Morgunblaðið - 28.08.1948, Qupperneq 6

r
6

MORGXJ'NBLAÐIÐ
Laugardagur 28. ágúst 1948.
Útf.: H.f. Arvakur, Reykjavft
rramkvjrtj.: Blffúa Jónssoa. %
Ritatjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSam.).
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundasan.
Auflýitnfar: Arni GarBar Kristlnnm.
Ritatjóm, auflýsingar og afgreiSsla:
Austurstrieti 8. — Simi 1600.
Askriftargjald kr. 10,00 & mánuði, inTiaalanóg,
í lausasölu 60 aura eintakiS. 75 aura mai Lasbók.
kr. 12,00 utanlands.
FLÓTTAFÖLK
EITT þeirra fyrirbrigða, sem ríkastan þátt áttu í því að
setja svip öryggisleysisins á líf sumra Evrópuþjóða árin
fyrir síðustu heimsstyrjöld var hinn mikli fjöldi fólks, sem
ýmist neyddist til þess að fara huldu höfði í ættlöndum sín-
um eða flýði þau og settist að í framandi löndum. Þannig
var ástatt fyrir tugum þúsunda manna í Þýskalandi, Italíu
og fleiri einræðislöndum. 1 Þýskalandi Hitlers stóðu Gyðinga-
ofsóknimaar sem hæst auk þess sem öll andstaða gegn stjóm
nasista var barin niður með harðri hendi, fólk fangelsað fyrir
skoðanir sínar, flæmt í útlegð o. s. frv.
Þegar styrjöldinni lauk og nasisminn og fasisminn voru
að velli lagðir, gerðu þjóðir Evrópu, sem úthellt höfðu blóði
sínu í baráttunni fyrir frelsinu, sjer vonir um að herleiðing-
unni væri lokið. Flóttafólkið, sem vegna pólitískra skoðana
eða þjóðemis síns, hafði flúið heimili sín og ættlönd, hugði
til heimferðar og þátttöku í uppbyggingarstarfinu heima
fyrir. Vonir stóðu til þess að upp úr hinni ægilegu upplausn
Hitlerstímabilsins og heimsstyrjaldarinnar risi ný Evrópa,
þar sem fólkið nyti þess öryggis og friðar, sem vitfirrtir ein-
ræðisherrar sviptu það.
En hvernig lítur Evrópa út í dag?
Hvar er öryggið, sem þjóðimar hafa verið að berjast fyrir?
Þúsundir manna eru á ný á flótta frá heimilum sínum og
ættlöndum. Stjómmálamenn, háskólaprófessorar, stúdent-
ar, vinnandi fólk úr öllum stjettum er aftur komið á flótta
eða fer huldu höfði í löndum sínum. London, París, Stokk-
hólmur, Lissabon, New York o. fl. stórborgir em aftur orðn-
ar að hæli flóttafólks frá fjölmörgum löndum Evrópu, svo
sem Tjekkóslóvakíu, Póllandi, Eistlandi, Lettlandi, Lithauen,
Ungverjalandi, Júgóslavíu, Búlgaríu, Rúmeníu og Albaníu.
Flóttafólkið streymir til þessara höfuðborga hins frjálsa
heims. Það reynir öll brögð til þess að komast burt úr ætt-
löndum sínum. Það hættir lífi sínu til þess að komast fram
hjá byssuhlaupum landamæravarðanna. Sumt af því kemst
undan út í hina frjálsu veröld, sumt fellur til jarðar með
byssukúlur bræðra sinna í bakinu.
á
UR DAGLEGA LIFINU
Skynsamleg tillaga.
ÞAÐ ER ekki svo oft, sem eitt-
hvað heyrist af viti frá áfengis-
varnamefndum, að menn verða
forviða og raunar ánægðir er
nefndir þessar bregða útaf vana
sínum.
Nú hefir áfengisvarnanefnd
Reykjavíkur lagt til, að fylliröft
unum, sem hanga hjer við höfn
ina og víða, verði komið fyrir
á hæli undir eftirliti læknis.
