Morgunblaðið - 08.04.1949, Blaðsíða 6

f
f
6
MORGUNBLAÐIÐ
Hálfdán Hálfdánsson
Minningarorð
ÞANN 2. þ. m. andaðist á
Landsspítalanum Hálfdán Hálf
dánsson framkvæmdarstjóri frá
Búð í Hnífsdal. Útför hans fer
fram í dag frá Kapellunni í
Fossvogi.
Hálfdán vaf fæddur 13. apríl
1878 í Miðdal í Bolungarvík.
Var hann því tæplega 71 árs
er hann ljest.
Foreldrar hans voru Hálfdán
Örnólfsson hreppstjóri og út-
vegsbóndi og kona hans Guð-
rún Níelsdóttir.
Hálfdán Hálfdánsson tók
snemma að stunda sjó eins og
títt var um unga menn í Bol-
ungarvík. Gerðist hann korn-
ungur formaður og þótti þeg-
ar harðfengur sjómaður og
aflasæll.
En hugur Hálfdáns stóð til
meiri sóknar. Hann vildi geta
sótt á dýpri mið. Þessvegna fór
hann á Stýrimannaskölann og
lauk þaðan skipstjóraprófi
aldamótaárið. Hóf síðan sjósókn
á ný og eignaðist nokkrum ár-
um síðar vielbát, sem hann
■gerðist sjálfur skipstjóri á.
Flugurinn var allur við sjósókn
og sjómennsku. Farnaðist Hálf-
dáni sjómennskan ætíð vel,
hvort sem hann stjórnaði ára-
skipi eða vjelbát. Hafði hann
nú flutt sig inn í Hnífsdal og
reist bú í Búð. Kvæntist hann
árið 1903 Ingibjörgu Halldórs-
dóttur, Halldórs Pálssonar út-
vegsbónda í Búð, gáfaðri og á-
gætri konu ,sem jafnan stóð
með sæmd við hlið hins um-
svifamikla bónda síns og ann-
aðist hann með ástríki og um-
hyggju eftir að hann hafði fyr-
ir alvöru kennt dauðameins
síns á s. 1. sumri.
í Búð gerðist Hálfdán um-
svifamikill athafnamaður. Hann
stundaði þaðan sjó, rak fisk-
verkunarstöð og fiskverslun í
stórum stíl. En hann ljet sjálfa
jörðina ekki verða út undan.
Bætti hann tún hennar stórum
og húsaði hana af myndarskap.
Mun Búð jafnan bera svip at-
hafna hans þar. Hálfdán í Búð
ljet ekki árin að baki sjer hamla
framkvæmdum sínum. Árið
1942 ákvað hann að leggja inn
á nýtt athafnasvið. Þá hófst
hann handa um byggingu hrað-
frystihúss á ísafirði. Honum
var ekki að skapi að dragast
aftur úr. Hann vildi fylgjast
með tímanum. Þessvegna var
honum fjarri skapi að draga
saman seglin þótt lífsstarf hans
væri ærið orðið í byrjun sjö-
unda áratugs æfi hans. Árið
1944 var hraðfrystihús hans á
Isafirði komið upp og tekið til
starfa. Hafði hann sjálfur á
hendi framkvæmdarstjórn þess
og var lífið og sálin í öllum
rekstri þess. Hafði hann nú
flutt heimili sitt til ísafjarð-
ar. Á s. 1. sumri, í þann mund,
sem hann varð sjötugur, hóf
Hálfdán enn undirbúning að
nýjum framkvæmdum. Hugð-
ist hann nú byggja fiskaðgerð-
arstöð við frystihúsið. Einnig
hafði hann haft uppi ráða-
gerðir um að byggja þar fiski-
mjölsverksmiðju.
Frá þessum fyrirhuguðu
framkvæmdum er nú Hálfdán
í Búð, en svo var hann jafn-
Hálfdán Hálfdánsson
an kallaður, fallinn í valinn.
Með honum er genginn einn
stórbrotnasti og þróttmesti at-
hafnamaður á Vestfjörðum.
