Morgunblaðið - 23.01.1948, Blaðsíða 7

Föstudagur 23. janúar 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
7
Arnulf Överland: Einræði eða lýðræði
IV.
Jeg hefi áður minnst með
nokkrum orðum á hið rússneska
rjettarfar og vil komast sem mest
hjá endurtekningum. Aðeins fá-
ein dæmi:
I júní 1937 voru þessif menn
teknir fastir: Tukhatsjevski mar-
skálkur, og hershöfðingjarnir
Jakir, Kork, Uborevitsj, Eide-
man, Feltman, Primakov og
Putna. Allir voru þeir nafnkunn-
ar hetjur frá borgarastyrjöldun-
um, höfðu fengið margskonar
heiðursmerki rauða fánans og
voru andslæðingar Trotskis. Þeir
voru ákærðir fyrir að hafa haft
samband við þýska liðsforingja,
fyrjr að hafa rofið hernaðareið
sinn, svikið Sovjetsambandið,
þjóðina og rauða herinn. Þeir
voru leiddir fyrir Ieynilegan
dómstól, dæmdir án vitnaleiðslu,
án þess að hafa fengið tækifæri
til þess að verja sig, og skotnir,
48 klst. eftir að dómur fjell.
A fáum árum höfðu farið fram
hinar svokölluðu „hreinsanir“ og
málaferli gegn frávillingum.
Hafði þá verið „tekið svo til“ í
Sovjetsamveldinu að allir, sem
kynnu að sýna Stalin einhvern
mótþróa eða koma fram með
nokkra gagnrýni gagnvart hon-
um, voru liorfnir.
Souvarine segir: Meðal þeirra,
sem voru horfnir af sjónarsvið-
inu voru 5 af 7 forsetum í fram-
kvæmdanefnd Sovjetríkjanna og
því nær allir, sem þar höfðu átt
sæti. 9 af hverjum 10 þjóðfull-
trúum, og úr þeim „innsta hring“
sem unnið hafði mest með Lenin,
var Stalin einn uppistandandi.
Allir hinir höfðu orðið „svikarar"
„óðir hundar“, „hýenur“, „rott-
ur“ og „veggjalýs".
Souvarine segir ennfremur:
An þess að nokkuð væri opin-
berlega um það tilkynnt, hurfu
árið 1938 nærri því allir af hin-
um 80 meðlimum hins æðsta land
varnarráðs. En ráð það hafði ver-
ið kosið árið 1934. Talið er innan
Sovjetsambandsins að yfir 30 þús.
alls hafi verið afmáðir úr rauða
hernum og flotanum.
Svo hláleg hefir viðburðanna
rás verið í Sovjetsamveldinu, að
flestallir meðlimir stjórnar þeirr-
ar sem samdi „heimsins frjáls-
lyndustu lýðræðisskipim“ eru
horfnir. Ennfremur næstum því
allir sem unnu að framkvæmd
fyrstu fimm ára áætlunarinnar,
bæði stjórnmálamenn, sjerfræð-
ingar, forstjórar og þeir sem voru
í stjórn samyrkjubúanna og full-
trúar bæði fyrir hinn ljetta og
þunga iðnað, o. s. frv. Margir
eru sammála um, m. a. „Courrier
Socialist“ frá 30. júli 1938 að
fangarnir í fangabúðum Rúss-
lands sjeu 7 milljónir að tölu.
Hinn júgóslavneski kommún-
isti Ciliga er einn af þeim sem
slapp út úr Rússlandi. Hann
skrifar í bók sinni „Au pays du
grand mensonge": ,.Sá, sem eklý
hefir lifað í Sovjetfangelsunum,
í fangabúðunum eða i útlaga-
stöðvunum, þar sem yfir 5 millj.
manna eru innilokaðar, þar sem
menn deyja eins og flugur, eru
barðir eins og hundar, þurfa að
vinna eins og þrælar — þeir hafa
enga hugmynd um hvað Sovjet-
Rússland er, eða hxð „stjettlausa
þjóðfjelag“ Stalins
Menn hafa enga löngun til þess
að trúa þessu. En þegar maður
hefir persónulega talað við fólk,
sem hefir sitið í rússneskum
fangabúðum, þá er erfitt að kom
ast hjá því, Og ef það er ekki
satt, sem sagt er um fangelsi og
fangabúðir Rússlands,' þá ætti
það að vera áhugamál Sovjet-
stjórnarinnar að losa sig undan
þess háttar ákærum. Mótmæli
frá frjettastofu Tass koma þar
ekki að gagni. Heldur ekki fúk-
yrði, hversu svæsin sem þau
kunna að vera. Þau hafa ekkert
sönnunargildi. . ,
Ef slíkar hegningar koma að-
eins niður á fólki, sem á einn
eða annan hátt hefir brotið eitt-
hvað af sjer, þá bætir það ekki
úr skák.
