Morgunblaðið - 17.12.1947, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 17.12.1947, Blaðsíða 8
8 MORGUNBLAÐIÐ Miðvikudagur 17. des. 1947 } Útp.: H.f. Árvakur, Reykjavík. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson. Ritstjóri Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.). Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson. Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla, Austurstræti 8. •— Sími 1600. Áskriftargjalú kr. 10,00 á mánuði inrianlands, kr. 12,00 utanlands. í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók. Saga vísitölunnar 1 UPPHAFI síðustu heimsstyrjaldar virtist svo, sem íslend- ingar væru þess alráðnir að koma í veg fyrir að dýrtíð og verðbólga skapaðist í landinu. Þegar gengislögin voru sett, snemma á árinu 1939, var hækkun kaupgjalds og verðlags settar mjög þröngar skorður. Að löggjöf um þetta stóðu allir hinir borgaralegu flokkar. Samkvæmt henni voru aðeins greidd verðlagsuppbót á lægstu laun og hún mjög óveruleg. En á árinu 1940 og 1941 losnar mjög um allar hömlur á kaupgjaldi og verðlagi. Erlent herlið kom til landsins og af dvöl þess leiddi miklar framkvæmdir og stóraukna peninga- veltu. Um áramótin 1940 og 1941 gera atvinnurekendur og verkalýðssamtökin með sjer samkomulag um greiðslu 100% dýrtíðaruppbótar. Var þá svo komið að nær ekkert stóð eftir af dýrtíðarhömlum gengislaganna. Samkomulagið um 100% dýrtíðaruppbótina var að ýmsu leyti ekki óeðlilegt á þeim tíma, sem það var gert, þótt af- leiðingar þess hafi reynst örlagaríkar fyrir efnahagslíf þjóð- arinnar. Aðalúflutningsvara þjóðarinnar, sjávarafurðirnar, fóru mjög hækkandi og útgerðin gaf góðan hagnað. Hið er- ienda herlið, sem í landinu dvaldi, stóð fyrir margháttuðum framkvæmdum, sem verkamenn í sumum hinna stærri bæja, en þó fyrst og fremst í Reykjavík, höfðu mikla atvinnu við. Á þessu stigi málsins mátti segja að krafan um 100% upp- bót á dýrtíðinni væri ekki óeðlileg. Útflutningsframleiðsla þjóðarinnar bar hækkað kaupgjald og að því var a.m.k. stundarhagnaður, að hið erlenda setulið, greiddi sem hæstar fúlgur í vinnulaun til íslenskra manna. En í kjölfar þeirrar ráðstöfunar að bæta dýrtíðina að fullu 'sigldu þó verulegar hættur fyrir fjármálalíf landsins. Með henni dró mjög úr áhuga almennings fyrir að vinna gegn hækkandi dýrtíð, enda fór nú svo, að verðbólgan jókst hröð- um skrefum. 1 árslok 1940 er vísitala framfærslukostnaðar 142 stig, í árslok 1941 177 stig, í árslok 1942 272 stig, í árslok 1943 259 stig, en þá var niðurgreiðsla vísitölunnar hafin fyrir alvöru, í árslok 1944 273 stig, í árslok 194% 285 stig, í árslok 1946 306 stig og í árslok 1947 328 stig. Ef borin eru saman viðhorfin nú og þegar ákveðið var að greiða 100% dýrtíðaruppbót á öll laun í landinu, kemur í Ijós, að mikil breyting hefur á orðið. Geigvænleg verðbólga hefur skapast í landinu. Útflutningsframleiðsla þjóðarinnar er ekki samkeppnisfær á erlendum mörkuðum og jafnvel arðgæfustu framleiðslutæki þjóðarinnar bera sig ekki. Nægir í því sambandi að benda á útgerð hinna nýju og fullkomnu togara, sem þjóðin hefur eignast. Þrátt fyrir ó- venjulega háan ísfiskmarkað mikinn hluta þessa árs, hefur t.d. fyrsti nýsköpunartogarinn, Ingólfur Arnarson, verið rekinn með tapi, sem nemur um 150 þúsund krónum. Nú verður þjóðin ennfremur að byggja atvinnu sína éingöngu á sinum eigin framkvæmdum og framleiðslutækjum. 