Morgunblaðið - 03.07.1948, Qupperneq 8

8
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
Atökin um Berlín
ÁSTANDIÐ í Berlín virðist nú vera komið á það stig, að
erfitt sje að gera sjer í hugarlund, hvernig samvinna geti
tekist framvegis milli hernámsveldanna um stjórn borgar-
innar. Rússar hafa nú um all-langt skeið hindrað alla að-
drætti hernámsliðs Vesturveldanna til borgarinnar 'and-
leiðis. Hafa þessar ráðstafanir rússnesku hernámsstjórnar-
innar mikið óhagræði í för með sjer, ekki að eins fyrir lið
Vesturveldanna í Berlín heldur fyrir þær tvær milljónir
manna, sem búa í þeim borgarhlutum, sem þau ráða yfir.
Hefur jafnvel verið álitið að þær gætu leitt til hungurs-
neyðar. En Vesturveldin hafa gripið til þess ráðs að hefja
flutning nauðsynja til Berlinar í stórum stíl loftleiðis. Hafa
þau þannig í bili reynt að koma í veg fyrir algert öngþveiti
á hernámssvæðum sínum í borginni.
Sú spuming hlýtur að vakna, hver sje tilgangur Rússa
með þessum ráðstöfunum. Um það þarf enginn að fara í
neinar grafgötur. Það virðist vera einbeittur ásetningur
þeirra að flæma Breta og Bandaríkjamenn burt úr hinni
þýsku höfuðborg og ráða þar síðan einir. Með því að hindra
nauðsynlega flutninga til borgarinnar landieiðis hyggjast
þeir ná þessu takmarki.
Þessari afstöðu Rússa hafa Bretar og Bandaríkjamenn
tekið á þann hátt að ekki verður um villst að ásetningur
þeirra er að láta þá ekki flæma sig burt úr borginni. Þannig
lýsti Bevin, utanríkisráðherra Breta, því yfir í Neðri mál-
stofunni í fyrradag að Bretar væru staðráðnir í því að koma
í veg fyrir algera lokun flutningaleiðanna til hinnar þýsku
höfuðborgar, hvað sem það kostaði.
Marshall, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, hefur einnig
látið það í ljós í samtölum við blaðamenn, að aðgerðir
Rússa í þessum málum geti haft hinar alvarlegustu afleið-
ingar. Hann hefur einnig lýst því yfir að Bandaríkjamenn
hygðust dveljast áfram í Berlín.
Ástandið í Berlin er því þannig í dag, að Rússar hafa
raunverulega lýst því yfir að þeir telji sameiginlegri stjórn
hernámsveldanna í Berlín lokið og styðst sú yfirlýsing þeirra
við þær aðgerðir þeirra að stöðva alla flutninga Vesturveld-
anna til borgarinnar á landi.
Þessi viðhorf í málum Þýskalands hafa vakið ugg og óróa.
Borgarstjórn Berlínar hefur óskað þess að deilur Vestur-
veldanna og Rússa yrðu lagðar fyrir Öryggisráð Samein-
uðu þjóðanna, þar sem líkur væru til þess að friðnum í
heiminum stafaði hætta af þeim. Ennþá hefur ekki verið
tekin afstaða til þeirrar beiðni.
Átökin um Berlín koma raunverulega í beinu áframhaldi
af því, sem verið hefur að gerast undanfarna mánuði í
Þýskalandi. Rússar hafa smám saman verið að draga sig
út úr samvinnunni um stjóm landsins. Þeir neituðu að taka
þátt í ráðstefnu, sem haldin skyldi, í vor um framtíð þess
með þeim afleiðingum, að Vesturveldin neyddust til þess að
boða til hennar án þátttöku Rússa. Er þannig útlit fyrir að
þær þjóðir, sem að þeirri ráðstefnu stóðu munu stuðla að
stofnun vesturþýsks ríkis. Hefur í aðalatriðum náðst sam-
komulag um það. En með stofnun þess verður Þýskaland
klofið í tvö ríki. Er gert ráð fyrír að boðað verði til st jórn-
lagaþings fyrir hið nýja þýska ríki á komandi hausti.
Um það verður að sjálfsögðu ekki spáð á þessu stigi
málsins, hvernig tekst að leysa deilu þá, sem nú er komin
upp milli hernámsveldanna í Berlín eða hvort það tekst yfir-
leitt. En það er að öllu auðsætt að Sovjetstjórnin vinnur
að því af kappi að flæma Bandaríkjamenn og Breta burtu
þaðan alveg án tillits til þess, hvaða þýðingu það getur haft
fyrir heimsfriðinn. Það er hinsvegar athyglisvert að þegar
utanríkisráðherra Breta lýsir því yfir að þeir muni ekki
yfirgefa borgina, þá kalla kommúnistablöðin rússnesku og
kommúnistablöð um allan heim, einnig hjer á íslandi, það
„stríðsæsingar“.
1 Þýðir það það, að Rússar ætli sjer að reka Bandaríkja-
menn og Bréta með vopnavaldi úr borginni, ef þeir ekki
iáti kúgast við samgöngubann Rússa?
