Morgunblaðið - 14.12.1948, Blaðsíða 8

Þriðjudagur 14- des. 1948.
8
tauRGllPIBLAÐlB
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri' ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Fólksfjölgun og húsnæði
SKÝRSLA sú, sem dr. Björn Björnsson, hagfræðingur
Pieykjavíkurbæjar, hefur samið um húsnæðismál og bygg-
ingarstarfsemi í bænum s. 1. 20 ár er hin merkilegasta.
í henni kemur í ljós að á þessu tímabili hefur fjöldi
ibúða í Reykjavík tvöfaldast. Árið 1928 voru hjer'5228
íbúðir. En síðan hefur þeim fjölgað um 5680, auk íbúða í
kjöllurum, sem teknar voru í notkun á árunum 1980—1938.
En jafnhliða þessari aukningu íbúðarhúsnæðisins hefur
íbúum bæjarins einnig fjölgað um rúmlega helming. Þeir
eru 25217 árið 1928 en hefur í árslok 1947 fjölgað um 27,750.
Örastar hafa byggingarframkvæmdirnar orðið árin
1945—1947. Þá eru samtals byggðar 1643 nýjar íbúðir.
En þrátt fyrir þessar stórfeldu byggingarframkvæmdir
ríkir þó mikill skortur á íbúðarhúsnæði í Reykjavík 2114
manns búa í bröggum og allmargir í ljelegum kjallaraíbúð-
um og þakherbergjum.
Orsök þessa húsnæðisskorts liggur í augum uppi. Eðli-
leg fjölgun fólksins í bænum á ári er nú um 1000 manns.
En á árunum 1945—1947 fluttu hinsvegar um 5000 manns til
bæjarins. Það er þannig hinn mikli straumur aðkomufólks
til bæjarins, sem fyrst og fremst veldur húsnæðisskortin-
um og því að þúsundir manna búa nú í lítt íbúðarhæfum
herskálum og kjöllurum.
Af þessu er það auðsætt að fólksfjölgunin í Reykjavík er
ekki aðeins mikið vandamál fyrir þau byggðalög, sem
straumurinn liggur frá heldur einnig fyrir höfuðborgina,
sem tekur við fólksfjölguninni.
Að því hlýtur að sjálfsögðu að vera stefnt að útrýma
hinu ljelega húsnæði í bænum, bröggum og lítt nothæfum
1 j'allaraíbúðum. Um það eru allir sammála, enda hafa for-
ráðamenn bæjarins haft forystu um miklar byggingarfram-
kvæmdir. En það er nauðsynlegt að gera sjer það ljóst að
það er ekki hægt að byggja yfir alla þjóðina í Reykjavík
og það á ekki heldur að gera það.
Það er þessvegna ekki nóg að haldið sje uppi stórfram-
kvæmdum í byggingarmálum höfuðborgarinnar en ekkert
gert til þess að stuðla að umbótum í húsnæðismálum ann-
arsstaðar. Ef þannig væri farið að hlyti fólksstraumurinn
til bæjarins að halda áfram og aukast að miklum mun.
Milli húsnæðisvandamálsins í Reykjavík og á öðrum
stöðum er þessvegna náið samband. Fólkið leitar íil þeirra
staða, sem gera því kleift, annaðhvort með opinberri að-
stoð eða á annan hátt að njóta lífsþæginda og þá ekki
hvað síst góðs húsnæðis. Það er þessvegna óumflýjanlegt
að leggja á það meiri áherslu en hingað til hefur verið
gert að stuðla að íbúðarhúsabyggingum á lífvænlegum stöð-
nm út um land.
Með lögum, sem fyrverandi ríkisstjórn beitti sjer fyrir
að samþykt var vorið 1946, um opinbera aðstoð við íbúð-
arhúsabyggingar í kaupstöðum og kauptúnum, var stefnt
í þessa átt. En ríkissjóð brast fjármagn til þess að fram-
kvæma þessu myndarlegu löggjöf og Alþingi frestaði henni
rúmlega ári síðar. Þá hafði aðeins eitt bæjarfjelag utan
Reykjavíkur, ísafjarðarkaupstaður, hagnýtt sjer stuðning
hehnar og hafið framkvæmdir til útrýmingar heilsuspill-
andi húsnæði.
Húsnæðisskorturinn og hið ljelega og heilsuspillandi hús-
næði, sem þúsundir landsmenn búa ennþá í, er mikið
vahdamál. Byggingarframkvæmdirnar hafa verið örar og
þó fyrst og fremst í Reykjavík. Þrátt fyrir það er ennþá
stórfellt verkefni fyrir höndum í þeim málum og þar er
við ýmsa örðugleika að etja. Er hinn gífurlega hái bygg-
ingarkostnaður þeirra veigamestur.
Það er ekki hægt að útrýma hinu Ijelega og heilsuspill-
í'.ndi húsæði á skömmum tíma meðan hann er svo risavax-
inn. Það verður að finna leiðir til þess að byggja ódýrara.
