Morgunblaðið - 14.07.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 14. júlí 1948.
MORGVftBLA&íÐ
Ólafur Thors:
í EINNI fegurstu sveit lands
ins, á einu ágætasta menning-
ar- og menntasetri þjóðarinn-
ar, Gilsbakka í HvítársíSu,
fæddist Pjetur Magnússon,
hinn 10. janúar 1888. —
Þar ólst hann upp við fagr-
an gróður jarðar, fossanið
og stórbrotnustu fegurð og tign
íslenskrar náttúru á barn-
mörgu heimili foreldra sinna,
hins þjóðkunna klerks og kenni
manns, Magnúsar Andrjesonar,
og hans mikilhæfu konu, Sig-
ríðar Pjetursdóttur Sívertsen,
systur þeirra Torfa bónda í
Höfn í Melasveit og Sigurðar
vígslubiskups. Pjetur var þann
ig kominn af tveim miklum
ættstofnum, hlaut að vöggu-
gjöf hin ágætustu einkenni
beggja, en vaxtarskilyrði betri,
en flestir eiga að fagna. Pjetri
Magnússyni var því mikið pund
fengið og hin ágælasía aðstaða
til að ávaxta það. Af slíkum
mönnum má mikils vænta. Þó
mun Pjetur Magnússon nú, eft-
ir að hann hefir lokið starfi
sínu meðal vor, hljóta þann
dóm að hafa eigi aðeins upp-
fyllt þær vonir, sem á honum
voru reistar, heldur og langt
umfram það.
Sjera Magnús á Giísbakka
var mikill fræðimaður og af-
burða kennari, svo sem þeir
frændur fleiri. Hann kenndi
þessum gáfaða syni sínum und-
ir skóla. Að þeirri fræðslu, gáf
um sínum og menntahneigð
bjó Pjetur upp frá því.
Tók hann því altaf góð próf,
jafnt í Menntaskólanum sem
Lagaskólanum, en las þó jafn-
an annað meira en sjálfar náms
greinarnar.
Er Pjetur Magnússon hafði
lokið lögfræðiprófi, árið 1915,
gerðist hann starfsmaður Lands
banka Islands og vann þar til
1920. En þá hóf hann málflutn
ing og var hæstarjettarmála-
flutningsmaður í 20 ár. Hann
var framkvæmdastjóri Ræktun
arsjóðs og bankastjóri Búnað-
arbankans frá 1924—1937. —
Bankastjóri Landsbanka ís-
lands var hann frá 1941 til
1944 og aftur frá því á s. 1.
hausti og fram til dauðadags,
en alþingismaður nær óslitið
írá 1930. Hann var ráðherra
íjármála, viðskiptamála og
landbúnaðarmála í nýsköpun-
arstjórninni, frá því í október
1944 og þar til í febrúar 1947.
í miðstjórn Sjálfstæðisflokks-
íns átti hann sæti frá 1932.
Hinn 4. nóvember 1916 gift-
íst Pjetur Magnússon hinni á-
gsetu eiginkonu sinni, Þórunni
Ingibjörgu Guðmundsdóttur,
gullsmiðs í Reykjavík. Lifir
frú Ingibjörg mann sinn. Hún
fylgdi honum síðasta áfangann
íil Ameríku og kom nú nýver-
5ð heim með jarðneskar leifar
Þans.
Þetta er saga Pjeturs Magn-
ússonar, eins og hún blasir við
alþjóð manna. Hún sýnir að
sönnu nokkra mynd þess
trausts, er hann naut, er hann
jafnan var valinn til hinna á-
byrgðarmestu og vandasömustu
forustustarfa. En þó eigrtm við,
lífs, djörf varfærni og vel-
vilji kom þar að miklu liði.
Þótti öllum gott að sækja mál
sitt undir hann. Greiddi hann
götu hvers manns eftir föng-
um, en sá þó hag bankans borg.
ið. Hann kunni þá fágætu list
að eignast virðingu og vináttu
einnig þeirra, er gengu bón-
leiðir til búðar. Menn fundu,
að bankastjórinn sagði aldrei
nei, nema þegar skyldan bauð
og fjell þá oft þyngra að synja
en lánbeiðandanum að una
úrslitunum.
Pjetur Magnússon var mað-
ur orðvar og dómmildur. Hall-
mælti hann sjaldan eða aldrei
andstæðingum sínum og ekkert
var honum fjær en tuddaskap-
ur eða hefnigirni. Myndi hann
ins, Pjeturs Magnússonar, enda
er það ekki hægt í stuttri blað'a-
grein, og verður líka áreiðan-
lega gert síðar. En sjálfur hef-
ir Pjetur Magnússon með verk-
um sínum, mannkostum og
mannviti, skráð nafn sitt í sögrt
þjóðarinnar sem einn hennar
ágætustu sona að fornu og
nýju.
