Morgunblaðið - 30.01.1949, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 30. janúar 1949
Tjónið af öskufallinu frá Heklu eifJir' «»dgr*ísiu Hverning get jeg eignasf bók?
,,En þar, sem missagt er
í fræðum þessum, skal
hafa það er sannara
reynist“.
Á MERKILEGRI 800 ára minn
ingarhátíð Ara prests Þorgils-
sonar, hins fróða, virtust ræðu
mennirnir leggja mikið upp úr
þessari setningu Ara: „Hafa
skal það er sannara reynist",
enda sýnir hún bæði mikil-
hæfni og drengskap.
Nú er það svo, að margir
mundu óska þess að Ari og
aðrir fortíðar höfundar hefðu
haft aðstöðu til að skrifa
miklu meira og rækilegra, en
raun varð á. Þó er það svo, að
í síðasta almanaki Þjóðvinafje-
lagsins, þar sem í árbók þess
er getið um Heklugosið 1947,
er sagt að öskufallíð sem kom
þá hafi gert stórtjón einkum í
innanverðri Fljótshlíð og und-
ir Eyjafjöllum.
Ekki nefnt að askan hafi
komið á Rangárvelli og ekki
heldur það að 500 gr. þungir
steinar hafi borist með vikur-
og öskúfallinu, bæði suður á
Rangárvelli og í Fljótshlíð, en
þangað eru þó fullir 40 km frá
Heklu.
Að vísu bendir orðið „eink-
um“ til þess, að askan hafi
komið víðar en á tilgreinda
staði. En hver getur sagt um
segjum eftir 800 ár, hvar það
hefur verið, nema ef þátíðar
fólki skyldi detta í hug, að
nota landabrjef. — En þó að
askan væri mikil í innanverðri
Fljótshlíð, þá gátu Fljótshlíð-
ingar rekið fje hindrunarlaust
á afrjettir, sem var óskemmd-
ur að innanverðu, en sá eini
Rangvellingur sem rak fje á
afrjett Rangæinga, komst I
mestu vandræði, varð að skilja
fjeð eftir í öskunni og sækja
nokkra menn til þess að bjarga
fjenu innfyrir öskubeltið. Sitt-
hvað hefur svo komið fram
sem aíleiðingar af gosinu. —
Strax um haustið drápust
lömb í Næfurholti og Hauka-
dal vegna þess, að vikuragnir
stóðu fastar í vinstra kjálkan-
um. Það sama kom og fram í
haust í 3—4 kindum á Þóru-
núpi, en þær höfðu gengið á
Þorleifsstöðum.
Sumsstaðar er fje mjög
tannlaust, t. d. á Galtalæk,
þar kom þó enginn vikur, en
þetta er víðar og þó kannski
minna en búast hefði mátt við.
Þá er það- gasuppstreymið
í nánd við Næfurholt, sem
drap allt að 16 kindur svo vit-
að væri; auk þess fugla og tófu.
Þá var það, að þegar Rang-
vellingar ráku um 150 renslis-
kindur fram af afrjettunum í
haust er leið, þá varð fjeð svo
sárfátt af vikrinum, að 5 kind-
um blæddi út eða varð að lóga.
Vegna þessa geta Rangvelling-
ar ekki rekið fje á sína afrjett
í nokkur ár eða þar til þetta
lagast eitthvað. Er afrjetturinn
þó óskemmdur með öllu að
austanverðu.
Margt var missagt og sumt
óviturlega í sambandi við ösk-
una og afsakast að nokkru með
því, að það skyldu engir af-
leiðingarnar nema þeir sem
voru í öskunni.
Nefna má, að þegar farið var
að slátra um haustið komu víða
upp hávaðasamar raddir um
það, að bændurnir hefðu stór-
grætt á að fá öskuna vegna
þess, að lömbin reyndust
nokkru þyngri en venjulega,
einkum undan Eyjafjöllum. —
En þeir, sem um þetta fjösuðu,
vissu lítið hvað þeir voru að
segja. Eftir að askan kom var
ekki um annað að ræða en gefa
skepnunum alfylstu gjöf, svo
ótrúlegt var hvað mikið eydd-
ist af heyjum og fóðurbæti.
