Morgunblaðið - 27.02.1948, Qupperneq 7

Föstudagur 27. febrúar Í948.
MORGUNBLAÐIÐ
7
Daglega
Matarskömtun síðan 1939.
Tauno og Ilona reyna að sjá
um að börnin fái nægju sína að
borða.-En það er erfitt. Matvæla-
skömtun hefir verið í Finnlandi
síðan 1939, áður en nokkurt af
börnum Tauno var fætt og bau
hafa því haft takmarkaðan matar
skamt alla sína æfi. En þau fá
mest alt smjörið, sem kemur á
heimilið og alla mjólkina.
Tauno getur keypt 3 pund af
kaffi, handa allri fjölskyldunni,
fjórum sinnum á ári, og 18 pund
af brauði á mánuði. Vinur hans,
sem býr í þorpi skamt frá Hels-
ingfors, sendir honum smjör til
þess að bæta upp smjörskamtinn,
sem' er 1 pund á mann á mán-
uði. Kjöt er ekki skamtað. En
það er svo dýrt, að Tainio fjöl-
skyldan etur það aðeins einu
sinni í viku, á sunnudögum og
þá því aðeins að það sje þess
konar kjöt, sem hægt er að nota
í kjötkássu á mánudögum og
súpu á þriðjudögum.
Kartöflur og síld.
Aðalmatur fjölskyldunnar er
því kartöfiur og slæm síld úr
Eystrasalti, en hvorttveggja er ó-
skamtað. Börnin eru mjög sólgin
í bjúgu, en pundið af þeim kostar
kr. 9,75. Tauno bíður því, þang-
að til alt smjör er til þurðar
gengið á heimilinu. Þá kemur
hann börnunum á óvart með því
að gefa þeim bjúgu ofan á brauð-
ið. — Finnum hefir verið lofað,
að þeir fái nú bráðlega tveggja
únsu skamt af ósviknu tei, en
ennþá drekka þeir beiska blöndu
gerða úr þurkuðum berjum, i
staðinn fyrir te.
Ilona og Tauno borðuðu oft á
veitingahúsum fyrir stríð, en nú
er það orðið altof dýrt. -— >au
borðuðu síðast á veitingahúsi í
fyrrasumar, ,þegar vinir þeirra
buðu þeim með sjer, og það kem-
ur ennþá vatn i munninn á Taun
o, þegar hann hugsar um allar
kræsingarnar, sem þar voru á
boðstólum. En hann svítnar líka
í hvert sinn sem honum dettur í
hug, hvað veislan kostaði mikið.
Pund af smjöri 65 krónur.
Það er hægt að fá nóg af
smjöri, sykri, hveiti og kaffi á
svörtum markaði. En verðið er
svo gífurlegt, að Tauno hefur
ekki efni á að kaupa neitt af því.
Pund af smjöri á svarta mark-
aðinum kostar um 65 krónur. Á
frjálsum markaði kostar það 6
krónur. Auk þess hefir Tauno
megna andúð á öllum viðskift-
um á svörtum markaði. — Hið
eina, sem hann hefir brotið af
sjer, er að taka við smjörinu,
sem vinur hans í þorpin sendir.
En það virðist einhvern veginn
ekki vera eins slæmt og viðpkift-
in á svarta markaðinum.
Þó að iangt sje síðan Tainio
fjölskyldan hefir keypt hý föt, or
hún sæmilega sett i þeím efnum.
Börnin ganga eingöngu í fötum,
sem saumuð eru upp úr gömlum
fötum. En þau kæra sig kollótt
um það og fötin eru hlý. Frakki
Taunos er 8 ára og orðinn all-
snjáður. En hann segir bara: „Ef
mjer fer að líða ilia vegna bess,
hve ermarnar eru slitnar að fram
an, getur Ilona tekið vasalokin
og sett þau framan á ermarnar,
án þess að nokkur hafi hugmynd
um“.