Margar þjóðir vinna nú að því að byggja borgir sínar upp
eftir eyðileggingu styrjaldarinnar. Færustu sjerfræðingar
vinna að því verki. Við íslendingar verðum að fylgjast með
í því, hvernig sú endurbygging fer frarn og hagnýta okk-
ur þá reynslu, sem þar hlýtur að vera fáanleg til þess að
býggja okkur hús með viðráðanlegum kostnaði.
*ar:
\Jdzverji áhripa
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Björgunarsveitir
geta fengið
talstöðvar
LESENDUR þessara dálka
kannast við nuddið um, að
björgunarstöðvar Slysavarna-
fjelags íslands þurfi að hafa
talstöðvar. Eftir þeim upplýs-
ingum, sem jeg hafði um þetta
mál hefur staðið á Landssím-
anum, eða forystumönnum
hans. En nú skrifar skrifstofu-
stjóri Landssímans brjef, þar
sem hann segir það á misskiln-
ingi byggt. Það hafi skort
formlega beiðni frá SVFÍ.
Það er ijóst, að einhvers-
staðar er kengur í þessu máli
frá byrjun. En nú er áhyggjum
öllum ljett af mönnum með
eftiríarandi brjefi frá Einari
Pálssyni, skrifstofustjóra, því
ekki verður annað sjeð á skrif-
um hans, en að allt sje í lagi
og að björgunarstöðvarnar
geti fengið tæki þegar þær
vilja.
Rangar getsakir
HITT eru rangar getsakir hjá
skrifstofustjóranum, að nudd-
ið hjer i dálkunum hafi verið
gert í þeim tilgangi að ófrægja
einn, eða annan. Það kom að-
eins eitt sjónarmið til greina
og það var að reyna að hafa
áhrif á,-að þetta nauðsynlega
framfaramál næði fram að
ganga.
En mönnum er svo gjarnt á,
að kalla aðfinnslur og gagn-
rýni árás, eða ófrægingu. Skal
ekki farið lengra út í þá sálma,
heldur snúið að brjefi Einars
Pálssonar, skrifstofustjóra, og
það birt í heild, því þótt það
sje full langt fyrir ekki meira
rúm en þessir dálkar hafa yfir
að ráða, þá er hjer um svo
merkilegt mál að ræða, sem
margir hafa áhuga fyrir, að
rjett þykir að gera því góð
skil, svo almenningur geti
fylgst með hvað hefur gerst
og hvers menn eiga að vænta.
Brjef skrifstofustjórans er á
þessa leið:
•
Málið reifað
„í DÁLKUM Víkverja í gær
(10.. des.), er minnst á tal-
stöðvar fyrir björgunarsveitir
Slysavarnafjelagsins, og er
þar farið allharkalegum orðum
V||||||||||||||||||||||||||||||||l|||||||||||||||l||||||||||||||||||t(||||||||||||||||||MI(
um Landssímann og yfirmenn
hans í- því sambandi, og þykir
mjer því rjett að gera athuga-
semd við þetta atriði, fyrst og
fremst til þess að Víkverja
verði málið kunnugt, svo og
þeim mönnum, sem eiga ör-
yggi sitt undir athöfnum Slysa
varnarfjelagsins beint eða ó-
beint.
„í dálk Víkverja þann 17.
12. 1947 er skýrt frá því, að
Slysavarnafjelagið hafi hvað
eftir annað farið fram á að fá
talstöðvar, en það hafi strand-
að á Landssímanum, og nú
geti Landssíminn ekki lengur
þrjóskast. 1 dálki Víkverja í
gær er staðhæft að enn standi
á Landssímanum, en ekki
Slysavarnafjelaginu, nje for-
stöðumönnum björgunarsveit-
anna, að björgunarsveitirnar
fái talstöðvar og vegna þrjósku
yfirvalda símamálanna hafi
verið sambandslaust við um-
heiminn.
Landssímanum
ekkert erindi
borist
„FRAMANGREINDAR tilvitn-
anir eru gerðar til þess að
sýna, að hjer virðist vera um
skipulagða ófrægingu einhvers
á hendur Landssímanum að
ræða, frekar en að verið sje að
ýta undir að þessu vandamáli
verði hrundið í framkvæmd,
því sannleikurinn er sá, að enn
sem komið er, hefur Lands-
símanum ekkert erindi þessu
varðandi borist frá Slysavarna
fjelaginu.
„Jafnframt skal upplýst. að
strax og jeg hafði lesið dálk
Víkverja þann 17. 12. 1947
spurðist jeg fyrir um þetta mál
hjer í stofnuninni, en enginn
kvaðst hafa sjeð erindi um það
frá Slysavarnafjelaginu. •—
Hringdi jeg því til hr. Henry
Hálfdánarsonar, skrifstofustj.
| Slysavarnafjelagsins, og tjáði
honúm, að mjer væru þessar
óskir Slysavarnafjelagsins ó-
kunnugar og bað hann um upp-
lýsingar um þetta mál. Skrif-
stofustjórinn tjáði mjer strax,
að erindi um þessar talstöðvar
hefði ekki enn verið sent Lands
símanum. Bað jeg bví skrif-
stofustjórann að undirbúa mál
ið frá Slysavarnafjelagsins
hálfu, og væri póst- og síma-
málastjórnin reiðubúin að.
veita alla hugsanlega aðstoð
hvenær sem til hennar yrði
leitað_ í þessum efnum. Enn-
fremur var skrifstofustjórinn
beðinn að leiðrjetta ummæli
Víkverja, en einhvernveginn
hefur sú leiðrjetting ^farið
fram hjá mjer, ef hún hefur
verið birt.
