Morgunblaðið - 21.04.1949, Blaðsíða 8

8
MORGL NBLAÐIÐ
Fimmtudagur 21. apríl 1949.
|
\ '
i
|Kat0iittUiiUk
CTtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík,
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
UR DAGLEGA LIFINU
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri ívar Guðmundsson,
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Sumarmál
VETUR SÁ, sem nú er kvaddur, er með þeim erfiðari,
sem komið hefir hjer á landi um all-langt skeið. Lagðist
snemma að á Norðurlandi og hefir verið óvenju illviðra-
og umhleypingasamur um land allt. Gæftir því stopular,
jarðbönn í sveitum, samgöngur og á landi erfiðar vegna
ófærðar.
í hinum almenna búskap þjóðarinnar hefir þyngst
undir fæti. Erfiðleikarnir á því að reka atvinnuvegina hafa
farið vaxandi og byrðar þær, sem ríkissjóði er ætlað að
bera, til þess að tryggja framhald atvinnulífsins í land-
inu, aukast. Afgreiðsla fjárlaga fyrir yfirstandandi ár hefir
tafist, m. a. af þeim orsökum.
Með ströngum takmörkunum á innflutningi tókst, á ár-
inu sem leið, að halda sæmilegum jöfnuði milli innflutn-
ings og útflutnings. En viðbúið að það reynist erfiðara á
þessu ári, þar eð skemdastarfsemi kommúnista í atvinnu-
lífinu er rekin með meira offorsi en verið hefir, er að því
miðar, að tefja eða draga úr framleiðslunni.
★
Það hefir áunnist í hinum almennu landsmálum, á þess-
um vetri, að alþjóð manna hefir fengið gleggri kunnleik
á starfsemi 5. herdeildar-manna, en áður hefir fengist hjer
á landi. Með þeirri kynning verður það auðveldara en áður
hefir verið, fyrir alla þá, sem vilja að hinu unga lýðveldi
okkar farnist vel, að vinna saman í eindrægni. Menn, sem
tvístíga á milli hinnar austrænu ofbeldisstefnu og vestrænna
og norrænna mannrjettinda eiga hvergi heima.
Átökunum, sem urðu á þessum vetri, á milli hinnar fjar-
stýrðu flokksdeildar kommúnista og annara landsmanna,
lauk með algerum sigri lýðræðissinna. Andstygð þjóðar-
innar á hinni austrænu ofbeldis- og yfirgangsstefnu, hefir
aldrei verið sterkari og almennari með íslendingum, en
einmitt nú um -þessi mánaðamót.
★
Jafnframt hefir okkur íslendingum tekist að vinna okk-
ur virðulegan sess í flokki vestrænna lýðræðisþjóða, í fullu
samstarfi við þær, til lausnar á hinu mikilverðasta vanda-
rnáli heimsins í dag: Að afstýra nýrri heimsstyrjöld. Að
vísu getur enginn um það sagt með neinni vissu hvort
það björgunarstarf muni beri fullan árangur. En hitt er
víst, að ef styrjöld verður ekki afstýrt með samtökum At-
lantshafsþjóða, þá verður það ekki gert með öðru móti,
eins og málum er nú komið í heiminum.
„Hugsjón“ 5. herdeildarinnar í utanríkismálunum er sú
að íslenska þjóðin útilokaði sig frá öllum samtökum frelsis-
unnandi þjóða heims, til þess að land okkar gæti, í stjórn-
málum heims, orðið skoðað sem eyðiklettur í sjónum, opið
fyrir hverjum víkingi sem vildi það nýta.
Á þessum vetri hefir sú stefna verið kveðin niður svo
rækilega, að hún skýtur ekki upp kollinum að nýju.
★
Fyrir Reykvíkinga er ástæða til að minnast þess sjer-
staklega, að einn nytsamasti fjelagsskapur bæjarins er nú 25
ára gamall, Barnavinafjelagið Sumargjöf. Við nytsama
og heillaríka starf, sem það fjelag hefir haft með hönd-
um, hefir það mjög stuðst við almennar vinsældir bæjar-
manna. Það sem Reykvíkingar hafa á sumardaginn fyrsta
lagt til eflingar fjelagi þessu, hafa þeir með glöðu geði látið
af hendi rakna, sem lítilsháttar sumargjöf til hinnar uppvax-
andi kynslóðar, sem á að erfa landið.
Við íslendingar höfum oft verið nefndir Söguþjóð, þó við
höfum ekki að öllu leyti átt það nafn skilið. Með því að snúa
áhuganum frá fortíð til velfarnaðarmála æskunnar er stigið
heillaspor. Og hin uppVáxandi kýnslóð verði fengin til að
læra alt það, sem- henni er nytsamlegt af menningu og sögu
þjóðarinnar.
Að svo mæltu óskar Morgunblaðið öllum lesendum sínum
GLEÐILEGS SUMARS
Nú er sumar.
SUMARIÐ er loksins komið og
hinn langi og strangi vetur lið-
inn. — Það segir almanakið að
minsta kosti og í dag fagna ís-
lendingar sumri, hvað sem veðr
inu líður.