Tauno kevpti sier síðast skó
árið 1941. Hann á nú fímm pör af
skóm.Lögúm samkvæmt má hann
ekki fá sjer fleiri pör af skóm,
þareð hann á ennþá tvenna, sem
hægt er að gera við. Ilona kevpti
sjer skó árið 1943. Það voru
sænskir skór, gerðir úr ljelegu
leðri og þeir slitnuðu fljótlega.
Þess vegna varo hún að fara upp
á háaloft og leita þangað til hún
lífið í Finnlandi
Skuggi kommúnismans
yfir orðum og athöfnum
Síðari grein
fann garríla skógarma, sem hún
hafði fengið sjer árið 1938. Hún
ljet gera við þá, og beir verða
að endast í a. m. k. eitt ár enn.
I fyrravetur var selt í Hels-
ingfors sitthvað, sem bandaríski
herinn hafði skilið eftir í Evrópu.
Þar náði Tauno í nokkrar dósir
af niðursoðnu kjöti og tvær
sjúkrahús ábreiður. Ilona saum-
aði huxur handa börnunum úr
annári, og síðbuxur handa sjálfri
sjer úr hinr.i.
Sofið í baðkerum.
Taurío er svo heppinn að eiga
s.jálfur íbúðina, þar sem hann
býr, en hún er í stórrf samvinnu-
fjelagshúsi. Hann þarf því ekki
að hugsa um húsaleigu vanda-
málið. En það er ýmislegt ann-
að, sem kemur til greina. Sam-
kvæmt lögunum verður einn
leigjandi að vera í hverju her-
bergi íbúðarinnar Húsnæðisekl-
an er gífurieg. Það kemur ferða-
mönnum á finskum gistihúsum
oft á óvart, þegar þeic komast að
því, að baðherbergi þeirra hafai
verið leigð bláókunnugu fólki til
að sofa í.
Ef eldhúsið og stúlknaherberg-
ið er talið með, þá hefir Tainio
fjölskyldan yfir sex herbergja
íbúð að ráða. En þau eru aðeins
fimm. Þau hafa því talið heppi-
legra að hafa vinnukonu, en eiga
á hættu að þeim yrðí sendur leig
jandi, sem þau vissu engin deili
á. Tauno þykist því nokkurnveg-
inn öruggur, en stjórnin getur
samt sem áður sent honum leigj-
anda fyrirvaralaust.
Foreldrar Ilona bjuggu t. d. í
tveggja herbergjg íbúð, með
stóru eldhúsi. Einn góðan veður-
dag sendi stjórnin þangað ung
hjón, él skyldu búa í öðru her-
berginu. Von bráðar eignuðust
þau barn. Fimm manns búa þar
nú, sem áður höfðu búið tveir.
Þessi húsaleigulög eru talin hafa
át.t drjúgan þátt í því, hve hjóna-
skilnaðir færast nú í vöxt í Finn-
landi.
Eldsnevti og rafmagn er enn
eitt áhyggjuefni Taunos. Elds-
nej'ti það, sem hann keypti ásamt
hinum eigendunum að húsinu í
haust, er senn á þrotum, og eng-
in von til þess að hægt sje að
fá meira í vetur. Það litla, sem
kemur af kolum til Finnlands frá
Póllándi og Ameríku, fer beint
til verksmiðjanna.
Tauno hefir ekki rakað sig úr
heitu vátn siðan árið 1939, nje
heldu1' hofu’- hann getað fengið
sjer heitt bað heima hjá sjér síðan
þá. Ilona og hann fara einú sinni í
viku á almennings ..sauna“ og :"á
sier þar gufubað. Börnin eru böð
uð úr fötu, en í henni er vatnið
hitað á litlu, dýrmætu' eldavjel-
inni 1 eldhúsinu, sem Tauno var
svo heppinn að geta keypt.
Kommúnistisk stjórn.
Tauno , vill helst hugsa sem
ahra minst um stiórn Finnlands.
