Morgunblaðið - 01.09.1949, Page 5

Fimmtudagur 1. sept. 1949.
MORGUNBLAfílÐ
5
jerleyfisleiðin Reykjavík — Hafnarf jörður
I EFTIRFARANDI grein ger-
ir Helgi S. Guðmundsson, sem
var framkvæmdastjóri Aætlun-
þrbíla Hafnarfjarðar h.f. grein
jfyrjr því, sem fór fram á milli
sjerleyfishafa á Hafnarfjarðar-
Jeiðinni og póststjórnarinnar, og
Sem lyktaði með því, að leiðin
^ar þjóðnýtt.
—o—
I Alþýðublaðinu þ. 26. ágúst
ÍS.I. birtist grein eftir samgðngu
máiaráðherrann, sem hann nefn
fr „Rekstur strætisvagnanna
snilli Hafnarfjarðar og Reykja-
víkur“. Grein hans er svar til
Morgunblaðsins við grein frá
'degmum áður.
Nú er það svo, að jeg hafði
hugsað mjer að láta rekstur
þ>essa ríkisfyrirtækis með öllu
efsldptalausan, og hefur við það
Btaoið tíl þessa. En í þessari
grem er þannig á málum hald-
|ð, að full ástæða er til að draga
upp rjetta mynd af því, sem
gerðist áður en ríkið tók við
rekstrinum.
iL'tið aftur í tímann
En til þess, að gera þeim, sem
þessar línur lesa, Ijóst, hvað
Bkeð hefur í þessu máli, er nauð
eynlegt að fara miklu lengra
aftur í tímann, en til loka síð-
astlíðsins sjerleyfistímabils, er
iauk 28. febrúar 1947.
í ársbyrjun 1944 sendi póst-
og' símamáiastjórnin, sem fer
imeð þessi mál í umboði ráð-
herra, þáverandi sjerleyfishöf-
um á leiðinni Reykjavík-Hafn-
arfjörður brjef dags. 28. des.
1943. Með brjefi þessu var sjer-
teyfíshöfum sent tii umsagnar
afrit af brjefi þáverandi bæjar-
ístjóra í Hafnarfirði, í umboði
bæiarráðs og bæjarstjórnar.
Haínarfjarðar. til póst -og síma-
máiastjórans, dags, 23. des. ’43.
1 bijefi bæjarstjórans er lýst
jhinni miklu óánægju, sem ríki
yfir j ekstri sjerleyfisleiðarinnar
Reykjavík-Hafnarfjörður, og
lagoar fram tillögur til úrbóta
| fjórum liðum. 1. Um fjölgun
vagrja á leiðinni. 2 IJm ákvörð-
un lastra stoppistöðva. 3. Um
íað sjeð verði um- að farþegar
komist í bílana í rjettri röð við
það, sem þeir koma á stæðið. 4.
Um að farþegum í Fossvog
verci ekki heimilað að ferðast
íneð bilum þeim, er til Hafnar-
íjaruar ganga Höfuð tillagan
yirtist vera fyrsta tillagan, þ. e.
íjölgun bíla á lciðinni, með
iferðr fjölgun fyrir augum.
Af þessu brjefi leiddu fund-
arhöíd, sem lauk án árangurs.
Þetta var á dögum utanþings-
tetjórnarinnar.
F jrðafjölgun getur verið góð,
teje hennar þörf, en ef hún er
jBkki nauðsynleg, er það of kostn
feðarsamt, því aukinn kostnað
Shlýtur það að hafa í för með
tejer, sem fyrr eða síðar lendir
á farþegunum, því fyrir þá og
é þeirra kostnað verða sjerleyf-
isleiðírnar reknar.
Tilhögun ferðanna
Ferðum var á þessum tíma
jþannig háttað að ekið var á 30
$nín. fresti á morgnana, 4 15 mín
jfresti frá kl. 13—21 og á 20 mín.
^resti eftir það.
