Morgunblaðið - 15.01.1948, Blaðsíða 7

I
7
Fimiudagur 15. janúar 1948
MORGUNBLAÐIÐ
iliilll i®m
íi endurlekning á gum
Rennt ú skapa
öngþveiti og
efnahagslegt
hrun þjóDarínnar
IHinningarorð um
Jón Proppé
Grískir stjírtiarherœenn í barðögum vi'ff skæruiiffa.
EFTIR
CIIRISTOFHER BUEKLEY
JAFNVEL þótt yfirlýsing Mar-
kosar „hershöfðingja“, um
myndun lýðræðisstjórnar, verði
ekki alveg strax viðurkend af
leppríkjum Rússa, þá er ekki
nema um herbragð að ræða. En
'ef þessi „stjórnarmyndun“ sýn-
ir ekki hinum trúgjörnu sam-
ferðamönnum kommúnista sann
leikann um uppreisnarhreyf-
inguna í Grikklandi mun ekk-
ert gera það.
Kommúnistar neitnuðu þátt-
töku í frjálsum kosningum.
Kommúnistar neituðu að
taka þátt í frjálsum kosningum
í Grikklandi og gerðu allt, sem
í þeirra valdi stóð, til þess að
láta þær kosningar mistakast.
Síðan hafa þeir komið af stað
innanlandsóeirðum og vandræð
um þrátt fyrir góð tilboð stjórn-
arinnar um frið. Að lokum hafa
þeir tilkynt myndun svokall-
aðrar „Lýðræðisstjórnar" og
skipað í hana menn sem við-
urkenna ekki einu sinni grund-
vallaratriði frelsisins.
Það dettur engum heilvita
manni í hug að halda, að ef
Marl*os og fjelagar hans myndu
ná völdum í Grikklandi,^ þá
yrðu þar frjálsar kosningar. í
mesta lagi mvndi menn njóta
samskonar „frjálsra kosninga11
og fóru fram í Póllandi. Og
jafnvel ekki það.
Viðurkenna leppríkí Rússa
„lýðræðisstjórnina"?
Menn verða að athuga at-
burðiná í Grikklandi með til
liti til annara viðburða sem nú
eru að ske í Evrópu. Yfirlýs-
ing Markos veldur ekki úrslita
baráttu milli Ieppríkjanna og
lýðræðisríkjanna í vestri. Þetta
er aðeins smáspor í áttina, gert
í þeirri von að Bretland og
Bandaríkin muni ekki líta á
það sem ástæðu til þess að fara
í stríð, og að afleiðingar verði
þær að aðstaða kommúnista í np lsr,dið +il pð r°'Tna
að balda reglu. Fyrir nokk
munu leppríkin veita Markos
stuðning. En þó aðeins að Júgó-
slavía og Búlgaría fái aðgang
að Makedóníu hjeruðunum
og Þrakíu hjeruðunum. An ful-
vissunnar um að þeir fái þetta,
veita Tito og Dimitrov uppreisn
armönnum aðeins lítinn styrk,
en þó nógan til þess að halda
uppreisninni áfram, sem að lok
um gæti kornið fjárhag Grikk-
lands i algert kaldakol. Því þao
er stefna kommúnista 1 Grikk-
landi. Það er ekki nauðsynlegt
að vinna stóra sigra og taka
stórar Forffir —- það væri æski-
legt frá þeirra sjónarmiði, en
ekki nauosynlegt.
Hr.-VT'öcrjf kommúnista.
Það hefir verið reiknað út.
■>ð ,.””hisn sú sem geisar nú í
Grikklandi sie nóg til þess að
koma fjárhag landsins endan-
iega í kaldakol. Það er líka á-
litamál hvort Amé.ríka sje fá-
anle'1 til bess að leggja pen-
inga í að styrkja stiórnina sem
er bæðí dvrt og gróðalaust fyr-
irtæ1ri. Á hvaða forsendum ætla
upþreisnarmenn að revna að
vinm GriVklnnd. þegar vitað I sem njóta lífsins og lúxus þess.
að miki.ll meiri hluti þjóð- 1 sem þeir fá fyrir peninga. Enn
berst við menn, sem fá erlend-
an stuðning, en herinn piá ekki
nota sjer slikt, því stjórnin
gríska viðurkennir alþjóðalög.