Þar virðist ríkja hið mesta öng-
bveiti á öllum sviðum. Á 5'fir-
borðinu reynir st’órnin að láta
líta svo út, Sem Finnland haldi
enn sjálfstæði sínu. Rjettarfarið
í landinu býr enn vfir styrkleika
og sjálfstæði. Störf þingsins fara
fram samkvæmt lýðræðisvenj-
um. Það er ekkert sem gefur í
skyn, að kosningar sjeu ófrjáls-
ar.
Blöðin eru einnig frjáls. Þau geta
gagnrýnt stjórnina eða finsku
kommúnistana eftir vild. Það er
samt ekki talið siðsamlegt nje
kurteislegt að kasta hnútum að
Moskvastjórninni nje rússnesk-
um kommúnistum Það kemur oft
fyrir, að and-rússneskar frjettir
eru birtar í blöðunum. En þá er
þess altaf getið um leið, að frjett
irnar sjeu erlendis frá.
Sjerhverjum Finna leyfist og
að láta í ljós óánægju sína yfir
núverandi ástandi í landinu, án
þess að eiga á hættu að vera
handtekinn. En hann gætir samt
ætíð ýtrustu varkárni. Það hefur
enginn sagt honum, að hann
verði að vera varkár. En hann
hugsar sem svo, að allur sje var-
inn góður. Bersýnilegt er, að
þetta frjálsræði ríkir í landinu
aðeins vegna þegjandi samþykk-
is Rússa, og þeir hafa vald til
þess að láta höggið ríða af, ef
svo virðist sem lýðræðið sje að
reynast þeim of óþægur Ijár í
þúfu.
Kvislingar í ábyrgðarstöðum.
Rússar hafa viðhaft sín gamal-
kunnu kænskubrögð í stjórnmál-
unum í Finnlandi. Þeir hafa sjeð
kommúnista minnihlutanum fyr-
ir nægju fje og áróðurstækjum.
Nokkrir finskir kvislingar, sem
flýðu frá Finnlandi til Rússlands
þegar Finnar bönnuðu komm-
únistaflokkinn nokkru eftir 1920,
eru nú komnir aftur í sínar fyrri
stöður, og þeir hafa ekki beint
verið aðgerðalausir.
Armas Áikia, hinn finnski
„Lord Haw Ha\v“, sem flutti fyr
irlestra í útvarpið frá Leningrad
meðan á styriöldinni stóð, er nú
kominn til Finnlands. Stjórnar
hann verkföllum fyrir kommún-
ista. Það sannaðist á Hellá Wu-
olijoki oftar en einu sinni, að
hún hefði skotið skjólshúsi yfir
rússneska njósnara í styrjöldinni.
Hún er nú yfirmaður finska út-
varpsins. Nýlega var finnskur
þingmaður spurður að því, af
hverju finsku kvislingarnir væri
ekki allir teknir og skotnir. „Það
er ekki tímabært enn", svaraði
hann. „F.n bíðið þið bara við“.
Skiljanlega hafa kommúnistar
skipað sjer í öll helstu emb^ettin
innan stjórnarinnar. Forsætisráð-
herrann , Mauuo Pekkala, er í
sameingarflokki sósialista, sem er
raunar eitt og hið sama og kom-
múnistaflokkurinn, þareð þessir
tveir flokkar hafa myndað sam-
steypuflokk, er nefnist „Samein-
ino- lýð'-æðissinnaðra manna'. —
Dómsmálaráðherra. innanrikis-
ráðherra, mentamálaráðherra og
matvælaráðherra, eru allir kom-
múnistar eða fylgjandi kommún-
istum.
Yrjo Leino inuanrikisráðherra
og þar af leiðandi yfirmaður ;-ik-
islögreglunnar, er sjer í lagi ill-
ræmdur kommúnisti. Kona hans
Hertta Kuusinen er formaður í
Sameiningunni og þess vegna
helsti fo’’sprakki kommúnista í
Finnlandi. Sem yfirmaður Valpo
hefir Leino nær ótakmarkað vald
til þess að láta handtaka menn
og varpa í fangelsi. Fram að þessu
Framh. á bls. 8
i»
Onnur grein
Deyfðardraugurinn ídag
skrá Ríkisútvarpsins
eftir AGNAR HOGASON
Illjómlist.
