Morgunblaðið - 17.12.1947, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 17. des. 1947
MORGUTSBLAÐIÐ
9
LU mentir:
Einkalíf Napóleons
Oetave Aubry: Einkalíf
Napoleons. — Magnús
Magnússon íslenskaði. —
Útgefandi: Prentsmiðja
Austurlands, Seyðisfirði,
1946.
ÆFISAGNARITUN hefur að und
anförnu verið mjög stunduð með-
al flestra menningarþjóða. Hefur
hún nú verið greind nær alger-
lega frá öðrum greinum sagn-
fræðinnar, enda verður persónu-
saga aldrei nema lítill þáttur hinn
ar almennu sögu. í rauninni hafa
flestar ævisögur öllu meira sál-
fræðilegt en sagnfræðilegt gildi.
Margar hinna bestu ævisagna frá
síðustu áratugum standa á ýmsa
lund nær fögrum bókmentum en
sagnfræði, þótt stuðst sje við
sögulegar. heimildir. Svo er um
ævisagnarit Stefáns Zveigs og
sum rit Lyttons Stracheys. Líku
máli gegnir um rit Octaves Au-
brys sem ritað hefur þessa merku
bók um einkalíf Napóleons og
fleiri rit svipaðs efnis.
Napoleon Bonaparte, fátæki
Korsíkupilturinn, Jakobininn,
her'shöfðinginn, keisarinn, drott-
ínn hálfrar Evrópu, útlaginn á
St. Helenu, hefur verið viðfangs-
efni óteljandi sagnfræðinga og
sálfræðinga, enda eru fárra örlög
stórbrotnari og dramatískari en
hans. Mat manna á honum og
starfi hans hefur hins vegar frá
leyti sem slík kona gat elskað
aðra en sjálfa sig.
Einkalíf Napóleons er skemti-
leg og fróðleg bók, sem sameinar
bestu kosti sagnrits og skáldsögu.
íslendingar hafa frá fornu fari
haft sjerstakt yndi af ævisögum
og persónusögu, og þarf því ekki
að efa, að bókin hljóti miklar
vinsældir hjer. Frágangur allur
er góður, og hún er prýdd fjölda
mynda af ættingjum Napóleons
og öðrum samtíðarmönnum. Þýð-
ing Magnúsar Magnússonar er
góð eins og vænta mátti.
Olafur Haneson.
rr
,%m
rr
Nína Tryggvadóttir:
Kötturinn sem hvarf.
Út. Heimskringla.
Reykjavík, 1947.
KÖTTURINN sem hvarf, heitir
skemtileg og fallega myndskreytt
barnabók, sem Nína Tryggvadótt
ir listmálari hefur sent á jóla-
markaðinn í ár. Nína Tryggva-
dóttir hefur þegar unnið hugi og
hjörtu yngstu „lesenda“ landsins
með jólabók sinni frá í fyrra:
JÓN ÞORSTEINSSON
sýsluskrifari, sextugur
Litlu svörtu gimbur, sem strax
öndverðu verið afar misjafnt, og varð uppáhaldsbók ailra barr.t á
svo er enn. Sumir hafa talið hann
hugsjónamann og frelsishetju,
aðrir samviskulausan tækifæris-
sinna og ævintýramann og einn
versta harðstjóra allra alda. Nú
á dögum eru þó flestir sagnfræð-
ingar og ævisagnaritarar horfnir
frá þessum öfgum. Napóleon var
einkennilegt barn óvenjulegra
umbrotatíma, afburðamaður á
aldrinum 2—6 ára. En ef dæma
má eftir þeirri hrifningu, sem
Kötturinn sem hvarf hlaiit hjá
barnahóp í leikskólanum í Suður-
borg, má búast við að Litla svarta
gimbur eigi sjer þar skæðan
keppinaut.
Enginn skyldi furða sig á vin-
sældum „Kattarins sem hvarf“.
Sannleikurinn er sá, að sú bók
fjölmörgum sviðum, en þó með | fullnægir betur beim kröfum, er
margar veilur og skapbresti. — nútíma uppeldisfræði gerir til
Flestir munu nú telja, að hann I barnabóka, en flestar aðrar ís-
hafi meir látið stjórnast af valda-
fýkn en hugsjónum, en þó stend-
lenskar barnabækur gera.