Kaflar úr fyrirlestri, er hann flutti
Stúdentafjelaginu í Oslo
2. grein
Illkynjaðasta nýlundan í rjett-
arfari nasista var fjöldahegning-
in Hún er tekin upp í Sovjet-
samveldinu. Ef sá flýr, sem hegna
skal, þá bitnar hegningin á fjöl-
skyldu hans, Þannig er rjettar-
farið í Sovjetríkinu.
Ef maður á herskyldualdri
réynir að koma sjer úr landi, er
harm skoðaður sem landráða-
maður. Liggur dauðaréfsing við,
en eignir :mannsins gerðar upp-
tækar. Takist honum að flýja,
þá skeður eitt af tvénnu. Ef skyld
menni hans hafa vitað um áform
hans, en látið undir höfuð leggj-
ast að gera lögreglunni aðvart,
þá verða þeir dæmdir í 5—10 ára
fangelsi og eigur þeirra gerðar
upptækar. Ef þau hafa ekki vitað
um fyrirætlanir flóttamannsins,
þá verður hegningin vægari. Þá
missa þau borgaraleg rjettindi og
fá 5 ára útlegð í Síberíu.
Þetta eru ekki lög, sem samin
voru á styrjaldartímum. Þau
gengu í gildi árið 1934.
Heilbrigði þjóðfjelags er metið
eftir því, hve mikið er um af-
brot meðal þjóðarinnar. Hinar
ströngu refsingar, sem ákveðnar
eru í Sovjetlöggjöfinni benda til
þess, að afbrot sjeu ískyggilega
mikil í landinu. Ef lífsskilyrðin
í þjóðfjelagi einu verða slík að
almennir borgarar vita ekki sitt
rjúkartdi ráð, þá ganga þeir af
göflunum og gerast glæpamenn.
I menningarþjóðfjelagi geta
menn venjulega komist hjá dauða
hegningu. I socialistisku þjóð-
fjelagi á hún ekki heima.
Árið 1932 lögleiddi Sovjet-
stjórnin dauðahegningu fyrir
þjófnað, en árið 1935 voru lögin
gerð ennþá strangari. Þá gátu
þau komið til framkvæmda gagn-
vart 12 ára börnum. Koestler
minnist á þetta. En hinn sænski
bókaútgefandi hans hreyfir efa-
semdum í neðanmálsgrein. Við
getum leitað til fleiri heimilda.
Max Eastman segir m. a.:
„Þegar þetta mál var nefnt á
fundi í kennarasambandi Frakk-
lands í ágúst sama ár, þá mót-
mæltu kommúnistiskir fulltrúar
þessu með öllu. Þá var lagt fyr-
ir þá tölublað af Izvestija frá 8.
apríl 1935, þar sem lög þessi voru
kunngjörð. Urðu þá hinir frönsku
fulltrúar orðlausir. En strax
næsta dag gátu þeir hughreyst
fundarmenn með því, að „þar
sem socialistiskt skipulag væri
ríkjandi fengju börnin svo gott
uppeldi, og tækju svo snemma
út þroska, að þau 12 ára væru
fullkofnlega ábyrg gerða sinna“.
Þeir, sem gera sig ekki ánægða
með Eastman sem heimildar-
mann, geta lesið Izvestija.
Nú er duuðahegning á ný af-
numin. Lagaákvæðin í því efni
hafá reynst óþörf. Það er hægt
að gera út af við menn án þess
að viðhafa nokkrar „serimoniur".
V.
Mjer blöskra þessar aðfarir,
sem jeg hefi lýst. Aðrir hugsa
kannske sem svo, að stjórnar-
bylting kref jist fórna og hið
socialistiska skipulag sje þess
virði, að slikar fórnir sjeu færð-
ar. Eða, eins og sagt var á tungu-
máli, sem við höfum ekki ennþá
gleymt „Mannslífið hefir álíka
mikið gildi, eins og hefilspónn'1
í Noregi lifum við ekki í svo
stórbrotnu þjóðfjeiagi. Fyrir okk-
ur er það eðlilegt að hugsa dá-
litið um hvaða fórnir við færum,
og hvaða aðferðir við gerum okk
ur ánægð með, að notaðar sjeu.
Sá sem segir, að tilgangurinn
helgi meðalið, hann hefir senni-
lega hugsað sjer að nota lítt verj-
andi meðul. Jeg, fyrir mitt leyti,
get ekki sjeð annað en að meðul-
in sjeu oft vel til þess fallin að
sýna hinn illa tilgang.
ir
Sá sægur af lögreglumönnum
og þefurum, sem ekkert einræðis
ríki hefir getað án verið, eitra
andrúmsloftið í hverju þjóð-
fjelagi.
