Morgunblaðið - 22.11.1949, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 22. nóv. 1949.
MORGUNBLAÐIÐ
9
Eftir BEÐELL SMITII
sendiherra.
NEW YORK — Verður okkur
unnt, að komast að samkomu-
lagi við Stalin? Er hann með
öllu einvaldur, líkur þeim
Hitler og Mussolini eða ef til
vill verri? Er hann staðráðinn
í að leggja heiminn undir sig
og ábyrgur fyrir and-banda-
rískri stefnu í stjórnmálum. sem
hefir kostað okkur mikið starf
og mikið fje — stefnu sem
heldur heiminum í greipum sí-
fells styrjaldarótta? Eða er
Stalin leiðtogi minni hluta í
Politbyró, sem æskir samkomu
áags við Vesturlönd, sem vill
vinna að sanngjarnri lausn og
halda samningana, sem er ó-
kleift að koma áætlunum sín-
um í framkvæmd, því að fjel-
agar hans í Kreml bera hann
ofurliði?
Skiptar skoðanir á Stalin.
Þessar og þvílíkar spurning-
ar hafa verið lagðar fyrir mig
æ ofan í æ, síðan jeg kom til
Bandaríkjanna í desember í
fyrra, og þær lýsa glögglega
þeirri óvissu, sem ríkir um við-
horf okkar til Rússa. Skoðanir
manna hafa til skamms tíma
verið á reiki milli svarstýni og
bjartsýni, eftir þeim frjettum,
sem berast hverju sinni um
ummæli Stalins og gerðir.
Nokkrir öfgamenn telja, að
Stalin sje alvaldur og fjand-
samlegur einræðisherra, og að
varnarstyrjöld sje eina lausn-
in. Hins vegar eru svo þeir,
sem gefa sig draumórum á vald
og líta nánast á hann eins og
kærleiksríkan foringja. Þeir
telja, að okkur beri að „ýta
undir hann“ til að vinna fjelaga
sína á sitt band um að hverfa
frá þeirri hugmynd kommún-
ismans, að stofna til heimsyfir-
ráða. Þá er öruggum og varan-
legum friði brotin braut, friði,
sem hefir alþjóðasamvinnu að
grunni. Loks er svo þriðja
manntegundin, sem hefir að-
eins áhuga á framvindu þess-
ara mála um nánustu framtíð.
Þeir menn telja, að við verðum
að fara bil beggja — við skul-
um gera það, sem best hentar
í svip, en látum framtíðina um
sín vandamál.
Jeg er innilega sammála Paul
Winterton, sem var fyrirtaks
frjettaritari News Chronicle í
Moskvu. Það eru, segir hann,
engir, sem þekkja Sovjet-Rúss-
land til hlítar. Hins vegar er
vanþekking manna á því mis-
mikil. I 3 ár var skrifstofa mín
í ameríska sendiráðinu í
Moskvu, þaðan sem jeg hafði
útsýn yfir Kreml. Jeg komst
þó ekki nema örsjaldan inn í
helgidóminn, og aðeins 4 sinn-
um átti jeg tal við Stalin eins-
lega. Einnig bar fundum okk-
ar stöku sinnum saman í sam-
kvæmum. Af þessu má sjá, að
kynni mín voru ekki mikil, en
þó hafði jeg meira saman við
hann að sælda en nokkur ann-
ar sendifulltrúi frá Vestur-
löndum. Þessar viðræður okk-
ar undir fjögur augu fylltu
eyðurnar í þeirri ímynd er jeg
átti mjer af hoiium. Imynd
mín hafði orðið til undanfarin
ár vegna þess, sem jeg hafði
irshöfðingja
fyrverandi sendiherra í Moikva
heyrt eftir honum og þess, er
hann hafði gert. Þannig varð
mjer kleift að greina þann
raunverulega Stalir, frá Stalin
þjóðsögunnar. Á þessari
revnslu minni h^fi jeg svo reist
skoðanir mínar um manninn.
Ovinirnir „hverfa“.