Þetta er nokkuð góð hugmynd
svo langt sem hún nær. En hætt
er nú samt við, að nokkur ljón
verði á vegi nefndarinnar áður
en hún kemur fyrirætlunum s'in
um í framkvæmd.
•
Ekki í bænum.
EKKI MUN það vera heppilegt,
að hafa þetta hæli í Franska
spítalanum, eins og lagt er til.
Það þarf "énginn að vera í vafa
um, að sumir þessara manna
verða erfiðir og vilja komast í
pc-iann sinn. Þeir eru vanir því
að fara sínu fram og hætt er við
að sterkan vörð þyrfti um hús
inni í bænum, ef vel ætti að fara
•
Rónarnir eiga að
hverfa.
ÞAÐ ER ALVEG satt, að það
er skömm að fyllirónunum á
götum bæjarins. En það er nú
svo, að þessir menn, — sumir
h.verjir að minsta kosti — hafa
full borgaraleg rjettindi og það
verður fyrst að svifta þá mann-
rjettindum, áður en hægt er að
loka þá inni fyrir þá eina sök,
að þeir sjeu daglega undir áhrif
um áfengis.
Hver ætlar að taka það verk
að sjer í áfengisvarnarnefnd-
inni?
•
Vantar lög.
ÞAÐ SEM VANTAR hjer á
landi eru lög, sem banna flæk-
ing og iðjuleysi og mæla svo
fyrir, að leggist menn í leti og
ómennsku, þá geti hið opinbera
sett menn til vinnu og látið þá
vinna fyrir sjer.
Ef slík lög væri til og þeim
væri beitt, sæjust ekki margir
rónar við höfnina. Margir
þeirra eru fullfrískir menn, sem
gætu orðið prýðis borgarar, en
þeir hafa leiðst út í rónaskap-
inn fyrir leti og vegna þess að
þeim hefir ekki verið haldið að
vinnu.
•
Aðkallandi þörf.
EN HITT er rjett, að það er til
háborinnar skammar, að sjá
þessa svo kallaða róna í hópum
við höfnina, alt frá gamla Plan
inu og inn að Nýborg. Sníkj-
andi og snapandi, æpandi í
hvern mann.
Margir eru þetta hinir mynd
arlegustu og hraustustu strákar
og iitu vel út ef þeir væru
þvegnir og settir í hrein föt.
Það er synd, að nota ekki
krafta þeirra við framleiðsluna
í stað þess, að láta þá grotna
niður á einhverju hæli. En aðrir
rónar eru ekkert annað en
spítalamatur.
En hvað um það, áfengis-
varnanefndin á þakkir skyldar
fyrir framtak sitt, því róna-
vandamálið verður að leysa
vegna mannaumingjanna
sjálfra, aðstandenda þeirra og
allra borgarbúa í heild.
Gjafmildi
íslendinga.
í TÍMARITI ROTARY fjelags-
ins er skýrt frá því, að íslend-
ingar hafi lagt langsamlega
mest að mörkum til barnahjálp
ar Sameinuðu þjóðanna og nemi
framlag okkar sem svari 4 doll
urum á hvern einasta lands-
mann.
Þegar reiknuð eru framlög
annara þjóða á sama hátt kem
ur i ljós, að Norðmenn hafa
gefið 66 cent á mann, Nýsjálend
ingar 60 cent, Tjekkar 10 og
Bandaríkjamenn sem svarar 8
centum á mann.
•
Sláturtíðin
fer í hönd.
SUMARSLÁTRUN er hafin og
menn hafa fengið að bragða á
nýja ketinu, blóðmör og svið-
um. En hjá flestum hefir það
varla verið nema bragð, því verð
ið hefir verið svo hátt, að mönn
lim hrýs hugur við að greiða
það og sumir hafa beðið og bíða
enn í þeirri von, að verðlagið
fari eitthvað niður.
Það mun ekki vera eins al-
gengur siður nú orðið og áður
var að tekið sje innanúr á heim
ilum. Veldur því meðal annars,
að ungar húsmæður kunna varla
að gera slátur lengur og svo
þvkir þægilegra, að sækja einn
og einn kepp út í búð, en að
vera að eiga við þetta sjálfur.
•
Skaði.