PJETUR MAGNtTSSON
sem Pjetur þekktum best, aðra
miklu skýrari og fallegri mynd
af honum.
Þessi djúpvitri öðlingur var
altaf öllum til gleði og bless-
unar. Og sjálfur var hann mik-
ill gæfumaður. í meir en 30 ára
innilegu hjónabandi ólu þau
hjónin upp hinn mannvænlega
barnahóp sinn, við ró, virðu-
lega festu og kærleika heim-
ilisföðursins og í sólskini hans
tápmiklu, elskulegu eiginkonu,
frú Ingibjargar. Var heimili
þeirra frábært að gestrisni og
höfðinglegum fyrirmyndarbrag
í hvívetna.
Áður en Pjetur Magnússon
náði fertugsaldri var hann orð-
inn iandskunnur maður og naut
þá þegar mikils og vaxandi
trausts og álits. í hæstarjetti
hafði hann getið sjer einstak-
an orðstír fyrir skarpan lög-
fræðilegan skilning. Komu þar
fljótt og vel í Ijós öli helstu
einkenni þessa ágæta manns,
sanngirni, rjettsýni og góðvild.
Glöggur skilningur á menn og
málefni, óvenjuleg framsetning
argáfa og djúpstæðir vitsmun-
ir mótuðu sókn hans og vörn.
í stuttum ræðum meitlaði hann
rök sín, skildi hismið frá kjarn
anum og leiddi sannleikann í
Ijós. Tókst honum þar allt í
senn, að vera sterkur málsvari
skjólstæðings síns, mildur ákær
andi gagnaðila og máttugur
þjónn rjettlætis og sannleika.
Ávann hann sjer því virðingu
og hylli rjettarins, traust og á-
trúnað viðskiptavinanna og hlý
hug flestra, er hann sótti til
saka.
Á íslandi geta slíkir hæfileik
ar ekki leynst fyrir augum
stjórnmálaleiðtoganna. Pjetur
Magnússon varð því snemma
fyrir ásókn þeirra um virka
þátttöku í stjórnmálabarátt-
unni.. En hann var hljedrægur
og friðsæll maður. Því var það
að enda þótt hann hefði ákveðn
ar skoðanir í landsmálunum,
færðist hann lengi undan fram-
boði til Alþingis. En fyrir þrá-
beiðni fóru þó leikar að lokum
þannig, að Pjetur Magnússon
steig inn fyrir þröskuld þings-
salsins. Þegar þangað kom
skipuðu gáfur hans og skap-
ferli, stilling, festa, höfðingleg
ásýnd, virðuleg framkoma og
mannkostir allir honum í farar-
brodd. Og þar stóð hann fram
á síðustu stund við mikinn orð-
stí, óvenjulegar vinsældir og
sívaxandi trausts. Á þingi hafði
hann sig þó ekki mjög í frammi.
Og ekki voru heldur málaleng-
ingarnar á fundum þingflokks-
ins eða miðstjórnarinnar. En
því meiri athygli var öllu veitt,
sem hann lagði til mála. Þótti
aldrei neinu ráði ráðið, nema
áður væri leitað hans um-
Ásmundur
Guðmundsson:
,;NÚ SEGIR ÞÚ mjer það
mannslát, sem mjer var þyngst
að frjetta," varð aldurhniginni
konu að orði, er jeg flutti hennil
andlátsfregn Pjeturs Magnússon
ar. Eitthvað svipað mun fleir-
um hafa komið í húg. Siðan jeg
vissi sjúkluik hans, hafa þær
varla skilið við mig hendingar
manna fúsastur hafa rjett and- 11 Jónasar Hallgrlmssonar:
stæðingunum, hverjum sem var i
hjálparhönd. En heldur var t Kví Drottinn þola það,
honum ógeðþekk umgengni við , landið svifta svo og reyna,
þá, er hann gat að litlu metið.! svi«a það einmitt þessum eina,
Þótt Pjetur Magnússon væri er svo margra stóð í stað?
dagfarsgóður og gæfur maður,
var hann þó óvenju skap-
mikill. En svo stilltur var hann
að sjaldan sást, hvort honum
fjell betur eða miður. Hann
tók þvi, sem að höndum bar,
með karlmannlegri ró og aldrei
meir en þegar mest á reyndi.
Man jeg þess mörg dæmi, en
best þó hið síðasta.
Jeg hafði farið utan í maí-
mánuði s. 1. Vissi jeg þá ekki
til, að Pjetur Magnússon kenndi
sjer nokkurs meins. Er jeg kom
aftur, 8. júní, frjetti jeg, að
eitthvað væri heilsu hans á-
bótavant. Hafði hann þá ekki
sinnt störfum í þrjár vikur,
en þó lengst af haft fótavist.
