Morgunblaðið - 03.09.1948, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 03.09.1948, Blaðsíða 5
MORGVTSBLAÐIÐ Fösíudagur 3. sept. 1948 BÆJARSTJ AMNING S REIÐ RKSM MERKASTA málið á bæjar- Btjórnarfundinum i gær var frumvarp að samningi milli bæjarstjórnar Reykjavíkur og H.f. Kveldúlfs um stofnun og starfrækslu síldarverksmiðju. í því máli lagði borgarstjóri fram eftirfarandi tillögu: „Bæjarstjórnin samþykkir að gera fjelagssamning við h.f. Kvelöúlf um stofnun og starf- rækslu síldarverksmiðju í Reykjavík, samkvæmt fram- lögðu samningsfrumvarpi . Veitir bæjarstjórnin bæjar- ráði umboð til að ganga til fullnustu frá 2. og 3 gr. frum- varpsins, um nafn sameignar- fjelagsins og hvort stofnfje skuli vera 3 milj. eða 3 M* milj. krónur. Jafnframt er borgarstjóra veitt umboð til að undirrita fjelagssamninginn fyrir bæjar- ins hönd, með samþykki bæj- arráðs“. Samningurinn Frumvarp það að samningi, sem lagt var fyrir fundinn er all-ítarlegt, i 18. greinum. Þar er m. a. ákvæði um aukningu stofnfjár ef sameign arfjelag bæjarins og Kveld- úlfs hyggst að stækka verk- smiðjuna og skal þá hver að- ilinn leggja fram fje í rjettu hlutfalli við stofnfjeð, en bæj- arsjóður á að eiga 3/5 hluta verksmiðjur.nar og Kveldúlf- ur 2/5. Þá segir í samningunum, að málefnum sameignarfjelagsins skal stjórna 5 manna stjórnar- nefnd, sem skal skipuð þann- ig, að bæjr rstjórnin skal til- nefna þrjá nefndarmanna en Kveldúlfur tvo. Kjörtímabil ákveða aðilar en fulltrúar bæj arstjórnarirnar í stjórninni skulu kosnir með hlutfalls- kosningu. Stjórnin ræður til lykta öll- um málefnum fjelagsins nema öðru vísi sje fyrirmælt, og ræð Ur framkvæmarstjóra. Stjórn- arfundir eru lögmætir ef meiri hluti stjórnarnefndarinnar mæt ir, en þó því aðeins að þar sjeu itveir stjórnarmanna bæjar- stjórnrinnar og einn frá Kveld- úlfi. — Reikningar skulu end- urskoðaðir af löggiltum endur skoðenda. Ágóði og tap fjelagsins skiftist á aðila í rjettu hlutfalli við stofnfjáreign þeirra. Samkomulag er um að fje- VerksmLðjan annaðhvort höfn eóa hvergi VLÓ verði til óprýði hafa engum andmaélum hreyft gegn þeim verksmiðjum og vörugeymslu- húsum, sem hafa verið reist við höfnina. Kosiðíframkvæmdasíjórn Með eca móti . Málið liggur þannig fyiir: rekstri fylgir. fær að vera hjer]Ef við eigum að hagnýta okk- í bænum, eða verður utan við Hr fyrir Reykvikinga og Reykja eða verksmiðjureksturinn, um- fram það, er í samningnum greinir. Kveldúlfur gerir ekki kröfu um endurgreiðsiu kostnaðar, er fjelagið hefur greitt vegna ým- iskonar tilrauna með síldar- vinnslu með þeim aðferðum, sem ey. Hann kvað það þó ekki vera vegna þess, að hann vildi gera skemmtistað í Örfirisey, því að til þess væri eyjan ekki hentug. Og ekki vildi hann heldur fall- ast á, ao andstaða hans gegn staðsetningu verksmiðjunnar i eynni væri af andúð við atvinnu sameignarfjelagið mun nota. Hinsvegar greiðir sameignar- f jelagið, sem stofnkostnað verk- smiðjunnar, er það reisir, undir- búningskostnað Kveldúlfs vegna þessarar verksmiðju samkvæmt Ræða borgarstjóra gjaldskrá Verkfræðingaf jelags' Er hjer var komið umræðum rekstur 1 bænum. — En hann kvaðst óska þess eindregið, að fundinn yrði annar heppilegri staður, lengra frá bænum. Islands, svo og útlagðan ferða- kostnað vegna kaupa á vjelum og tækjum til verksmiðjunnar. Kveldúlfur framseiur og sam- eignarfjelaginu, án áiags, rjett sinn til síldarvinnslu hjer á landi með fyrirhuguðum hætti, en vinnsluaoferðin er vernduð með einkarjetti. Ennfremur framselur Kveld- úlfur sameignarf jelaginu, einnig með kostnaðarverðj, samkvæmt innkaupareikningum, samninga s'ína um smíði á eimunartækj- um í Hollandi. Sjerstaða kommúnista Er borgarstjóri hafði gert grein fyrir aðalatriðunum i samningunum, minntist Sigfús Sigurhjartarson á, að flokkur hans hefði helst óskað, að bær- inn