Það eru að vísu til menn, sem
furða sig á því, að sumardagur-
inn fyrsti skuli vera haldinn í
aprílmánuði. Það væri nær
sanni, að halda fyrsta sumardag
einhverntíma í miðjum júní, eða
kannski alls ekki. En því verð-
ur ekki breitt hjeðan af. Við
höfum , haldið sumardaginn
fyrsta hátíðlegan öldum sam-
an og erum víst eina þjóðin í
heimínum, sem það gerir.
Frá og með deginum í dag er
sumar á'íslandi, þangað til síð-
asta vetrardag í haust.
* •
.. Barnadagur
HJER í Reykjavík hefir sumar-
dagurinn fyrsti verið dagur
barnanna undanfarin ár og sá
fjelagsskapur, sem mest og best
hefir hugsað um börnin og vel-
ferð þeirra, Barnavinafjelagið
Sumargjöf, er einmitt 25 ára á
þessu vori.
Þeir, sem fella sig ekki við,
að kalla þenna dag sumardag-
inn fyrsta, geta því nefnt dag-
inn barnadaginn og það er rjett-
nefni.
I dag koma börnin með ,,Sól-
skin“ og „Barnadagsblaðið“ og
boðið er upp á margskonar
skemtanir. Þær skemtanir ættu
sem flestir að sækja og styrkja
með því hið góða málefni.
•
Varðan Kalka.
NOKKRAR umræður hafa orð-
ið um vörðuna Kölku á Háaleiti,
þar sem nú er Keflavíkurflug-
völlur.
Nú hefir aldraður maður, Ei-
ríkur Torfason bent á skýringu
um uppruna nafnsins á vörð-
unni, sem er mjög sennileg. Ei-
ríkur hefir það eftir Magnúsi
Bergmann, sem bjó í Leiru,
greindur maður og skýr, að
Kalka sje þannig til kominn, að
endur fyrir löngu hafi kaup-
menn í Keflavík látið reisa vörð
una og kalkað hana. En vörðuna
hafi þeir notað til þes, að gá að
ferðum kaupskipa á vorin Hafi
þeir riðið, eða gengið að vörð-
unni er skipa var von, með sjón
auka sína, því þarna sjáist vel
út á sjóinn í björtu veðri.
Kemur þessi skýring heim
við það, sem Magnús Þórarins-
son sagði frá, að hvítt hafi verið
við vörðuna, en það stafar af
því, að hún hefir á sínum tíma
verið kölkuð til þess, að hún
sæist betur. Og af því stafi
nafnið.
Óþrifaleg
miljónafyrirtæki.
ÞAÐ er verið að hvetja einstak-
linga til að gera hreint fyrir sín
um dyrum. Og gott er það. En
ekki væri vanþörf á að brýna
hið opinbera. Það er öldungis
furðulegt að sjá hvernig um-
horfs er í kringum sum af
miljóna fyrirtækjum ríkisins.
Það er nú eitt og út af fyrir
sig, að ekki hefur þótt taka
því, að eyða nokkrum þúsund-
um króna til að „pússa“ verk-
smiðjuhús, eins og t.d. Fiskiðju
ver ríkisins, að utan, heldur
eru steinsteypuveggirnir, eins
og er mótin, voru slegin af
þeim.
En ruslið í kring. — Fuss og
svei!
•
Nokkur handtök
NÓTABÁTAR liggja þarna,
eins og hráviði, spýtnarusl,
slor og skítur. Engu líkara, en
að þarna við Fiskiðjuverið sje
verið að sýna hverng hægt er
með lagi, að gera umhverfið
sóðalegt og óvistlegt,
Ekki er að vita hverjum
þetta er að kenna. Vafalaust
sver hver af sjer, eins og vant
er.
En manni gæti dottið í hug,
að af fyrirtæki, sem kostað
hefur 7 milljónir króna, eða
meira, þá mætti eyða nokkr-
um þúsundum í viðbót til þess
að hreinsa lóðina og ,,pússa“
bygginguna að utan, svo að
þetta mikla nýsköpunarfyrir-
tæki líti út eins og hjá siðuðu
fólki, en ekki skrælingjum.
Það er hvort eð er ekki nema
nokkur handtök, sem þarf til;
•
„Eins hinumegin. . .“
FISKIÐJUVER ríkisins hefur
verið tekið hjer sem dæmi um
hirðuleysið og slóðaskapinn,
sem er fram úr öllu hófi.
En það eru fleiri sftaðir sem
líkt er ástatt um. Það er eins
og maðurinn sagði, sem var að
segja skipsfjelögum sínum um
ástandið á bæ einum við fjörð,
sem þeir voru að sigla inn eftir.
,,Það er meira ástandið
þarna,“ sagði sjómaðurinn, sem
var ættaður úr bygðarlaginu.
„Konan geggjuð, maðurinn vit-
laus og börnin hálfvitar."
Fjelagar hans gátu ekki var-
ist hlátri af þessari lýsingu, en
við það espaðist sögumaður og
sagði: „Þið hlægið, en það er
eins hinumegin" — og benti
yfir fjörðinn á annan bæ.
