Morgunblaðið - 31.10.1948, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 31.10.1948, Blaðsíða 7
Sunnutlagur 31. ofct. f948. MORGUPiBLAÐIÐ NÆR FJÆ [sugardðgnr íslensk orðabók. FYRIR nokkrum árum gekkst Háskóli íslands fyrir því að haíinn var undirbúningur að útgáfu nýrrar orðabókar j7fir íslenskt mál. Á hún að ná yfir þróunarferil þjóðtungunnar frá upphafi til vorra daga. Hefur þetta verk verið falið þriggja manna orðabókarnefnd, sem starfar hjer heima og rannsak- ar málið á tímabilinu frá 1540 til þessa dags og Áma Magn- ússonar nefndinni í Kaupmanna höfn, sem rannsakar tímabilið fyrir þann tíma. enda þótt þar hafi verið unnið ið grundvallaratvinnugrein í mikið starf í þágu þeirra hverju einasta sjávarþorpi á fræða, bæði af íslenskum mönn landinu. um og útlendum, er þó margs þaðan að minnast með sárum trega. Þar urðu þau menningar- verðmæti eldi að bráð, sem fá- tækt og umkomuleysi Islend- inga höfðu flæmt þangað í út- En þessi iðnaður hefur átt við veruíega örðugleika að stríða vegna mikils framleiðslukostn— aðar. Hagur hans er nátengdur hag bátaútvegsins, sem nú er hörmulega á vegi staddur. Sann leikurinn er þó sá. að þrátt fyr- legð. Þar eru ennþá geymd þau gögn, sem þeim stað eru ómiss- ir margvíslega örðugleika af andi, sem vera vill miðstöð nor- völdum verðbólgunnar, myndi rænna fræða. vjelbátaútgerð okkar vera vel En meðal sterkustu raka okk- stæð nú, ef sumarsíldveiðin ar- fyrir, endurheimt þeirra fyrir Norðurla»di hefði ekki gagna er e. t- v, það starf, sem brugðist í fjögur sumur í röð. Vinnubrögðum verður hagað!viðnúo"ifr8mtí,innile^urn Það er mesta áfallið, sem is- af mörkum hjer heima til efl- lensk vjelbátaútgerð hefur orð- ingar norrænum fræðum og vís ið fyrir., Það þarf þessvegna indastarfsemi. ‘engan að undra þess, þótt hún sje illa stæð nú. ■j Utvegsmenn hafa rætt þessi þannig, að orðtekin verða flest prentuð rit, sem gefín hafa ver- ið út á íslensku. Verða orð og orðasambönd skrifuð niður á seðla, sem ritstjórn verksins vinnur síðan úr og raðar nið- ur. Eru seðlamir þegar orðnir 90 þúsund frá því, að byrjað var á orðtökunni um síðustu áramót, en munu samtals verða um eða yfir ein miljón. Menningarlegt stórvirki. Háskóli Islands hefur með þessari fyrirhuguðu orðabókar- útgáfu ráðist í menningarlegt stórvirki, sem taka mun lang- an tíma að framkvæma, senni- lega ekki skemur en 10—15 ár. Stærsta orðabók yfir íslenskt mál, sem til þessa hefur verið gefin út er orðabók Sigfúsar Blöndal, en í hénni eru um 120 þúsund orð. Hinsvegar hefur verið áætlað, að í íslenskunni sjeu um 200 þúsund órð. En til þess að áform háskól- ans komist í framkvæmd þarfn ast ritstjórn orðabókarinnar að- stoðar íslensks almennins. Þess vegna hefur hún snúið sjer til þjóðarinnar og óskað þess, að allir þeir, sem áhuga hafa fyrir orðasöfnun, sendi henni, fátíð orð, orðasambönd og máls- hætti. Verður að vænta þess, að orðabókarnefndinni verði vel til liðs í þessu efni. Fullkomin orðabók yfir ís- lenskt mál hlýtur að vera ís- lendingum mikið metnaðarjnál. Slíkt rit getur haft mikla þýð- ingu fyrir framtíð tungunnar og jafnframt orðið glæsilegur skerfur þessarar kynslóðar til ávöxtunar þeim menningararfi, sem