Hann er ekki alráður ein-
ræðisherra og ekki heldur fangi
í Politbvró. Jeg held, að sanni
næst sje að telja hann stjórn-
arformann, sem hefir úrslita-
atkvæði. Jeg dreg ekki í efa, að
í Politbyró skiptist menn í
flokka, en enginn þeirra mun
vera andvígur Stalin. Allir ó-
vinir hans hafa verið afmáðir,
sendir í útlegð eða látnir
hverfa.
Ásælni- og landvinninga-
stefna Rússa í utanríkismálum
eftir styrjöldina, hún er stefna
Stalins. Eins og allt er í pott-
inn búið, hefði hún ekki verið
rekin nema með samþykki hans
Telja verður hann forvígis-
mann hennar, sem hefir barist
fyrir henni með oddi og egg.
Stalin kemst í mótsögn við
sjálfan sig, þegar hann segir
blaðamönnum og stjórnmála-
mönnum, að fjehyggjan og
kommúnisminn geti lifað í
friði hvort við hliðina á öðru.
í ritum sínum hefir hann æ
ofan í æ, lagt áherslu á þá
kenningu Lenins, að einhvern-
tíma í framtíðinni komi óhjá-
kvæmilega til lokaátaka milli
Sovjetsambandsins og fjehyggj
unnar.
Stalin, sem nú er um sjötugt,
ber þess ljós merki að hann er
nú tekinn fast að eldast. Hef-
ir hann og setið lengur við
stjórnvölinn en nokkur annar
maður, sem nú er við völd, eða
um 25 ára skeið. Gengið hefir
orðrómur um, að hann þjáist
af hjartasjúkdómi, og hann hef
ir tjáð mjer og fleiri sendifull-
trúum, að hann megi ekki tak-
'ast á hendur langar ferðir á
I
sjó eða landi. En hann er
| Georgíumaður, og pneð þeim
þjóðflokki er ekki fátítt, að
menn haldi upp á aldarafmæli
sitt hjerna megin grafarinnar.
Hann fer vel með sig og spar-
ar þrótt sinn, og ekki er ástæða
til að ætla annað en hann sitji
enn lengi í valdastóli.
Hvers konar náungi er hann
þá þessi Stalin, sem stjórnar
200 milljónum Sovjetsins og
hefir hönd í bagga um stjórn
þeirra 100 milljóna manna, er
búa í leppríkjum Rússlands?
Hvernig er hann þessi maður,
sem með orðum sínum kveikir
vanir og ótta í brjóstum tug-
m,'illjóna annarra manna um
víða veröld?
Miskunnarlaus — Valdasjúkur
Leitun mun á manni, sem
gefnar hafa verið éins sundur-
leitar lýsingar á Og Stalin. Til-
itekinn bandarískur rithöfuhd-
ur, sem oft hitti hann á förn-
um vegi telur hann vera óvið-
ueldinn útlits, og hefir sjerstak-
Stalin marskálkur.
lega bitið sig í það, að hann
hefir Ijótar tennur og er bólu-
grafinn. Fyrrverandi Banda-
ríkja-sendiherra í Rússlandi
ritar um hin brúnu, og blíðu
augu hans og segir, að „börn
mundu sækjast eftir að sitja á
knje hans“. Eftir fyrsta fund
þeirra Stalins og Churchills
lýsti Churchill honum svo, að
hann væri gæddur þrotlausu;
hugrekki og atorku. „Hann
hafði þau áhrif á mig, að mjer
virtist hann fullur kaldrifjaðr-
ar kænsku, með öllu laus við
hverskonar tálvonir".
Fjelagar Stalins óttuðust
hann og hötuðu margir hverjir
á þeim árum, sem Soviet-sam-
veldið var í uppsiglingu, og
þetta fólk er nú ýmist dautt
eða útlægt gert. Lenin var vafa
laust mikill aðdáandi dugnað-
ar Stalins. Samkvæmt ýmsum
æfisögum manna, sem hafa ver
ið honum fjandsamlegir á Len-
in að hafa mælt svo fyrir, að
eftir sinn dag skyldi Stalin
sviptur embætti aðalritara
flokksins, því að hann væri
miskunnarlaus og valdasjúkur.