Og vegna öskunnar var gefið
4—5 vikum lengur en venju-
lega. Það var einmitt þessi
auka vorgjöf, sem varð til þess.
að fjeð varð sumsstaðar vænna
þetta haust en venjulega. —
Sumsstaðar varð fje nú reyndar
rýrara en venjulega og kom
mikið í úrkast, t.d. á Rangár-
völlum og var slikt óvenja þar
á fjallajörðum. En.hvað kost-
aði öll þessi hey- og fóðurbæt-
iseyðsla? Vitanlega mörgum
sinnum meira en afurðaaukn-
ingin, þar sem hún var. Og
þessi fóðureyðsla kom ekki ein
asta við þá, sem voru á ösku-
svæðinu, heldur meira og
minna við alla bændur í Rang-
árvallasýslu. Afleiðingin varð
sú, að í fyrrahaust varð að
stórfækka fjenaði eftir allan
rosahaminn um sumarið, því
gömul hey voru víðast lítil, en
hefði orðið rneð allra mesta
móti,'hefði ekkert óvenjulegt
komið fyrir.
Mörgum fannst og, þeir
fá óþægilega reikninga frá
kaupfjelögunum vegna fóður-
bætiskaupa í þessu sambandi.
Ýmsir og ekki síst Páll Zóp-
honíasson hafa brýnt fyrir
bændum að auka fóður við
lambfullar ær síðari hluta
vetrar og allt fram í nægileg-
an gróður og er þetta alveg
rjett og ber að því að stefna
meira en almenningur hefur
gert, en margt má á milli vera
frá vorinu 1947.
Ef til vill væri rjett fyrir þá,
sem hæst göluðu um gróðann
af öskufallinu, að setja upp
reikning yfir þenna gróða og
láta hann koma fram opinber-
lega. Gæti að vísu farið svo,
að gerðar yrðu athugasemdir
við þann reikning, en þá skýr-
ist málið betur.
Björn Guðmundsson.
Breska sljórnin ræ5-
ir slefnuuna í
Palestínumálinu
London í gærkveldi-
BRESKA stjórnin kom í dag
saman á ráðuneytisfund í Down
ing Street 10. Er talið líklegt,
að hún hafi rætt úrslit atkvæða
greiðslunnar í þinginu í gær
um stefnu stjórnarinnar í Pal-
estínumálinu, en í umræðunum
fyrir atkvæðagreiðsluna deildu
ýmsir þingmenn harðlega á
Bevin.
Við atkvæðagreiðsluna fjekk
stjórnin aðeins 90 atkvæða
meirihluta, en að minnsta kosti
50 af þingmönnum verkalýðs-
flokksins sátu hjá. — Reuter.
sjóð árið 1948
IÁRIÐ 1948 bárust Landgræðslu
sjóði ýmsar góðar gjafir eins og
1 eftirfarandi listi sýnir.
Gjafir og áheit
Stefán Stefánsson, Svalbarði
kr. 500.00, Jón Jónsson, Grett-
isg. 55 kr. 100.00, Ellert Egg-
ertsson til minningar um Elínu
Gísladóttur, Meðalfelli 300 kr.
Ellert Eggertsson 100 kr. Lovísa
Lúðvígsdóttir, minningargjöf
; um Bergstein Ólafsson 30 kr.
Pjetur Sveinsson, áheit, 50 kr.
Þormóður Eyjólfsson, Sigluf.
500 kr. Haraldur Jónsson, Vík,
100 kr. Óskar Lárusson 400 kr.
T. E. 20 kr. Magnús Torfason
f.v. sýslum. 1000 kr. Friðrik
Jónsson, Þorvaldsst., áheit, 100
kr.U. M. F. Kjalarness til minn-
ingar um Bjarna Ólafsson,
Brautarholti 500 kr. Ragnhildur
Jónsdóttir 150 kr. Hákon Helga
son, Hafnarf. 100 kr. N. N. 500
kr. O. O. 575 kr.
Árgjöld styrktarfjelaga kr.
14850.00.
★
Gjafir og áheit námu kr.
5025.00 og eru þar í innifaldar
fáeinar minningargjafir um
látna menn.
Stjórn sjóðsins hefur gefið út
minningarspjöld, sem hægt er
að fá á skrifstofu sjóðsins a
Borgartúni 7, en verða væntan-
lega innan skamms til söiu víða
um land. Allar minningargjaf-
ir eru færðar í sjerstaka bók og
má þar, ef þess er óskað láta
bóka helstu æviatriði hinna
látnu.
Fyrsta dánargjöfin kom frá
U. M. F. Kjalarness til minn-
ingar um Bjarna Ólafsson, frá
Brautarholti er fæddist 26. apríl
1926 en dó 11. nóv. 1948.