En nokkru eftir- lýðveldis-
þtofnunina var mynduð þing-
Jræðisstjórn. í þeirri stjórn var
Sannieikurinn er sagna bestur
Eftir Helga S. Guðmundsson, Hafnarfirði
einn af bæjarráðsmönnunum í
Hafnarfirði að samgöngumála-
ráðherra, og gerði hann annan
bæjarráðsmann í Hafnarfirði að
formanni sjerieyfisnefndar. —
Hvað var nú eðiilegra, en að
breytingartillögur þær, sem
fram komu í brjefi bæjarstjór-
ans í Hafnarfirði, frá 23 des.
1943, kæmu nú til fram-
kvæmda, þar sem tveir af þrem
ur höfundum þeirra höfðu nú
stjórnartaumana í þessum mál-
um í höndum sjer?
Fjölgun ferða —
og fækkun
Fjölgun ferða gekk svo í gildi
1. ágúst 1945. Ferðaáætlun sú,
sem þá var fyrirskipuð, var
akstur á 30 mín. fresti kl. 7—13,
á 15 mín. fresti kl. 13—16, á 10
mín. fresti kl. 16—21, á 15 mín.
fresti kl. 21—24 og ein ferð eft-
ir það, kl. 0,30. Alls 68 ferðir,
eða 136 leiðir á dag.
Þessi ferðaáætlun stóð ó-
breytt til loka þessa sjerleyfis-
tímabils og tvo fyrstu mánuð-
ina eftir að ríkið tók við rekstr- $>
inum. En þá skéði það undar-
lega, að nú var ekki lengur þörf
hinna þjettu ferða, og var ferða
fjöldinn færður í það sama, er
verið hafði fyrir fyrri valda-
töku ráðherrans. Flutnings-
magnið hafði þó síst farið
minkandi til loka þess tímabils,
?em einstaklingar önr.uðust
reksturinn, og ökutækin voru
þau sömu.
Nokkrum mánuðum síðar tók
ríkið svo í notkun nýja bíla og
fækkaði þá enn ferðum að mun,
jafnframt því sem ökuleiðin
var stytt til muna, einkum í
Hafnarfirði, en þar höfðu þess-
ir bílar frá upphafi annrst
flutning fólks innanbæjar, sem
nú fjell niður að mestu Nú er
svo komið, að aldrei er ekið
þjettar en á 30 mín. fresti. —
Já, tvennir eru nú tímarnir í
umhyggju vaidhafanr.a fyrir
farþegunum.
Emil stofnar nefnd
Áður en lengra er haldið í
frásögn þessan, verður að geta
þess, að ekki hafði Emil Jóns-
son lengi setið í embætti sam-
göngumálaráðhera, er hann
virtist ætla að gerast allfram-
takssamur og bæta úr því ó-
standi sem þá var talið vera á
rekstri sjerleyfisleiðarinnar
Reykjavík-Hafnarfjörður. Sam-
göngumálarác.herrann setH sem
sagt á stofn nefnd til að athuga
um möguleika á rekstri raf-
knúinna almenningsbíla á fyrr-
greindri leið. Þessi framtaks-
semi var virðingarverð, því
sjálfsagt er að hafa það. sem
best er og hagkvæmast fyrir
þá, sem nota þurfa. En sjer-
leyfishafar voru ekkt látnir
vita neitt urn hvað þar fór frsm,
ekki var heldur neinna upplýs-
inga óskað af þeirra hálfu.
Hverjum var þá
annast reksturinn?
FariS á bak við
sjerleyfishafa
Bein afleiðing af því, sem
sagt hefur verið, var það, að
sjerleyfishafar, á leiðinni Rvík-
Hafnarfjörðuur, gengu á fund
póst- og símamálastjóra ein-
hvern síðustu daga júlímánað-
ar 1945, og óskuðu eftir upp-
lýsingum um hvað væri að ger-
ast í þessu máli. Því að þessu
máli óupplýstu, litu þeir á þetta
sjerleyfistímabil sem sitt síð-
asta við þennan rekstur. Upp-
lýsingar kvaðst póst- og síma-
málastjóri ekki geta gefið að
svo komnu máli.
Á fundi hjá ráðherra 3. sept.
1945, var því sama erindi
hreyft, sem borið hafði verið
upp við póst- og símamálastjóra
í lok júlímánaðar sama ár
Svar ráðherra var mjög á
sömu leið, og svar póst- og
símamálastjóra hafði verið. Þ.
e. að málið væri í rannsókn
og upplýsingar yrðu ekki gefn-
ar fyr en nefndarálit lægi fyrir.