Einhver vinsælasti þáttur dag-
skrárinnar er eflaust hljómlistin,
bæði klassisk og ljett. Skiptast
hlustendur þar í marga hópa og
er erfitt að greina á milli, því
margir unna ekki síður ljettu
músikinni en þeirri klassisku. —
Ekki skal hjer lagður dómur á
þá hlið hljómlistarinnar sem lýt-
ur að klassik.
Þó hef jeg heyrt frá dómbær-
um mönnum að val klassiskra
verka af hljómplötum sje með
ágætum og hafi tónlistardeild út-
varpsins þar miklu og velbúnu
safni úr að velja. Er mjer tjáð að
í undirbúningi sje stofnun stórr-
ar útvarpshljómsveitar sem starfi
ekki annað en að leika fyrir út-
varpið, og svo halda konserta
bæði í-bænum og út um land. Er
slíkt vel, og má búast við miklum
árangri af störfum hennar.
En svo eru það danslogin og
ljetta músikin svonefnda. Vart
mun í nokkru landi finnast það
skeytingarloysi sem útvarpið eða
þeir menn sem sjá eiga um þessa
deild tónlistarinnar hafa sýnt.
Þau lög sem unga fólkinu er boð-
ið upp á að staðaldri erp hvim- *
leiðir og endurtuggnir slagarar.
frá 1935—1940 og margir eldri. |
Þeir sem stjórna þessum mál-
um hafa hingað til lítið sýnt í
nema óhæfni1 sína til þessa verks.
— Ríkir þar algert skilnings-1
leysi í garð unga fólksins um
hvað það langar að heyra og er |
það best sjeð þegar danslagaþátt-
urinn er leikinn á laugardögum.
Jeg var nýlega austur i Mennta-
skólaseli með nokkrum nemend-
um skólans 17—19 ára. Þetta var
á laugardegi. Nemendur höfðu
undirbúið prógram sjálfir en síð-1
ar um kvöldið skildi dansa og
var treyst á útvarpið, þar sem !
engar dansplötur voru fyrir ’
hendi. En þegar til kom voru lög
þau sem leikin voru með þeim
fádæmum Ijeleg að ekkert varð
úr dansinum. Var aðalkvörtun
nemenda að lögin væru gömul,
illa valin og leiðinleg. Jeg tók
mig nú til og hlustaði og var
þetta öldungis í'jett. Þarna ægði
öllu saman, gömlum þýskum völs
um, sem fáir nema atvinnudans-
arar kunna, jazzlögum, sem ætl-
uð eru til þess að hlusta á, en
ekki dansa eftir og þess á milli
einstaka sigildur vals og Fox
Trot. Ef maður, sem þekkir til
músikþaríar æskufólksins, hefði
stjórnað þessu þá hefði hann skil
ið að örfáir slagarar nema þeir
allra bestu (svona einn úr 500)
,,lifa“ lengur en 3 mánuði. Þetta
eiga viðeigandi aðilar að skilja
og haga seglum eftir því.
Leikrit.
Ein mesta skemtun þeirra, sem
að staðaldri hlusta á útvarpið eru
leiþritin. En núverandi ástandi í
þeim málum er mjög ábótavant
og má mörgu um kenna. — Það
sem flestir finna að þessum þætti
skemtiatriða, er þunginn sem
hvílir yfir því, sem fram er flutt.
Leikritin hingað til hafa verið
þung þ. e. a. s. verið alvarlegs
eðlis um óhamingjusama menn
og konur, morð, brjálæði og önn-
ur álíka viðfangsefni, :-em best
eiga heima á leiksviði. Hinsveg-
ar hefur algerlega vantað ljetta
kýmni og gleðileiki. Úr þeim ara
grúa, sem fyrirfinst af skemmti-
legum, ljettum leikritum er eins
og leikstjórar útvarpsins hafi
ekki ratað á eitt einasta. Þeim
virðist falla betur að glíma við
verk, sem hvorki eru þeirra hæfL
frá leikaralegu eða tæknilegu
sjónarmiði og er skemst að minn
ast MacBeth, eftir Shakespeare.
