálaráð-
herra, sem birt var í sama blaði
og tillögur L.I.Ú. Þar er m.'a. get
ið fjárhags Landssmiðjunnar,
sem ríkið rekur í samkeppni við
einkasmiðjurnar. Þar segir m. a.
svo:
„Landssmiðjan hefur gefið lít-
ið í aðra hönd, þau ár sem hún
hefur verið rekin, enda illa að
henni búið frá öndverðu." „En
þetta (þ. e. byggingar og aukinn
vjelakostur) hefur orðið dýrt og
skuldir fýrirtækisins eru nú um
3,9 milj., auk þess sem ríkissjóð-
ur hefur nú þegar greitt upp í
tap á skipasmíðastöðinni við
Elliðaárvog kr. 1,650,000.00. Enn-
fremur skuldar Landssmiðjan í
ógreidda skatta kr. 682,000.00,
sem óhjákvæmilegt verður að af-
skrifa“ o. ». frv. Heildarskuldir
Landsmiðjunnar eru því 6,2 milj.
króna.
Það er því fullljóst af þessu, að
Landssmiðjan verður tæpast rek-
in öllu lengur, án þess að vera
verðbætt af ríkissjóði með miljón
um króna, auk eftirgjafa á skött-
um, þótt ekki sje hætt við að
opinberir aðilar hafi áhyggjur af
hinum aðiljunum, sem reka þessa
atvinnugrein á eigin spýtur, eða
sköttum og skyldum þeirra. Eða
arhring. Eru vjelar þessar eign
Óskars Halldórssonar útgerðar-
manns, og er engan veginn loku
fyrir það skotið, að ríkisstjórn-
in gæti komist að samkomu-
lagi við Óskar um kaup á vjel-
um þessum eða að samningar
tækjust milli hans og ríkísstjórn
arinnar um byggingu og rekst-
ur verksmiðjunnar á þeim
grundvelli, að hann legði til
skúmaskotum, eða fara til þess
új; í húsasund. -— Þeir drekka þá
bara þeim mun stærri sopa í einu,
til þess að þurfa sjaldnar út með
það. Hann kom ekki af Hótel
Borg maðurinn, sem jeg var að
sauma nefið á i morgun, og sem
dýr á tveimur fótum hafði gert
tilraun til að bíta af honum í
fylliríi í nótt.
Eftir lokunartíma áfengisversl-
unarinnar mun altaf vera hægt
að fá ekið heim til sín áfengi,
með því að hringja í símanúmer,
sem allir bæjarbúar þekkja. Þá
er að vísu ekki spurt að aldri
kaupanda, heldur bara, hvort
lega sist beíra, að áfengis sje
neitt úr flöskum, sem teknar ern
upp úr vasa, heldur en úr flösk-
um, sem standa á borði. í Dan-
mörku þykir engin skömm a<3
neyta víns, en það þykir skömm -
að kunna sjer ekki hóf. Þeir
menn í opinberum stöðum eða
trúnaðarstöðum, sem ekki geta
gætt starfs síns vegna ofdrykkju,
þeir missa traust fólks. Þeir kom-
ast ekki áfram. Þeir verða
víkja fyrir öðrum, sem betur
kunna mannasiði í Danmörku er
áfengið miklu minna þjóðarböl
heldur en það er hjer.
Vegna þeirrar reynslu, sera jeg
hefi af þessum tVeimur löndum,
er' það álit mitt, að hjer ætt.i a<5
brugga og selja áfengt öl. Jeg
viðurkenni ekki, að skapgerfS
okkar íslendinga sje þeim mun
veikari, eða við það meiri ræflar
yfirleitt, að við ættum ekki að
geta lært að umgangast áfengi
eins og mönnum sæmir og eins
og frændur okkar í öðrum löncf-
um, ef öðruvísi væri að farið, en
nú er og verið hefur. Jeg fæ ekki
skilið, að það sje skaðlegra fyrir
þá, sem ætla sjer að drekka á-
fengi, að drekka það útþynt, eins
og í öli, heldur en í sterkari
drykkjum frá 10—70%.