Hvað fæst með slíkum aðferð-
um?
Menn hafa komið á gagngerð-
um, socialistiskum breytingum.
Eignarjettur einstaklinga hefir
verið afnuminn á framleiðslu-
tækjum. Framleiðslan á samt
erfitt uppdráttar. Afköstin eru
' minni en í þeim auðvaldsrikjum,
þar sem tæknin hefir fengið
nokkra þróun og framleiðslu-
kostnaðurinn er meiri.
Stalin hefir gripið til hinna
róttækustu ráoa til þess að örva
vinnuhraðann. Vitaskuld eru
verkföll bönnuð. Skróp úr vinnu
sömuleiðis. Verkalýðsfjelögin og
verksmiðju sovjetin hafa með
höndum undirbúning að íþrótta-
völlum og frístundaskemmtun-
um. En verkamennirnir hafa eng
in áhrif á vinnutíma eða vinnu-
laun. Stjórnir fyrirtækjanna ráða
öllu um það. Enginn verkamað-
ur getur skift um vinnu eða flutt
úr einum landshluta til annars
nema hann hafi fengið skipun
um það. Þá verður hann að fara.
Hann verður að taka á sig þá
vinnu, sem honum er úthlutuð,
fyrir þau laun sem honum eru
úthlutuð. Ánauð og átthagabönd
eru um öll ríkin.
Ef þetta er* socialismi, þá er
jeg orðinn afturhaldsmaður.
Mismunurinn á launum hjá for
stjóra og sjerfræðing og verk-
stjóra og ófaglærðs verkamanns
er eins mikill, og í Ameríku.
Vinnutíminn er sæmilegur.
Skömmtunarvörur er hægt að fá
ódýrar. En launin eru líka lág
og skömmtunin naum. Ósjaldan
verða verkamenn að vinna yfir-
vinnu til þess að geta borðað sig
mettan einu sinni í viku. Þá fara
þeir í einhverja búðina, þar sem
seld eru matvæli og hann getur
keypt mat án skömmtunarseðla
við tífallt verð.
Til þess að fá þjóðina til að
sætta sig við slíkt ástand er
tvennt nauðsynlegt. I fyrsta lagi:
Halda verður almenningi í full-
komnum ókunnugleika um á-
standið í öðrum löndum. Blöðin
sjá um það. Það er óhugsanlegt
að menn fái að fara út úr laftdi.
Álþýðumenn hafa ekki efni á því.
En auk þess er það bannað. í
öðru lagi: Uppeldinu verður að
haga þannig, að alþýða manna '
meti ekki frelsið. Skólarnir rekn-
ir í einræðishernaðaranda.
Siðferðið er ágætt, segja vald-
hafarnir. Hiónaskiinaðir eru gerð
ir svo erfiðir og kostnaðarsamir
að aðeins hin nýja yfirstjett get-
ur látið sjev detta í hug svo fjár-
frekan luxus.
1 ágúst 1944 gátu blöðin skýrt
frá því, að fyrsta mánUðinn eft-
ir að nýju hjúskaparlögin gengu
í gildi hafði ekki komið fram í
Sovjetsambandinu ein einasta
umsókn um skilnað. Óhamingju-
söm hjónabönd eru þar ekki til
að sögn.
Erfitt er að fá varnarmeðtil
gegn barngetnaði og fóstureyð-
ingar bannaðar. Yfirhershöfðing-
inn vill fá hérmenn.
Spurningin er þá þessi: Er
þetta socialismi — eða er það
natsionalsocialismU
Jeg hef hjer tölublað „Time“
frá 23. des. 1946. Þar stendur:
„Til þess að geta lagt undir sig
Dardanellasund og Mið-austur-
lönd, voru Rússar fúsir til þess
árið 1940 sð gerast bandamenn
Möndulveldanna. Og 1943 voru
þeir fúsir til þess að skrifa undir
sjerfrið við Þjóðverja. Þetta eru
ekki lausafregnir eða getgátur,
heldur staðreyndir sem koma
fram í skjölum er fundist hafa í
Þýskalandi og eru nú í utanríkis-
ráðuneyti Bandaríkjanna“.
Bæjarstjórn sammála í
sí idar verksmið j umálinu
Leggur fram eina miljón
í hlutafje
Á FUNDI bæjarráðs í gær var svohljóðandi tillaga saraþykt með
samhljóða atkvæðum:
Bæjarstjórnin felur borgarstjóra að beita sjer fyrir stofnun
hlutafjelags til að koma upp síldarverksmiðju í Reykjavík fyrir
næsta haust. — Samþ. bæjarstjórn að leggja fram alt að 1 milj.
króna í hlutafje í slíku f jelagi.
