Morgunblaðið - 13.07.1949, Side 5

! Miðviiudagur 13. júlí 1949-
MORGUNBLAÐÍÐ
5
stjórnmAlaAstaimdib í damörku
Eftir Pál Jónsson.
I r
K.höfn í júlí 1949.
Engar kosningar vegna
Sijesvíkur.
Það verður ekki stofnað til
jþingkosninga í Danmörku út af
Sljesvíkurdeilunni, að minsta
ícosti ekki í þetta skifti. Lengi
,var tvísýnt, hvernig þessari
ideilu mundi ljúka. Enn daginn
löldu blöðin nýjar kosningar
Bvo að segja óhjákvæmilegar.
Daginn eftir spáðu þau sam-
lcomulagi. Þannig breyttust horf
Wrnar dag frá degi í næstum
3 mánuði. En endalokin urðu
J)au, eins og skýrt hefir verið
frá í skeytum, að samkomulag
íiáðist milli allra lýðræðisflokk
anna um sameiginlega yfirlýs-
Ingu í málinu. Með henni var
íiauðsyn nýrra kosninga afstýrt
& þetta sinn.
Það var lengi tiltölulega
filjótt um Sljesvíkurmálið, eftir
að stefna vinstriflokksins í
]þessu máli hafði orðið vinstri-
ínannastjórn Knud Kristensens
Bð falli haustið 1947. En Sljes-
yíkur-deilan gaus upp að nýju
ifyrir tveimur mánuðum, þeðar
leiðtoga vinstriflokksins kröfð-
Mst, að danska ríkisstjórnin hlut
Ist til um, að Sljesvíkurbúum
verði trygður í friðarsamning-
tinum rjettur til að ákveða með
þjóðaratkvæði, hvort þeir vilji
tilheyra Danmörku eða Þýska- j einast Danmörku muni þegar,
landi.
Knud Kristensen mun hafa
átt mikinn þátt í bví, að þessi
öeila var vakin upp að nýju.
Hann afsalaði sjer þingmennsku
i fyrra, til að mótmæla aðgerð-
arleysi þingsins í Sljesvíkur-
tnálinu. En hann er ennþá for-
maður miðstjórnar vinstriflokks
íns og hefir því mikil áhrif á
Et.efnu flokksins.
!i|ir kosningar á houst vegnu
eilunnur um Sljesvíkurmúlið
um danskt þjóðerni í Suður-
sljesvík líta svo á, að í hæsta
lagi rúmlega helmingur heima-
íbúanna muni óska að samein-
ast Danmörku, ef atkvæða-
greiðsla færi fram nú. Danir
ættu því á hættu að verða að
innlima álitlegt þýskt þjóðar-
brot, ef þeir fengju Suðursljes-
vík. Enginn veit, hvort nokkurn
tíma tekst að flytja alt flótta-
fólkið burt úr hjeraðinu.
Danska ríkisstjórnin vill því
ekki bera fram neinar tillögur,
sem miða að því, að dönsk-
þýsku landamærunum verði
breytt. Hún vill ekki taka upp
stjórnmálastefnu, sem getur
stofnað öryggi Danmerkur i
voða.
Þar að auki eru engar horf-
ur á, að stórveldin fallist á, að
Suðursljesvíkurbúum verði
trygður rjettur til að ákveða,
hvort þeir vilji tilheyra Dan-
mörku eða Þýskalandi, sagði
Hedtoft.
Enskir blaðamenn, sem ferð-
ast hafa nýlega í Suðursljesvík,
segja, að þeim sem vilji sam-
1
Danir í minnihluta.
Danska ríkisstjórnin neitaði
Btrax að verða við kröfu vinstri
tnanna í þessu máli. í ræðu 20.
•Júní lýsti Hedtoft aðstöðu sinni
íil málsins á þessa leið:
'* Danska Ríkisþingið viður-
kennir þjóðlegan sjálfsákvörð-
JUnarrjett. Þingið hefir sýnt það
gagnvart íslandi. En við lítum
Bvo á, að krafan um sjálfs-
ákvörðunarrjett íbúanna í Suð-
Sursljesvík sje á altof veikum
grundvelli bygð. Frá því að Dan
|r ljetu Sljesvík af hendi við
Þjóðverja eftir styrjöldina 1864
Dg þangað til Hitler tók við völd
verið farið að fækka.
líedtoit vildi ekki aðstoð
kommúnista.
