Morgunblaðið - 15.11.1949, Blaðsíða 8

8
! n ! M oR G V JV B L A Ð I tí
Þriðjudagur 15. nóv. 1949
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Steíánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar- Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla*
Austurstraeti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 7f aura með LesbóS.
Verkeíni Alþingis
HINS NÝKJÖRNA Alþingis, sem í gær var sett, bíða fjöl-
þætt verkefni. Það kemur saman á tímum mikilla erfiðleika
fvrir land og þjóð. Atvinnulíf landsmanna á við mikla örð-
ugleika að etja og mikil óvissa ríkir um markaði fyrir fram-
leiðslu þeirra.
★
Afleiðingar þessara þrenginga atvinnulífsins eru mjög
óhagstæð verslun og margskonar óheilbrigði viðskiptalífs-
ins. Við íslenaingar getum haldið áfram að deila um skipt-
ingu innflutningsins milli einstaklingsverslunar og sam-
vinnuverslunar. En breytingar á henni skapa þjóðinni ekki
heilbrigt verslunarástand. Magn innflutningsins eykst ekk-
ert við breytta skiptingu hans milli kaupmanna og kaup-
fjelaga. Fólkið fær ekki meiri vörur þrátt fyrir einhverjar
slíkar breytingar. Það, sem að meginmáli skiptir er að at-
vinnvegirnir sjeu reknir og skapi gjaldeyristekjur til lcaupa
á neysluvörum og fjárfestingarvörum. Landbúnaðurinn os
iðnaðurinn eiga að spara þjóðinni erlendan gjaldeyri. Þess-
vegna er þýðingarmikið að nægilega margt fólk fáist til
þess að starfa að þessum atvinnugreinum. Sjávarútvegur-
inn, hraðfrystihúsin, fiskimjölsverksmiðjurnar og önnur
íramleiðslutæki við sjávarsíðuna afla okkur gjaldeyris. —
Þess vegna veltur mest á því að öll þessi tæki sjeu rek-
in. Hver einasti vjelbátur og togari verður að geta gengið
á veiðar og iramleitt útflutningsafurðir.
Það er á rekstri atvinnutækjanna, sem möguleikar þjóð-
arinnar til kaupa á hverskonar nauðsynjum, velta. Hið
óvinsæla og hvimleiða skömmtunarkerfi, ofurvald nefnda
og ráða yfir hverskonar athöfnum borgaranna, allt eru þetta
afleiðingar þess að atvinnulíf þjóðarinnar er á heljarþröm
og fullnotar ekki afkastagetu sína vegna verðbólgu, of mik-
ils reksturskostnaðar og almennrar dýrtíðar.
★
Það er hlutverk þess Alþingis, sem nu sest á rökstóla,
að greina aðalatriðin frá aukaatriðunum, ráðast gegn hin-
um raunverulegu orsökum þess ástands, sem ríkir í land-
inu. Það er hlutverk þess að finna nýjar leiðir, sem tryggi
rekstur atvinnutækjanna og atvinnuöryggi alls almennings
í landinu.
Hver fleyta, sem þjóðin á, þarf að komast á veiðar, fisk-
iðnaður landsmanna verður að rekast af fullum krafti, land-
búnaður og iðnaður verða að fá tækifæri til þess að fram-
leiða allar þær vörur, sem unnt er að framleiða innanlands
og spara þannig erlendan gjaldeyri. Ef að þetta tekst skap-
ast hjer heilbrigt verslunarástand. Svarti markaðurinn upp-
rætist, eðlilegir verslunarhættir, frjáls samkeppni milli ein-
staklingsverslunar og samvinnuverslunar kemur í stað bak-
dyraverslunarmnar og brasksins.
★
En til þess að Alþingi geti unnið störf sín og leyst vand-
kvæðin, sem að steðja þarf myndun nýrrar ríkisstjórnar að
takast hið allra fyrsta.
Hvatning Forseta íslands til Alþingis í þingsetningarræðu
hans um að það hraði stjórnarmyndun er þessvegna í saro-
læmi við þing- og þjóðarvilja.
Hins verður þó að gæta að sjálf stjórnarmyndunin er í
sjálfu sjer formsatriði og mestu máli skiptir að sú stjórn,
sem sett er á laggirnar hafi málefnalega aðstöðu til þess
að stjórna og ráða fram úr vandamálunum á skynsamlegan
hátt. .
Þjóðin verður hinsvegar að gera sjer það ljóst að úrslit
kosninganna og flokkaskipting þingsins er ekki traustur
grundvöllur undir sterka og samhenta ríkisstjórn, því mið-
ur. Þjóðin, sem skapar Alþingi í sinni mynd hefur ekki
gefið neinum einstökum flokki eða stefnu meirihlutaað-
stöðu. Sú staðreynd hefur að sjálfsögðu mesta þýðingu fyr-
ir stjórnarfar hennar í framtíðinni. Það getur engum-dulist.
Þrátt fyrir það hlýtur það að vera skylda þingsins að freista
annara þeirra leiða, sem líklegastar eru til þess að landinu
verði stjórnað á þingræðislegan hátt. Úr því, hvernig það
tekst, verður skorið áður en langur tími líður.
