Morgunblaðið - 21.05.1948, Blaðsíða 8

8
MORGVTSBLAÐIÐ
Föstudagur 21. maí 1948.

Útg.: H.f. Árvakur, ReykjavQc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónssoa.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgS
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson,
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, ijinanlanáí,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesfeéte,
Hversvegna vígbúast
Norðurlönd ?
ÞAÐ MUN almennt viðurkennt að Norðurlandaþjóðirnar,
Norðmenn, Danir og Svíar, sjeu meðal friðsömustu þjóða
heimsins. Engum kemur til hugar að þessar fámennu menn-
ingarþjóðir, sem byggja útjaðra Norð-Vestur-Evrópu hyggi
á árásarstyrjöld á hendur nágrönnum sínum á meginlandinu
eða nokkrum öðrum þjóðum. En engu að síður vígbúast
þessar litlu þjóðir af kappi. Svíar hafa haldið áfram að
styrkja hervarnir sínar og herbúnað allan allt frá því að
styrjöldinni lauk. Og nú hafa Norðmenn og Danir farið þess
á leit við Bandaríltin að þau sjái þeim fyrir vopnum.
Hvernig stendur á þessu?
Getur verið að þessar friðelskandi smáþjóðir sjeu að víg-
þúast upp á grín? Til þess eru engar líkur. Norðurlandaþjóð-
irnar óttast um öryggi sitt.
Þær óttast að fyrr en varir skelli alda ofbeldis og yfir-
gangs á ströndum hinna lýðfrjálsu Norðurlanda. Þær hafa
sjeð þessa öldu rísa í austri og horft á hana sópa burtu hinu
trjálsa lýðstjórnarfyrirkomulagi, sem Tjekkar, Pólverjar o.
fl. þjóðir börðust fyrir í síðustu styrjöld. Norðurlandaþjóð-
irnar vilja ekki bíða aðgerðarlausar þess að iýðræði þeirra
verði myrt og lönd þeirra gerð að leppríkjum undir stjóm
alþjóðasamtaka kommúnista.
Það er af þessum ástæðum, sem smáþjóðirnar á Norður-
löndum biðja um vopn. Endurminningin um ofbeldisverk
nasista stendur ijóslifandi í hugum norrænna manna. Norð-
menn og Danir fengu tækifæri til þess að kynnast því á-
standi, sem afnám lýðræðis og mannhelgi, skapaði í löndum
þeirra. Það hefur skilið eftir svíðandi sár í þjóðlífi þeirra.
Þess vegna vilja þessar litlu þjóðir gera allt, sem unnt er til
þess að treysta öryggi sitt. Þær vilja ekki fijóta sofandi að
feigðarósi.
Ef til vill sýnir ekkert betur en þessi vígbúnaður Norður-
landaþjóðanna hversu ægilegt öryggisleysi rikir nú í alþjóða-
málum.
Taugastríðið er í algleymingi. Orsök þess er nákvæmlega
sama og árin 1938 og 1939, óttinn við sókn ofbeldisins á
hendur smáþjóðunum. En nú er það arftaki nasismans,
kommúnisminn, sem ógnin stendur af.
En það verður ekki ófróðlegt að sjá, hvaða skýringar ís-
lenskir kommúnistar gefa á þessum vígbúnaði Norðurlanda-
þjóðanna. Raunar er það nokkurn veginn vitað hverjar þær
verða. Norðmenn og Danir eru leppar auðvaldsins í Banda-
ríkjunum. Þeir eru að safna að sjer vopnum lil þess að angra
hina friðelskandi lýðræðisvini í Kreml, verkalýðsfrelsarann
Gottwald í Prag, blessað sakleysið hann Tito í Belgrad og
slíka friðarhöfðingja, sem eiga þá ósk heitasta að útrýma
valdi óttans yfir alþýðu heimsins!!