Þegar danska Ríkisþingið
kom saman 21. júní til stuttrar
sumarsetu hófust að nýju við-
ræður milli stjórnmálaflokk-
anna um Suðursljesvíkurmálið.
Auk vinstrimanna höfðu íhalds
menn og ,,Retsforbundet“ tjáð
sig því fylgjandi að Suðursljes-
víkurbúar fái sjálfsákvörðunar-
rjett fneð þjóðaratkvæða-
greiðslu. Mátti því búast við, ef
til atkvæðagreiðslu í þinginu
kæmi, að stjórnin gæti ekki
hald'ið meirihluta nema með
hjálp kommúnista. En sagt var,
að Hedtoft vildi heldur stofna
til nýrra kosninga en þyggja
hjálp kommúnista.
En 30. júní, fáeinum klukku
stundum áður en sumarþinginu
var slitið, komu allir flokkar
nema kommúnistar sjer saman
um sameiginlega yfirlýsingu í
málinu. Segjast flokkarnir vilja
vinna að því, að flóttafólkið
JUm hefir danska þjóðarbrotið í verði flutt úr Suðursljesvík, og
Buðursljesvík altaf verið í mikl-
jum minnihluta. Við kosning-
Eirnar í Suðursljesvík árið 1867
yoru ekki greidd nema 1.600
öönsk atkvæði en 32.000 þýsk.
tÁrið 1930 fengu listar dansk-
Binnaðra Suðui’sl j es A kurþúa
1.67] atkvæði en þýsku listarn-
ír 145.000. Eftir heimsstyrjöld-
Ina síðari hefir þeim Suðursljes-
víkurbúum, sem vilja samein-
jast Danmörku, að vísu f jölgað ( árangri
(tnikið. En danska ríkisstjórnin nægilegt, að fjettindi danska
lítur svo á, að ekki sje hægt að Þjóðarbrotsins sjeu trygð með
treysta, að þarna sje um var- samningi milli þess og þýskra
Bnleg þjóðleg sinnaskifti að valdhafa, Danir álíta, að rjett-
jindin verði betur trygð með
íbúarnir í Suðursljesvík eru ákvæðum í friðarsamningunum.
625,000—350,000 að tölu auk Þetta er í rauninni hið eina nýja
280.000 flóttamanna, sem flutt- |í yfirlýsingu dönsku flokkanna.
ti.st þangað frá Aust.ur-Þýska- '
landi að heimsstyrjöldinni lok- Deilunni skotið á frest.
inni. Þeir sem bjartsýnastir eru Þessi yfirlýsing er vitanlega
að Suðursljesvíkurbúum verði
trygður í friðasamningunum við
Þýskaland almenn borgaraleg
rjettindi og rjettur til að lifa
sínu eigin menningarlífi.
Fuirtrúar dansksinnaðra Suð-
ursljesvíkurbúa hafa undanfar-
ið samið við landsstjórnina í
Kiel um þau rjettindi, sem
nefnd eru í yfirlýsingu dönsku
flokkanna. Er búist við góðum
En Dönum finst ekki
engin endanleg lausn á Sljes-
víkurdeilunni. Þarna er um
tvennt að ræða, nefnilega að
skapa Suðursljesvíkurbúum
sem best kjör í þýska ríkinu og
að tryggja þeim þjóðlegan sjálfs
ákvörðunarrjett, sem þeir geti
fært sjer í nyt eftir óákveðinn
árafjölda. Um fyrra atriðið eru
allir flokkar sammála. Um
seinna atriðið er skoðanamun-
urinn hinn sami og áður. Deil-
unni er bara skotið á frest.
Vinstrimenn fengu ekki fram-
gengt kröfu sinni um sjálfs-
ákvörðunarrjettinn. En fylgis-
menn þessarar stefnu hafa ekki
lagt hana á hilluna. Þeir ætla
bara ekki halda henni til streitu
í þetta sinn.
Friðsöm minnihlutastjórn.
Það kom flatt upp á almenn-
ing, þegar blöðin fyrir rúmlega
tveimur mánuðum fóru að spá
bráðlegum þingkosningum. Það
er ekki liðið nema 1% ár af
kjörtímabilinu, en það er 4 ár
i Danmörku. Síðastliðinn vet-
ur va'r óvenjulega friðsamlegt í
þinginu. Og Hedtoft hefir átt
meiri vinsældum að fagna en
upphaflega var búist við. Hann
átti mikinn þátt í því, að í fyrra
vor tókst að tryggja vinnufrið
í Danmörku fyrst um sinn um
tveggja ára bil. Hedtoft er sam-
vinnuþýður maður og hann hef-
ir verið svo heppinn, að Danir
fengu Marshallhjálpina á með-
an hann sat við völd. Þess vegna
fór hagur Dana að rjetta við á
stjórnarárum hans. Stjórn hans
hefir fengið það þakkláta hlut-
verk að afnema fjölda vöru-
skamta og viðskiftahafta.