öðru vísi verða þau ummæli varla skilin. En hverjir eru
það þá, sem ógna heimsfriðnum?
MORGUNBLAÐIÐ
wmwssss;;-n
Laugardagur 3. júlí 1948-
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Illa sjeðir unglingar.
REGLUSAMIR unglingar eru
illa sjeðir gestir í veitingahús-
um bæjarins. Mest ber á þessu
á dansleikjum í samkomuhús-
unum, þegar vínveitingar eru.
— Þá kemur það varla fyrir, að
unglingar, sem ekki drekka á-
fengi, en sitja yfir gosdrykkj-
um á milli dansa, fái góða af-
greiðslu, ef nokkra og það er
næstum því ómögulegt fyrir
ungt fólk, sem er orðið þekt að
3ví, að kaupa ekki vín, að fá
borð hjá þjónunum.
Þetta sagði ung vinkona mín,
sem jeg veit að fer ekki með
neitt fleipur. Það er ekki laust
við .eð þjónarnir fussi við þessu
reglusama fólki. Það er sama
þótt, um dansleiki íþróttafje-
laga. eða annara æskulýðsfje-
laga sje að ræða. Þeir, sem
ekki kaupa áfengi fá verri af-
greiðslu en hinir, sem þemba í
sig áfenginu. ,
Liótt er að heyra, en satt
mun það vera, að þannig er
ástandinu rjett lýst.
Allir viíja græða.
ÞEGAR MÁLIÐ er athugað
er það í rauninni ekkert óeðli-
legt, að unglingar, sem lítið
versla í veitingastofum, fái
verri afgreiðslu en aðrir, þótt
það sje skammarlegt og ætti
ekki að eiga sjer stað.
Þjónarnir fá hlutafallslega
hærri laun eftir því, sem þeir
selja meira. 15% af verði veit-
inganna. Veitingahúsið græðir
á því að selja sem mest og þess
vegna skapast það ástand, að
reglusamir unglingar verða út-
undan í hylli þjónustufólks og
notalegu viðmóti.
Allir vilja græða.
•
Vitlausa fyrirkomu-
lagið.
OG ENN BER AÐ SAMA
brunni. Það er vitleysan, sem
ríkir í veitingamálum okk-
ar, sem veldur. Veitingahúsin
verða að leigja sali sína fyrir
skröll og helst þeim fjelögum,
sem hafa fengið undanþágu til
að veita vín. Veitingahúsin
stæðust ekki fjárhagslega, ef
þau fengju ekki við og við
þessar undanþágur til sprútt-
sölu.
Og hversu lengi á ,að við-
halda þessu kjánalega og skað-
lega fyrirkomulagi með áfeng-
issölu í veitingahúsum. Því
mega ekki öll veitingahús, bæði
hjer í Reykjavík og annars
staðar á landinu veita vín, ef
þau uppfylla ákveðin skilyrði,
sem gera verður til veitinga-
húsa, sem vínveitingaleyfi
hafa.
Vitleysan verður verri og
verri með ári hverju ef ekkert
er að gert í þessum efnum. Og
eitt er víst, að hjer í bænum
— og raunar hjer á landi — er
ekki von til að rekið verði
sæmilegt veitingahús á meðan
núverandi vitleysa ríkir.
•
Skrautlegur hljómskáli.
HVERNIG ÆTLI STANDI á
því, að engum hefir dottið í
hug, að mála Hljómskálann fyr
en nú í sumar? — Þetta er orð-
ið alt annað hús, en það var.
Til mestu prýði fyrir umhverf-
ið fvrir að það hefir verið mál-
að með smekklegum litum.
Hljómskálinn fellur nú miklu
betur við umhverfið en á með-
an\hann var grár og ljótur.
Og svona er það víðar. Það
er oft ekki margbrotið, eða ó-
vinnandi verk, að gera hús
snotrari og lífga þannig upp á
borgina.
Og þökk þeim, sem Ijetu
klína á Hljómskálann. Það var
sannarlega tími til kominn. —
Ætli það mætti ekki fara með
pensil yfir fleiri byggingar.
Bjóðið ekki þjófum
Iieim.
VÍÐA UM BORGINA standa
íbúðir auðar, eins og venja er
á þessum tíma ársins, þegar
margir dvelja í sumarbústöð-
um, eða eru í skemtiferðalög-
um.
En nokkuð mun það misjafnt
hvernig fólk gengur frá ibúð-
um sínum áður .en það yfir-
gefur þær. Flestir eru svo for-
sjálir, að þeir loka öllu vel og
læsa. Aðrir gleyma að loka
gluggum og útidyrahurðum.
Þeir bjóða vandræðunum heim
og iafnvel innbrotsþjófum.
Til allrar hamingju er ekki
mikið af innbrotsþjófum í þess
ari borg.
Það sagði mjer rannsóknar-
lögregluþjónn fyi4r nokkrum
árum, að það væri hrein und-
antekning, að hjer væru svo bí-
ræfnir innbrotsþjófar, að þeir
légðu í að gera húsbrot í einka-
húsUm til að stela. En hinsveg-
ar væru mikil brögð að því, að
stolið væri úr anddyrum og
farið væri inn í híbýli manna,
sem hefðu skilið eftir opið hjá
sjer og farið í burtu.