Þetta hafa verið algengustu skýringar kommúnista um
allcm heim á því þegar einhver smáþjóð hefur reynt að klóra
í bakkann gegn yfirgangi hinna kommúnistisku heimsveldis-
sinna í Moskvu.
En hverjir trúa því að Norðurlandaþjóðirnar sjeu að víg-
búast til þess að gerast leppríki Bandaríkjanna eða stökk-
pallur árásar á Sovjetríkin? Þeir Islendingar eru a.m.k. ekki
margir. En kommúnistar eru samt sem áður ekkert feimnir
við að halda þessari skýringu fram. Þeim hefur verið fyrir-
skipað að berja höfðinu við stein forheimskunnar og þess
vegna gera þeir það enda þótt það geri þá að aumlegum
grínfígúrum í augum þjóðar sinnar.
Islenska þjóðin hefur hinsvegar fullan skilning á aðstöðu
frændþjóða sinna á Norðurlöndum, sem um þessar mundir
eru uggandi um framtíðaröryggi sitt. Islendingar vona að
þessar friðsömu þjóðir fái notið í friði þess lýðræðis og fje-
iagslegs öryggis, sem þær hafa skapað sjer. Það er ósk allra
frjálslyndra manna á Islandi að sá skuggi öryggisleysis og
ágángs, sem nú hvílir ekki aðeins yfir Norðurlandaþjóðun-
um heldur og öllum þjóðum heims, megi eyðast fyrir vax-
andi skilningi á gildi persónufrelsis og mannrjettinda í þeim
löhdum, sem hræsvelgúr ofbeidis og einræðis hefur í bili
gleypt.
m ar ihripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Eru lioparpening-
arnir óþarfir?
ÞAÐ ER margt, sem Reyk-
víkingar velta fyrir sjer þessa
dagana, og ekki er hvað síst
mikið skrafað um vísitöluna
og verðbólguna og hvað það
nú er kallað. Einn hugsuður-
inn hefur í þessu sarnbarvdi
komist að þeirri niðurstöðu, að
það sje eiginlega hreinasta vit
leysa að vera að halda upp á
koparpeningana okkar. Hann
skrifar eftirfarandi um þetta:
•
Króna minni en 10
aurar. —
,,Á MEÐAN verðlagningu er
hagað þannig ,að staðið getur
á einingum aura, þá má segja
að þorf 'sje á koparpeningum.
En slíkúm smámunaskap ber
að sjálfsögðu að hætta — það
sjá menn strax við nánari at-
hugun og samanburð á kaup-
mætti nútíma peninga við þá
peninga, sem í gildi voru um
og fvrir fyrra stríð. Við þenn-
an samanburð sjest, að núgild
andi kröna er orðin minni að
verðgildí en 10 aurar voru þá
og 10-eyringurinn þá um leið
minni en gamlj einseyringur-
inn var. Enginn kvartaði um
það í fátæktinni og peninga-
leysinu um og fyrir aldamótin,
að ekki var hægt að skifta eins
eyring í minni mynt, og ekki
heyrðist þá heldur að Bretar
kærðu sig almennt um að skifta
hálfum penny eða Ameríku-
menn einu centi, sem þó voru
3—4 sinnum stærri myntir en
eins-eyringur.
•
Hvorki ríkari nje
fátækari.
HVAÐA ÁSTÆÐA er þá til
þess fyrir okkur eins og nú
er komið að vera yfirleitt að
reikná með minni peningum
en 10 aurum? Slíkt er einung
is til óhagræðis og gerir eng-
an, ríkari nje fátækari, eins
og öllum má vera skiljanlegt.
— Getur það verið að verð-
lagseftirlitið sje ennþá að mæða
sig og aðra á því að reikna
í aurapeningum? Og hvað á
það að þýða að láta sléttu kop-
armyntar sitja fyrir sláttu á
krónum og tvíkrónum, sem til
finnanlegur skortur hefur ver
ið á lengi? Hafi verið ástæða
til bess áður fyr að slá tví-
krón-iir, eins og reyndar var
gert, væri nú engu síður ástæða
til að slá 5, 10 og 20 króna
myntir. Að minsta kosti væri
fengur í að fá sem fyrst 5 kr.
peninga. — En koparinn og
allan aurareikning fyrir neð-
an 10, ber að leggja niður í
búðum, bönkum — og allstað-
Garðavinnan byrjuð.