Þjóðnýtingaráhuginn
Ráðherrann segir í umræddri
blaðagrein: ,,Til þessa reksturs
var í upphafi ekki stofnað, —
af þjóðnýtingaráhuga eins eða
neins —
í þessu sambandi vil jeg
benda á að fram kom á Al-
þingi 1944 frumvarp til laga
um skipulag á fólksflutning-
um með bifreiðum“. Þar seg-
ir í athugasemdum við 2. gr.
scm fjallar um skipun manna
í sjerleyfisnefnd. ,,Á þessu
ári tók hið opinbera að form-
inu til í sínar hendur rekst-
ur á einni af aðal sjerleyfis-
leiðum landsins, og hefur það
gefið góða raun. Með tilliti
til þessa og þar sem gera má
ráð fyrir, að að því verði
stefnt í framtíðinni, að ríkið
taki í sínar hendur meira af
sjerleyfisakstrinum —.“
Nei, engum hefur víst nokkru
sinni dottið í hug þjóðnýting,
það ber þessi greinargerð með
sjer!!
Sóttu um
framhalds-sjerleyfi
Þegar auglýst var eftir um-
sóknum um sjerleyfisaksturinn,
í ársbyrjun 1947, sóttu tveir af
þremur sjerleyfishöfum á leið-
inni Hafnarfjörður — Reykja-
vík um framhaldsveitingu á
sjerleyfum sínum. Þriðji sjer-
leyfishafi, Áætlunarbíls.r Hafn-
arfjarðar h.f. sótti ekki.
Um þetta segir ráðherrann í
fyrgreindri blaðagrein, og læt-
ur prenta með feitu letri.
,,Um það er lauk síðasta sjer-
leyfistímabili, tilkynntu sjer-
leyfishafar, að þeir treystu sjer
ekki til að halda rekstrinum á-
fram. Var fast eftir því leitað
við þá að halda áfram, en því
var jafnan neitað“.
Já svo var nú það, Tveir af
þremur sjerleyfishöfum sóttu
ætlað að lum framhaldsveitingu sjerlevfa
'en var synjað. Þriðji sjerleyfis-
hafinn sótti ekki um sjerleyfi,
en tilkynnti heldur ekkert um
hvérsvegna hann sækti ekki og
var ekki um það spurður. Hins-
vegar var þess farið á leit við
sjerleyfishafa að þeir leigðu
póststjórninni bíla nokkurn
tíma, fyrir ákveðið gjald á ferð,
sem sjerleyfishafar vildu ekki
ganga að. Aftur á móti önnuð-
ust þeir reksturinn fyrir póst-
stjórnina til 20. mars, með sama
sniði og þeir höfðu gert.
Bílakaupin
Þá telur ráðherra kaupin á
þeim bílum, sem keyptir voru
af sjerleyfishöfum eina af aðal
orsökum þess að halli væri á
rekstrinum.
Varðandi þessi ummæli vil
jeg benda á eftirfarandi:
Póst- og símamálastjórin
keypti 10 bíla af sjerleyfishöf-
um fyrir 635 þúsund krónur
samtals. Af þessum bílum var
póststjórnin búin að selja að
minsta kosti 3 að áliðnu sumri
1948.
Þingfrjettamaður las upp
frjettum frá síðasta þingi eftir-
farandi tölur, meðal annara. j
Skuldir vegna sjerleyfisaksturs
póststjórnarinnar 5 milj. og 97
þús. kr., þar af skuldir umfram
eignir 849 þús. kr. Ennfremur
upplýst að skuldir umfram eign
ir vegna Akureyrarleiðar væru
266 þús. kr. Mismunurinn 583
þús. kr. er því skuldir umfram
eignir vegna Hafnarfjarðarleið-
ar. Nú er mjer ekki ljóst hvort
þessar niðurstöðutölur eru mið-
aðar við 31. okt. 1948, eða 31.
des. 1948.
En á því er sá raunur að ef
tölurnar eiga við 31. okt.
1948 nemur hallinn 986 kr.
á dag. En ef tölurnar eiga við
31. des. 1948 er hallinn 894
kr. á dag að meðaltali.
