Morgunblaðið - 14.07.1948, Page 6

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 14. j úlí 1948.
f '&
PJETUR MAGMÚSSOIM BANKA
Framh. af bls. 5
Bjarni Benediktsson:
MJER ER Þ \Ð í barnsminni,
að faðir minn ræddi um, hvílík-
ur afbragðsmabur Pjetur Magn-
ússon væri til verka og sam-
vinnu. Hlýtur hann að hafa
kveðið allfast <>ö orði um þetta,
þar sem honum löngum hefur
legið gott orð til flestra manna,
en jeg minnist þó 30 árum síðar
Sjerstaklega þessara ummæla
hans um Pjetur Magnússon.
Allt, sem jeg síðar fregnaði
Þm Pjetur Magnússon áður en
leiðir okkar lágu saman, stað-
festi það, sem jeg í fyrstu
heyrði frá honum sagt.
Þegar jeg kom í bæ]arstjórn
Reykjavíkur var enn mjög í hug
um manna minningin um veru
Pjeturs Magnússonar þar og var
hann þá þó horfinn þaðan fyrir
nokkrum árum. Álit Pjeturs
Magnússonar þar sjest best á
því, að flestum þótti hann oftar
en.einu sinni liklegastur til að
taka við störfum borgarstjóra
er það starf var laust. En til
þess var hann ætíð ófáanlegur.
Sami var orðstír Pjeturs Magn
ússonar meðal dómara Hæsta-
rjettar. Á árunum eftir 1932
fram til 1940 gengdi jeg ærið
oft störfum þar í rjetti sem vara
dómari. Allir þeir dómarar, sem
jeg starfaði með, jafnt hinir
eldri sem yngri, mæltu það ein-
um rómi um málflutning Pjet-
urs Magnússonar, að hann ein-
kendi glöggsk.ygni á aðalatriði
hvers máls, skýrleiki í fraiíisetn
ingu og það hversu gagnorður
hann væri.
Um flesta þá, sem við stjórn-
mál fást, fer svo, að þeir gjalda
þess nokkuð ekki síður en njóta
í daglegum störfum. Ósjálfrátt
líkar mönnum uetur við þa, sem
þeir eru sammála, en hina, og
treysta varlega þeim, sem eru á
öndverðum meiði í landsmáium.
Sjálfsagt hefur afstaða manna
til Pjeturs Magnússonar eitt-
hvað mótast af þessu. En því
eftirtektarverðara var, að fjöl-
margir andstæðingar Pjeturs
sóttust eftir að fá hann fyrir
ráðgjafa sinn og málsvara, þeg-
ar mikið lá við. Eru til um þetta
mörg skráð dæmi en þó enn þá
fleiri í hugum okkar, sem heyrt
höfum, hvernig jafnvel þeim, sv
veist höfðu að honum á vett-
vangi stjórnmáianna, lá orð til
hans í einkaviðræðum.
Kynni sjálfs mín af Pjetri
Magnússyni urðu einkum náin
þau ár, sem við Pjetur sátum
saman á Alþingi, þ. e. frá ár-
inu 1942 og síðan. Báðir áttum
við ætíð sæti í efri deild og höfð
iim því mikið saman að sæida
Vera kann, að dómur minn
um Pjetur Magnússon sjálfan
kunni e. t. v. að litast aí því,
hve sammála jeg var skoðunum
hans. Einmitt þessvegna hef jeg
hjer að framan rakið þanrt orð-
stír, sem jeg hafði af honum
heyrt áður en jeg kyntist hon-
um sjálfur verulega, og reyndi,
að allt, sem jeg hafði heyrt gott
um hann sagt, var satt og rjett. j
Pjetur Magnússon var að
vísu ekki hneigður til að kveða
fyrstur upp úr með skoðanir sín
ar á vandasömum málum, enda
var hann varfærinn í fullyrðing-!
um og vildi láta skoða hvert ‘
mál til hlítar. En því meira [
Gilsbakki í Borgarfirði um síðustu aldamót.
