Morgunblaðið - 13.04.1949, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 13. apríl 1949.
ÍÓ
Sjötugsafmæli
Ánganfýr Arngrímsson
ANGANTÝR Arngrímsson af-
greiðslumaður á Þingeyri varð
sjötugur 10. þ. m.
Hann er fæddur á Vollum í
Svarfaðardal, 10. apríl 1879.
Foreldrar hans voru Arngrím-
ur Gíslason málari og kona hans
Þórunn Hjörleifsdóttir.*
Átta ára gamall missti Angan-
týr föður sinni, og var þá tek-
inn í fóstur af hjónunum Sig-
urhirti Jóhannssyni og Soffíu
Jónsdóttur, er þá voru búendur
á Urðum í Svarfaðardal. Hjá
þeim dvaldi hann til ársins 1898,
að hann innritaðist í búnaðar-
skólann á Kólum. Þaðan útskrif-
aðist hann aldamótaárið 1900.
Næstu ár á eftir stundaði hann
jarðræktarsiörf á sumrum og
barnakennslu á vetrum. Frá
þeim tíma eru m. a. nemenda
hans Snorri Sigfússon náms-
stjóri á Akureyri og Þórarinn
Kristjánsson núverandi formaður
stjórnar Kaupfjelags Eyfirðinga.
Árið 1902 kvæntist Angantýr
konu sinni, Elínu Tómasdóttur
prests á Völlum í Svarfaðardal,
Hallgrímssonar, en síðan fluttust
þau hjón, árið 1907, að Dalvík
við Eyjafjörð og voru þar til
ársins 1923, er þau fluttu til Þing-
eyrar, og hafa þau verið hjer
samfleytt síðan.
í Dalvík fjekkst Angantýr við
verslun og útgerð, en eftir að
hann fluttist til Þingeyrar, ann-
aðist hann verkstjórn og af-
greiðslu hjá hlutafjelaginu Dofra.
Framkvæmdarstjóri þess fjelags,
Anton Proppé, og Angantýr eru
báðir tengdasynir síra Tómasar á
Völlum.
Auk aðalstarfs síns hefur Ang-
antýr gegnt ýmsum trúnaðar-
störfum. Átti sæti í hreppsnefnd
1938—1942. í stjórn Sparisjóðs
Þingeyarhrepps var hann kosinn
árið 1933 og hefur átt þar sæti
síðan. Formaður sjóðsstjórnar frá
1944. — Safnaðarfulltrúi Þing-
eyrarsóknar frá 1942 og síðan.
Svo sem hann á kyn til, hefur
hann með ráðum og dáð stutt
alla söngmennt kauptúnsins. —
Verið fjelagi samkóra og karla-
kóra, auk þess sem hann, og
fjölskylda hans öll, hefur verið
máttug stoð kirkjusöngs hjer á
staðnum.
Þótt hjer hafi verið stiklað á
stóru um æfiferil og störf Ang-
antýs Arngrímssonar, varðar þó
mestu hver maðurinn er og af
hvaða bergi hann er brotinn, því
að sjaldan falla eplin langt frá
eikinni.
Guðlaug, móðir Þórunnar Hjör-
leifsdóttur, konu Arngríms Gísla-
sonar, föður Angantýs, var
Björnsdóttir, Vigfússonar prests
í Garði. Alsystir Björns Vigfús-
'sonar var Sigríður Vigfúsdóttir,
kona síra Halldórs á Sauðanesi;
var hún móðir Björns í Laufási,
föður Þórhalls biskups. — Börn
Þórhalls eru því fjórmenningar
við Angantý.
Hjörlcifur, faðir Þórunnar, var
Guttormsson, Þorsteinssonar
prests, Stefánssonar.
Albróðir Guttorms Þorsteins-
sonar var Hjörleifur Þorsteins-
son, langafi Einars Hjörleifsson-
ar Kvarans rithöfundar og skálds.
:Síra Hjörleifur Guttormsson á
Skinnastað, síðast prestur á Völl-
ufc, er frábærlega niðjaríkur og
kýnsæll maður, svo að eftirtekt
vekur.
Onnur dóttir hans en Þórunn er
Anna Hjörleifsdóttir, föðurmóð-
ir Árna Kristjánssonar píanóleik-
ara. — Öhnuir systír’Þórunnar,
Björg, er móðir Björns Guð-
mundssonar hreppstjóra í Lóni,
í Kelduhverfi; en hann er faðir
Árna Björnssonar tónfræðings.