Mál þetta -var til umræðu á
bæjarstjórnarfundi í gær og
var þar fullt samkomulag um
málið.
Þar bar Jóhann Hafstein fram
svohljóðandi viðaukatillögu:
Veitir bæjarstjórn bæjarráði
fullt umboð til þess að sam-
þykkja stofnsamning og lög
hins væntanlega hlutafjelags.
En. frá Jóni A. Pjeturssyni,
Jóh. Hafstein og Sigfúsi Sigur-
hjartarssyni kom svohljóðandi
viðaukatillaga:
Jafnframt ályktar bæjar-^
stjórnin, í sambandi við skýrslu
Kveldúlfs h.f., um rannsóknir
í síldariðnaði, að fela bæjar-j
ráði að láta rannsaka það mál
til hlýtar með hliðsjón af hag-
nýtingu þeirra nýju möugleika,
sem þar kunna að vera fyrir
hendi.
Allar voru tillögur þessar
samþyktar með öllum atkvæð-
um.
Samþykkt var og að vísa eft-
irfa.ranöi tillögu frá Steinþóri
Guðmundssyni til síldarverk-
smiðj unef ndarinnar:
Bæjarstjórnin leggur áherslu
á, a.ð sú samvinna, sem nú er
að myndast um síldarvinnslu
hjer í Reykjavík, verði ekki ein
skorðuð við lýsis- og mjöl-
framleiðslu eingöngu, heldur
beiti samtökin sjer fyrir því, að
undinn verði bráður bugur að
verkpn vetrarsíldarinnar hjer í
stórum stíl til manneldis á sem
fjölbreyttastan hátt, og'að því
að afla ýmislega verkaðri síld
tryggra markaða.
Stórkostlegt hagsmunamál.
Er mál þetta kom til umræðu
talaði borgarstjóri fyrstur og
sagði m. a.: Að megináhersla
væri á það lögð hjá nefnd
þeirri, sem haft hefir undirbún
ing málsins með höndum, að
þeir fjórir aðilar mynduðu
hlutafjelag um verksmiðju.ríki,
bær, Oskar Halldórsson og
síldarútgerðarmenn, er gæti
tekið til starfa á næsta
hausti, að bærinr. legði fram 1
miljón í fyrirtækið og borgar-
stjóri hefði forgöngu um það,
að slíkt fjelag yrði myndað.
Hjer er um svo stórkostlegt
hagsmunamál að ræða fyrir
bæjarbúa, að það er skylda bæj
arstjórnar og borgarstjóra, að
hafa um það forgöngu, að þaU
verðmæti, sem hingað geta bor
ist á næsta hausti, ef síldar-
göngur haga sjer svipað og tvo
undanfarna vetur. En vissulega
eru til fleiri leiðir til hagnýt-
ingar en sú, að bræða síldina og
gera úr hennni lýsi og fóður-
mjöl. Og skemtilegra væri það,
ef meira gæti fluttst út af henni
til manneldis, á meðan heim-
urinn sveltur, en að gera úr
henni efni til hervæðingar og
skepnufóðurs.
Því næst tók til máls Jóhann
Hafstein, en hann hefir, sem
kunnugt er, starfað í undirbún-
ingsnefndinni, sem formaður
hennar.
í Örfirisey ,
Því næst tók Jóhann Hafstein
til máls og gerði grein fyrir
störíum undirbúningsnefndar í
stuttu máli, en útdráttur úr áliti
nefndarinnar hefur áður verið
birtur hjer í blaðinu.
Fvrsta verkefni nefndarinnar
var staðsetning síldarverk-
smiðju. Komu tveir staðir til
greina, Vatnagarðar og Örfiris-
ey, en Örfirisey varð fyrir val-
inu, því að nefndin áleit, að hóf
uðskilyrði væri, að verksmiðjan
væri nálægt höfninni í Reykja-
vók, þar' sem bátaflotinn gæti
fengið skjól.
Voru þó taldir annmarkar á
því, og eru þeir þeir, að verk-
smiðjan yrði of nálægt bæhum.
En þrír sjerfróðir menn, Sveinn
Einarsson, verkfræðingur, Jak-
ob Sigurðsson og heilbrigðis-
fulltrúinn álitu, að hægt væri að
ráða bót á þeím.
Átmgit útgerðarmanna
Ræðumaður lýsti því, að í ljós
hefði komið, að áhugi Væri með
al útgerðarmanna á þátttöku í
fjelagi um stofnun síldarverk-
smiðju. Væri talað um að fram-
Framh. á bls. 8