ætti verksmiðjuna einn. En þar eð stofnun þessarar vefk- smiðju miðaði til mikilla hags- bóta fyrir atvinnulíf bæjarbúa og hjer væri hafin ný tækni í þessari mikilsverðu iðngreih landsmanna, þá væri flokkur hans fyigjandi þessu máli, þó eignafyrirkomulagið væri ann- að, en hann hefði helst kosið. Trúir ekki menntamönnum Sigurjón Guðmundsson, vara- bæjarfulltrúi Framsóknarflokks ins sagði, að hann hefði áður lýst þeirri afstöðu sinni, aðhann hefði heldur kosið að Kveldúlf- ur ætti einn verksmiðjuna eða j bæjarsjóður einn. Það væri ekki tekið fram í samningnum, hvar I verksmiðjan ætti að standa. Um hann. í Hvalfirði(!) Þeir tala líka um að setja verksmiðjuna í Hvalfjörð. — Jú, það er hægt að fara í Hval fjörð. En þar eru engin hafnar- mannvirki. Ef verksmiðjan á að rísa þar, þá verðum við að bíða eftir því, að þar komi upp hafnarmannvirki fj^rir miijónir — eða tugi miljóna króna. Mjer skilst þó, að nægilega erf itt sje að fá fje til að gera nauð synlegar umbætur hjerna í höfninni. Hversu margfallt seiniegra og erfiðara yrði þá, að koma upp stórri höfn t.d. upp við Hvítanes í Hvalfirði. Að ætla sjer að leysa málið á þann hátt er sama sem að hverfa gjörsamlega frá því að byggja slíka verksmiðju á næstu árum. Sumir vilja geyma Effersey fyrir skemmtistað bæjarbúa. En sem skemmtistaður kemur eyjan ekki til greina, enda eru aðrir staðir betur fallnir til þess. Þá er því haldið fram, að höfnin sje að verða of lítil og tók borgarstjóri, Gunnar Thor- oddsen til máls. Hann komst m. a. að orði á þessa leið: í þessu verksmiðjumáli var það sameiginleg stefna kommún ista og Framsóknarflokksins, að þeir vildu. heldur að bærinn ætti verksmiðjuna einn, heldur en með h.f. Kveldúlfi. Hinsvegar var Sjálfstæðisfl. og Alþýðufl. í bæjarráði sammála um það, að æskilegt væri, að þetta samstarf tækist. Hægt er að slá því fram, að bærinn ætti annaðhvort að láta mál þetta afskiftalaust, eða eiga’ þröng, og það er að vissu leyti sem lagið óski þess að tekjuskatt- það hefðu risið nokkrar deilur. ur til ríkissjóðs verði ekki lagð Hann bar fram þá viðaukatil- ur á fjelagið sjálft, heldur á ^ jögu við tillögu borgarstjóra, að bæjarstjórnin samþykkti verk- smiðjustofnunina með því skil- yrði, að verksmiðjan yrði ekki reist í Effersey eða annarsstað- ar ,,þar sem hún gæti orðið bæj arbúum til óþæginda.“ Hann kvaðst lítið gera með það, þó menntamenn segðu að engin ó- lykt yrði úr verksmiðjunni, því menntamönnum hefði oft skjátl ast. Þá hreyfði bæjarfulltrúi Guð- mundur H. Guðmundsson nokkr um mótmælum gegn staðsetn- sameigendurna, eftir því jþeir eru skattskyldir. Vilji annar samningsaðili selja eignarhlut sinn í fjelag- anu, skal hann bjóða hinum for kaupsrjett. Sá, sem tilboðið íær, skal segja til innan mán- aðar hvort hann vill kaupa fyr íir verð það, sem boðið er en jnlýta mati dómkvaddra manna í 16. gr. samningsins segir þvo: Hvorugur samningsaðila áskil Ur sjer neinskonar hlunnindi í Sambandi við fjelagsstofnunina ingu verksmiðjunnar í Örfiris- verksmiðjuna einn. En ef bærinn ætti einn að reisa verksmiðjuna, þá kæmi það fyrst og fremst til greina, hvort hann hefði gnægð f jár til allra þeirra fram- kvæmda, sem aðkallandi eru. Bærinn hefur sannarlega í mörg horn að líta, og er því ekki ástæða til að slá hendi gegn að- stoð í þessu efni frá hendi þess fyrirtækis, sem hefur verið brautryðjandi í síldariðnaðinum. Þá er það og mikið atriði í þessu máli, að bæjarstjórnin hefur ekki sömu aðstöðu og h.f. Kveldúlfur til þess að notfæra sjer þær nýjungar í síldarvinnsl unni, sem hjer koma til greina. Staðurinn Staðsetning verksmiðjunnar hefur vakið talsvert umtal. Hef- ur Sveinn Einarsson verkfræð- ingur lagt fram glögga greinar- gerð um það mál, við blaða- menn bæjarins fyrir nokkru/ Það er sameiginlegt fyrir alla, sem hafa andmælt því, að reisa