Teikning eftir W. G. Collingwood.
mark var tekið á því, sem hann
eftir sína rólegu íhugun iagði til
mála.
Er það síst címælt, að okkur
samflokksmönnum Pjeturs
þótti ekki ráð ráðið i hínum
stærri málum nema hann ætti
hlut að, og ófúsir voru flestir
eða allir til að ganga á móti
ráðum hans. Gegn andstæðing-
unum dugði og fátt betur til að
sannfæra þá um rjettmæti af-
stöðu okkar í einstökum mál-
um en að vitna til úmsagnar
Pjeturs Magnussonar.
1 hógværum rökræðum bar
Pjetur'^Viagnússon af öðrum. Á
hinn bóginn var hann Irábítinn
öllum áróðri. Honum var nóg að
gera rjett og færa rjett rök fyr-
ir gerðum sínum. Virtist mjer
lionum stundum hætta of mikið
til að telja, að hinn sami háttur
væri vænlegastur í þessu á há-
vaðasömum vettvangi stiórnmál
anna og í kyrrlátum dórnsal
Hæstarjettar, og því ekki ætíð
bera svo af sje illkyn ;aðar at-
lögur andstæðinganna sem
skyldi.
Um þetta sem annað fór Pjet-
ur Magnússon sínu fram, og
reyndist það vel til langframa.
Jafnvel hatrömustu árásir and-
stæðinganna högguðu ekki áliti
hans meðal alþjóðar. Hann var
kvaddur til hverrar virðingar-
stöðunnar eftir aðra, af því að
allir vissu, að sú staða var vel
skipuð, sem h'inn gegndi. Al-
drei otaði hann sjer sjálfur fram
til mannvirðinga. Þvert á móti
þá hafnaði hann ýmislegum
sóma og var mjög trogur til
annars. Hann tók ekki önnur
trúnaðarstörf að sjer í almanna
þágu en þau, sem hann taldi
skyldu sína til miðað við allar
aðstæður.
Árið 1944 bauð Ólafur Thors
honum að verða forsætisráð-
herra í ríkisstjórn þeirri, sem
Sjálfstæðisflokkurinn myndaði
þá. Pjetur Magnússon neitaði
þessu með öllu, enda var hann
sammála öðrum Sjálfstæðis-
mönnum um, að innan flokks-
ins og af hans hálfu kæmi Ól-
aíur Thors einn til rnála um
forystu á meðan hans nyti viö.
Fjármálaráðherra-embættið
tók Pjetur Magnússon að sjer
tilknúinn af einhuga ósk flokks-
bræðra sinna, og óskuðu allir
þess, að hann hjeldi þvi áfram
eftir stjórnarskiftin 1947. Til
þess var hann r;eð öllu ófáanleg
ur. Kom þar hvorttveggja til, að
jeg veit ekki, í.vort harm hefði
yfirleitt ljeð máls á að vera í
stjórn með oðrum en Ólafi
1 Thors
suma
og að samstarfið við|Ur samhengi orsakar og afleið-
meðráöherrana hafði ingar og hafði glögga sýn vfir
reynst honum svo þreyt.andi að atburðar.na rás. í framkomu
hann taldi sjer hvíldar börf.
Þegar Pjetur hvarf úr ráð-
herrastöðunni hugði hann og á
sinni og öllu dagíari var hann
hógvær og prúour svo af bar.
Er það óneitanlega fagurt vitni
rólegri daga. Hann var orðinn íslenskrar menningar, að sá af
roskinn og vi’di því helaur j okkar samtímamönnum, sem
draga sig í hlje, en vissi, að . einna fremstur var einmitt um
hann gat valið úr störfum sem þessa eiginleika, skuli hafa feng
ið alla sína v enntun hjer a
landi. Hitt er engin nýjung, að
góðgirni, viníesta og mann'Ióm-
ur þroskist á ísienskri gru.nl.