Megineinkenni skapgerðar
hans var stórhugur, óbilandi
kjarkur og áræði. Hálfdán undi
sjer illa ef ekki var eitthvað
helst eitthvað stórt, að gerast
í kring um hann. Framkvæmd-
ir og barátta var líf hans.og
yndi. Þesvegna unni hann sjer
sjaldan hvíldar, heldur hjelt
starfinu sleitulaust áfram með-
an stætt var.
Jeg heimsótti Hálfdán á
sjúkrahúsið, rjettum hálfum
mánuði áður en hann ljest. —
Hann var þá hress og reifur,
ræddi við mig um áhugamál
sín og um heima og geyma.
Mjer virtist þá enn vera á hon
um hinn hressilegi, karlmann-
legi og æðrulausi svipur, sem
einkenndi yfirbragð hans. Eftir
nokkra daga átti að gera á hon-
um holskurð. Enda þótt hann
segði mjer að mjög gæti brugð-
ið til beggja vona um árang-
ur þeirrar aðgerðar, bjóst jeg
ekki við að sá fundur yrði okk
ar síðasti. En þó honum sjálf-
um væri Ijóst, hvernig heilsu
hans horfði, var engan bilbug
á þessum þróttmikla manni að
finna. Hann mætti dauða sín-
um með óbiluðum sálarkröft-
um, var sterkur í dauðanum
eins og öllu lífi sínu og at-
höfnurn.
Hálfdán í Búð var maður
mikill að vallarsýn, herðibreið-
ur og þjettvaxinn, kraftalegur
og einarður í framkomu. Fas
hans gat stundum nálgast að
vera hryssingslegt. En allir
sem þekktu hann vissu að hann
var góður drengur með afbrigð
um hjálpfús, tryggur vinum
sínum og ekki smátækur nauð-
leitarmönnum sínum. Eru þeir
ótaldir er hann veitti skörulega
aðstoð og liðsinni í vandkvæð-
um þeirri. Hjarta Hálfdáns í
Búð var hlýtt þótt röddin væri
stundum hvöss og ekki farið í
launkofa með álit hans á ýmsu
því, s(ím var að gerast. Hið
hlýja hjartalag þekkja þeir
best, sem mest áttu skÍDti við
hann.
Ingibjörg og Hálfdán áttu
ekki börn sjálf. En þau ólu
upp fjölda fósturbarna, sem
þau unnu eins og væru þau
þeirra eigin. Og fósturbörnin
unna þeim eins og væru þau
afkvæmi þeirra. Við lát fóstur-
föður þeirra er þeim mikill
harmur kveðinn og sár sökn-
uður. Munu þau jafnan minn-
ast ástríkis hans með einlægu
þakklæti. Það munu börn syst-
kina hans, en mörgum þeirra
reyndist Hálfdán sem besíi fað-
ir, einnig gera.
Hin mikilhæfa eiginkona
Hálfdáns í Búð, frú Ingibjörg
Halldórsdóttir, lifir mann sinn.
Hún reyndist honum styrkur
förunautur f öllu starfi hans.
Hin hógværa og greinda hús-
móðir átti ríkan þátt í að gera
heimili hins umsvifamikla at-
hafnamanns að dvalarst.að, þar
sem jafnan ríkti mildi og yf-
irlætislaus rausn og höfðings-
skapur. Fósturbörn þeirra, aðr-
ir venslamenn og hinir fjöl-
mörgu vinir og kunningjar
Hálfdáns í Búð og heimilis
þeirra senda henni í dag inni-
legar samúðarkveðjur. I hug-
um þeirra allra lifir minning-
in um hinn ástríka föður, stór-
brotna athafnamann og góða
dreng, sem nú hefur verið veitt
hvíld eftir langan og umbrota-
saman vinnudag.
S. Bj.
Skipsfjóri dæmdur
í Hæstarjeffi
í HÆSTARJETTI hefur verið
kveðinn úpp dómur í máli skip
stjórans og vjelskipinu „Meta“,
VE 236, Emil Martin Ander-
sen, en varðskipið Ægir tók
hann að veiðum á skipi sínu,
innan landhelgislínu við Hafn_
arberg 4. júní 1948.
Emil .Andersen skipstjóri,
játaði þegar brot sitt og var
hann daginn eftir dæmdur í lög
reglurjetti Reykjavíkur í 29,500
kr. sekt til Fiskiveiðasjóðs ís-
landi og afli skipsins og veið-
arfæri gert upptæk til sama
sjóðs.