Sagan er skrifuð í. ljettu ljóð-
ur hann að skapgerð og innræti formi, með einföldu orðalagi,
himinhátt yfir því samsafni skrið þsegilegu hljóðfalli, rími og
dýra, hentistefnumanna og svik-
ara, sem hann hafði í kringum
sig.
Octave Aubry tekur sjer fyrir
hendur að lýsa einkalífi Napóle
skemtilegum endurminningum.
Stuðlar allt þetta að því að halda
athygli barnsins við efnið og
vekja efíirvæntingu þess. Sagan
er stutt, efnið auðskilið, enda sótt
ons og sálarlífi, en ætlar sjer eng-i í reynsluheim barnsins sjálfs. —
an veginn að lýsa stjórnmálasögu Ekkert yfirnáttúrlegt skeður. En
Napóleonsáranna, enda er það í augum barnsins er það hríf-
önnur saga. Rit þetta styðst í öll-
um aðalatriðum við sögulegar
andi ævintýri að fylgjast með
leitinni að kisu um alla stofuna
heimildir, og er auðsætt að höf- og grilla að lokum í grænar
undur hefur lagt mikið starf í að ' glyrnurnar á kisu í gegnum nátt-
ránnsaka ævi Napóleons. Þó líkist1 myrkrið. (Kisa ljet sjer neínilega
bókin um margt fremur sögulegri ekki nægja að fá „rúllupylsu og
skáldsögu en • venjulegu sagn- j rjóm.akrús,“ heldur laumaðist út
fræðiriti. Yfirleitt er bókin ágæt- í myrkrið til „að krækja sjer í
lega samin og líkist um fjör og gráa mús“). Ekkert hræðilegt
andríki ævisagnaritum Stefáns kerour fyrir í kvæðinu. Engir
Zweigs. Lýsingin á einmana, gráðugir úlfar, engar grimmar
stolta óg viðkvæma Kprsíku- galdranornir eru til að raska hug
drengnum í herskólanum í Bri- arró barnsins. Ekkert vekur ótta,
enne verður ógleymanleg. Og á einungis undrun og eftirvænt-
hátindi valda sinna og frægðar
er Napóleon í rauninni sami litli
Korsíkudrengurinn, flillur skap-
hrigða, harður og viðkvæmur,
grimmur og mildur, hrokafuliur
<og haldinn sárri vanmáttarkend.
Eáir af harðstjórum veraldarsög-
unnar hafa verið mannlegri en
Napóleon og fáir eða engir þeirra
eru geðþekkari, þrátt fyrir alt.
Mikið er rætt um ástarævintýri
Napóleons og samband hans við
konur, og er þar margt til tínt.
Minnisstæðust verður lýsingin á
Jósefínu, fyrri konu Napóleons,
en engin kona mun hafa haít eins
mikil áhrif á'ævi hans og hún.
.Lýsirigin á þessari lauslátu og
eigingjörnu, en þó hjartagóðu
konu, er snildarleg, alt frá því er
Napóleon hittir hana sem hálf-
gerða Vændiskonu í húsi Barras
og þar til er hún örvingluð og
yfirgefin af flestum undirritar
skilnaðarskrá þeirra. Hjónaband-
ið við Napóleon var henni í
fyrstu ekkert nema hagsmuna-
samband, en tilfinningar hennar
til hans breytast með tímanum
L.eins konar ást, að svo miklu
ingu. Þannig eiga sögur og Ijóð
yngstu barnanna að vera.
Eins og vænta mátti er mynd-
skreyting bókarinnar prýðileg.
Hún er ekki aðeins gerð af mik-
illi smekkvísi, heldur og af næm-
um skilningi á þroska tilvonandi
„Iesenda“ bókarinnar. Myndirn-
ar eru upphaflega klipptar út úr
mislitum pappír, en ekki teikn-
aðar. Slík myndskreyting er mjög
við hæfi barna. En því miður
hefur litprentun myndarina víða
tekist verr en skyldi. Myndirnar
eru stórar, litsterkar og einfald-
ar að gerð. Aðeins aðalatrið.in
eru sýnd, aukaatriðum er slept.