þjóðinni er dýrmætastur. í þessu landi hefur norræn tunga lifað af þá sviftibylji, er um frumtungur þjóðanna hafa leikið. í munni íslenskrar al- þýðu og fræðimanna, er skráðu frumheimildir um forsögu Norðurlanda á skinn, hefur þetta mál varðveitst um leið og það hefur geymt drjúgan skerf orðróta hins indóger- manska frummáls. Sterkustu rökin. Þeirri kynslóð, sem nú lifir á íslandi, er þess vegna vand- gert við tungu sína. En íslend- ingar eru þess alráðnir að bregð ast ekki skyldu sinni í þessum efnum. Það er áform þeirra, sem þegar er komíð nokkuð á- leiðis, að gera Háskóla íslands að höfuðstöð norrænna fræða. Sú höfuðstöð var um langt skeið í Kaupmannahöfn. — En fyrirspurnin var ítrekuð, lýsti hann því yfir að dómsmálaráð- herra gæti fyrirskipað rannsókn út af málinu! Var honum þá bent á að slika rannsókn værj^ ekki hægt að fyrirskipa þar sem erlent sendi- ráð ætti hlut að máli. Virtist honum líka það allvel, en sat samt dreyrrauður frammi fyr- ir þingheimi undir þessum um- ræðum. Verður nú ekki betur sjeð, en að Sigfús Annes njóti exterri- torial rjettar í sínu eigin landi, að vísu í skjóli sinnar aust- rænu matmóður. Rabbí kommúnistá brugðið. Fiskimiðm Og mál undanfarið á aðalfundi togararnir. ‘ Landssambands síns. Hafa kom Enda þótt undanfarna mán-: ið þar fram ýmsar raddir um uði hafi mikið verið rætt og það, hvernig við vandanum ritað um hina nýju togara, sem skuli snúist. En yfirleitt mun við Islendingar höfum eignast, sú skoðun hafa ríkt þar, að svo eru þó ýms þýðingarmikil at- væri komið hag bátútvegsins, riði í sambandi við þá lítt að litlar líkur væru fyrir því, rædd. Talið er að ársaflamagn að nokkur flejúa færi á flot hinna 30 nýsköpunartogara, er næstu vertíð að óbreyttum við eigum nú, sje sambærilegt rekstrarskilyrðum. við það sem 120 togarar af Þetta eru vissulega alvarleg þeirri gerð, er við áttum fyrir tíðindi,. svo alvarleg, að óhjá- stríð, öfluðu á einu ári. ] kvæmilegt er að taka þessi mál Þessi samanburður sýnir svo nýjum tökum. gífurlega aukningu framleiðsl-! Vandamál útvegsins hafa unnar að furðu sætir. Ekkert ekki alls fylrir löngu verið sýnir heldur betur, hversu mik- j rædd hjer. Þá var á það bent, ill munur er á hinum nýju og ; að enda þótt einhverskonar gömlu skipum. En í þessu sam- j bráðabirgðaráðstafanir væru bandi verður að minnast þess,' nauðsynlegar til aðstoðar út- að hin nýju skip sækja á sömu gerðinni vegna aflabrests á síld fiskimið og hin gömlu. — Þessi veiðunum, þá væri hitt þá fiskimið eru hinsvegar flest í miklu þýðingarmeira, að gerð- námunda við eða hin sömu og' ar yrðu ráðstafanir til þess að vjelbátaflotinn stundar veiðar (tryggja starfsgrund völl hennar á, en afköst hans og aflamagn ; framvegis. Það hlýtur að vera Umræðunum um áætlunina og þátt Marshall- íslands í henni lauk á Alþingi s. 1. fimtu dag. Höfðu þær þá staðið með nokkrum hljeum í rúma viku.. í þessum umræðum kom það greinilega fram að andstaða kommúnista við efnahagslega samvinnu ’ Vestur Evrópu sprettur af þjónkun þeirra við Rússa einni saman. Þeir gátu ekki fært eitt orð af rökum fyrir því að þessi efnahagssam- vinna gæti skaðað íslenska hagsmuni. Þetta rann sjálfum rabbí