I Hæstarjetti var fjesektin
hækkuð allverulega, eða í 9000
krónur og segir svo í forsend-
um dómsins m. a.-
Friðrik Ólafsson, skólastjóri
Sjómannaskólans, hefur mark-
að á sjóuppdrátt stað vjelbáts
kærða í íandhelgi, og reyndist
hann vera 2,1 sjómílu innan
landhelgislínu.
Sakaratriðum er rjett lýst í
hjeraðsdómi, og varðar brot
kærða við refsiákvæði, er þar
eru greind, að öðru en því, að
ákvæði laga nr. 14, 1948, taka
ekki til ákvörðunar fjesekta
samkvæmt lögum nr. 45, 1937,
þar sem -fjárhæð sekta er mið-
uð við gullkrónur.
Samkvæmt þessu má stað-
festa ákvæði hins áfrýjaða
dóms um varðhaldsrefsingu
kærða. upptök afla og veiðar-
færa svo og um málskostnað
í hjeraði. Með hliðsjón af gull-
gildi íslenskrar krónu, sem nú
er 33,96 þykir fjeskt á hendur
kærður hæfilega ákveðin 9000
krónur til Fiskveiðasjóðs ís-
lands, og komi varðhald 75
daga í stað sektarinnar, verði
hún ekki greidd innan fjögurra
vikna frá birtingu dóms þessa.
Kærði greiði allan áfrýjunar
kostnað sakarinnar, þar með
talin málflutningslaun skipaðs
sækjanda og verjanda fyrir
Hæstarjetti kr. 500,00 til hvors.
Frá aðalfundi
Fjelags leikara
AÐALFUNDUR Fjelags ísl. leik
ara var haldinn s. 1. laugar-
dag í Baðstofu iðnaðaimanna.
Fundurinn var mjög fjölsóttur.
Formaður fjelagsins, Ævar
R. Kvaran, gaf skýrslu um lið
ið starfsár. í upphafi máls síns
mintist hann tveggja fjelaga,
er látist höfðu á árinu, þeirra
Soffíu Guðlaugsdóttir og Öldu
Möller. Var það þungt áfall
fyrir fjelagið og leikarastjett
landsins er þessar mikilhæfu
og glæsilegu leikkonur fjellu
frá svo snögglega og á sama
ári.
Dagana 23.-28. maí s. 1. var
háð í Kaupmannahöfn þriðja
Norræna leikhúsþingið og
mættu þar 2 fulltrúar frá fje-
laginu, þau Regína Þórðardótt
ir og Þorsteinn Ö. Stephensen.
Norska leikara sambandið átti
50 ára afmæli á s. 1. hausti og
hafði Fjelagi ísl- leikara verið
boðið að senda fulltrúa á há-
tíðahöld, sem höfð voru af því
tilefni, en ýmissa orsaka vegna
varð ekki unt að taka því vin-
samlega boði. Fjelagið hjelt
þrjár kvöldvökur á árinu, sem
þóttu heppnast mjög vel. Fjór-
ir leikarar hlutu styrk til utan-
farar, einn úr fjelagssjóði og
þrír úr „Utanfararsjóði fjelags
ins“, en í þann sjóð rennur
helmingur tekna fjelagsins, og
er árlega veitt úr honum til
náms- og kynningarferða utan.
Gjaldkeri fjelagsins las upp
endurskoðaða reikninga og voru
þeir samþykktir.
í stjórn fjelagsins voru kos-
in: Valur Gíslason, formaður,
Valdemar Helgason, ritari og
Inga Laxness, gjaldkeri, og
voru hin tvö síðastnefndu end-
urkosin. Brynjólfur Jóhannes-
son var kosinn varaformaður.
Fulltrúar til að mæta á fundum
Bandalags ísl. listamanna voru
kosnir, auk stjórnarinnar, þeir
Indriði Waage og Gestur Páls-
son.
Að loknum aðalfundarstörf-
um flutti Þorsteinn Ö. Stephen
sen, fróðlegt erindi og skýrslu
um þriðja Norræna leikhúsþing
ið. Fyrsta Norræna leikhúsþing
ið var haldið í Stokkhólmi 1937,
og þá samþykkt að halda slík
þing annað hvert ár framvegis.