Styrktarf jelagar sjóðsi'ns hafa
reynst honum góð stoð og væri
æskilegt að fleiri bættust i
þeirra hóp. En ^tyrktarfjelagar
greiða árlega ákveðið tillag í
sjóðinn.
Auk þessa hafa tveir skóg-
ræktarsjóðir verið faldir umsjá
Landgræðslusjóðs. Annar var
minningarsjóður Önnu Jóns-
dóttur, - og Stefáns Jónssonar,
sem lengi bjuggu á Eyjadalsá í
Bárðardal, en hann var stofn-
aður 1947. Hinn sjóðurinn var
gefinn árið 1948 og er kr.
8000.00. Hann gáfu sjera Einar
Pálsson fyrrum prestur í Reyk-
holti og kona hans og börn og
á að koma upp trjálundi í Reyk
holti fyrir hann. Sá lundur a
að vera þakklætisvottur fjöi-
skyldunnar til sveitarinnar fyr-
ir langa og ánægjulega dvöl í
Reykholti.
Landgræðslusjóður er nú um
kr. 480.000.00, og er það eigi
mikið fje á þessum tímum. —
Sjóðurinn var stofnaður fyrir
forgöngu Landsnefndar lýðveld
iskosninganna og atbeina Skóg-
ræktarfjelags íslands 1945.
Það er ósk og von stjórnar-
innar að menn muni Land-
græðslusjóð og leggi honum
lið. Fje sem til hans rennur
fer beint til uppgræðslu lands-
ins.
Stjórn Landgræðslusjóðs,
Valtýr Stefánsson.
Hákon Bjarnason.
Hermann Jónasson.
H. J. Hólmjárn.
Runólfur Sveinsson.
Haukur Jörundsson.
Einar G. E. Sæmundsen.
t ÞANN 6. des. s.l. las hr. Vil-
, hjálmur S. Vilhjálmsson, í þætt
inum um „Daginn og veginn“ í
rikisútvarpið, brjef frá kunn-
ingja sínum, sem kvartaði um
að hann hefði ekki fje til að
kaupa sjer bók til jólanna, en
jafnframt gerir þessi kunningi
, skýra og góða grein fyrir ástæð
um sínum, svo sem tekjum og
útgjöldum.
Hann segist hafa alls kr.
60,000,00 (sextíu þúsund krón-
ur) í árstekjur, og auk þess búa
í sínu eigin húsi. Jafnhliða
þessu gerir hann grein fyrir út-
gjöldum sínum og þörfum. —
I Verður sú útkoma, að hann hef-
i ur ekkert í afgang, er gæti veitt
i honum þá ánægju að kaupa sjer
,kver til jólanna. Jeg geri fæst
I af útgjölduum hans hjer að um-
j talsefni, aðeins tvo liði, sem
sje: tóbak og brennivín. Hann
kvaðst þurfa kr. 100,00 á mán-
i uði fyrir tóbak og eina flösku
af brennivíni á mánuði. Á hvor-
ugum þessum útgjaldalið, telur
,hann sig geta sparað; hann
i megi ekki án þeirra vera, en
,langar þó til að kaupa sjer bók
jog leitar því til Vilhjálms, sem
I vinar síns um leiðbeiningu,
jhvernig hann geti sparað fje til
I bókarkaupa. Sjálfur telur hann
| sjer geðfeldast ef hægt væri að
lækka skattana.
Brjef þetta hefur vakið mikið
umtal hjer manna á milli, og
hafa komið fram ýmsar tillög-
í ur og ályt um, hvernig væri
' hægt að spara. Jeg hef eíns og
i fleiri hugsað nokkuð um þetta
1 mál og komist að þeirri niður-
1 stöðu, að ekki væri fyrir mig
I að koma með tillögur um lækk-
un á sköttum, þar sem jafn-
margir vel mentaðir menn hafa
I fjallað um það mál, og ekki
* getað haft þá lægri en raun
ber vitni um.
| Varð mjer þá fyrst fyrir að
! líta á hans eigin þarfir og eigin
^eyðslu. Varð þá Bakkus garm-
urinn fyrst fyrir mjer, hvort
' ekki mætti neitt draga þar úr
! eyðslu, án þess að maðurinn
biði andlegt eða líkamlegt tjón.
1 Jeg átti einu sinn vasaglns, sem
' tók pela, var markað utan á
j glasið staupatal, og voru þau 8.
Eftir því ættu að vera 24 staup
í þriggja pela flösku og í 12
flöskum 288 staup. Deili maður
því niður með 52, eða vikum
ársins, koma 5 staup á viku, og
ganga af 28, eða 5% staup á
hverja viku ársins og ganga þá
af 2.