EN ÞAÐ ERU margir, sem álíta
það skaða, að ekki skuli vera
höfð sú gamla góða regla, að
birgja heimilin upp af mat und
ir veturinn. — En það er rjett,
að það er margt, sem til greina
kemur. Húsmæður eru margar
einar og fá enga aðstoð til heim
ilisstarfa. Þær hafa nóg með
heimilið og daglega matargerð
og þvotta, þótt ekki sje bætt
slátri ofaná, kæfu eða sviða-
malli.
Þetta er skiljanlegt. En leiðin
legt væri, ef íslenskar húsmæð
ur týndu með öllu niður hinni
gömlu þjóðlegu matargerð og
að það yrði eingöngu verk-
smiðjuvinna.
Það mætti teljast afturför.
lUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIXIIIIIIIIII
liiiiimiiiimiiiiiiiimi!iiiiiiiiiiiiiiiiii‘",iliniimniimrmiiiiiiiiimiiiiiiiiiH
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
•immmmmmmimimmmmmmimimmmm immmmimimmiiiiimiiiiiiiiiimimminiiiiiiniiimiiiil
Þeirra, sem undan komast bíður hið rótlausa líf útlagans í
framandi stórborgum.
En hversvegna eru þúsundir Evrópumanna aftur á flótta
frá heimilum sínum? Hversvegna leggur þetta fólk á ný leið
sína tíl London, Parísar og fleiri stórborga hinna vestrænu
lýðræðislanda?
Saga áranna fyrir síðustu heimsstyrjöld hefur endurtekið
sig. Fólkið er aftur að flýja ríkisstjórnir landa sinna, spor-
hunda hinnar leynilegu lögreglu þeirra, öryggisleysið og of-
beldið. En nú eru það miklu fleiri þjóðir en þá, sem búa við
ógnarstjómir. Mikill hluti Austur-, Mið- og Suður-Evrópu
hefur verið hnepptur í fjötra hins „austræna lýðræðis“, sem
byggir valdatöku sína á afnámi frumstæðustu mannrjett-
inda og fær leynilögreglu úrslitaáhrif á lif og starf fólksins.
Það er þetta stjómarfar, sem tugir þúsunda af friðsömu
fólki úr öllum þjóðfjelagsstjettum þessara landa er að flýja
til þess að leita á náðir fjarlægra stórborga. Sumt af þessu
fólki hefur að vísu farið þessa ferð áður. Það flýði ógnar-
stjóm Hitlers og barg lífi sínu en glataði aleigunni. Að styrj-
öldinni lokinni hvarf það heim aftur til ættlands síns til
þess að byrja þar nýtt líf. En nú hefur það aftur orðið að
fara á vergang, flýja land sitt undan nýrri harðstjóm, harð-
stjóm kommúnismans og hins „austræna lýðræðis".
Svo grálega hafa örlögin leikið þúsundir Evrópubúa.
En nú eins og í síðustu heimsstyrjöld ólgar hatrið gegn
harðstjóminni í hugum fólksins, ekki aðeins þess, sem með
harm í hjarta hefur flúð ættlönd sín, heldur almennings, sem
berst hinni hljóðu baráttu heima fyrir undir jámhæl lög-
regluríkisins. Þessi barátta getur staðið nokkurn tíma, e. t. v.
mörg ár. En úrslit hennar hljóta að verða þau sömu og bar-
áttunnar við Hitlerismann. Arftaki hans, Stalinisminn, hlýt-
ur að bíða ósigur fyrir frelsisbaráttu einstaklinganna, sem
heima fyrir Óg í útlegð, berjast fyrir rjetti sínum til þess að
njóta þess persónufrelsis sem er homsteinn vestræns lýð-
ræðis.
Deilur sljórnmálaflokkanna á rússneska hernámssvæðinu
Eftir John Pcet, frjettaritara
Reuters í Berlín.
STJÓRNMÁLAMENN á her-
námshluta Vesturveldanna í
Berlín eru þeirrar skoðunar, að
vaxandi átök eigi sjer nú stað
í „andfastistabandalaginu" svo-
nefnda á hernámssvæði Rússa,
en bandalagi þessu tilheyra all-
ir stjórnmálaflokkar hernáms-
hlutans.