verksmiðjuna 'I Örfirisey, að af- staða þeirra er neikvæð. Þeir hafa aldrei bent á neinn stað, sem komi til greina hjer. Það er hægt að slá því frarn, að verksm. geti verið á Akra- nesi, í Hafnarfirði eða Njarð- víkum. Er.gu er líkara en þeir, sem þannig tala og þykjast ótt- ast óþefinn frá verksmiðjunni, álíti, að á þessum tilgreindu stöðum sje sú manntegund, er vel geti þolað hinn ímyndaða óþrifnað af verksmiðjunni. Það virðist ekki skifta neir.u máli íyrir þessa menn hvort atvinna sú, sem þessum verksmiðju- rjett. En þá er það líka óhjá- kvæmilegt að allt plássið, sem að höfninni liggur, sje notað sem athafnasvæði fyrir höfn- ina. Það er ekki hægt að taka eðlileg athafnasvæði hafnarinn ar og nota það til annars, sam tímis því að talið er að þrengsli mð höfnina sjeu að verða of mikil. Tvær tylliástæður Þeir sem andmælt hafa verk smiðjubyggingu í Effersey hafa aðallega borið fvrir tvær á- stæður. Önnur er sú, að óþefur muni stafa frá verksmiðjunni og hin, að verksmiðjan muni verða útliti bæjarins til lýta. — Menn, sem halda því fram, að ólykt hljóti að stafa af verk smiðjunni loka alveg augunum fyrir hinni nýju tækni, sem nú er fáanleg í þessum iðnrekstri Og eru í því efni mörg ár á eftir tímanum. Þeir gera sjer t.d. ekki grein fyrir þvi, að vest ur við Kyrrahafsströnd, er iðn aður áþekkur þessum inni í Tniðjum borgum og jafnvel reistur á baðströndum. Þetta er framkvæmanlegt, þar sem lykteyðingartæki hinnar nýju tækni koma í staðin fyrir hin- ar gömlu aðferðir.. Að hve miklu leyti verk- smiðja þessi kynni að verða til óprýði fyrir bæinn skal jeg ekkert segja. Lögð hefir verið rík áhersla á að vanda sem mest útlit hennar, svo að hún gæti orðið sem snotrust. Ekk- ert verður fullyrt um, hvernig þetta tekst. En þeir, sem þvkj ast óttast að verksmiðja þessi víkurbæ þann uppgripaafla, sem viö vonumst eftir að hægt verði að fá af síldveiðum hjer að vetri til, þá verðum við að koma upp verksmiðju strax. Það er ekki hægt að hafa not af verksmiðju, nema hún sje reist.við höfn. Fyrir Reykvík- inga kemur engin önnur höfn til greina en Reykjavákurhöfn. Það er enginn staður undir verksmiðju við Reykjavíkur1- höfn nema Effersey. Þeir sem viija að bæjarbúar hagmytJ sjer síldina, vilja, að verk- smiðjan verði reist. Þeir, sem eru v'erksmiðjunni amd- vígir, vilja að atvinnan og á- góðinn af hinni væntardegu síldveiði, renni bæjarbúum úr greipum. S • Kosin stjórn Nokkrar umræður urðu enn um þetta mál. Sigfús Sigur- hjartarson kvaðst vera alveg sammála borgarstjóra um stað setningu verksmiðjunnar. Guð mundur H. Guðmundsson tök aftur til máls og minntist m. a. á, að hann hefði borið fram þá uppástungu að verksmiðjan yrði í Viðey. Ennfremur töluðn þeir Gísli Halldórsson og Helgi Sæmundsson. Að loknum umræðum um þetta mál bar forseti samn- ingsfrumvarpið undir atkvæði og var það samþykt með 14 samhljóða atkvæðum. Eæjar- fulltrúi Framsóknarflokkt i ns greiddi ekki atkvæði. Því næst var tillaga borgar- stjóra samþykkt með 14 sam- hljóða atkvæðum, en viðauka- tillaga Sigurjóns Guðmundsson- aar, um að verksmiðjan yrði ekki reist í Örfirisey var íelld með 13 atkvæðum gegn atkvæð* Sigurjóns. Að því búnu voru þrír menn kosnir í stjórn fvrirtækisins og hlutu kosningu þeir: Guðmund- ur Ásbjörnsson, Jón Axel Pjet- ursson og Einar Olgeirsson. Sr» varamenn þeirra voru kosnir Tómas Jónsson, borgarritari,- Sigurjón Á. Ólafsson og Björr* Bjarnason. fá erlenda Hjálp Rangoon í gær. THAKIN NU forsætisráð- herra Burma skýrði blaða- mönnum frá því í dag. að mikl ar líkur væru fyrir því, að ofbeldisflokkar kommúnista í landinu hefðu fengið aðstoð frá öðrum löndum. Taldi íor- sætisráðherrann að aðstcð sú hefði komið frá skoðanabræðr- um þeirra i Indlandi og eí til vill í fltiri löndum. — Reuter.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.