Þegar Hedtoft tók við völd-
um óttuðust margir, að hann
mundi komast í þakklætisskuld
við kommúnista, og að þeir
mundu því fá áhrif á gerðir
stjórnarinnar. Jafnaðarmenn og
radikalir, sem styðja stjórnina,
hafa til samans 67 þingsæti, en
þetta er ekki nægilegt, ef íhalds
menn, vinstrimenn og „Rets-
formundet“, sem hafa 72 þing-
sæti, veitast að stjórninni. Er
það þá undir hinum 9 komm-
únistaþingmönnum komið,
hvort stjónin heldur velli.
En Hedtoft hefir aldrei vilj-
að vera upp á kommúnista kom
inn. Hann veit, hvílik hætta
frelsi einstaklinganna og sjálf-
stæði þjóðanna er búið af starf-
semi þeirra. Hedtoft hefir því
aldrei beðið kommúnista um
stuðning en hinsvegar leitað
samvinnu við borgaraílokkana
til úrlausnar • fyrirligg;andi
mála. Þessi samvinna hefir bor-
ið góðan árangur. Mörg þýðing-
armikil mál hafa verið leidd
til lykta með samvinnu borg-
araflokkanna og jafnaðarmanna
og hafa borgaraflokkarnir á
margan hátt sett mót sitt á sam-
þyktir þingsins.
Arás vinstrimanna.
Vinslrimenn rufu bessa sam-
á stjórnina út af stefnu hennar
í efnahagsmálunum og reyndu
að fella hana. Þeir vissu þó fyr-
irfram, að þeir mundu ekki fá
aðra flokka ílið með sjer í þetta
sinn. En tilgangurinn var aug-
ljós. Vinstrimenn vildu reyna
að telja kjósendunum trú um,
að þeir sjeu eini flokkurinn,
sem sje í andstæðu við jafnað-
armannastjórnina, skrifaði eitt
af blöðum íhaldsmanna.
Litlu seinna hófu vinstrimenn
árásina á stjórnina út af Suður-
sljesvík.
Þeir vissu þó fyrirfram, að
hvorki danska stjórnin nje stór-
veldin mundu fallast á kröfuna
um sjálfsákvörðunarrjettinn.
Hinir borgaraflokkarnir og jafn
aðarmenn eru ekki í neinum
efa um, að leiðtogar vinstri-
manna hófu þessa deilu til að
skapa sjer sem besta aðstöðu
við þingkosningar.
Ranglát kosningalög.
Vinstriflokkurinn hefir árum
saman fengið of mörg þingsæti
samanborið við atkvæðamagn
flokksins. í fyrra var kosninga-
lögunum sem kunnugt er breytt.
Þessi breyting gerir að verkum,
að vinstrimenn tapa 7—8 þing-
sætum við næstu kosningar, ef
atkvæði skiftast á milli flokk-
anna í sama hlutfalli og við
síðustu kosningar. Þar að auki
eiga vinstrimenn á hættu að
tapa nokkrum af þeim þingsæt-
um, sem þeir unnu frá íhalds-
mönnum haustið 1947. Sam-
kvæmt síðustu Gallup-atkvæða
greiðslu ættu þeir að tapa 11
sætum, þar af 4 til íhaldsmanna.
Leiðtogar vinstrimanna gera
ráð fyrir, að tapið verði minna
en annars, ef stofnað verði til
kosninga út af Suðusljesvíkur-
málinu. Búast þeir við, að þá
muni allmargir íhaldsmenn
greiða vinstriflokknum atkvæði
þar sem hann stendur fremst-
ur, hvað kröfu um sjálfsákvörð-
unarrjett Suðursljesvíkurbúa
• snertir. Aftur á móti er talið
mjög líklegt, að íhaldsmenn
auki fylgi sitt allmikið, ef kosn-
ingar snúast um önnur mál.
Flokkarnir í kosningahug.