GARÐAVINNA er byrjuð
fyrir alvöru hjer í Reykjavík,
og á hverju kvöldi má sjá fólk
ið fara til vinnu í garðskik-
unum sínum við flugvöllinn og
annarsstaðar. Helst eru það
kartöflurnar, sem það ræktar,
og kartöfluuppskera höfuðborg
arinnar er víst orðini hreint
ekkj svo óveruleg. En enda
þótt þetta skipti miklu máli,
er þó hitt meira um vert, að
fólkið, sem fer út í garðana
á sumarkvöldunum, hefur sýni
lega mikla árvægju af starfi
sínu — jafnmikla ánægju og
meiri en hinir, sem rölta í
kvikmyndahúsin eða á Borg-
ina. Starf þessa fólks er til
fyrirmyndar.
•
Sumarfríin að byrja.
SUMARFRÍIN fara að byrja
hvað úr hverju, og spurningin,
sem nú er oftast lögð fyrir
mann, er: Hvert ætlarðu í sum
arfrí? — Það furðulega er, að
þrátt fyrir utanferðatakmörk-
unina, svara margir því til, að
þeir vilji „helst fara út ■—
sama hvert út, bara eitthvað
út í buskann". Sannleikurinn
er sem sagt sá, að þeir, sem
farið hafa í sumarfrí til út-
landa, hafa komist að þeirri
niðurstöðu, að það er hreint
ekkert dýrara en að taka þessa
14 frídaga hjerna heima ■— og
það þótt gjaldeyririnn sje að
einhverju leyti keyptur á svört
um markaði. Og þótt margt
megi sjá hjerna og víða sje
hægt að stytta sjer stundir,
finnst mörgum það mun meiri
tilbreyting að eyða fríinu sínu
þar sem annarlegar tungur eru
talaðar og einkennilegir siðir
koma mannj á óvart.
m
Lengri sumarfrí.
EN í ÞESSU sambandi,
mætti varpa þeirri spurningu
fram, hvort sumarfríin sjeu
ekki of stutt hjer á landi. Tvær
vikur eru ákaflega lítill tími
af árinu, og það er ekki nokk-
ur vafi á því, að með góðum
vilja mætti gefa hverjum
einasta starfandi Islendingi
þrjár til fjórar vikur í frí á
ári. Það mætti til dæmis auð-
veldlega vinna eina viku af
sjer; og ólætin í kringum vinn
una eru orðin það mikil, að
það veitir varla af heilum mán
uði til að jafna sig eftir 11
mápaða taugastríð. Einhvers-
staðar las jeg það líka, að í
Astralíu hafi verið ákveðið, að
hver einasti maður fái þriggja
vikna sumarfrí og ekki minna.
Auglýsingatækni.
Bandaríkjamenn taka upp á
mörgu, svo fáum mun koma
það á óvart, þótt Bandaríkja-
maður taki upn á nýrri aðferð
til að krækja sjer í íbúð. —
„Time“ frá 17. maí skýrir frá
þessu í sambandi við húsnæð-
isvandræðin í Bandaríkj-
unum. Fyrverandi herflugmað
ur í Kansas City missti íbúð
sína og stóð húsnæðislaus á
götunni með fjölskyldu sína.