Eins mætti fara að með marg-
ar ríkiseignirnar hjer í bænum,
t. d. Bernhöftsbakarí gamla og
fleira og fleira.
Það er víða „eins hinumegin"
því miður.
•
Gleðilegt sumar
OG SVO skulum við snúa okk-
ur aftur að sumrinu, sem er að
koma. Það er gamall og góður
siður að óska gleðilegs sumars
og það verður gert enn í dag
á íslandi. Oft hafa íslending-
ar þurft að berja sjer og skjálfa
af kulda, þótt almanakið
segi, að sumarið sje komið.
Sólin er farin að hækka á
lofti og hún á eftir að vinna
sigur á kuldanum nú eins og
áður. Við skulum því af alhug
bjóða gleðilegt sumar í dag,
þótt það andi köldu í bilj og
ekki sje rjett sumarlegt ennþá.
Gleðilegt sumar!
MEÐAL ANNARA ORÐA ....
iiiMiiiimmiiiiiimimmiimiMiiiiimiiiiiiiiiiiMiMiiiMfiMiiiiiiimmMMMiMMMiMiiMiiiMiMiiMMimimiiMiii
Málareksiur oep frönskum siríðsglæpamönnum að verða lokið
Eftir Edwin Hooker,
frjettaritara Reuters.
PARÍS — Hreinsuninni í Frakk
landi, sem stefnt var gegn fyr-
verandí embættismönnum Vic-
hystjórnarinnar og þeim Frökk
um öðrum, sem sakaðir hafa
verið um að starfa gegn föður-
landi sínu, er að ljúka. Ljós-
asti vottur þess er, að lagt hef-
ur verið fram frumv. í þinginu,
þar sem gert er ráð fyrir því,
að búið verði að leggja niður
fyrir 1. júní alla þá dómstóla,
að einum undanskildum, sem
settir vóru á laggirnar í ófrið-
arlokin til þess að fjalla um
mál föðúrlandssvikara.
Undantekningin er dómstóll
sá. sem dæmir í málum fyrver-
andi ráðherra og háttsettra em
bættismanna Vichystjórnarinn
ar.
• •
18 DAUÐADÓMAR
í LOK ársins 1948 hafði þessi
dómstóll fjallað um mál 57.
sakborninga, en af þeim voru
16 enn öfundnir, þégar mál
þeirra voru tekin fyrir. Dóm-
stóllinn hefur fellt 18 dauða-
dóma, þar af 10 í fjarveru
þeirra ákærðu.
Þrír hinna dómfelldu voru
líflátnir — Pierre Laval, fyr-
verandi forsætisráðherra Vic-
hystjórnarinnar, Joseph Darn-
and, yfirmaður Vichy lögregl-
unnar og Fernard de Brinon,
fulltrúi Lavalstjórnarinnar í
þeim hluta Frakklands, sem
hernuminn var upphaflega.
Dauðadómunum yfir Phil-
ippe Petain marskálki og Jean
de Laborde flotaforingja, sem
var yfirmaður fanska flotans í
tíð Vichystjórnarinnar, var
breytt í æfilangt fangelsi, og
dómunum yfir Jacques Beno-
Íst-Mechin, innanríkisráðherra,
og Georges Dayras, dómsmála-
ráðherra, var breytt í lífstíðar
þrælkunarvinnu.
• •
FJÓRIR RÁÐHERRAR
HENRY Dentz hershöfðingi,
æðsti maður Vichystjórnarinn-
ar í Sýrlandi, dó í fangelsi, eft
ir að hafa verið dæmdur til
dauða.
Eftirfarahdi fjórir ráðherrar
voru dæmdir til dauða í fjar-
veru sinni: Marcel Deat, at-
vinnumálaráðherra Vichystjórn
arinnar, Abel Bonnard, menta-
málaráðherra, Maurice Ga-
bolde, dómsmálaráðherra, og
Eugene Bridoux hershöfðingi,
hermálaráðherra Lavals.
Gabriel ^Vuphan flotaforingi
var dæmdur í fjarveru sinni til
lífstíðar þrælkunar, og Aug-
uste Noques, landstjóri í Mar-
occo, í 20 ára erfiðisvinnu,
sömuleiðis í fjarveru sinni
• •
160,000 MÁL
AF þeim rou,0uu málum, sem
lögð hafa veiið fyrir frönsku
landráðadómstólana, hafa 45,
000 verið látin niður falla og
68,000 vísað til annarra dóm-
stóla. Alls höfðu landráðadóm-
stólarnir í lok ársins 1948
kveðið upp um 7,000 dauða-
dóma f af þei’— bef”r 791 verið
fullnægt), dæmt 45,000 menn
í fjarvcru þciira og 2,700 til
æfilangrar þrælkunarvinnu.
Um 28,000 hafa verið sýknaðir.
Flestir þessara dómstóla
voru lagðir niður í september
1948, og í lok ársins voru að-
eins fjórir eftir — í París, Ly-
ons, Colmar og Toulouse. Þá
átti ParísardómstóRinn eftir
að fjalla um 600 mál og sá í
Lyons um 150. Búist er við því,
Framh. á bls. 12.