Nú er það tillaga mín til þessa
góða manns, að hann spari við
sig hálft staup í 48 vikur, sem
gera eina flösku, eða kr. 65.00.
Þá hefir hann 5 staup á hverja
viku og auk þess 4 sem hann
gæti gert sjer dagamun með,
eftir eigin geðþótta, en tillaga
mín er, af því að sæluvikur eru
4 í árinu, að hann tæti einu
staupi á hverja þá viku.
Þá kemur maður að Mógol
greyinu. Hann segist þurfa kr.
100,00 á mánuði fyrir tóbaki,
jeg tek það fyrir reyktóbak.
Geri jeg ráð fyrir að hann
reyki tómar sígarettur. Hjer á
Blönduósi er hægt að fá dágóða
tegund af sígarettum fyrir 25
aura stykkið. Fengist þá fyrir
kr. 1,200,00 4,800 sígarettur, er
deilt með 365, eða dögum árs-
ins, gera 13 sígarettur á dag, og
ganga af 55. Get jeg ekki ætlast
til að nokkur maður skifti þeim
jafnt í svo marga staði. Legg
jeg því til að hann spari þessar
55 sígarettur, sem gera kr. 13,75
Verður því sparnaður hans á
þessum tveimur útgjaldaliðum
kr. 78.75.
Fyrir þetta, þó ekki sje meira
má fá sæmilega bók keypta. Að
jeg nú ekki tali um, ef hann
væri fjelagsmaður í einhverju
bókmentafjelagi, svo sem Bók-
mentafjelagi Islands, Fjelagi
þjóðvina- og menningarsjóðs
eða Máli og menning.
Að þessu athuguðu finnst
mjer, að maður þessi mundi
vart bíða líkamlegt eða andlegt
heilsutjón, þó hann sparaði það
sem jeg hefi lagt til, þegar mað
ur tekur þá tillit til þess líka,
hvað mikla ánægju og andlega
hressingu hann fengi við lestur
bókarinnar eða bókanna, sem
hann keypti fyrir þetta sparaða
fje-
Jeg hef borið þetta undir rosk
inn og gætinn mann, er oft hef
ur snúið sjer við og sjeð hvern-
ig til gengur undir sólunni. —
Sagði hann að íslendingar
mættu að sínu áliit, minka of-
metnað sinn og færa stærri fórn
ir. heldur en hjer er lagt til, ef
þeir ættu að geta haldið upp á
10 ára afmæli íslenska líðveld-
isins, án þess að klæðast sorg-
arbúningi.
Jónas Illugason,
frá Brattahlíð.
Vörumerki verður
að vera á sæl-
gæti
í HÆSTARJETTI hefir verið
kveðinn upp dómur í málinu:
Valdstjórnin gegn Sigurjóni
Sigurðssyni kaupmanni, Njáls-
götu 48.
Mál þetta er höfðað gegn
kaupmanninum fyrir brot gegn
tilkynningu verðlagsstjóra nr.
25 frá 14. nóvember 1947, sbr.
lög nr. 76 frá 5. júní 19,47, um
fjárhagsráð, innflutningsversl-
un og verðlagseftirlit.
Kaupmanninum hafði borist
sælgætisstengur í merktum um
búðum, en hann hafi tekið þær
úr umbúðunum og sett þær í
glerkrúsir og haft þær þannig
á boðstólum án uppruna-
merkja.
í lögreglurjetti var Sigurjón
Sigurðsson dæmdur í 200 kr.
skt til ríkissjóðs og gert að
1 greiða kostnað _ sakarinnar. —
(í Hæstarjetti var sekt-
arupphæðin lækkuð í 100
kr., en í forseridum dómsins
segir m. a.:
| Brot kærða, sem lýst er í hin
um áfrýjaða dómi, verður við
tilkynningu verðlagsstjóra nr.
j 25 frá 14. nóvember 1947 sbr.
4. tölulið 12. gr. og 1. mgr. 16.
gr laga nr. 70/ 5. júní 1947
Þykir refsing kærða samkvæmt
22. gr. laga nr. 70/1947 og með
hliðsjón af 1. gr. laga nr. 14 frá
8. marz 1948 hæfilega ákveðin
kr. 100,00 sekt til ríkissjóðs og
greidd innan 4 vikna frá birt-
komi varðhald 3 daga í stað
sektarinnar verði hún ekki
ingu dóms þessa.