Enda þótt deilurnar innan
bandalagsins hafi enn ekki vald
ið upplausn þess, er vitað, að
þær eiga rót sína að rekja til
þeirrar kröfu sameiningarflokks
sósialista, að hann einn eigi að
taka allar mikilsverðar ákvarð
anir. Kommúnistar ráða öllu í
flokki þessum, sem raunar er
lítið annað en dulbúinn lepp-
flokkur Rússa.
• •
VIKIÐ ÚR EMBÆTTUM
Mönnum kristilega demokrata
flokksins og frjálslyndra demo
krata, sem í orði kveðnu eiga
að vera samstarfsflokkar komm
únista, hefur verið vikið úr öll-
um meiriháttar embættum inn
an bandalagsins, og til þeirra
er nú aðeins leitað, þegar þeir
þurfa að gefa þeim ákvörðun-
um samþykki sitt, sem samein
ingarflokkur Sósíalista hefur
þegar tekið.
Sú staðreynd, að tvpir nýir
flokkar hafa skyndilega stung
ið upp höfðinu, hefur sist bætt
sambúðina. Þessir flokkar nefna
sig þjóðlega demokrataflokkinn
og lýðræðislega bændaflokkinn.
• •
NASISTAR
Þjóðlegi demokrataflokkur-
inn, sem sagt er að stöðugt
fjölgi meðlimum sínum, enda
þótt hann hafi enn ekki birt
neina stefnuskrá, hefur sjer-
staklega fengið fylgi fyrverandi
smánasista, sem ekki finnst þeir
eiga heima i hinum flokkunum.
Þessum nasistum er sagt, að
þeir hafi alltaf verið heiðarlegir
borgarar, sem aðeins hafi verið
,,tældir“ til fylgis við Hitler.
Lýðræðislegi bændaflokkur-
inn hefur hinsvegar hlotið fylgi
allmargra smábænda, sem nú
eru orðnir jarðeigendur.
Enda þótt báðir þessir flokk
ar reyni að leyna því, efast fáir
stjórnmálamenn um það, að
kommúnistar standi á bak við
þá.
• •
EIGA AÐ EFLA
KOMMÚNISTA
Frjálslyndir demokratar og
kristilegir demokratar óttast, að
ofangreindir tveir flokkar hafi
verið stofnaðir til þess eins að
vera fylgiflokkar kommúnista
og efla aðstöðu þeirra innan
, andfasistabandálagsínsK. ■ -
Eftir því sem átökin hafá
harðnað innan bandalagsins,
hefur það stöðugt færsj í vöxt,
að blöð hinna ýmsu flokka deili
sín á milli. Der Morgen, blað
frjálslyndra demokrata, svar-
aði þannig fyrir nokkru gagn-
rýni kommúnista á eftirfarandi
hátt:
• •
„STÖÐVIÐ ÞJÓFINN"
„Ef nokkur flokkur er að
grafa undan lýðræðissamsteyp-
unni, er það einmitt sameining
arflokkur sósialista. Þessi flokk
ur hefur verið að hrópa „Stöðv
ið þjófinn", til þess eins að
draga athygli almennings frá
sjálfum sjer. Okkur kemur það
ekkert á óvart, þegar samein-
ingarflokkur sósialista lýsir
írjálslyndum demókrötum og
kristilegum demokrötum sem
„afturhaldsflokkum", því það er
vel vitað, að allir þeir, sem
fylgja ekki stefnu sameiningar
flokks sósialista, éru af þessum
sama flokki kallaðir afturhalds
seggir.“
í kjölfar þessara blaðaskrifa
fylgja fregnir af því, að miklar
handtökur hafi að undanförnu
verið framkvæmdar á rússneska
hernámssvæðinu. Sjerstaldega
munu margir frjálslyndir demo
kratar hafa verið handteknir
víðsvegar í Saxlandi. Sam-
kvæmt þýska blaðinu Telegraf,
voi;u þannig um 30 meðlimir
flokksins fangelsaðir í Dresden
fyrstu daga ágústmánaðar.
• •
IIREINSUN
Samtímis því sem frjálslynd
Frh. á bls. 8.