íhaldsmenn hjeldu því fram,
að kosningabarátta um Suður-
sljesvík gæti ekki orðið danska
þjóðarbrotinu þar að einu liði,
mundi þvert á móti skaða mál-
stað þess. Sumir. einkum yngri
vinstrimenn. viðurkendu þessa
skoðun. Stóð hörð rimma i
flokknum um það, hvort stofna
skyldi til kosninga út af Suð-
ursljesvík. Var fram á síðustu
stundu óvist, hvað yrði ofan á,
en að lokum urðu þeir vinstri-
menn yfirsterkari, sem álitu
best að komast hjá kosningum
að þessu sinni.
En þótt ekkert verði úr kosn-
ing út af SuSursliesvík, þá spá
blöð cg stjórnmálamenn kosn-
ingum með hsustir.u. Samvinnu
horfinn. Flokkarnir eru faríiir-,
að hugsa til kosninga.
Jafnaðarmenn gera sjer von
um að efla aðstöðu sina vic5
kosningar. Þeir búast við acl
vinna að minsta kosti eitthvacl
af þeim þingsætum, sem vinstrl
flokkurinn tapar vegna breyt- .
inganna á kosningalögunum.
Erfiðleikar framundan.
En við þetta bætist, að stjóm
Hedtofts óttast efanahagslega
erfiðleika. Hún gerir ráð fyrir,,
að vaxandi framleiðsla i 'heim-
inum og áframhaldandi verð-
fall á heimsmarkaðnum munl
skapa Dönum söluerfiðleika A
erlendum mörkuðum og valda
atvinnuleysi í Danmörku. At-
vinnuleysið er þegar fario a3
aukast. I lok maí mánaðar vora
47.000 atvinnulausir eða he'im-
ingi fleiri en á sama tírna T
fyrra, en þó ekki nema 4%.
Hedtoft vill helst að kosn—
ingar fari fram áður en erfið-
leikarnir byrja fyrir alvöru.
Danir eru enn á uppleið á mörg-
um sviðum. Framleiðsla og út-
flutningur landbúnaðarafurða
vex óðum. Útflutningur A
smjöri verður líklega á þessu
ári álíka mikill og fyrir stríð
og útflutningur á eggjum jafn-
vel meiri. Blöðin gera ráð íyrir,
að svo að segja öll vöruskömtun
nema kaffiskömtunin verði af-
numin 1. október. Hedtoft vill
helst, að kosningar fari fram &
meðan sólin skín.
249 flugvjelar i
Keflavíkur í júní
í JÚNÍ-MÁNUÐI 1949 lentu
249 flugvjelar á Keflavíkur-
flugvelli. Millilandaflugvjelar
voru 183. Aðrar lendingar
voru: Innlendar flugvjeiar og
björgunarflugvjelar vallarins.
Með flestar lendingar var
flugher Bandaríkjanna, eða> 55,
þar með taldar 15 þrýstilo-fts-
flugvjelar, af gerðinni Lock-
heed F-80, sem höfðu viðkomu
hjer á flugvellinum á leið til
Þýskalands. Trans Canada Air
Lines 44, Air France 22, Ameri-
ean Overseas Airlines 39 og
British Overseas Airways Cor-
poration 13.
Með millilandaflugvjelum
voru 3468 farþegar. Til íslands
komu 200 farþegar, en hjeðan
fóru 214 farþegar.
Flutningur með millilanda*
flugvjelunum var 55,244 kg.
Flutningur til íslands var 14,
094 kg.. en hjeðan 747 kg. —
Flugpóstur með millilandaflug
vjelunum var 25,012 kg. Til
íslands komu 289 kg. af flug-
pósti, en hjeðan var sent 78?
kg.
Flugvjel forseta Bandaríkj-
anna „Independence", sem er
af DC-6 gerð, hafði viSkomu á.
Keflavikurflugvelli þann 21.
júní s.l. Með flugvjelinni var
Dean Acheson, utanríkisráð-
herra, á leið til Washingtorw
frá fundi utanríkisráðherra
stórveldanna i París.
- 'iefvr
vinnu rjett áður en vetrarþing- hugur sá, sem ríkjandi var í
inu var slitið. Rjeðust þeir þá þinginu síðastliðinn vetur, er Um“.
LokuS landamæri.
BET.GRAD — Tiío marsK'-tSn
tilkynnt að landamærufn
ng Grikklands vnrði ®ii'írnn Jokað,
ti) Jiess að vi'rnda júgóslovneskn tnrn
ara fyrir „grisku innaniandSHtökun-