,,Þetta fólk býður þjófunum
heim“, sagði rannsóknarlög-
reglumaðurinn. Þið, sem farið
úr íbúðum ykkar og skiljið þær
ef ir mannlausar. Bjóðið ekki
þjófunum heim!
Hin rómaða kurteisl.
ÞAÐ VAR HAFT EFTIR
manni í viðtali hjer í blaðinu
á dögunum, að sjer fyndist fólk
hjer alment kurteisara en áður
var og kurteisara en á Norður-
löndum. Ekki skal efast um að
maðyrinn segi satt. En ham-
ingian góða hvernig var það
„áður fyr“ og aumt hlýtur það
að vera á Norðurlöndum.
Varla getur það talist til
kurteisi, sem margir tíðka hjer
í bæ, að fara með söng og há-
reisti um íbúðarhverfi bæjar-
ins að næturlagi. Fjárans kur-
teisi er það, að senda bráð-
ókunnugum mönnum tóninn á
götunni, eða hlamma sjer utaní
fólk á förnum vegi, án þess að
biðjast afsökunar. Reka hvor
öðrum löðrung fyrir engar
sakir og fleira þessháttar, sem
ekki er óalgengt á almannafæri
á þessu landi.
Það er rjett, að þeir, sem lært
hafa mannasiði og notfæra sjer
þá menntun koma fram eins og
siðað fólk.
En það er því miður of mik-
ið af hinu.
MEÐAL ANNARA ORDA
» • •
Landbúnaðarfratnletðsla FraEcka
Frá frjettaritara Reuters
í París.
PIERRE Pflimlin, landbún-
aðarmáiaráðherra Frakklands,
tilkynnti nýlega, að búast
mætti * *við því, að Frakkar
gætu byrjað að flytja út land-
búnaðarafurðir í ársbyrjun ’52.
Ýmsum kann að þykja þetta
mikil bjartsýni og þá ekki síst
þar sem einn fjórði hluti af nú-
vérandi innflutningi Frakka
eru matvæli, en þó er enginn
vafi á því, að Frakkland getur
fraiuleitt meir en nóg af mat-
vælurn til eigin þarfa og ef-
láust auk þess talsvert til út-
flutjiings. Paul Gravier, einn af
efnahagsráðunautum frönsku
stjórnarinnar, hefir þannig ný-
verið haldið því fram, að fram-
leiða megi matvæli handa
90.000.000 manns á því landi,
sem er ræktað í Frakklandi.
• •
30% MINNI.
Endæ þótt franska landbún-
aðarframleiðslan sje 30 pró-
sent minni en fyrir stríð, fer út-
litið óðum batnandi. Einn af
talsmönnum landbúnaðarráðu-
neytisins skýrir þannig frá
því, að útlitið í ár sje gott.
„Veðrið hefir verið ágætt, seg-
ir hann, „og ræktað land er
talsvert 'meira en síðastliðið
ár“.
Veðrið 1947 reyndist sjerlega
slæmt fyrir franskan landbún-
að. Veturinn var frostharður
og sumarið óvenju þurka-
samt. í ár hafa orðið nokkrar
skemdir á ávaxtatrjám í Rhon-
dalnum, en lítið annað tjón.
• •
20 MILJÓN EKRUR.
í apríllok höfðu Frakkar sáð
korni í um 20 miljón ekrur,
eða um 12 prósent fleiri ekrur
en á sama tíma síðastliðið ár.
Hveiti var sáð í 30 prósent
fleiri ekrur en 1947.
Svkurrófuuppskeran varð fyr
ir miklum skemdum í Norður-
Frakklandi veturinn 1946—47,
en bað er meginástæðan fyrir
hinum örsmáa sykurskamti. I
ár er hinsvegar búist við, að
uppskeran verði ágæt. Þá bú-
ast Frakkar og við góðri kart-
öfluuppskeru og vínberjafram-
leiðslan verður að öllum líkind
um að þessu sinni jafnmikil og
hún var fyrir stríð.
En enda þótt uppskeruhorf-
ur sieu yfirleitt ágætar í ár,
eiga franskir bændur þó enn
eftir að yfirvinna marga erfið-
leika. Kornuppskeran er þann-
ig ennþá 16 prósent minni en
fyrir stríð.
• •
FÓLKSEKLA.
En franskir , bændur eiga
fleiri ferfiðleika við að stríða.
Landbúnaðarverkamenn eru
um bað bil 350.000 færri en
1936, og skortúrinn á vinnu-
afli eykst, da'g/frá .degi. Æins
og allsstaðarj; annarstaðar ílykk
ist fólkið til borganna og vill
helst hvergi annarstaðar vinna,’
en auk þess hafa Frakkar misst
af miklu vinnuafli þar sem erií
þysku sttíðsfangarnir, sem.tMú '
eru óðuni að hverfa hejm,
Eina lausnin á þessu vand-
ræðaástandi, segir franska
stjórnin, er að auka vjelakost
Framh. á bls. 10.