Morgunblaðið - 09.06.1949, Qupperneq 10

10
M QRGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 9. júní 1949.
Þegar kommúnistar
ljóstra upp um
sjúlio sig
Þeir, sem kunnugaslir eru lýsa
sfarfsaðferðum leynilögreglunnar
Eftir Reuters-frjettum frá
Prag og Belgrad.
BLAÐ kommúnistafl. Tjekkó-
slóvakíu „Rude Pravo“, sem um
leið er aðalmálgagn Komin-
form í Mið-Evrópu hefur tekið
upp nýja daglega þætti, sem
bera fyrírsögnina „Frá mót-
spyrnuhroyfingu Júgóslava
gegn Tito“.
Oft eru þættir þessir í sendi-
brjefsformi og lýsa þá hatri á
einvalda Júgóslavíu. Auk þess
eru birtar frjettaklausur um
handtökur og dauða ýmissa
þeirra, sem snúist hafa gegn
Tito og kemur þá heim það sem
sagt er, að líkur þekki líkan, —
þar er leynilögregla kommún-
ista talin völd að flestum dauðs-
föllunum. Telja verður, að
tjekkneskir kommúnistar þekki
starfsaðferðir leynilögreglunn-
ar fyrir austan járntjaldið, og
sýnist ekki ástæða til að rengja
frásagnir þeirra.
ífættulcgt að segja
meimngu sma.
{ Nýlega var sagt frá því, að
Savo Zlatich, fyrrum iðnaðar-
málaráðherra Júgóslavíu hefði
verið handtekinn í Zagreb. Auk
ráðherrastöðunnar var hann
varaforseti króatíska þingsins
óg hafði fyrir nokkru sótt um
sen^diherraembættið í Moskva.
I grein „Rude Pravo“ um
þetta segir, að Zlatich hafi fyrir
skömmu komið á fund Titos og
gerst svo djarfur að segja ein-
ræðisherranum, að hann væri
ekki sammála honum í deil-
unni við Kominform. En það
var dýrt að vera svo opinskár,
því að Zlatich var sviptur ráð-
herrastöðunni og síðan hand-
tekinn.
Hættulegur „sjúkdómur“.
Nýlega var gefin út skipun
úm að handtaka ritara króatíska
þingsins. Nino Rupchich. For-
ingi öryggislögreglunnar, Riban
að nafni, sveikst undan að fram
fylgja skipuninni og var fyrir
bragðið rekinn úr kommúnista-
flokknum. Litlu síðar fannst
hann dauður úti á götu í Zagreb.
, Rude Pravo“ er ekki lengi að
greina „sjúkdóminn“, sem olli
dauða hans. Það voru „hinir
launuðu morðingjar júgóslav-
nesku leynilögreglunnar".
Enn er frjett úr hinu tjekk-
neska kommúnistablaði: Að-
stoðarflotamálaráðherra Júgó-
!'lava, Ravnika, framdi nýlega
jálfsmorð. Hann hafði verið
tekinn úr stöðu sinni, vegna
þess að hann var hlynntur Kom
|nform.
í Þannig heldur blaðið áfram
Sð telja upp nöfn ýmissa máls-
fietandi manna í Júgóslavíu,
ém fallið hafa fyrir útsendur-
um lögreglunnar, meðal annars
50 manns, sem handteknir voru
samtimis í einni útrás lögregl-
unnar í Sarajevo. Næsta dag
voru 67 stúdentar reknir úr há-
skólanum í Sarajevo.
Herferðin gegn Tito.
Þessar frásagnir af mót-
spyrnuhreyfingunni í Júgó-
slavíu ásamt miklum áróðri
gegn Tito, er aðeins einn lið-
urinn í mikilli herferð Komin-
form gegn hinum óhlýðna
kommúnistaleiðtoga. Herferðin
er háð með öllum baráttumeðul
um kommúnista, sem vanir eru
að svífast einskis.
Prentvjelar töpuðust.