Uchuerji óhrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Þingsetningar
hjer og þar
ALÞINGI var sett í gærdag,
en varla vakti setning þings-
ins jafn mikla athygli og búist
hefði mátt við, er dæma ætti
eftir áhuganum, sem greip
fólkið þegar verið var að kjósa
fulltrúa þjóðarinnar á þing.
Það var að vísu farið í
kirkju til að hlýða á messu, en
áhugi almennings var ekki
mikill, það var ekki nema reit-
ingur af fólki, sem safnaðist
saman við Alþingishúsið til að
horfa á skrúðgöngu þing-
manna.
í öðrum löndum eru þing-
setningar miklir viðburðir og
sumstaðar íburðarmiklir mjög.
Þó er það nokkuð misjafnt.
Mest um dýrðir
í konungsríkjunum
YFIRLEITT er meira um dýrð
ir við þingsetningar í konungs
ríkjum, en í lýðveldum. — í
Englandi aka konungshjónin í
gullsettum vagni frá konungs-
höllinni til þingsins. Álíka við-
höfn á sjer stað i Hollandi og
í Belgíu. Sömu sögu er að
segja frá Norðurlöndunum. —
Hjer áður fyr var mikil skraut
sýning er Svíakonungur ók til
þingsetningar, en nú er ekki
lengur eins mikið um að vera,
eftir að konungur tók að eld-
ast.
næsta dag. Það var ekkert sjersettar eru upp um hitt, eða
stakt um að vera.
Sagt er að þegar almenning-
ur í Frakklandi heyri, að nú
sje þing komið saman, þá boði
það raunverulega ekkert nema
nýja ríkisstjórn á næstunni. —
Síðan styrjöldinni lauk hafa 11
ríkisstjórnir setið að völdum í
Frakklandi.
Þar, scm ruslið er
ÞEGAR ekið er eftir þjóðveg-
inum austur Ártúnsbrekku,
blasa við skilti á vinstri hönd,
sem á stendur:
„Bannað að kasta rusli
hjer“.
Þetta stendur að minnsta
kosti á tveimur stöðum og er
ekki um að villast fyrir þá,
sem kunna að lesa.
En óvíða í nágrenni bæjar-
ins sjást önnur eins kynstur af
rusli og við skiltin, þar sem
bannað er að kasta öllu rusli!
þetta.
Hver á ruslið?
EN grunur minn er sá, að
þarna eigi glmenningur ekki
sök, heldur opinberir aðilar.
Þarna mun hafa verið fleygt
rusli._ fyrstv„frá hernum og síð-
ar frá öðrum.
Svo þegar nóg þótti komið,
til að punta upp á útsýnið við
fjölfarnasta veg landsins, þá
voru sett upp skilti um að bann
að væri að kasta rusli, en ekk-
ert gert til að breiða yfir það,
sem fyrir var.
í raun og veru ætti að
standa á þessum skiltum:
„Bannað að kasta meira
rusli hjer við þjóðveginn". —
„Hjer mega aðeins opinberir
aðilar svína út umhverfið“.
Það væri þó að minnsta kosti
eitthvert samræmi í slíkum
auglýsingum.
Almcnningur vissi
ekki af þing-
setningunni
í FRAKKLANDI vissi almenn
ingur ekkert um það, að nýtt
þing hefði sest á rökstóla, fyr
en blöðin birtu um það fregnir
Lífseig lygasa^a
HUN ætlar að verða lífseig
Háðung saffan, sem fylgdarmaður Ferða
ÞETTA er nú háðung að horfa skrifstofu ríkisins sagði um
upp á. Og ekki vekur það sjálfan sig og hundinn Mars.
beint virðingu fyrir settum En eins og lesendur kann að
reglum, að ekki skuli vera reka minni til, bjareaði fylgd-
gengið. eftir að þessum fyrir- armaðurinn fyrst lífi hundsins,
mælum sje hlýtt. Ef það er en seppi gat ekki verið minni
látið viðgangast að rusli sje og bjargaði lífi fylgdarmanns-
fleygt í haug þarna við þjóð- ins á furðulegasta hátt.
veginn, þá er eins gott, að taka! Var þessi hetjusaga hafið eft
viðvörunarspjöldin niður og ir í fjölda breskra blaða í sum
vera ekki að neinum leikara- , ar, er fylgdarmaðurinn brá sjer
skap í þessu sambandi. til Bretlands.
Þær eru orðnar það margar I Nú er saga þessi komin í
reglurnar og fyrirmælin, sem breskt barnablað og fylgir
almenningur er látinn fara eft mynd, af gríðarlega stórum
ir, að það minnsta sem hægt úlfhundi, sem á víst að vera
er að krefjast, er að það sje að þessi undra-Mars.
marka auglýsingarnar, sem Þetta er nú meiri vitleysan.