— Þriðja systirin er Petrína, föð-
urmóðir Kristjáns Eldjárns forn-
leifafræðings. — Oddný, föður-
móðir Oddnýjar Sen, er og dótt-
ir síra Hjörleifs.
Svona má lengi telja, þótt hjer
verði staðar numið.
Angantýr Arngrímsson er göf-
ugmenni og drengur góður. Hár
maður að vallarsýn og' tiginn í
framgöngu. Vandur að virðingu
sinni og orðvar. í vinahópi getur
hann verið kíminn og orðhepp-
inn, þótt hversdagslega verði þess
ekki vart. Ávalt ljúfur í viðmóti
og lítillátur, svo að af ber. Eng-
an mann þekki jeg ólíklegri til
að vilja láta blása í básúnur fyr-
ir sjer. En heiðri sínum mundi
hann vilja halda óskertum, ef
honum virtist skörin vilja færast
upp í bekkinn.
Gestrisni og góðvild þeirra
hjóna er fyrir löngu hjeraðs-
kunn. Stendur hin ágæta kona
manni sínum þar ekki að baki.
Meiri mannvinir en þau Elín og
Angantýr eru, munu vandfundn-
ir. Og þótt þau eigi aðeins eina
dóttur barna á lífi, frú Ingunni,
sem gift er Magnúsi Amlín nú-
verandi hraðfrystihússtjóra, á
Angantýr Arngrímsson.
Þingeyri, má svo að orði kom-
ast, að heimili þeirra hefur ver-
ið opið hús vinum, venslafólki,
frændum og niðjum þeirra. Ætla
jeg mjer ekki þá dul, að geta
allra þeirra barna, sem þessi hjón
hafa gengið í foreldra stað og
fóstrað, um skemmri eða lengri
tíma. En þó að slíkri skýrslu sje
hjer sleppt, — enda jeg engar
þakkir fengið hjá húsráðendum
fyrir að auglýsa hana, — þá verð
ur engin umbun nje fullgild
greiðsla í hinni löggiltu mynt
gefin, fyrir slík mannkærleiks-
verk. Hlýhugurinn, hjartfólgið
þakklæti og endurgoldið ástríki,
eru þeir einu fjársjóðir, er hjer
eiga við, og hvorki mölur nje
ryð munu heldur fá grandað.
Nú við sjötugsaldurinn munu
samferðamennirnir á lífsleiðinni,
bæði fjær og nær, votta afmæl-
isbarninu hlýjar þakkir og virð-
ingu sína, fyrir samfylgdina,
fölskvalausa vináttu og tryggð,
um leið og þeir árna Angantý
Arngrímssyni allra heilla og ham
ingju á ófarinni æfileið.
* Foreldranöfn þessi sameinast í
einum niðja þeirra. Arnþóri Jó-
hannssyni skipstjóra á m.s.
Helga Helgasyni frá Vest-
mannaeyjum. Björg, móðir
Arnþórs, er systir hans, sem nú
hin eina systir hans, sem nú
er á lífi.
Ólafur Ólafsson.
Er sextugu og á 35
ára starfsafmæli
CARACAS' — Stjórn Venezu-
ela ákvað nýlega, að taka á ný
upp fullt stjórnmálasamband við
stjórn Francos á Spáni.
Þolir hvalstoinin
fleiri veiðistöðvar
HELGI Guðmundsson verk-
stjóri hjá Magnús Th. S. Blön-
dahl h.f.
Fyrir 35 árum síðan beindist
forvitni margra unglinga að
einkennilegu hljóði, sem heyrð-
ist frá húsinu Lækjargötu 6,
og voru margar tilraunir gerðar
til þess að komast eftir hvað
hjer væri um að vera.
Einn daginn, er nokkrir ung-
lingar höfðu safnast saman fyr-
ir utan húsið, var þeim boðið
inn til þess að skoða verksmiðj-
una, og fjekk hver þeirra heim
með sjer kramarhús af brjóst-
sykri, sem vakti mikla hrifn-
ingu þeirra. Eftir það vissi all-
ur bærinn, að þarna var tekin
til starfa íslensk brjóstsykurs-
verksmiðja.
Myndin hjer að ofan er af
manninum, sem æ síðan hefur
staðið fyrir og starfað að brjóst
sykurs- og sælgætisverksmiðju
Magnús Th. S. Blöndahl h.f.