2. spurning: í áfengum dönsk-
um pilsner er 3,2%, vínandi, f
lageröli 3,10%, i exportlager
3,75%, í exportöli 4—4,3%, í
porter 5% vínandi. Næringargildi
í hverri flösku er 166—233 hita-
einingar.
I ljettum rauð- og hvít-vínum
er 8—10% vínandi, í sterkari
rauð- og hvít-vínum 11—13%.
Sherry, Portvín og Madeira inni-
halda 15—18%, Kognac, Rom og
Whisky 50—70% vínanda, en
Alaborgarákavíti 45%, (Tclurn-
ar eru úr árbók danska lækna-
fjelagsins).
Það mun ekki hægt að drekka
sig fulla í öli. Sjerstaklega munu
þess ekki dæmi, að menn við
öldrykkju geti orðið svo viti sínu
fjær, að þeir t. d. leggist með
tönnum á náungann. Því sterk-
ara áfengis, sem neytt er, þeim
mun skaðlegri áhrif hefir það á
líkamann, og á óvana unglinga
verkar sterkt áfengi sem eitur.
Þess vegna mundi það síst hafa
skaðlegri áhrif á heilsufar lands-
manna, þótt það áfengi, sem þeir
á annað borð neyta, væri sem
mest útþynt.
16. nóv. 1947.
tafmapsbiiun í Há-
vjelarnar. Væri það mikilsverð PeDingarnir sjeu til.
' , Þannxg er astandið hja okkur
ui þattur 1 sk.iotri lausn þessa nýn£lj 0g þýðir ekki að stinga
nauðsynj amáls, að samningar höfðinu niður í sandinn og neita
gætu tekist milli fyrrgreindra því.
aðila um það, að vjelar þessar 1 Danmörku, þar sem jeg þekki
, , . , , . , - vel til, er bruggað áfengt öl alt
fengjust 1 þessa fyrxrhuguðu upp j 5%> og þag selt ómkmark-
að. Þar eru flestallar víntegund-
ir seldar á mismunandi stór'um
ílöskum, alt frá flöskum, sem
taka bara eitt lítið glas af víni,
en auk þess í %, Va, % og í 3-ja
pela flöskum. Vínið er selt þar í
nærri öllum matvörubúðum. Þvi
er stilt út í glugga eins og hverri
annari vöru. Venjulegt fólk kem-
ur þangað inn og velur sjer vín-
flösku eftir því til hvers á að
nota vínið, hvort það á að drekka
fyrír mat, með mat, eða sitja með
það fram eftir kvöldum. Auk
þess má veita vín á flestöllum
veitingastöðum. Það þykir nefni-
KENSLA fellur niður við Há-
skóla Islands í dag.
I gærkvoldi var bilun á raf-
leiðslu í byggingunm og var
ekki hægt að vinrxa að viðgerð-
inni í gærkvöldi. Hjer er. ekki
um að ræða alvarlcga bilun og
mun viðgerðihni verðS lókíð í
dag.
Verður Hoover for-
stöðumaður Mars-
hallastoðarinnar!
SAGT er hjer í Washington, a<3
verið sje nú að rannsaka mögu-
leikana á því, að Herbert Hoov-
er, fyrrverandi Bandaríkjafor-
seti, taki að sjer forstöðu stofn-
unar þeirrar, sem stjórna mun
hinni væntanlegu Marshallað-
stoð. Það var Hoover, sem mjög
beitti sjer fyrir hjálp þeirri, sem
látin var í tje eftir heimsstyrj-
öldina fyrri. — Kemsley, •
Dr. Lange
í stjórn Póllands
NEW YORK: — Dr. Lange full-
trúi Pólverja í öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna mun fara heim
í nássta mánuði og taka sæti í
pólsku stjórnirini. Það mun enn
óákveðið hvaða embætti hanx*
muni gegna.