En hann var ekki af baki dott-
inn. Hann ljet prenta 15.000
húsnæðisauglýsingar, leigði
sjer flugvjel og fleygði aug-
lýsingunum úr loftinu yfir borg
ina. Og hann hafði þriggja
herbergja íbúð upp úr krafs-
inu. —
MEÐAL ANNARA ORÐA
MIKIL tímaritaöld ríkir nú á
Islandi. Hefi jeg fyrir satt, að
við íslendingar gefum út fleiri
tímarit en nokkur önnur þjóð
(að tiltölu við fólksfjölda, auð
vitað). Á þessum síðustu og
verstu tímum hafa ótrúlega
margir menn fundið sig knúða
til þess^ að fara að gefa út
tímarit. Þau hafa sprottið upp
eins og -gorkúlur. Innflutnings
bann á erlendum tímaritum
hefir sjálfsagt ráðið einhverju
þar um. — Tímarit þessi eru
misjöfn. að gæðum, eins og
gengur." Sum eru ágæt, önnur
í meðállagi, en furðu mörg
hreint fýrir neðan allar hell-
ur þegar þess er gætt, að hjer
ríkir svo mikill pappírsskort-
ur, að þarfar og góðar bækur
fást ekki prentaðar.
Tímarit eru gefin út um bók
mentir, íþróttir, vísindaleg
efni, trúmál, tónlist, jazz og
pólitík. Þá er líka til tímarit,
sem heitir Stjörnur og út-
gáfufjelágið heitir fallegu
nafni, Stjörnuskin. Það er ekki
vísindarit um stjarnfræðileg
efni. Það fjallar nær eingöngu
um erlenda kvikmyndaleik-
ara. —•
Leikaradella
LEIKARADELLA
Það er alkunna, að á viss-
um aldri fá stúlkubörn (og
kannske piltar líka) það sem
kallað er á revkvísku leikara-
della .Stúlkurnar sækjast þá
eftir að safna glansmyndum
af kvikmyndaleikurum og sum
um hverjum tekst að sanka
að sier ótrúlega miklum fróð-
leik um lifnaðarhæitti fram-
and; kvikmyndaleikara — þ.
e. a. s. eins og sagt er frá þeim
í framandi leikarablöðum. I
augum þeirra eru leikarar ekki
verfjulegar mannlegar, dauð-
legar verur. Þeir eru sjálfir
fullkomleikinn, íklæddur höldi
og þjóði Þeir búa í fínum höll
um. eta aldrei annað en kræs
ingar, klæðast fegurri fötum
en orinsar og prinsessur í æf-
intýrunum forðum og eru alt-
af brosandi og hamingjusamir
á svip.
Þessari mynd bregða a. m.
k. leikarablöðin upp af þeim.
Það er ekki von að rómantísk-
um stúlkubörnum komi aug-
lýsingaskrum til hugar í sam-
bandi við glansmyndir af fall
egu fólki. —
Það er sjálfsagt eðlilegt að
skrumblöð prýdd leikaramynd
um sjeu gefin út í stórum lönd-
um eirts og Bretlandi eða
Bandaríkjunum. En manni kem
ur það óneitanlega spánskt fyr
ir sjónir að slíkar bókmentir
skuli dafna hjer á íslandi.
• •
ATHUGASEMDIR
STIRNIS
í Stjörnur skrifar Stirnir
„Okkar á milli sagt“ og birtir
þar m. a. brjef frá lesendum.
Gefa þau góða hugmynd um
aldi'ur þeirra og þroska. Ein
kvaðst fá hjartslátt af því einu
að hugsa um Clark Gable og
andvarpar: „O, guð, er hann
ekki óviðjafnanlegur, þegar
han lyftir hægri augabrún-
inni?“ Annari er fastlega ráð-
lagt að skrifa Bing Crosby á
ensku „og myndi það sjálfsagt
gleðja Bing“, segir Stirnir. Þá
segir hann, að Leslie Howard
sje ekki lengur í tölu lifenda,
„og því ekki væntanlegur í
nýrri mynd!“(!) Einnig: „Kvik
myndaleikarar eru svo ham-
ingjusamir, að þeir halda í enn
ríkara mæli en aðrir dauðlegir
Frh. á bls. 13