Þannig þurfa myndir fyrir litlu
börnin að vera, til þess að þau
njóti þeirra fyllilega.
Nína Tryggvadóttir á sannar-
lega þakklæti skilið fyrir mynd-
irnar og ljóðin um „Köttinn sem
hvarf“. Vonandi á hún ennþá eft-
ir' að auðga bókmentaheim
yngstu barnanna, svo að um mun
ar. Þau bíða óþreyjufull næstu
bókar.
Rvík, 13. des. 1947.
Valborg Sigurðardóttir.
SEYTJÁNDI desember 1947, er
sextíu ára afmælisdagur Jóns Þor
steinssonar, sýslufulltrúa í Vík.
Hann er fæddur (17. 12. 1887)
í Norður-Vík í Mýrdal og hefur
að mestu átt þar heima, Þó Víkur
kauptún megi líka telja heimili
hans, þar sem hann vinnur dag-
lega margþætt embættisstörf á
skrifstofu sinni og leysir af hendi
forystu all-umfangsmikilla stofn-
ana og fyrirtækja. Vanalega er
sýslufulltrúann að hitta heima,
og dagsdaglega er mesti manna-
gangur á skrifstofu hans. Margur
á þangað erindi. Hann hefur þó
til, að bregða sjer í flugferðalag
allar leiðir austur í Austur-
Skaftafellssýslu, því að sýslu-
mannsembættinu hefur hann
gegnt í forJJjjllum hins reglulega
sýslunjanns.
En helst éngan dag vildum við
Mýrdælingar missa Jón Þorsteins
son frá störfum heima. Hann
gegndi svo margvíslegum ábyrgð
armiklum störfum fyrir hjeraðið,
rjeði manni heilræði og greiddi
úr hverskonar vanda, þegar þess
var leitað. Og með svo fullúm
rjetti ber sýslufulltrúi Jón Þor-
steinsson nafnið hjeraðshöfðingi,
að það saknar þess hver sem kem
ur til Víkur, ef hann er að heim-
an, og Víkurbúar kunna best við
að sjá hann daglega. Þa8 marg-
borgar sig að koma til hans og
njóta viðmóts hans, sem er lífs-
glatt, styllt og mannbætandi.
Það segja flestir, sem komið
hafa í Vík í Mýrdal, að þar sje
fagurt og kauptúnið mennilegt.
Þar býr og tígulegur hópur stór-
huga framfaramanna. Kauptúnið
er ekki nema sem næst 50 ára
gamalt, en þar hefur ein fram-
kvæmdin rekið eftir annari, svo
þar er gott að búa, við flest hin
bestu nýtísku skilyrði. — Meðal
brautryðjenda og forustumanna
þar hefur Jón Þorsteinsson verið
framarlega, frá því um 1914.
Það fórust svo orð, merkum
ferðamanni, sern var að skoða
Skaftafellssýslu: Að hor.um
finndist Skaftfellingar traust-
lega byggðir menn og bera svip
af háfjallalandi sínu. Þeir eru
tápmiklir, listgefnir starfsmenn.
Þannig er nú þetta, þeir eru til
ennþá, sviphreinir, kaldir á að
sjá en undir slær heili hiarta,
þrungið tilfinningum þeim, er í
brjósti búa. Karlmennskan er
þeim runnin í merg og bein, og
átök þeirra föst, hvert heldur, er
að slá á vesalmennskuna eða
glæða lífsþróttinn til umbóta. —
Einn af þessum mönnum er Jón
Þorsteinsson, sýslufulltrúi og í
fremmstu röð. í næstu ættliði er
hann af Skaftfellsku bergi brot-
inn, foreldrar hans, Þorsteinn
Jónsson, hreppstjóri, og Ragn-
hildur Gunnlaugsdóttir, hjón í
Norður-Vík, valinkunn efnahjón.
Þorsteinn hreppstjóri Jónsso.n,
annar mestur jarðahótamaður í
Mýrdal á sinni tíð, og sæmdur
verðlaunum úr Kristjánssjóði IX.