1 þessu sambandi má einnig benda á það, að grunnkaup flestra stjetta hefur stórhækkað frá því að 100% dýrtíðaruppbótin var ákveðin. Kjarni málsins er sá að hið óeðlilega ástand styrjaldaráranna, sem látið var rjettlæta þá ráðstöfun, sem íslendingar, einir þjóða, töldu skynsamlega, þ.e. 100% dýr- tíðaruppbót, er liðið. Við blasir sú staðreynd, að atvinnu- vegir þjóðarinnar rísa ekki undir hinni miklu dýrtíð og háa framleiðslukostnaði. Með frumvarpi því, sem rikisstjórnin hefur nú lagt fyrir Alþingi, er gerð tilraun til þess að spyrna við fótum. Festing vísitölunnar við 300 stig er fyrst og fremst tilraun til þess að fá allan aimenning til virkrar baráttu gegn raunverulegri hækkun dýrtíðapnnar, en slík hækkun hlyti að Ieiða til stöðvunar atvinnutækjanna að meira eða minna leyti. Slík stöðvun myndi fyrst bitna á framleiðslustjettum þjóðfjelags- ins, en fljótlega einnig á hverjum einasta borgara þess. Hrópyrði kommúnista um að þessi tillaga ríkisstjórnar- innar þýði árás á kjör launþega, er þess vegna herfilegt öfugmæli. Hún er þvert á móti þýðingarmikill þáttur i nauð- synlegri viðleitni til þess að treysta hag þeirra og þjóðfje- lagsins í heiid. uerfi ÚR DAGLEGA Skátarnir koma. SKÁTARNIR fóru um bæ- inn í gær og knúðu á dyr hjá íbúum Vesturbæjarins fyrir Vetrarhjálpina. Þetta hefir sá góði fjelagsskapur gert undan- farin ár og orðið vel ágengt. Það _er altaf gott að koma til Reykvíkinga til að leita aðstoð- ar fyrir þá fátæku og þá sem bágt eiga og ekki síst á jóla- föstunni og biðja um framlag til Vestrarhjálparinnar. Þe^ar þetta er ritað er ekki vitað #hvernig söfnunin hefir genyið í Vesturbænum, en von- andi hefir hún gengið vel. Og í kvöld munu Austurbæ- ingar taka skátunum vel og leggja eitthvað að mörkum til Vetrarhjálparinnar. 200 umsóknir. í FYRRADAG höfðu Vetrar- hjálpinni borist um 200 um- sókpir um aðstoð fyrir- jólin. Það sýnir best þörfina fyrir þessari starfsemi. Þrátt fyrir mikla peningaveltu í landinu eru það margir, sem eiga erfitt uppdráttar og sem gleðja þarf um jólin. Gamla fólkið, sem ekki getur lengur unnið sjer inn peninga og á enga að. Einstæðingsmæð- ur, eða sjúkt fólk, sem ekki getur dansað með- í kringum gullkálfinn. Reykvíkingar munu taka skátunum vel núna, eins og áð ur og ef skátarnir hafa farið fram hjá einhverjum, þá er ekki annað en að láta Vetrar- hjálpina vita og verður þá fram lagið sótt. Hjálpum hver öðrum til þess að eignast gleðileg jól. Falleg Heklukort. EINHVERNTÍMA í sumar var að því vikið á þessum vettvangi, að heppilegt væri eg skemtilegt að gefa út ’falieg póstkort af Heklu í eðlilegum litum. Og nú eru einmitt slík kort komin. Þau eru gerð í Svíþjóð eftir fyrirmyndum sem þeir Pálmi Hannesson rektor og dr. Sigurður Þórarinsson ióku í vor — ljósmyndir í eðliiegum litum. Kortin eru ' alls fjögur. Eru tvær myndirnar teknar daginn, sem Heklugosið hófst, en hinar tvær síðar. Ekki er getið hver er útgef- andi kessara fallegu Heklu- póstkorta, en það var vel til fundið að láta gera kortin. • Höfðu enga talstöð. NÚ ER ekki lengur hægt að draga það, að björgunarsveit- ir Slysavarnafjelagsins fái tal- stöðvar til afnota. Hin fræki- lega björgun við Látrabjarg sýnir nauðsyn þess að björgun- arsveitir hafi slík tæki. Björgunarmenn geta þess líka, að það hefði komið sjer vel að hafa slíkt verkfæri í stað þess að þurfa að senda hraðboða til bæja í hvert skifti sem eitthvað vantar frá bygð. Slysavarnafjelagið hefir hvað eftir annað farið fram á að fá talstöðvar, en það hefir strand- að á Landssímanum. Nú getur Landssíminn ekki lengur þrjósk ast. Hressilegt útvarpserindi. ÞJÓÐKUNN gáfukona, frú Áðalbjörg Sigurðardóttir, *hjelt skörulegt erindi í þættinum LÍFINU ,,Um daginn og veginn“ í Rík- isútvarpinu. Hún mintist rjetti- lega á þann ósið, að nefna flesta íslenska framleiðslu erlendum nöfnum, en frúin komst að þvi 1. desember er hún fór að kaypa sjer brjef af lyftidufti í bakstur. Áletrun lyftidufts- pakkans var á ensku, þótt fram leitt væri í íslenskri efnagerð. En lyftiduftið gerði sitt gagn,' því að minnsta kosti hóf fyrir- lesarinn sig til flugs til að segia. þeim er þetta