í öðru lagi treysta þeir á að
koma efnahagslíti Grikklands
í rústir með því að eyðileggja
framleiðsluver og sveitir lands-
ins, þar sem fólkið sem býr
í þorpunum er neytt til þess að
flytja til stórborganna. Það er
álitið að tala þessara flótta-
manna nemi nú um hálfri mil-
ión, eða um einn fimta hluta
íbúa landsins Lífsviðurværi
þessara flóttamanna er hræði-
legt, því þótt langflestlr þeirra
sieu kommúnistum fjandsam-
légir, þá ern nokkrir neyddir
til þess að sameinast þeim til
þess að halda lífinu.
..Hinir 200 ríku“ vekja
óánægju.
Ekkert læfir eyðilagt fyrir
stiórninni eins mikið og hin
misjöfnu kíör Aþenubúa, þeirra
sem efnaðir eru og hinna
snauðu. Mikið er rætt um hina
svokölluðu 200 ríku í Aþenu.
Grikklandi styrkist.
Hrakfarir kommúnista í
Frakklandi og Ítalíu hafa að-
eíns leitt til þess að þeir hafa
snúið sjer að næsta lanc’i og
látið Markos tilkvnna hcimin-
um að „lýðræðisstjórn" sje
mynduð í fiöllunum þar. Það
er álitið ólíklegt að stjórnin
verði bráðlega viðurkennd. Þó
er búist við að Rúmenía og Ung
verjaland, ef ekki Júgóslafía og
Búlgarar muni gera það fyrst
og svo Albanía.
Uppreisrarmemv Markosar
stefna að hruni Grikklands.
Leppríkin bíða nú eftir áð sjá
afstöðu þá, sem Bandarikin og
Bretar taka og þeir munu haga
hjálp sinni við uppreisnarmenn
ína eftir því. Ef Bandaríkin og
Bretar eru ekki mun ákveðn-
ari en.þau hafa verið til þessa,
er,
arihnc'r er á móti þeim, og þar
að auki stjórnin studd af Bret-
um og Bandaríkjamönnum?
í fyrsta lagi með bví að ’nalda
áfram skæruhernaði sínúm. til
bess. eð st.iórnarherinn sje stöð-
uct víetaúinn og í skærum hjer
uru vom beir a.ðalle<:ta í Kon-
hva o" P’ndushjeraðinu cn nrn
i kcma fregnir að þeir
í Kori"*’!, sem er .sksmmt
firé, y\i,cTvi mnrgun eefur hað
verið Makedónía, Þrakía eða
hvar sem er.
Stefna að andlegu hruni
ín*'!lsir's.
Stjcrnarherinn verður alltaf
að vera viðbúinn og tilbúinn
að fara þangað sem óeirðir
brjótast út og þá er skæruliðið
oftast flúið og ekkert eftir nema
brent þropið og nokkrir dauðir
skrokkar, sem merki lvðræðis
og frelsis kommúnista. I slíkum
kringumstæðuna er érfitt fyrir
herinn að vera vakandi og finna
að hann sje til einhvers góðs.
Þar að auki er gríski herinn illa
settur að því leyti, að hann
28. apríl 1879. — 6. janúar 1948.
1 DAG verður til grafar bor-
inn hógvær maður og hljóðlátur.
Aldrei stóð styr um hann eitt
augnablik milli vöggu og grafar.
Það er víst að margir samtíða-
manna hans þóttu og þóttust
mikilhæfari en hann. En hann
hafði eina tegund fátíðra vits-
muna, sem Sókrates taldi mestu
varða. Jóni Proppé var alltaf full-
komlega ljóst, hvað hann vissi
og hvað hann vissi ekki, hvað
hann gat og hvað hann gat ekki.
Hann var aldrei dulinn að sjer,
svo sem fornmenn komust að
orði. Ógæfuarfur margra manna,
montið, sem svo mörgum villir
ýn, var aldrei til í honum.