Aður en til sundurlyndis dró
með Tito og Kominform var
tímarit Kominform prentað
og gefið út í Belgrad. Síðar átti
að flytja það til Búkarest í
Rúmeníu. Prentvjelum og ýms-
um skrifstofuvjelum blaðsins
var komið fyrir í járnbrautar-
vögnum og átti að flytja til
Rúmeníu. Vjelarnar komust
aldrei alla leið. Fóru þá ýmis
málgögn kommúnista í iepp
ríkjunum að ásaka Júgóslava
um að hafa stolið tækjunum.
Kominform bar fram skaðabóta
kröfu á hendur júgóslavneska
flutningafjelaginu, sem flutn-
inginn átti að annast. Kröfð-
ust þeir 73,103,00 dínara bóta.
Vanir fölsunum.
Júgóslavneska lögreglan hóf
rannsókn í málinu. Niðurstað-
an var sú, að tækin hefðu kom-
ist ósködduð út fyrir landa-
mæri Júgóslavíu, en Komin-
form myndi hafa selt þau í
Ungverjalandi til að geta greitt
upp mkiinn greiðsluhalla sem
orðið hafði á útgáfu Komin-
formritsins. Síðan hafði verið
meiningin með margflæktum
reikninga og kvittanafölsunum
að svíkja umrædda fjárupphæð
frá flutningafjelaginu.
Blað Tito-kommúnista í Júgó
slavíu, Borba, eyddi miklu
rúmi í að fjargviðrast yfir því,
að Kominform og hinir rúss-
nesku kommúnistar svifust þess
ekki að beita svikum, fölsun-
um og skemmdarverkum og
þannig hafa klögumálin gengið
á víxl, undanfarna mánuði.
Allir af sama skóla.
Það skiptir litlu þó vondir
bítist, en athyglisvert er að
fylgjast með deilum Tito og
Kominform. Það er fræðandi að
lesa frásagnir tjekknesku komm
únistablaðanna um lögreglu-
ógnir undir stjórn Titos, vegna
þess, að menn vita, að lögreglu-
menn Titos í Júgóslavíu eru af
sama skóla og lögreglumenn
Gottwalds í Tjekkóslóvakíu.
LISSABON — Það hefur verið
ákveðið, að auka setulið Portú-
gala í Macao, sem er nýlenda
þeirra á suðurströnd Kína. Sjálf-
boðaliðar hafa verið beðnir um
að gefa sig fram í Portúgal.
Hundrað ára
(Framh. af bls. 9)
lært hve frelsið er dýrmætt,
bæði fyrir einstaklinginn og
þjóðina í heild“, sagði konung-
ur meðal annars. Að ræðu kon-
ungs lokinni bað hann menn
hrópa ferfalt húrra fyrir Dan-
mörku og var það gert kröftug-
lega, en konungur stjórnaði
sjálfur með handarbendingum,
enda ruglaðist enginn. Þvínæst
var konungssöngurinn sunginn.
Ræður, heillaóskir
og gjafir.
Þá tók til máls á ný Julius
Bomholt, forseti þingsins og
rakti sögulega þróun þingræðis
ins í Danmörku í stórum drátt-
um. Hann mintist helstu þing-
leiðtoga Dana á liðinni öld og
stóð þingheimur allur upp til
að heiðra minningu þessara leið
toga. Næstur talaði Hans Hed-
toft forsætisráðherra. Hann
rakti einnig nokkuð sögu þing-
ræðisins og mintist þess hve
gott samband og samvinna
hefði jafnan verið milli þings
og þeirra konunga, sem ríkt
hafa í Danmörku á liðinni öld.
Þá komu fulltrúar Færeyinga
og Grænlendinga og báru fram
heillaóskir. Af Færeyja hálfu
talaði J. Oregaard landþings-
maður, en sjera Gerhard Egede
mælti fyrir Grænlendinga. Full
trúi Finna kom næstur og færði
þinginu að gjöf fagra leir-
styttu. Fulltrúi Finna var dr.
U. Kekkonen, forseti finska
þingsins.
Næstur var Finnur Jónsson
fyrir hönd Alþingis Flutti hann
ávarp, en almælisgjöf Alþingis
var málverk eftir Jóhannes S.
Kjarval úr Borgarfirði eystra,
æskustöðvum listamannsins.