•
Rússar fá ekkert að vita.
Sannleikurinn er.sá, að miög
fáir menn í heiminum þekkja
Stalin, hann er voldugasti mað-
ur heims, fáum er hann til-
kvæmur. Á það bæði við um
eigin fiölskyldu hans og ókunn
uga. Fjölmargir leynilögreglu-
menn gegna því starfi að
vernda hann og varðveita þá
miklu launung, sem allt einka-
líf hans er hjúpað. Þeir Banda-
ríkjamenn, sem dveljast í
Moskvu, vita einu sinni varla,
hvar hann elur manninn þeg-
ar hann er utan Kreml, og
Rússar vita jafnvel ekki hvort
hann hefir kvongast aftur eftir
að hann missti konu sína 1932.
Stalin er í flestra augum að-
eins nafn, tákn, maðurinn, sem
þeir fá aldrei sjeð Við hinar
miklu skrúðgöngur um Rauða
torgið, geta þátttakendur að
vísu sjeð hann, en hin mikla
fvlking er of fjarri til að hægt
sje að veita hörTum nokkra,
minnstu athygli. Hánn er aldrei
á ferli á götum Moskvu, óg
hann kemur sjaldan eða aldrei
í heimsókn í verksmiðjur, nám
ur eða samyrkjubú. Aldreí hef-
ir þess heyrst getið, að hann
hafi gist næturlangt í gistihúsi,
og engar frásagnir eru til um,
að hann hafi ferðast um hið
víðlenda Sovjet-samveldi.
Hann flytur aldrei ræður fyrir
takmörkuðum hópi áheyrenda
eins og t. d. rússneska þing-
inu eða á fundum í kommún-
istaflokknum.
Væmin dýrkun.
En allsstaðar er Stalin ná-
lægur, i hverjum bæ og þorpi
og hvarvetna í hir.u víðienda
ríki, sem tekur yfir sjötta hluta
flatarmáls jarðar. Hann er
blátt áfram gerður að guði. Vest
urlandamaðurinn getur ekki
gert sjer í hugarlund þá
væmnu dýrkun, sem á mann-
inum er. I augum milljónanna
er hann sambland af guði og
elskuðum föður. Mynd hans
hangir á hverri almennings-
skrifstofu, í hverri kennslu-
stofu, og á hverju kommúnista
heimili. Mynd hans getur að
líta í öllum skemmtigörðum, á
flestum járnbrautarstöðvum,
og flugafgreiðslum og mörgum
gistihúsum og ríkishúsum, svo
og af öðrum. lifandi fjelögum
Politbyró.
Af þessum táknum ,,þekkir“
rússneska þjóðin foringja sinn.
Árum saman höfðu þegnar
hans sjeð sömu myndirnar af
honum, og þeim brá heldur ó-
þyrmilega í brún, er þeir sáu
á nýjum málverkum eftir stríð
ið, að hann var tekinn að
grána. Stórir áhorfendahópar
stóðu þá við glugga bókabúð-
anna, og ljetu furðu sína í ljósi
yfir þvi, að einnig Stalin var
tekinn fast að éldast.
Blöðin flytja aidrei neinar
nýjungar um dagleg störf
Stalins. Engin skrá er birt yfir
þá menn er á hans fund ganga,
nema helst einstöku sinnum,
þeear skýrt er frá, að hann hafi
veitt viðtöku erlendum sendi-
herra. Áætlun Stalins um ó-
knmna framtið er sú, að halda
sömu hulu yfir sjer í friði og
ófriði. Ekki er skýrt frá því,
bótt hann fari í levfi til Svarta-
hafsins, þar sem hann hefir
dvalist meira og minna undan-
famn ár. Menn verða þess helst
áskynia, beear sagt er. að hann
sie ekki heima, er sendiherrar
beiðast leyfis að mega gansra
á fund hans. En Rússar siálfir
vita aldrei neitt um þessi ferða-
lög hans.