Jeg sá Jón Proppé hið fyrsta
sinn 29. júní 1891. Við gengum
há inn í skóla 12 saman og höfð-
jm fæstir sjest fyr en á þeim
degi. Hópurinn mun hafa verið
ærið mislitur, enda voru þarna
samankomnir snáðar af ýmsum
landshornum. Undirbúningur sá
;em við höfðum fengið undir
;kólagönguna mun og hafa verið
íokkuð misjafn. Miseldri var og
alsvert með okkur, sumir full-
cíða menn, um tvítugt, en aðrir
vart komnir af barnsaldri. Eri
allir komumst við upp. Jón var
yngstur. Hann hafði tvo mánuði
yfir 12 ár við inntökuprófið og
og hjelst það jafnan síðan, að
hann var yngstur í bekknum, þó
að fleiri bættust þar við.
Mörg einkenni Jóns voru slík,
að þau gátu ekki dulist okkur
fjeiögum hans til lengdar. Hann
var að vísu ekki námsmaður að
eðlisfari, en þá var sú öldin að
litið var á námstaæfileika sem
alveg einstaka náðargjö, drott-
ins. En þó naut Jón jafnan trausts
og virðingar fjelaga sinna, ekki
■síður en hver annar, og bar
margt til þess. Hann var hverj-
um manni hreinlátari og hrein-
lyndari. Jeg get ekki vel hugsað
mjer, að Jón hafi nokkurn tíma
verið hirðulaus um föt sín eða
framgöngu. Hið andlega óhrein-
læti að vilja hækka sjálfan sig
og lækka aðra með orðum eða
athöfnum, var honum þó ennþá
fjarstæðara. Raup og raus og
skrum skjallarans var aldrei til
í munni hans.
Marga aðra kosti hafði Jón,
sem hlutu að laða hugi manna
að honum. Hann var glaðvær og
gestbeinn, góðlyndur og jafn-
lyndur, aldrei mvrkur í skapi.
Jafnan var á vísan að róa, þar
sem Jón var. Þeir sem börðu að
dyrum hans-gátu jafnan treyst
því, að maðurinn sem opnaði fyr-
ir þeim væri sami maðurinn
sem þeir úður höfðu þekkt, en
ekki einhver nýr náungi, sem
tæpast kannaðist við þá nje þeir
við hann.
Jón Proppé útskrifaðíst 1897
og lagði í fyrstu stund á lög-
fræði. En faðir hans dó árið eftir.
Ailir bræður hans voru þá enn ó
æskuskeiði, — Jón var næst elst-
ur, — svo að ekki gat hann þá
búist við neinni hjálp heiman að
| fyrst um sinn. Hann varð því
an hann var í Ólafsvík, en oft
hafði jeg spurnir af honum og
komu þær spúrnir allar í einn
stað niður. Þeir sem skjpti áttu
við hann urðu skiptavimr hans,
báru hlýjan hug til hans og mátu
hann mikils. Þær frjettir komu
mjer ekki á óvart. Ráðvendni,
reglusemi og góðvild eru mikils-
verðir eiginleikar á öllum svið-
um líísins, bæði fyrir innan og
utan búðarborðið.
Eftir að Jón ljeí af verslunar-
störfum í Ólafsvík fluttist hann.
hingað til Reykjavíkur. — Vann
hann síðan til æviloka á skrif-
stofu mágs síns, Páls Stefánsson-
ar. Skildist mjer jafnan, að sú
samvinna væri þeim báðum til
mikillar ánægju, enda kunnu
þeir rjett mat hvor á öðrum.
Svo sem kunnugt er, var Jón
sonur C. E. O. Proppé, bakara í
Hafnarfirði, og konu hans, Helgu
Jónsdóttur frá Grjóteyri í Kjós.