Hinir
„gömlu vagnar“
Ef nánar er athugað hve mik-
inn þátt kaup „hinna gömlu
vagna“ eiga í þessum reksturs-
halla, skal bent á eftirfarandi:
Þingfrjettamaður las upp að
bókfært verð bíla vegna Hafn-
arfjarðarleiðar væri 2,6 milj.
kr., miðað við sama tíma og
fyrgreindar tölur sem eftir hon
um eru hafðar. Ráðherra skrif-
ar í fyrgreindri blaðagrein
„Langmestur hluti þessara
skulda er vegna kaupa á vögn-
um, eða 2,6 milj. kr.“ Þarna er
kaupverð og hið bókfærða verð
bílanna hið sama eftir nær
tveggja ára notkun. og þótt bú-
ið hafi verið að selja 3 af hin-
um „gömlu vögnum“.
Hinir „gömlu vagnar“ virð-
ast því enn standa í bókum fyr-
irtækisins með kaupverðinu ó-
skertu, og er það eitt nóg til a5
sýna hvern þátt þeir hafa átt
í því að skapa þennan uppgetoa
583 þús. kr. reksturshalla.
Hafnarfirði 30 ágúst 1949.
Helgi S. Guðmundsson.
Leikur KR og VaSs
EKKI varð á betra knattspyrnu
veður kosið á þriðjudagskvöld,
er KR og Valur áttust við f
fjórða sinn á þessu sumri. Logn
var og svolítil rigning í síðari
hálfleik. En ástand vallarins
var ekki að sama skapi ákjós-
anlegt, var hann allur holóttur
og uppurinn eftir kastáhöld.
Strax í upphafi mátti sjá, að
íslandsmeistararnir telja sig
vonlausa um að hreppa báða
titlana, því að þeir mættu nú
til leiks með tvo nýliða. Lið
Vals var óbreytt.
Leikurinn var frá upphaíi all
harður og jafn, og eftir tæki-
færum og gangi hans, hefði jafn
tefli verið rjettlátari úrslit. í
þessum leik kom vel fram hinn
mikli mismunur, sem er á leik-
aðferð.um fjelaganna. KR liðið
notar langar og háar spyrnur
fram miðju vallarins, og lætur
iðulega hendingu eina ráða,
hver viðtakandi verður. Undir
|þessum kringumstæðum slitna
útherjarnir úr samhengi við iið-
ið og verða gagnslitlir.
Valsliðið byggir leik sinn aft-
ur á mót'. á stuttum jarðarsend-
ingum, sem ganga frá manni
til manns, og taka útherjarnir
mjög virkan þátt í upphlaup-
um. Eftirtektarvert er þó fyrir
KR að mörkin komu bæði eftir
sendingar frá útherjum, en
ekki eftir márkmiðslausar há-
loftssendingar.
í KR-liðinu bai Bergur mark
vörður af sínum samherjum.
Með öruggum og hnitmiðuðum
úthlaupum greip hann inn i- og
sneri skyndilega vörn í sókn
með lágum og nákvæmum send
ingum á útherjana. Slíkt sjest
sjaldan til annara hjerlendia
markvarða. Af framherjum var
Steinar drýgstur, en dugnaður
hans kemum liðinu ekki að not-
um Sem skyldi, sakir kæru-
leysis og ónákvæmni. Bakverð-
irnir 3 áttu allir góða leiki,
sömuleiðis nýliðarnir, h. útfrh.
Sigurður Bergsson og h framv.
Hörður Felixsson. Ráða þeir
báðir yfir góðri knattmeðferð,
einkum hefur Hörður örugga
kollspyrnu. Ólafur H. Ijek nú
miðframherja og sást lítið já-
kvætt til hans fyrr en spil KR-
liðsins fór að færast niður undir
jörðina í síðari hálfleik, þó eyði
lagði hann mörg upphlaup með
tilgangslausum einleik.
Bestu menn Vals voru Gunn-
ar Sigurjónsson, Sig. Ólafsson,
Sveinn og Halldór Halldórsson.
Hafsteinn var einnig góður, cn
Hermann og Ellert voru frem-
Frh. á bls. 12
eíni til rySvama fæst i
®6 !l Vl

/í
tt f T K .! h-i i I!