Málverk þetta var á síðustu sýn
ingu Kjarvals í vetur er leið
og nefndi hann það á sýningar-
skránni „Sjón er sögu ríkari“.
Á rammanum er silfurplata,
sem á er grafið: „Til Ríkisþings
Dana frá A-lþingi íslendinga, 5.
júní 1949“. Á eftir Finni talaði
forseti norska Stórþingsins Aat
vik Petersen. Gjöf Norðmanna
var skjöldur úr emalie, gulli
greyptur. Var á skildinum á-
varp og eiginhandarundirskriít
ir forseta Stórþingsins. Fulltrú
sænska þingsins var John Nils
son, forseti neðri deildar bings-
ins. Færði hann Ríkisþinginu að
gjöf eirstyttur af tveimur ung-
lingum er haldast í hendur og
á að tákna vináttu sænski ar og
danskrar æsku. — Síðastur
hinna erlendu gesta talaffi for-
seti neðri deildar breska þings-
ins, Douglas Clifton Brown
ofursti, og mintist sambands
Dana og Breta á liðnum öldum.
Dvaldi hann einkum við sam-
band konungsætta þjóðanna. Að
lokuð þakkaði forseti lands-
þingsins, Steincke gestum fyrir
komuna og er þjóðsöngunnn
hafði vei’ið sunginn var þessari
hátíðlegu stund lokið.
Fjölmennur útifundur
Klukkan 3 e.h. hófst úti-
fundur fyrir framan Kristjáns-
borgarhöll. Þegar um hádegi
hafði fólk fariff að safnast
saman fyrir framan höllina til
að tryggja sjer sem best útsýni.
Riðluðust raðirnar þó nokkuð
við að úrhellisrigningu gerði
skömmu eftir hádegi. — En
brátt rofaði til og sólin skein
á ný. Bættist þá fljótt í hópinn
aftur_ Er giskað á, að á úti-
fundinum hafi verið frá 30—
50 þúsund manns þegar flest
var. Hálfri stundu áður en
fundurinn hófst söfnuðust
saman fánaberar ýmsra fjelaga
og fjelagsstofnana i Kaup-
mannahöfn. Voru þar samtals
hátt á annað hundrað fánar.
Var gengið í skrúðgöngu á
fundarstað og í broddi fylk-
ingar fóru H.P. Sörensen, yfir-
borgarstjóri Kaupmannahafn-
ar, og aðrir borgarstjórar. —-
Komið hafði verið fyrir ræðu-
palli fyrir framan konungs-
hliðið á Kristjánsborgarhöll og
þegar skrúðfylkingin kom
stóðu þar á pallinum fulltrúar
frá ríkisstjórn og þingdeildum.
Þarna voru margar ræður
fluttar, en meðal ræðumanna
voru Sigv. Helberg, forseti
borgarstjórnar Kaupmanna-
hafnar. Flemming Hvidberg,
frú Ingeborg Refslund Thom-
sen, Erik Appel, þjóðþingsmað
ur, og að lokum Julíus Bom-
holt og Hans Hedtoft, forsætis-
ráðherra.
Misheppnuð uppþotstilraun
kommúnista
Kommúnistaflokkur Dan-
merkur var eini stjórnmála-
flokkur'inn, sem neitaði allri
samvinnu um hátíðahöldin í
tilefni aldarafmælis frelsis-
skrár Dana. Þegar fyrirkomu-
lag hátíðahaldanna var til um-
ræðu í þinginu báru kommún-
istar fram nokkrar áróðurstil-
lögur, sem ekki hlutu neinn
stuðning þingmanna og þóttust
þeir firtast við, að tillögur
þeirra voru ekki teknar til
greina. ,
Þegar Hans Hedtoft, forsæt-
isráðherra, tók til máls hóf tal-
kór kommúnista hávaða, en
mannfjöldinn fussaði á talkór-
inn, eða skeytti engu gaspri
hans og sáu kommúnistar sjer
þá vænst að þegja.
Einnig gerðu þeir tilraun til
að kasta upp í loftið áróðurs-
miðum og láta þá berast með
vindinum yfir mannfjöldann.
Munu þeir hafa gert sjer vonir
um að geta vakið forvitni fólks
ins og fengið það til að hirða
óróðurssnepplana og lesa þá.