Það var auðfundið, að Pjetri
Magnússyni þótti mikið koma
málflutningsmaður eftir því,
sem honum hentaði best.
Úr þeirri hvíld varð þó minna
en hann hafði fyrirhugað. Þeg-
ar bankastjórastaða við Lands-
bankann losnaði var allra
manna mál, að Pjetur væri sjálf j til æskuheimilis síns á GiF-
kjörinn í hana. Honum var að j bakka. Var það og víðfrægt sem
vísu þvernauðugt að taka við j eitt mesta myndarheimili lands
þessu erfiða og ábyrgðarmikla j ins. Þar rjeðu búi foreldrar Pjet
starfi á ný, en vegna pess að í urs, þau sjera Magnús Andrjes-
hann sá, að hann gat leyst vanda | son og kona hans Sigríður Pjet-
sem ekki var á annara færi vildi ursdóttir Sívertsen frá Höfn í
hann ekki skorast undan beiðni. Borgarfirði, og þótti mikið jafn-
vina sinna um að takast einnig ræði með þeim hjónum.
þennan vanda á sínar herðar. j Sjera Magnús var allt í senn
Dvöl hans í bankanum varð hefðarklerkur, hjeraðshöfðingi,
að þessu sinni skömm og senni-, menntamaður og mikilsvirtur á
lega hefur hann lengst af hann þingi þjóðarinnar. Um hann lát-
tíma verið, veikur, þótt hann inn var það harmað, að hann,
ljeti það ekki uppi. En jafnvel svo vitur maður og vel hugsandi,
eftir að hann var lagstur gegndi skyldi eigi hafa látið meira eftir
hann skyldustörfunum. Vilii sig á prenti e;i raun ber vitni
hans til að veita öðrum stuðn- um. Vinur hans og frændi, sjera
ing með ráðum sínum var og ó- Magnús Helgason, taldi þó þá
breyttur. | bót í, að áhrif slíkra manna í
Einmitt um þær mundir, sem lifanda lífi berist mann frá
Ijóst var að verða, að um mjög manni, eins og lifandi straumur
alvarlegan sjúkdóm væri að og geymist þannig frá kyni til
ræða en áður en jeg vissi það kyns. Þetta haíði raunar sann-
vildi jeg leita íáða hans i við- ast þegar á sjera Magnúsi And-
kvæmu vandræðamáli. Spurði rjessyni sjálfum. Því þótt hann
jeg því um líðan hans, en væri þá talinn fremstur sinna
rjett á eftir hringdi hann sjálf- ættmanna, var honum mjög tal-
ur og vildi ekki annað heyra en ið kippa í kynið til einnar þrótt-
jeg kæmi til sín og ræddi við mestu bændaættar landsins,
sig þann vanda, sem mjer var á sem að honum stóð.
höndum. Grunaði mig þá lítt. að Pjetur Magnússon bar eigi
við myndum ekki oftar sjást. ’ síður en sjera Magnús giftu í
Þegar lagakennsla var gerð fararnesti úr föðurgarði. Hefur
innlend fyrir L. u. b. 40 árum Pjetri svipað mjög til föð-
var því borið við af sumum, að ur síns um vit og skap, eftir lýs-
ótækt væri, að lögfræðingarnir ingum að dæma. Hitt auðnaðist
ungu hættu að sigla til útlanda Pjetri að hafa með æfistarfi
og sækja þangað víðsýni og sínu enn ríkari og víðtækari á-
þroska, sem þeir gætu aidrei hrif íslensku þjóðinni tíl góðs
öðlast hjer á íslandi. — Pjetur en hinum heilladrjúgu forfeðr-
Magnússon er meðal þeirra um hans.
fyrstu lögfræðmga, sem alla ] íslenska þjóðin mun og minn-
menntun sína fengu lijer á landi ast hans um langan aldur sem
og nokkuð einstæður meða.1 for-
ystujnanna seinni tíma um það,
að hann fór alc’rei út fyiir land
steinarxa nema sína síðustu för.