Frú Ragnhildur var einkadóttir
Gunnlaugs, bónda í Norður-Vík
og konu hans, Elsu Dóróteu Þórð-
ardóttur, prófasts í Fagradal. —
Þau bjuggu í Norður-Vík fn
j 1830 til 1883, að Guðlaugur and-
| aðist þar. Bjó c-kkjan þá áfram
j og hjelt uppi hinni sömu rausn,
1 bæði um fólkshald og atorku alla,
j þar á meðal lceypti hún ábúðar
jörðina Norður-Vík af landsjóði.
Þar var mannmargt heimili hjá
Gunnlaugi afa Jóns, sýslufulltrúa
öll þau ár er hann bjó, og margir
fátækir unglimgar fóstraðir þar.
Meðal þeirra var Þorsteinn Jóns-
son, sem hafði misst föður sinn
ungan. Hann gekk svo að eiga
Ragnhildi, einkadóttur fósturfor-
eldra sinna, um 1880, og bjuggu
þau hinu mesta höfðingsbúi í
j Norður-Vík til 1916, að Þorsteinn
dó.
j Börn þeirra voru þrír synir.
| Elstur var Gunnlaugur, síðar
I læknir á Þingeyri, en yagstur
j Teódór, er dó í æsku. En Jón
I Þorsteinsson, fór til náms í vérsl-

unarskóla 1907—’8. Og stundaði
fyrst um sinn verslun í Vík. —
Keypti hlut í gömlu Brydes-versl-
un, sem þá var komin í eign Þor-
steins ÞorsteinsSonar, kaup-
manns og var þar bókhaldari um
sinn. Byggði hann þá útbyggingu
(kvist) á verslunarhúsið, og bjó
þar nokkur ár. Þar bjó svo næst-
ur Gísli Sveinsson, sýslumaður.
Nú er þetta eign kaupfjelags
Skaftfellinga í Vík.
Árið 1914 gengu þau í hjóna-
band Arnbjörg Aðalsteinsdóttir,
Jónssonar, fiskimatsmanns á
Akraræsi og Jón Þorsteinsson í
Norður-Vík. Þau tóku svo við
búi í Norður-Vík, eftir lát Þor-
steins, hreppstjóra. Arnbjörg er
prúð húsfreyja göfugleg og stjórn
söm, raungóð öllum, sem bágt
eiga, og hennar njóta að og Norð-
ur-Víkur heimiiið hjelt sinni
fornu virðingu og heldri manna
svip, að fornu og nýju. Þau hjón
eignuðust 3 syni, og eru tveir a
lífi, uppkomnir.
Það meintu menn, að hugur
Jóns Þorsteinssonar hneigðist að
listrænu starfi og verslunarmál-
um og hann var þegar ðrðinn
kaupinaður. Mikill búmaður
myndi hann varla verða. — Og
mikinn búmann þurfti þó til að
halda Norður-Víkur búinu í
rjettu horfi. Hæglátlega byrjuðu
þau ungu hjóriin líka búskapinn
og bárust lítið á. En heimilislífið
var gott og fáguð öll umgengni.
Gamalmennum og unglingum
leið þar vel, svo sem var í gamla
daga. Og svona hæglátlega kom í
Ijós, að allt var fært í haganlegt
fyrir-komulag. Gripir frá Norður-
Vík fengu fyrstu verðlaun á sýn-
ingum og eftirsóttir. Orð fór þar
af vandaðri meðferð allra hús-
dýra. Og brátt var Jón Þorsteins-
son talinn annar mestur búmað-
ur í Mýrdal. Og um leið tilvalinn
forystumaður allra sveitarmál-
efna
Þorsteinn Jónsson, hreppstjóri,
var einn þeirra manna, sem Stoín
aði Sparisjóð V.-Skaftafellinga í
Vík og var í stjórn sjóðsins. Að
honum látnum tók Jón Þorsteins-
son sæti hans og hefur nú gegnt
forystustarfi sem gjaldkeri sjóðs-
ins í 21 ár. Ekki vai það vanda-
lítið að stjórna þessum litla sjóði
og gefa honum það traust, sem
nauðsyn bar til. Erfið voru
kreppuárin og margsháttar hörz),
sem fimlega varð að stýra gegri-
um. Stjórn Sparisjóðsins var góð-
um fjármálamönnum skipuð og
samhent jafnan, og leysti margs-
mannsvandræði, með litlu fje, en
haganlegum lánum. Illuta þann,
sem Jón Þorsteinsson á í þessu,
má sjá á bókum sjóðsins nú i
30 ár, þar sem hið prýðilega
handbragð hans er einskonar
listavinna. Svo mikið starf var á
skrifstofu Sparisjóðsins, að ekki
virtist bætandi á einsmannshend-
ur. En auk þess' var Jóni Þor-
steinssyni falin mörg önnur
störf, svo sem h^eppsnefndar,
búnaðarfjelags, skólanefndar og
bókasafnssýslumaður. Þó var
þetta í sjálfu sjer, hvert út af
fyrir sig, leikur einn að sjá í
höndum hans, og þó þannig unn-
ið hvað eina, að engin vildi hann
sleppti neinu. Að öllu var trúlega
garit og haganlega unnið.