En fæstir ljetu freistast til þess
heldur tróðu þá undir fótum
sjer. Þykja kommúnistar hafa
orðiff sjer nokkuð til skammar
með þessu ósmekklega tiltæki
sinu og enda farið hina háðu-
legustu sneypuför.
Þótti nokkuð bragðdaufur
Kaupmannahafnarblöðin láta
skína í það í morgun, að úti-
fundurinn við Kristjánsborgar-
höll hafi verið heldur bragð-
daufur og að almenningur hafi
ekki tekið þátt í honum af
miklum áhuga_ Kenna sumir
veðrinu um, en aðrir segja, að
meiri hrifningar gæti hjá Dön-
um er þeir haldi þjóðhátíðina
með skógarferð, eins og venja
er á hverju ári, en á malbik-
inu í Kaupmannahöfn. En það
iýðfrelsi
hefur ekki leynt sjer að blöðin
voru á móti því fyrirkomulagi,
sem haft var á hátíðinni.
Hátíðasýning í Konunglega
leikhúsimi
Klukkan 7 hófst hátíðasýning
í Konunglega leikhúsinu og átti
að vera vel til hennar vandað,
enda kostaði sýningin leikhús-
ið 90,000 krónur. Var sýndur
fyrsti þáttur úr óperu Carls
Nilsens ,,Maskerade“ og safn
af balletdönsum til minningar
um August Bournonville, hinn
mikla dansmeistara. Þótti ball-
etsýningin einkar skrautleg og
dansfólk allt hið liprasta.
I leikhúsinu voru gestir jafn
vel enn skrautlegar klæddir,
en við hátíðahöldin í þjóðþings
salnum og var því ekki að
leyna, að nú skartaði hver því
sem hann átti til.
Konungur og drottning, á-
samt Alexandrinu drottningu,
sátu í konungsstúku og er þau
birtust þar bað Mombolt þing-
forseti menn að hylla konungs-
hjónin með níföldu húrrahrópi
og var tekið undir það af öll-
um leikhúsgestum.
Kvöldveisla og blysför
stúdenta
Þessum hótíðlega degi lauk
með því, að haldin v/r kvöld-
veisla í Kristjánsborgarhöll að
leikhússýningunni lokinni. —
Voru þar 1500 gestir og fyltu
þeir nærri hina rúmgóðu sali
og breiðu ganga þin'ghallar-
innar. Var matur og drykkur
framreiddur, en lífvarðarhljóm
sveit konungs ljek.
Danskir stúdentar og aðrir
norrænir stúdentar, breskir og
amerískir söfnuðust saman í
Tivoli-garðinum, samtals hátt
á annað þ nsund manns, og
hjeldu þar sína afmælishátíð
með lúðrablæstri og stúdenta-
söngvum.
Þar flútti dr. Sven Clausen
ræðu, en að henni lokinni tóku
stúdentar sjer blys í hönd og
fóru í skrúðgöngu til Kristjáns
borgarhallar. Söfnuðust þeir
saman í hnapp með logandi
blysin í hallargarðinum og
hlustuðu á ræðu H.P. Hansens,
háskólarektors, sem flutti stúd
entunum kveðjur Ríkisþings-
ins. Síðan köstuðu stúdentarn-
ir kyndlum sínum í köst, en í
sölum þinghallarinnar skemtu
menn sjer framundir miðnætt-
ið við samræður og hljómlist
lífvarðanna og lauk þar með
hátíð Ríkisþingsins í tilefni af
aldarafmæli stjórnarskrárinn-
ar frá 5 júní 1849.
Hátíðahald úti á landi
í ílestum bæjum og þorpum
Danmerkur var aldarafmælis-
ins ekki minnst fyr en á annan
dag hvítasunnu. Voru hátíða-
höldin með líku sniði og venja
er til á þjóðhátíðardegi Dana,
útifundir með ræðum og hljóð-
færaslætti eða skógarferðum
einstaklinga og fjelaga. Berast
fregnir af því að hvar-
vetna hafi afmælishátíðirnar
úti á landi verið fjölsóttar
mjög og tekist með afbrigðum
vel.