Vegna styrjaldarinnar varð þó
ekki úr þinghaldi aftur fyrr en
árið 1946, en þá var 2. þingið
háð í Oslo, og mætti þá í fyrsta
sinn fulltrúi fyrir ísl. leikara
(Þorsteinn Ö. Stephensen).
Þriðja þingið var svo haldið í
Kaupmannahöfn á s. 1. vori, og
mættu þar tveir fulltrúar frá
Fjelagi ísl. leikara, eins og fyrr
segir. Næsta (4.) þing verður
í Helsinki 1950, en árið 1952
kemur svo röðin að íslandi, ef
fært þykir. Það væri mjög æski
legt og skemtile'ít að úr því
þinghaldi gæti orðið hjer, og
ríkir mikill áhugi meðal leik-
ara fyrir því máli. Á þinginu í
Oslo (1946) var ákveðið að
stofna framkvæmdanefnd, er
starfaði á milli þinga, og nefn
ist hún Norræna leikhúsnefnd-
in. Fulltrúi íslands í nefndinni
er Þorsteinn Ö. Stephensen.
Frá fjel. ísl. leikara.
Föstudagur 8. aprll 1949.
Nikolína Tómasdéttir
m
F. 26. okt. 1872. - D. 2 apríl 1949
í DAG er til grafar borin
Nikolina Tómasdóttir frá Hafn
arfirði Hún var fædd þ. 26. okt.
1872 og því 77 ára að aldri er
hún ljest hjer í bænum, þ. 2.
april. Nikolina ólst upp á Suð-
urnesjum og fædd var hún í
Jónsbúð í Hraunum. Móðir
hennar var Kolfinna Guðmunds
dóttir frá Jónsbúð, en faðirinn
Tómas Nicolaisen, var af norsk
um ættum. Um aldamótin gift
ist Nikolina Bjarna Kristjáns-
syni sjómanni frá Vorhúsum í
Vogum, og fluttust þau til
Hafnarfjarðar árið 1902. Þar
bjuggu þau allan sinn búskap,
þar til á síðasta áii að þau flutt
ust hingað til sonar síns. Allir
eldri Hafnfirðingar kannast við
hjónin í Fjelagshúsi, en svo
nefndu þau Bjarni og Nikolina
hús sitt. Þar var allt með. svo
viðfeídnum og snyrtilegum blæ
að unun var að koma þar, endá
hjónin mjög samhent og mynd
arleg í verkum sínum.
Þau Nikolina og Bjarni eign-
uðust tvo drengi. Er annar
þeirra Jóhann vjelstjóri, sem
lengi stundaði vinnu sína á
togurum, en býr nú í Hvera-
gerði, giftur Ingibjörgu Guð-
mundsdóttur, úr Reykjavík. —
Hinn sonur þeirra er Leifur
Bjarnason símvirki, sem starfar
við sjálfvirku símstöðina hjer í
Reykjavík. Hann er giftur Sig
urborgu Eyjólfsdóttur frá Hafn
arfirði. Hafa þau eignast fjög-
ur börn, sem nú sakna mjög
sinnar elskulegu ömmu, sem
var þeim svo kær. Til þessara
hjóna fluttust Bjarni og Niko-
lina, bæði farin að heilsu, ei>
einkum þó Bjarni, sem verið
hefir næstum rúmfastur undan
farin ár, enda orðin 88 ára að
aldri og lúinn eftir langan og
mikinn vinnudag. Fátt lýsir
mannkostum Nikolinu betur
en það, með hve mikillri ein-
lægni og fórnfýsi hún hjúkraði
manni sínum fram á síðasta
dag og hnje að lokum niður
við rúm hans; látin af hjarta*
slagi. J. O. J.
MindzenSy og S. Þ.
LAKE SUCCESS, 7. apríl: —
Dagskrárnefnd allsherjarþings
S- Þ. ákvað í dag, að mál
Mindszenty kardinála og búlg-
örsku mótmælendaleiðtoganna
skyldu tekin til umræðu á þing
inu. Ákvörðun þessi var sam-
þykkt með 11 atkvæðum gegn
tveimur (Rússland og Pólland).
Fulltrúi Persíu sat hjá.
— Reuter.