„Jeg tel nauðsynlegt að.
Slysavarnafjelagið geri sjer.
ljóst hvaða kröfur það telur
sig þurfa að gera íil umræddra
talstöðva, og leiti svo álits sjer
fræðinga um lausn og raun-
hæfar framkvæmdir, en eins’
og áður er á minnst, stendur
fjelaginu til boða, eins og á-
vallt áður, öll sú aðstoð, sem ■
póst- og símamálastjórnin.
getur í tje látið.
„Walkie Talkie“
tæki fáanleg
„MJER þykir rjett að geta
þess hjer, að í símtali, sem jeg
átti við hr. Henry Hálfdánar-
son fyrir nokkru, tjáði jeg
honum, að Landssíminn ætti
von á nokkrum „Walkie
Talkie“ tækjum, og stæðu þau
til boða ef Slysavarnafjelagið
hefði áhuga fyrir að reyna
þau, þar sem hinar venjulegu
bátatalstöðvar teljast óhæfar
til þessara nota, vegna fyrir-
ferðar og þunga.
Stuðningur
Landssímans
,.JEG er sammála Víkverja,
þegar hann í lok hugleiðinga
sinna í gær se?ir, „að forráða-
mönníum Sb(savarnafjelagsins
sje óhætt að fylgja þessum
kröfum sínum fast eftir, því
þeir hafi stuðning alls þorra
landsmanna á bak við sig“ —
og vissulega Landssímans
líka“.
Hjer lýkur briefi skrifstofu-
stjóra Landssímans.
Mjer er kunnu«t um skoð-
anir marpra forystumanna
Slysavarnafielaasins í þessu
máli og tel víst að ekki komi
til að standa á SVFÍ að biðja
um tækin. Er nú vel að lausn
sjest framundan í þessu máli.

MEÐAL ANNARA ORÐA
Verður óameríska nefndin afnutnin!
Eftir WILLIAM HARDCASTLE
frjettaritara Reuters.
WASHINGTON — Utlit er nú
fyrir því, að hin svokall-
aða óameríska nefnd Banda-
ríkjaþings verði ,,svelt“
í hel, þegar þingið, sem demo-
kratar nú hafa meirihluta í,
kemur saman eftir áramótin.
Meirihluti leiðtoga demokrata
! er andvígur aðferðunum, sem
j nefndin hefur notað að undan-
förnu. Og margir líta svo á, að
enda þótt það kunni að vera
mikilsvert, að fylgjast með starf
semi kommúnista í Bandaríkj-
i unum, sje það annarra verk-
efni en óamerísku nefndarinn-
! ar.
i * *
I LÍTIL FJÁRVEITING
ÞAR sem það er fulltrúadeild-
in í heild, sem ræður því,
hversu mikið fje óameríska
nefndin fær til umráða, er nú
talið líklegt, að leiðtogar demo-
krata muni sjá svo um, að nefnd
inni verði úthlutað aðeins lítilli
fjárupphæð að þessu sinni. Þeir
eru þeirrar skoðunar, að skort-
ur á handbæru fje muni neyða
nefndarmenn til að breyta um
stefnu.
Við þetta bætist svo það, að
ýmsar breytingar verða á nefnd
inni á næstunni. Þar sem demo-
kratar nú hafa meirihluta á
þingi, mun formaður nefndar-
innar, Parnell Thomas (republ-
ikani) verða að víkja fyrir John
S. Wood (demokrati). Auk
þessa fjellu tveir aðrir af nefnd
armönnum republikana í hin-
um nýafstöðu kosningum, og
sá þriðji tekur nú sæti í öld-
ungadeildinni.
• •
DEMOKRATAR
ÁTTU UPPTÖKIN
SUMIR virðast þó óttast það,
að fulltrúar demokrata í óam-
erísku nefndinni, sem flestir eru
frá Suðurríkjunum og taldir
afturhaldssamir, geri tilraun
til að halda í sömu stefnu og
rjeði meðan republikanar
stjórnuðu nefndinni. Þá má
heldur ekki gleyma því, að það
voru demokratar, sem upphaf-
lega stofnuðu óamerísku nefnd-
ina, og að fyrsti formaður henn
ar, Marvin Dies, varð fyrir jafn
mikilli gagnrýni og Parnell
Thomas hefir orðið fyrir und-
anfarna mánuði. En þó er von-
að, að foringjum demokrata, en
þeir eru einkum frá Norður-
ríkjunum, takist að halda nefnd
inni í skefjum.
« «
VFRDUR HÚN
AFNUMIN
NOKKRIR möguleikar eru jafn
vel taldir á því, að samþykkt
verði að afnema óamerísku
nefndina. Fullvíst er, að þetta
verður reynt þegar þingið kem-
Framh. á bls. 12