ritar til ' syndanna — og galt iiann þár kyns síns, að því er virtist. • „Kcmplexar“. ÁSTÆÐAN fyrir ádrepunni voru nokkur vingjarnleg orð, sem fjellu í þessum dálkum s. 1. sunnudag um prýðilega út- gefið ritsafn, sem nefnist „Rit- safn kvenna" og er gefið út á kostnað forlags Guðjóns Ó. Guð jónsSonar. Frú Aðalbjörg viðurkenndi, að falleg orð hefðu verið látin fylgia ummælunum um rit- safnið og hefðu þau verið jafn “rjettmæt og þau, sem sögð voru um sjálfsagt 'jafnrjetti kvenna í þessu þjóðfjelagi. En það var broddur 1 þessu öllu. eða átti að vera og ein- ungis af þeirri ástæðu að orð- aðar voru „kvenrjettindakon- ur“. Það skal fúslega viðurkent, að það orð er orðið úrelt. En hitt er ástæðulaust með öllu fyrir konur, sem barist hafa fyrir málstað kvenna á meðan þess þurfti við, að fá ,,komp- lexa“, þótt hvíslað sje um kven rjettindakonur. Það þarf eng- in að skammast sín fyrir orðið. MEDAL ANNARA ORÐA —— | Eftir G. J. Á. —-—-—-——■■—■ ■* ■ Rússar vilja ekki frtðarsamninga FUNDUM utanríkisráðherra fjórveldanna hefur verið „frest að um óákveðinn tímá“. Ráð- herrarnir munu að vísu láta fulltrúa sína halda áfram við- rgeðum, en mjög líklegt má þó telja, að þeir sjeu orðnir næsta vonlausir um samkomulag. Svo mikið og margt ber á milli, og svo ákaflega lítið hefur áunn- ist bann mánuð, sem utanrík- isráðherrarnir hafa setið á rök- stólum, að engan bölsýnismann þarf til að spá því að nýja ár- ið kunni að hefjast með algeru ósamkomulagi vesturveldanna annarsvegar og Rússa hinsveg- ar. — Þessi skipting varð augljós þegar eftir fyrsta fund fjór- veldanna. Rússar hafa -allt frá upphafi ráðstefnunnar verið í algerri andstöðu við Frakka, Breta og Bandaríkjamenn — hafa sett fram körfur, sem þess um bremur ríkjum hefur verið ómögulegt að ganga að, en hafn að öllum málamiðlunartillög- um. o o EKKERT KAPPSMÁL Meginástæðan fyrir þessari afstöðu Rússa er að líkindum sú, að þeim er það ekkert kapps mál, að samkomulag náist um Austurríki og Þýskaland. Her- námslið þeirra í þessum löndum hafa góða aðstöðu til að reka trúboð Moskvamanna, þau eru útvörður þeirra í vestri og sá armyr kommúnistafylkingar- innar, sem umlykur leppríkin og kemur í veg fyrir öll „spill- andi“ áhrif úr vestri. Nú er að vísu vitað, að sam- ltomulag er um, að fjórveldin hafi gæsluheri í Þýskalandi lön"u eftir að friðarsamningar hafa verið gerðir. Rússar gætu því af þeim ástæðum óhrædd- ir sýnt meiri samvinnuhug við undifbúning þessara samn- inga. En þýskir íriðarsamning- ar mundu þó af ýmsum ástæð- um yalda þeim óþægindum. Molotov hefur haft allt á hornum sjer. Meginóþægindín yrðu þau, að samningar hlytu að flýta því, að Þýskaland yrði á ný ,,opið“ land hvað stjórnmálum og við- skintum viðvíkur. o EKKERT UM UMHEIMINN Þetta er þeim rússnesku vit- anlega ekkert um. Þeir hafa margreynt það — og reynsluna þuríýþeir ek'ki að sækja lengra en til Rússlands sjálfs — að þeir starfa best, þar sem áhrifa umheimsins gætir ekki allt of mikið — þar sem þeir geta baukað í friði við byltingará- form sín og ,,bætt“ kjör öreig- anna, án þess að þurfa að hafa áhy.ggjur af lýðræðiskreddum eins og gagnrýnisfrelsi og rjett inum til að lýsa vantrausti á stefnu stjórnarvaldanna. ,,Opið“ Þýskaland er þeim því ekkert kappsmál. Og Þýska land yrði að nokkru leyti ,,opnað“, ef samkomulag næð- ist um friðarsamninga við það. Sú staðreynd er ein af ástæð- unum fyrir því, að Molotov hef J ur reynst ófánlegur til sam- komulags um jafnvel smæstu atriði væntanlegra íyiðarsamn- inga, með þeim árangri, að ráð- herrarnir nú hafa orðið að fresta fundum sínum um ,,óá- kveðinn tíma“. SOUTHAMPTON — í morgun komu hingað síðustu bresku her- mennirnir sem dvöldu í ítalíu. Þeir fóru frá Feneyjum.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.