Gísli SveinSson, sýslumaður,
var fljótur að sjá mannkosti Jóns
Þorsteinssonar og rjeði hann
fyrir skrifara. Settur var hann
svo sýslumaður í fjarveru sýslu-
mannsins, og vegna alþingis-
mennsku hans hlaut Jón Þor-
steinsson elnast að vinna vanda-
söm rjettarverk. Þannig var
hann skipaður sýsluman.-sfull-
trúi og nú um skeið haft mikið -
að vinna á sýslumannsskrifstof-
unni og áunnið hvlli sýslubúa og
álit.
Það segjum við sýslubúar hans
að hver lögfræðingur megi gæta
sin að vera sýslumannsfulltrúan-
um okkar jafn snjall í rjettar-
fari og émbættisstörfum. Hann.
hefur nú í 30 ár setið alla sýslu-
fundi sem ritari hjer í hjeraðinu
og stjórnað yfirkjörstjórnarfund-
um og skammt enn, síðan hann
var skipaður hreppstjóri í
Hvammshreppi. Og í einu hljóði
kosinn oddviti í hreppsnéfnd
Hvammshrepps. Það má nægja
að drepa á þetta, svona til minn-
is. En svo landskunnur er Jón
Þorsteinsson, sýslumannsfulltrúi
í Vík, að óþarft er að kynna
hann frekar. En starfið og hin
fagra rithönd, geyma bækur
Skaftafellssýslu, fyrir ókomnar
aldir.
Á sextugasta afmælisdegi þín-
um, kæri vlnur og hjeraðshöfð-
ingi, sendum við sveitungar þínir
og hjeraðsbúar þjer og þinni
góðu frú heillaríkar kveðjur,
virðingar og trausts, og mælum
svo af einum huga, að framtíðin
verði ykkur fögur og lífs.......
E. G.
Lisfin að lifa, effir
Maurois
KOMIN er á íslensku hin kunna
bók franska rithöfuridarins André
Maurois, sem hann nefnir „Lipt-
in að lifa“. Það er ekki neitt smá-
vegis'Verkefni, sem rithöfundur-
inn tekur sjer fyrir hendur, en
búast má við, að marga fýsi að
læra þá list, sem flestir sækjast
eftir en fáir einir ná tökum á.
Bók Maurois hefur verið gefin
út á belstu tungumálum heims
og verið mikið lesin, enda er höf-
undurinn kunnur maður og hef-
ur margt gott ritað. Hann er einn
af dáðustu rithöfundum Frakka
og á stóran lesendahóp í' Bret-
landi, Bandaríkjunum og víðar.
Bók sinni um „Listina að lifa“
skiftir höfundur í þessa kafla:
„Listin að elska“, „List hjóna-
bandsins“, List fjölskyldulífsins",
„List vináttunnar“, „Listin að
hugsa“, „Listi'n að vinna“, „List
forustunnar“, „Listin að‘ eldast“
og loks „List hamingjunnar".
Indverjar og Japanir versla
TOKIO — Nýlega hefur 14 Ind
verskum verslunarmönnum verið
leyft að koma til Japans til þess
að semja um viðskipti.