Það væri gaman að skygnast í
gröf hans og sjá hvort ekki væri
neinu um rótað eftir íslensku
túlkunina á einu af þektustu af
verkum hans. Þó. skulu hvorki
leikendur ríje leikstjóri sakáðir
fyrir það, sem hlaut að koma
fram. Utvarpið á enn ekki tæki
til þess að fara með stór og erfið
leikrit. Þetta er staðreynd og er
þá betur heima setið en af stað
farið. Má miklu fremur reyna,
og eflaust með betri árangri,
leika smærri vérk með "ærri leik
endum og þá fyrst og fremst sam
talsleikrit. I haust las Hersteinn
Pálsson, ritstjóri, upp söguna af
Topper i útvarpið og var það
framhaldssaga þess. Var allur
frágangur á henni hinn besti,
enda sagan afburða góð og ljett
kýmni. Er til ríóg af slíkum sög-
um í erlendum bókmentum, og
eru þær vel fallnar til þess að
skapa skemtileg samtol úr gefn-
um viðburðum. Ætti útvarpsráð
að gangast fyrir að slíkt yrði
tekið upp hið bráðasta.
Gamanvísum, þáttum úr nætur
lífi Reykjavíkur er alt of sjald-
an útvarpað og ætti stálþráður-
inn þar að kom,a að góðum not-
um. Geta forráðamenn útvarps-
ins komist að samningum við þá
sem fást við að yrkja gamanvís-
ur og láta síðan leikarana flytja
þá.
\
Fyrirlestrar.
Fátt er betra fyrir menningar-
stofnun slíka sem Ríkisútvarpið
er, en að hafa nóg af góðum fyr-
irlestrum um þau efni sem teljast
verða til almennrar þekkingar en
almenningur hefur ekki greiðan
aðgang að. Má segja að útvarpið
hafi þar unnið gott starf. Þó
er sá galli á gjöf Njarðar, að þótt
menn þeir, sem flutt hafa verk
þessi, hafi samið þau með ágæt-
um, þá hafa þeir ekki alltaf ver-
ið eins færirí um að flytja þau.
Allir hafa mismunandi málróm,
’og fellur hann misjafnlega vel x
hljóðnema.
Hefur borið mikið á því, að
fyrirlesarar hafi ekki gert sjer
ljóst, hve mikið ógagn þeif ann-
ars gera ágætum verkum með
flutningi þeirra sjálfir. Þeir, sem
tala í útvarþ, eiga að láta prófa
rödd sína svo hægt sje fyrir magn
araverði að stilla hljóðnemann
þannig, að rödd flytjanda láti
sem best í eyrum hlustenda. —
Þeim, sem ekki hafa rödd til þess
að flytja verk sín, ber að fá aðra
til þess, svo sem þuli eða menn,
sem kunnir eru fyrir ágæta flutn
ingshæfileika. Munu þá allir
hafa gott af, bæði hlustendur,
flytjandi og höfundur.
!$apús Brynjólfsson
kennlr á skíSanám-
i oi m
NÆSTKOMANDI mánudag
hefst skíðanámskeið á Kolviðar-
hóli og stendur yfir í eina viku,
eða til laugardagsins 6. mars.
Kennari á námskeiðinu verð-
ur einn af íslensku þátttakend-
unum í Vetrar-Olympíuíeikun-
um í St. Moritz, Magnús Brynj-
ólfsson frá Akureyri. Var Magn-
ús væntanlegur til landsins seint
í gærkvöldi, en hann hefur dval-
ið um tíma á skíðaskóla í Cha-
monix í Frakklandi.
Eins og kunnugt er, er Magn-
ús einn af albestu skíðamönnum
landsins.
Þeir, sem vilja sækja nám-
skeið þetta ti ynni'það í verísl-
unina Pfaff, Skólavörðustíg Ut
fyrir kl, 4 á laugardag.