Þau- hjón eignuðust sjö börn og
er nú þegar sprottinn af þeim
mikill og blómlegur ættbogi. En
kona Jóns var Guðrún Bjarna-
dóttir, bónda á Brimilsvöllum,
Sigúrðssonar, mikil kona í sjón
og raun. Af börnum þeirra hjóna
lifa að eins tvær dætur, Helga,
kona Lúðvíks Kristjánssonar, rit-
stjóra, og Auður, sem vinnur í
loftskeytastijðinni í Gufunesi.
Árni Pálsson.
Danir hfmfe á fssk-
veiar í sórum sfíl á
þá er hægt að fá keyptan betri
mat í Aþenu en í Loridon, ef
maður heíir peninga til þess.
að þorga með. enda sýna hinir
ríku lítinn áhuga fvrir þv;,
sem fram er að fara í landinu
sjálfu. Verslanir standa í full-
iam blóma og selja dýrasta varn
ing og ferðamaðurinn sem þang
að kemur og lesi3 hefir um
hörmungar grhku þjóðarinnar . ag ]eita sjer atviimu við skrif.
stendur ganandi af undrun. -- J stofustörf, en þau störf Ijetu hon-
TTe,cr*i,n oh’v-o PÍnstaklinEa mitt ’ um jafnan vel.
í þessari örtairgð er það sem j A þeim árum veitti jeg bví
ðþiákvæmilega hjýtur að skapa i fyrst eftirtekt að Jón kunni flest-
óeiningu. Ff þessir menn sýndu ucn eða öllum fjelögum sínum
DANIR hafa í hyggju að senda
stóra vjelbáta til Grænlands í
sumar í tilraunaskyni. Er nú
áhugi fyrir því m^ðal danskra
útgerðaririanna, að koma á i’isk
veiðum í stórum stíl á Græn-
landsmiðum og nota grænlensk-
ar hafnir.
Grænlandsstjórn hefir tekið
vel í þessa hugmynd danskra
útgerðarmanna og er búist við
að hún gefi leyfi til þess, að
tveir stórir vjelbátar fari á
Grænlandsmið í sumar.
minsta áhuga f.yrir málefnum
h.inna snauðu. 'rnyndi það þeg-
ar gerbrevta viðhorfinu. En enn
v>ó bp'”; lítil von að um
°tefnubreyt;ngu sje að ræða.
Þar að auki evkur þetta ekki
aðeins kulda þsnn, sem ríkir
milli ríkra og fátækra. heldur
betur með fje að fara. Hann var
mjög ósínkur jafnan, en svo var
sem jafnvel smáskildingar væru
honum við fingur fastir, þangað
til þeir höfðu komið honum sjálf
uin eða öðrum að notum.
Hitt var engin furða þótt hann
vrð; nú fremur afhuga náminu
og loI:s lagði hann lögfræðina
er það riú byriað að skifta norð með öllu á hilluna.
ur og suður Grikklandi i tvo Vorið 1903 hjelt hann heim til
’-luta, 0g kemur þetta sjer vel Islands og var þá ráðinn bok-
haldari við Ólafsvíkurverslun.
fyrir þá, sem vinna að skift-
ingu Makedóníu, Þrakíu cg jafn
vel Þessalíu frá sjálfu Grikk-
landi.
Frh. á bls. 8.
Næsta vor varð hann þar versl-
unarstjóri, en árið 1914 keypti
Jón og bræður han,- verslunina
og stjórnaði hann henni síðan til
1925. Jeg hitti Jón sjaldan með-
Truman óflas! vax-
andi dýrfíð
Washington í gærkveldi.
TRUMAN forseti, hefur lýst
því yfir, að hjá' vaxandi dýr-
tíð verði ekki komist í Bandá-
ríkjunum, nema Bandaríkja-
þing grípi þegar í stað til rót-
tækra ráðstafana. Bendir for-
setinn á í þessu sambandi, að
matvæli hafi s. 1. 6 mánuði
hækkað í verði sem samsvarar
15% á ári, en vefnaðarvara
ýmiskonar um 12%.
Truman vill nú, að þingið sam
þykki lög, sem meðal annars
feli í sjer verðlagseftii’lit og
umboð til að hefja skömmtun
á ýmsum vörum. •— Reuter.