Þrátt fyrir það, að Pjetur
Magnússon væri að þessu leyti
,,heima-alinn“ hygg jeg, að víð-
sýni og þroskuo siðmenning hafi
einkennt hann flestum öðrum
eins síns besta sonar á örlaga-
tímum.
Einar Baldvin
Guðmundsson:
VITSMUNI, drenglyndi og
fremur. Hann ir it með sanngirni, karlmensku. — þessa bestu kosti
á hvert mál, skildi flest.um bet-íslenskra manna — sameinaði
Pjetur Magnússon í lífi sínu og
skaphöfn í ríkara mæli en flest-
ir menn aðrir.
Hann var lögfræðingur að
mentun, og um röskan aldar-
fjórðung gegndi hann lögfræði-
og málflutningsstörfum, þar af
í rjett tuttugu ár við æðsta dóm-
stól landsins. Þótt hann hafi
verið kvaddur til margþættra
starfa, hygg jeg að fá störf hafi
honum betur fallið en málflutn-
ingsstörfin. Hafði hann óvenju-
lega hæfileika til þess að greiða
úr flóknum verkefnum og
vandasömum, að finna kjarna
hvers máls. Klýddu dómendur
jafnan með athygli á rök hans
og gekk þess enginn dulinn, að
til hans báru þeir verðugt
traust. Er þaS vissulega ekkert
lof um hann látinn, þótt sagt
sje að bekking hans og rökvísi,
hafi. skipað honum á bekk með
fremstu lögíræðingum lands-
ins,
Fundum okkar Pjeturs Magn-
ússonar bar fyrst saman, er jeg
sem ungur stúdent stundaði
laganám við Iláskóla íslands.
Ekki óraði mig fyrir því, að við
ættum eftir að bindast þeim
böndum, er raun varð á. Tel
jeg mjer það mikla gæfu að
hafa átt þess kost að starfa með
honum og að læra af honum,
reynslu hans og þekkingu. Og
þó var vinátta hans mjer ef til
vill enn meira virði. Á hana eða
samstarf okkar bar aldrei neinn
skugga.'
Pjetur Magnússon sómdi sjer
iivarvetna vel. Hann var bjart-
] ur yfirlitum og svipmótið höfð-
inglegt. Fór ekki hjá því, að
hann vekti á sjer athygli og
traust, jafnvel hjá mönnum, er
honum voru með öllu ókunnir.
Gæfa fylgdi houum í lifanda lífi
og gæfurík munu reynast hin
mörgu og mikilvægu störf, sem
hann vann, fyrir land sitt og
þjóð. ..
Hans sakna margir en þeir
mest, er þekktu hann best. —
Slíkum mönnum er gott að lifa.
Einvarður
Hallvarðsson:
PJETUR MAGNÚSSON banka-
stjóri andaðist í sjúkrahúsi í
Bandaríkjunum 26. f. m. Hann
var fæddur 10. janúar 1888 og
var því aðeins rúmlega sextug-
ur er hann Ijest og kom fráfall
hans flestum á óvart.
Pjetur Magnússon varð stúd-
ent árið 1911 og lauk lögfræði-
prófi 1915. Að því loknu gerðist
hann starfsmaður Landsbank-
ans og starfaði þar um fimm
ára skeið. Hann gerðist síðan
málaflutningsmaður, varð
hæstarjettarlögmaður og naut
mikils trausts við þau störf. —
Hann gegndi einnig um nokkur
ár forstöðumannsstarfi við
Ræktunarsjóð íslands og síðar
var hann í 7 ár bankastjóri
Búnaðarbanka íslands. Hann
var skipaður bankastjóri við
Landsbanka íslands árið 1941
og gegndi því starfi til 1944,
en varð þá fjármála- og við-
skiftamálaráðherra. Árið 1946
varð hann aftur bankastjóri við
Landsbankann og gegndi því
starfi til dauðadags.
Framh. á bls. 7.