kommúnista, Brynjólfi Bjarna- syni svo til rif ja, að í lok um- ræðnanna kvaddi hann sjer hljóðs og þóttust menn ekki hafa sjeð honum öðru sinni meira brugðið. Mælti rabbíinn aðeins örfá orð frá sæti sínu í þingsalnum en fór síðan um og hvíslaði hughreystingarorð- um í eyru liðsmanna sinna, sem virtust fremur gneypir eftir þessar umræður. hefur einnig stóraukist. t Þegar á þetta er litið, verður kjarni málsins. Það verður að ljetta útgjöldurh af vjelbátaút- auðsætt að sú hætta hlýtur að (gerðinni og gefa henni síðan vofa yfir, að af þessum þrengsl, tækifæri til þess að nota hvern um á fiskimiðum okkar, sem eyri arðs síns til þess að ljetta erlend veiðiskip einnig sækja til af sjer skuldum og.afskrifa hin í stórum stíl, hljótist á næstunni rándýru framleiðslutæki sín. — verulegt tjón og þá ekki hvað , Útgerðin getur aldrei lifað á ár- síst fyrir vjelbátaútgerðina, er|legum hallærislánum. Þau eru stendur höllum fæti í samkepni ekkert bjargráð þó til þeirra við togarana. jhafi orðið að grípa. Ríkissjóð En þá vaknar spurningin um brestur líka bolmagn til slíkrar það, hvort ekki megi vænta lánástarfsemi til aðalbjargræð- þess, að hin fullkomnu botn- isvegar þjóðarinnar vörpuskip okkar geti einhvern hluta ársins sótt á fjarlægari mið, eins og hin fiskisælu mið Hvítahafsins og við Grænland og Bjarnareyjar. Annes og áróðurs- riíin. Kommúnistum brá mjög Þetta er stórt mál og þýð- , brún er það var sannað á þá, ingarmikið fyrír útgerð lands- I að hin rússnesku áróðursrit, er manna í heild. Um það þarf bókabúðir KRON og Máls og e'kki að fara í neinar grafgöt- menningar hafa haft á boðstól- ur að hagnýting fiskimiðanna um á sama tíma og aðrar bóka- við strendur landsins er stærsta verslanir hafa engin innflutn- hagsmunamál þessarar þjóðar. ingsleyfi fengið fyrir erlendum Þau eru sú auðsuppspretta, sem blöðum og íímaritum, væru mest er um vert að varin verði flutt inn og útveguð þeim af fyrir rányrkju, bæði af hálfu rússneska sendiráðinu hjer í okkar sjálfra og erlendra veiði- skipa. Örðugleikar sjávarútvegsins. Reykjavík án löglegra innflutn- ingsheimilda. Sigfús Annes, en hann er for- maður Kaupfjelags Reykjavík- ur og nágrennis, komst í slæmá klípu út úr þessu máli á Alþingi Sjávarútvegur okkar berst nú nú í vikunni. Bjarni Benedikts- i bökkum, þrátt fyrir það, að son utanríkisráðherra beindi hann á betri og fulikomnari þá þeirri spurningu til hans, framleiðslutæki til lands og hvort hann vildi ekki staðfesta sjávar en nokkru sinni fyrr. — þessar upplýsingar um viðskifti Með byggingu fjölda hraðfrysti Kron við rússneska sendiráðið. húsa hefur fiskiiðnaðurinn orð En Annes þagði, og þegar Trúin á hrosshausa. Á löngu liðnum öldum á með an að trúin á galdur lifði enn- þá var það tíðkað að nota hrosshausa til þess að fremja með þeim seið. Var þeim þá gjarnan komið fyrir á stöng og látnir gapa all ófrýnilega í átt til þess er seiðurinn skyldi bitna á. Vera má að einhverstaðar með frumstæðum þjóðflokkum megi ennþá finna dæmi um slíkar aðfarir enn þann dag í dag. En það er ekki hægt að kom- ast hjá því aff minnast þessa siðar aftan úr öldum galdurs og hindurvitna þegar skrif Tím ans um hrossasölu okkar ís- lendinga