Það atvikaðist svo, að hann á
25 ára afmælisdegi sínum
(1914) byrjar starf sitt hjá
Blöndahl, svo hann á í dag einn
ig 35 ára starfsafmæli hjá firm-
anu.
Helgi er fæddur 13. apríl 1889
í Garði, Gerðahreppi. Foreldr-
ar hans voru Guðmundur Árna-
son útvegsbóndi og kona hans
Málfríður Árnadóttir, sem lengi
bjuggu þar myndarbúi.
Iðn sína lærði Helgi hjá
dönskum manni að nafni Glich-
mann, sem stóð fvrir brjóstsyk-
ursverksmiðju H. Th. A. Thom-
sen.
Um Helga má segja, að hann
tilheyrir gamla skólanum, hann
er árrisull og stundvís, kemur
ávalt auga á það, sem gera þarf
og gerir það ótilkvaddur og
vinnur verk sín sleitulaust og
af ósjerhlífni. Hann er maður
glaðlyndur, en þó alvörugef-
inn, lifir einkar ánægjulegu
heimilslífi með ástríkri konu
sinni, frú Sigríði Ástrósu Sig-
urðardóttur og efnilegum börn-
um þeirra. Þau hjón eiga 35 ára
hjúskaparafmæli 17. okt. n.k.
Fyrir hönd firmans, starfs-
fólks þess og sjálfs mín, þakka
jeg honum fyrir öll vel unnin
störf og óska honum, konu hans
og börnum og öðrum skyld-
mennum, hjartanlega til ham-
ingju með daginn, og bið þess
jafnframt að starfsdagur hans
megi verða sem lengstur og
fegurstur.
Guðmundur Jóhannesson.
.LONDQN — Hertoginn af
Wincjsór hefir undanfarið dval-
ið í Bretlandi í heimsókn hjá
bróður sínum, Bretakonungi og
hjá móður sinni, Mary ekkju-
arottningu."
Nýlega hefir komið í ljós að
Fiskifjelag íslands hefir mælt
með þvi fyrir sitt leyti, að stofn
aðar verði tvær nýjar hválveiði
stöðvar, önnur í Reykjavík, en
hin á Patreksfirði. Gera má ráð
fyrir því, að hinar nýju stöðv-
ar hafi ekki á að skipa færri
veiðiskipum en stöð Hvals h.f.
og að gerð yrðu út kringum
12 til 16 skip frá stöðum við
vesturströnd landsins- Reynsl-
an hefir sýnt ljóslega, að hval
veiðistofninn þolir ekki slíka
veiði, og verður gerð frekari
grein fyrir því hjer á eftir. .—
Fiskifjelag íslands hefir því al-
gerlega brugðist því hlutverki,
sem því var ætlað að vinna, er
það mælir með slíkum leyfum
um fjölgun hvalveiðistöðva án
frekari athugunar, þó að fyrir
hendi sjeu meiri gögn og örugg
ari um hvalstofninn við ísland
en nokkra aðra veiði, sem hjer
hefir verið stunduð. Virðist því
full ástæða til þess að taka
þetta mál til mjög rækilegrar
athugunar, áður en umrædd
leyfi verða veitt.
Hvalveiðar hófust hjer 1883.
Á því er enginn vafi, að þá var
mikið um hval hjer við land-
Fyrstu stöðvarnar veiddu mik-!
ið af hval í mynni ísafjarðar-1
djúps. Mjög bráðlega varð að
sækja hvalina lengra að, og að
því kom fyrr en varði, að sáekja 1
þurftí hvalinn frá stöðvunum á
Vestfjörðum alla leið til Vest-'
mannaeyja og austur fyrir
Langanes. Sá háttur var tekinn 1
upp við veiðarnar, að stór.
dráttarskip drógu hvalinn frá
veiðisvæðinu til vinnslustöðv-
anna. Árið 1898 höfðu þannig
mörg veiðiskip bækstöðvar sín- I
ar við Borgarfjörð eystra og var
hvalnum þar lagt við festar, '
þangað til dráttarskipin komu. j
Slík veiðiaðferð er möguleg,
þegar enungis er um það að
ræða að vinna lýsi úr hvalnum,1
en að sjálfsögðu fráleit, þegar
einnig á að nota kjötið. Nú er
svo háttað, að hvalkjöt er eins
verðmætur hluti veiðarinnar
og hvallýsi. S. 1. sumar hafði (
Hvalur h.f þannig helming
tekna sinna af sölu hvalkjöts,
en helming af lýsissölu. — Þess
skal og getið hjer, að í ráði er að
setja í Englandi reglugerð þess
efnis, að ekki megi líða meir
en 15 klst. frá því hvalurinn
er skotinn þar til kjötskurður
fer fram.