S «im iiiiiiiniiiiii ii mmii
11 iivii 11 i<*f riuiitti ii tvit (11111 iitiiimiiHiiiiiiiiiii iii Hi iii
■ ■>»***>1 **>aBl
■ 111111 tt*«ii n 11 iti tn
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
■ llltllllllllMIIII
1111111111111* -
Mestu Ijúfmensku er beitt við hreinsanirnar í Póllandi
Eftir frjettaritara Reuters.
VARSJÁ. — Hreinsunarnefnd-
ir kommúnistaflokksins og ör-
yggisþjónusta ríkisins standá
nú fyrir hreinsunum í raðu-
neytunum og ríkisstofnunum í
Póllandi. Þeir, sem verða fyrir
barðinu á þessum „siðbóta-
mönnum“ eru ýmist grunaðir
um þjóðerniskennd eða hálf-
velgju í skoðunum á stjórnar-
stefnu Póllands gagnvart
Moskvu.
• •
JAFNVEL
RÁÐHERRAR REKNIR
HINGAÐ til hafa nokkrir tugir
embættismanna af öllum stig-
um fallið í ónáð. Þar á meðal
hafa a. m. k. 3 vararáðherrar
verið sviptir embætti.
Sá orðrómur gengur hjer f jöll
unum hærra, að nokkrir hátt-
settir embættismenn stjórnar-
innar hafi verið yfirheyrðir í
sambandi við njósnir um efna-
hagsmál og ólögmætan flótta
háttsettra embættismanna úr
landi að undanförnu.
Sjálfir telja Pólverjar að
fjöldi þeirra embættismanna,
sem vikið hefur verið úr utan-
ríkisráðuneytinu muni vera yfir
100, en þar hefur brottvikn-
ingaraldan risið hæst.
Hreinsanirnar taka nú orðið
til iðnfyrirtækja, kvikmynda-
framleiðslu og útvarpsins, en
það er í eign ríkisins.
• •
OF ÞJÓÐERNIS-
SINNAÐIR
Þeir, sem nú að undanförnu
hafa orðið fyrir hreinsuninni og
teljast ,,óáreiðanlegir“, virðast
helst vera í þeirra hópi, sem
dvalist hafa í V-Evrópu lang-
dvölum. Einnig þeir, sem ótt-
ast er um, að sjeu hlynntir hinu
þjóðlega viðhorfi Wladyslaw
Gomulka, fyrrum vara forsætis
ráðherra.
Gomulka hefur algerlega
horfið úr opinberu lífi, en hon-
um var vikið úr embætti síðast-
liðið sumar vegna þrákelkni
sinnar og andstöðu við stefnu
kominform gagnvart Tito. Go-
mulka hefur hvorki sjest nje
haldið ræðu fyrir almenning
undanfarna mánuði.
• •
FARIÐ
LJÚFMANNLEGA
AÐ ÖLLU
í ÞESSA hreinsunarför er farið
með venjulegri pólskri nær-
gæti, og alveg án þess að svo
líti út sem um nauðung sje að
ræða, eins og svo mjög bar á við
fjöldahandtökurnar í Tjekkó-
slóvakíu að undanförnu.
Þessi sókn er talin öldungis
eðlileg afleiðing og samsvörun
í Póllandi við hinum nýafstöðnu
rjettarhöldum yfir Laszlo Rajk,
fyrrverandi utanríkisráðherra
Ungverjalands.
• •
HVAÐ UM
UTANRÍKISRÁÐ-
HERRANN?
STARFSLIÐSSKIPTIIN í ut-
anríkisráðuneytinu' hafa valdið
því, að menn hafa tekið að hug-
leiða, hver muni verða framtlð
Zygmunt Modzelewski, utan-
ríkisráðherra Póllands. Hann
hefur ekki enn tekið við emb-
ætti sínu á ný, síðan hann
veiktist fyrir 4 mánuðum.
Gert var ráð fyrir, að Mod-
zelewski tæki við ráðherra-
embætti sínu aftur hinn 1. sept.
er ætlað var, að hann mundi
hafa náð sjer. Og enn er gefið í
skyn, að hann sje sjer til heilsu
bóta, og hefur enginn dagur
verið tiltekinn, þegar hann
skuli taka við embættinu að
nýju.
• •
EFTIRLIT
í RÁÐUNEYTUM
KOMIÐ hefur verið á sterkum
öryggisráðstöfunum í öllum
ráðuneytunum síðan hreinsun-
in fór fram. Einkum eru varð-
höldin sterk í verslunarmála-
ráðuneytinu, svo að fullkomin
launung er um afköst iðnaðar-
ins og framfarir í efnahags-
mákim. Öll fræðsla um pólska
framleiðslu er nú orpin hulu.
Varð það einkum bert eftir
að tveir Pólverjar voru teknir
af fyrir skömmu. Var þeim
gefið að sök, að þeir hefðu unn-
ið fyrir sænsk fyrirtæki og
sent þeim upplýsingar um af-
köst 60 pólskra ríkisfyrirtækja.
Líflátinn.
BUDEPEST — Palffy hershöfð-
ingi, fyrverandi yfirmaður ung-
verska herforingjaráðsins, var
nýlega tekinn af lífi í Búdapest.
Hann var sakaður um landróð og
njósnir.