á þessu hausti til út- landa, eru athuguð. Blaðið hef- ur fregnir af því að einhver mistök hafi orðið í meðferð hesta, sem keyptir voru til út- flutnings. Þá er brugðið við skjótt og tekinn haus af hrossi, sem vanrækt hefir verið að járna á afturfótum norður i Húnavatnssýslu og honum beint að Gunnari Bjarnasyni bændakennara, sem Bjarni Ás- geirsson landbúnaðarráðherra, hafði fengið til að sjá um kaup in ásamt Framsóknarframbjóð- anda úr Húnaþingi.Með þess- um hrosshaus hefir svo Tíminn haldið uppi látlausum seið gegn Gunnari Bjarnasyni. Blað ið heldur seiðnum áfram og magnar hann eftir það að fram- bjóðandi þess hefur birt yf.i r- lýsingu um það að Gunnar Bjarnason eigi enga sök á því< að láðst hafi að járna nokkra hesta á afturfótunum. Svo á- köf er-trú T'ímanc á mátt hross haussins á stöng hans að þess augljósari sem blekkingar hans verða þess þ rá kelk n i slegr* verða árásirnar á bændakenn- arann. Síðasti þátturirm. En 'sögunni - er ekki "þar ••meíf lokið. S.l: íimtudag gefur land- búnaðarráðh., Bjarni Ásgeirs- son, út greinargerð um þess* margumræddu hrossasöi u U1 Póllands. Eru þar rakin af- skipti atvinnumálaráðuneytis- ins af málinu- og skýrt •tekjfl fram að Gunnar Bjarnaso« eigi enga sök á fyrrgreindum mistökum ..við járningar ojf rekstur hrossanna. Ráðuneytifl hreinsar bændakennarann eina ig af áburði Tímans um óhóf- legan ferðakostnað í Póllands- ferð og gerir yfirleitt hreiné fyrir dyrum sínum og þeirr* manna, sem það fól markaðs- leit og samninga um hrossa- sölu. Mætti nú ætla að Tíma- piltar hefðu minkast sín. E« því var ekki að heilsa. Til þesa var trúin á hrosshausinn enn-oJ rík í huga þeirra. En -nú vom það ekki aðeins þeir, sem hrossamárkaðina hjeldu, se.m honum var beint gegn. Nú yar röðin. komin að sjálfum atvinni*. málaráðherranum, Bjárna Ás- geirssyni, sem hafði gerst svo djarfur að bera óhróðurinn al þeim mönnum, sem hann-hafði falið framkvæmd þessara mála. I sama blaði Tímans, sem grein argerð ráðherrans er birt, er4 svartleiðara ráðist á hann og honum brigslað um að vera að „breiða yfir mistök“ bænda- kennarans og Framsóknarfram- bjóðandans í hrossakaupunum. Þetta er síðasti þáttur þessa máls. Hann er ömurlegur fyr- ir Tímann. Það er búið að reka allan óhróður hans um Gunnar Bjarnason ofan í hann, bæði af einum frambjóðanda flokks hans og öðrum ráðherra hans í stjórn landsins. Hann stendur nú uppi gjörsamlega afhjúpað- ur í þessu máli. En engin skyldi ætla að hann ljeti vorkennast þrátt fyrir það. Það gerir Tím- inn ekki meðan hann hefur hrosshausinn og sálmaskáldið i þjónustu sinni. Táknrænt dæmi. Jeg viðurkenni að hrossalát- um Tímans er gert altof hátt undir höfði með því að minn-- ast þeirra svo rækilega hjer. En það hefur verið gert vegna þess að þau eru táknrænt dæmi um umgengni Tímaliðá við sannleikann. Bændur hafa á- reiðanlega fylgst -vel með þess- um umræðum og þeir munu 'iesa, g-reinargerð iandbúnaðarráð- herra um þessi mál. Éændur góðir, svona umgengst aðalblað Framsóknarflokksins sannleik- ann í hverju máli. Þetta er það, sem hlotið hefur nafnið Tímasannleikur. Það er ljóti sannieikurinn. Frh. á bls. 8.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.