Hvalstofninn við Vesturland
eyddist á svo ótrúlega skömm-
um tíma, að um aldamótin
hefði ekki verið unt að reka
hvalveiðar við Vesturland, ef
framleiðslan hefði oltið á því
að geta hagnýtt kjötið. Þessar
stöðvar sem voru á Vesturlandi
voru fluttar til Austurlands um
aldamótin vegna hverfandi
veiði:
1. Ellefsen í Önundarfirði
fluttist til Mjóafjarðar.
2. Victor í Dýrafirði fluttist
til Mjóafjarðar
3. M. Bull fluttist frá Hest-
eyri til Héllisfjarðar.
4. Ásgeirsson, Seyðisfirði við
ísafjarðardjúp fluttist að Svína
skála við Reyðarfjörð.
Árið 1905 voru tvær stöðvarn
ar fluttar úr landi, og árið 1905
eru einungis taldar á veiði-
skýrslum tvær stöðvar á Vest-
fjörðum. „Hekla“ og „Tálkna“,
er síðar voru sameinaðar.
Fjelögin, sem fluttust til Áust
urlands fengu góða veiði örfá
ár, enda var tala veiðiskipa
meiri en nokkru sinni áður, en
þegar árið 1904 fer veiðin að
minka. Árið 1901 veiðir hver
bátur 44 hvali, 1906 var meðal-
veiði á bát 26 hvalir, 1912 8
hvalir — og svipuð veiði þar
til hvalveiðum lýkur.
Þetta sýnir ljóslega hvernig
þessi atvinnuvegur hefir verið
eyðilagður á mjög skömmum
tíma vegna algerðs fyrirhyggju
leysis.
Að því er snertir hvalveiðar
við Vesturland um aldamótin
skal hjer tekinn upp kafli úr
bókinni ,,Av hvalfangstens
historie“ eftir Sigurd Risting,
bls. 177:
„Det var sáledes ved ár-
hundredets utgang en ganske
anseelig fláte pá det islanske
fangstfelt. 23 hvalbáter gjorde
i 1900 en fangst av 823 hval,
hvorav utbragtes 33.600 fat
olje foruten en tilsvarende
mængde guano. Det var dog nu
iöjnefaldende, at selskapene for
en stor del mátte söke sin
fangst pá andre havströk end
tidligere. Fra stationspladserne
pá det nordvestlige hjörne
sökte fangstbátene sydover til
forbi Vestmanöerne og östover
forbi Kap Langanes, ja endog
til selve östkysten og sydkysten
hændte det at de avsökte feltet.
Der var for stadig længere
slæpning pá hvalen og egne
slæpedampere var forlengst blit
en nödvendighet, hvis tnan
fuldt ut .vilde utnýtte hval-
bátenes effektivitet. Spörsmá-
let om at flytte stationene blev
derfor aktuelt, og eftirsom nu
hvales træk og forekomst teg-
net sig,*mátte de nye stations-
pladser vælges pá öens öst-
kyst“.
Um Sldamótin höfðu samtals
veiðst 6000 hvalir frá Vest-
fjarðastöðvunum, en þess ber
að geta, að mikill hluti þessara
hvala var veiddur mjög fjarri
vinnslustöðvunum.
í ritinu „Hval og hvalfangst“
sem gefið er út af norska hval-
ráðinu, eru merkilegar rann-
sóknir um hvalveiðar við ís-
land (7. rit, útgefið 1933). Gert
er ráð fyrir því, að allur hval-
stofninn, sem gengið var á hjer
á landi, hafi aldrei verið meiri
en 5 til 7000. Þegar veiðum lýk
ur er gert ráð fyrir því, að svo
mikið hafi saxast á stofninn, að
hann sje kominn niður fyrir
500.
Hvalur h. f. fjekk s. 1. ár 239
hvali. í þessu sambandi ber að
geta þess, að fyrsta mánuðinn
var einungis einn bátur að
veiðum næsta hálfa mánuðinn
einungis tveir bátar, en úr því
þrír. Nú í sumar er gert ráðfyr
ir því, að stunda veiðar alt jút-
gerðartímabilið með 4 bátúm.
— Nú er ráðgert að stofna tvær
Framh. á bls. 12.