Fór jeg því á fund læknis hans
og fjekk að vita, hversu kom-
ið var. En læknirinn hafði þá
verið að ljúka við að tilkynna
Pjetri, að tafarlaust yrði að
gera á honum stóran og hættu-
legan holskurð. Jeg fór nú á
fund Pjeturs, en hafði þó áð-
ur látið spyrja um, hvort
hann vildi heldur, að jeg kæmi i
En hvað skulu harmatölur?
Ekki voru Pjetri sjálfum þær
tamar. Hann kvaddi með karl-
mannlegri ró og hugprýði ást-
vinaflokkinn sinn, heimili og
skógarlund, er hann sá nú
blómgast síðasta vorið á jórðu.
Hversu heitt sem við þrárnn,
getum við ekki stöðvað straum
tímans eitt andartak. En cfar
honum. vakir Guð. Það ?r bótin.
Pjetur var gafumaöur. Hann
átti mikilhæfa og ágæta konu,
sem veitti honum örugga íylgd,
og mannvæn'.eg börn. ílann
hafði þegar lokið góðu dags-
verki og það á mörgura sviðum.
Hann var orðinn ástsælii þjóð-
inni en flestir aðrir og að mak-
leikum. Hann var mjóg vitur
maður og valmenni að sarna
skapi. Málum var vel borgið í
höndum hans, hvort heldur ein-
staklingar áttu í hlut eða al-
þjóð. Vissi jeg engan unna ís-
landi heitar nje eiga dýpri skiln-
ing á sögu þess. Drenglund hans
og liðveislu mátti alltaf treysta.
Sanngirni, rjettsýni og góðvlld
þá þegar eða næsta dag. Við<íóru saman 1 rikum míeli> hó2*
töluðum hispurslaust um sjúk-
leika hans, og enda þótt Pjet-
ur hefði fram til þessa ekki gert
sjer áhyggjur af sjúkdómnum,
skyldi hann þó vel, hvað fólst
í nýuppkveðnum dómi læknis-
sagnar, og munu flestir sam- í ins. ,,Á okkar aldri verða menn
herjar hans hafa hikað við að | að vera við öllu búnir“, sagði
egn tillögum hans. Var Pjetur, göfugmannlegur og
ganga
og Pjetur Magnússon fastur fyr
ir og fylgdi þjett á eftir, ef
hann lagði til mála, þótt ekki
væru stóryrðin. Er saga hans,
sem þingmanns og ráðherra í
merkustu röð, og eru þó störf
hans í flokksforustunni merk-
ust, og öllum kunnugum ó-
gleymanlegust, þótt fæst verði
það nokkru sinni skráð. En
því betur geymist það í hugum
allra, er með honum unnu, sem
einn fegursti drátturinn í heið-
skýrri mynd þessa göfuga
manns.
í mikilvægu starfi þjóðbanka
stjórans staðfesti Pjetur Magn-
ússon enn á ný ágæti sitt. Víð-
tæk þekking á öllum greinum
íslensks fjármála- og athafna-
stilltur og ljet sjer hvergi
bregða.
Það er mörgum þungur skiln
aðurinn við þennan mann og
tjáir ekki að rekja þær harma-
tölur. En konu hans, börnum,
frændum öllum og hinum marg
menna vinahóp, sem elskuðu
hann og dáðu, er það mikil
gleði að vita með vissu, að á
þeim sextíu árum, sem hann
dvaldi hjer, auðnaðist honum
að vaxa með hverjum vanda, og
jafnframt að ávinna sjer meira
og almennara traust og virð-
ingu en nokkur núlifandi ís-
lendingur.
Hjer hefir ekki verið gerð
nein tilraun til að segja sögu
mannsins eða stjórnmálamanns
værð og hljedrægni. Þao var arf
ur frá göfugum foreldrum og
ávaxtaður snemma í viðum og
björtum fjallafaðmi Gilsbakka.
Mjer virtust kcstir hans sífelt
fara vaxandi og innri tign yfir
honum. En alt tildur og bje-
gómi var svo f jarri honum sem
fremst má verða. Jeg held að.
ef Díógenes með ljóskerið í leit
að manni hefði nálgast hann. þá
liefði hann að minsta Kosti
staldrað við. Síst vildi jeg bera
oflof á Pjetur, en hiklaust tel
jeg hann haía verið ann af
mestu og bestu mönnum sinnar
samtíðar á ísiandi og okkur
auðugri fyrir það að ha'a cígn-
ast — og eiga hann.
Við, sem syrgjum Pjetur, get-
um öll glatt okkur við það, er
ritað var eftir föður hans lát-
inn:
Alt er mu.iað, alt er geymt
í alvitunda> hæðum
Guði sje þöl:k fyrir Fjttur
: Mágnússon,
i .. er svo margra stóð í stað.
Framh. á bls. 6.