Vinmitíminn hefst á
kvöldin.
Vinnutími Stalins í Kreml er
allur annar en við eigum að
venjast. Hann hefst síðdegis og
stendur þar til um óttubil. Hin
fáu viðtöl, er hann veitir er-
lendum stjórnarerindrekum,
fara venulega fram milli kl. 21
og miðnættis. Aðrir háttsettir
embættismenn í Rússlandi haga
svo starfstíma sínum í samræmi
við það.
Sumir rithöfundar hafa hald
ið því fram, að Stalin væri ó-
geðfelldur í einkaviðtölum, en
því fer víðs fjarri. að svo sje.
Heldur er hann afar aðlaðandi,
þegar sá gállinn er á honum.
Hann er ekki hár en herði-
breiður og keikur, og hann lít-
ur út fyrir að Vera karlmenni
að burðum. Þegar Stalin kem-
ur fram á milli manna nú. þá
klæðist hann einkennisbúningi
Sovjetmarskálks, með aðeins
einni orðu, hinni tignu gull-
stjörnu, sem gefur til kynna,
að eigandinn sje „Hetja í
Sovjet-samveldinu“.
Hið athvglisverðasta við svip
Stalins eru hin fögru, dimmu
augu hans, sem gneista af lífi,
ef eitthvað rumskar við áhuga
hans. Jeg man hvorki eftir að
hafa sjeð þau „vingjarnleg“ —•
eins og sumir lýsa þeim — nje
„köld eins og stál“ — eins og
aðrir telja þau vera. Hins veg-
ar eru augu hans vökul. tjá-
andi, og skarpleg. Hann heíir
örugga stjórn á fasi sínu og lát-
bragði — er hægur og öruggur,
og þegar hann kemst í gott
skap, kann hann að þaena í
orðræðum sínum og verða jafn
framt elskulegur og einlægur.
Á hinn bóginn kann hann að
vísa mönnum ruddalega á bug,
og heyrt hefi jeg því fleygt,
að hann gefi þá lýsingu stund-
um á sjer með nokkurri af-
sökun, að hann sje „ókurteist
gamalmenni“.
Dansinn er heiísubóf.
LONDON ■ — Pilturinn Colin
Worth, sem var hokinn „eins
og gamalmenni“, þegar hann
fór af sjúkrahúsinu í Briston
fyrir nokkrum árum, hann mun
áður en lýkur gera dans að L'fs-
starfi sínu. Hefir hann í bví
skyni gengið í Sadlers Wells
Ballet skólann, sem er kunnur
mjög.
Fyrir sex árum meiddi Colin
sig á hnje, þegar hann var að
skreiðast inn í loftvarnarbvrgi,
meðan stóð á loftárás. Svo
illt hljóp i meiðslið, að læknar
sögðu, að hann mundi aldrei
geta fengið eðlilegt göngulag
aftur. En Colin vildi ekki gef-
ast upp. Eftir þriggja mánaða
dvöl í sjúkrahúsi, lagði hjúkr-
unarkonan til, að hann iðkaði
leikfimisæfingar til að slaka á
vöðvunum, og stæla þá. Móður
hans datt i hug að koma honum
i dansskóla. Með elju og hörku
hefir það áunnist, að nú standa
honum fáir á sporði af nemend-
um, sem með honum hafa ver-
ið. - — Reuter.
Hún er ekki í þingum
við Tifo
NEW YORK, 21. nóv. — Hin
fagra júgóslavneska óperusöng
kona, Milanov, kom til New
York í dag á söngferð sinni
vestur um haf. Söngkonan
neitaði því eindregið, að nokk
uð væti til í þeim frjettum
Rússa, sem telja þau Tito eiga
vingott saman. Sagði Milanov,
að þess konar fregnir væri
hlægilegar og ekkert annað en
rússneskur áróður.
í mánuðinum, sem leið sagði
rússneska útvarpið, að hún sæ
ist oft í fylgd með marskálkin-
um. — Reuter.