Morgunblaðið - 07.12.1949, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 07.12.1949, Blaðsíða 6
6 tíORGUHBLAÐIÐ Miðvikudagur 7. des. 1949. Maflhías Þórðarson rifsfjéri: nuó þjer uppskera' Til afh. fyrir útgerðarmenn og fiskimenn EINS OG KUNNUGT er hafa menn lenci veitt því eftirtekt, að hinar rr.est eftirsóttu fiski- tegundir við landið, þar á með- al þroskur, tregðast með ári hverju. Þessi rýrnun fiskistofns ins veldur allmiklum áhyggj- um meðal margra, þar sem vel- ferð þjóðarinnar að miklu leyti er undir því komin, að fisk- veiðarnar geti þrifist og gefið nægilegan ávinning. Þar sem nú rannsóknir síð- ari ára hafa leitt það ótvírætt í ijós, að fiskistofninn þolir ekki hina hraðvaxandi útgerð, þá virðist ekki nema um annað- hvort að gera að takmarka út- veginn eöa reyna að auka við- komuna. Litið á málið frá sjónarmiði landsmanna getur fyrra úrræð- ið tæplega komið til greina. Hið síðara virðist því eina leiðin. Með öðrum orðum að nauðsyn- legt sje að gera tilraunir með sjófiskakiak. Þess skal getið, að í nokkrum Jöndum, j>ar á meðal í Skot- landi og Noregi, hefur verið starfað aö sjófiskaklaki í tugi ára frá stöðvum í landi, þar semjdakio hefur verið út nokkr um millj. seiða árlega. Klak- stöðin í Noregi er rekin á kostn- að ríkisins og klekur mestmegn ís út þorski. , Klakið í Noregi fer í aðalat- riðunum fram þannig, að hrogn Úr fiski, st.m kominn er að got- ún, eru látin renna í ker með hreinum sjó og þar blönduð sviljum úr fiski af sömu teg- und. Sjó er dælt í kerin meðan klakið fer fram. Eftir þriggja vikna tíma eru lifandi seiði kom in úr hrognUnum, og er klak- inu þar með lokið og seiðin látin I sjóin. Eftir nokkra yfirvegun hef jeg undirritaður komist að þeirri niðurstöðu, að æskilegt væri, að gjörðar yrðu tilraunir með Sjófir-kaklak við ísland, en á nokkuð einfaldari hátt en í Noregi, þ. e. a. s. þannig, að skip, sem stunda veiðar við suður- og vesturströnd lands- ins á vetrarvertíð, frjóvgi, eft- ir því sem ástæður leyfa, meira eða minna af hrognum, á þann hátt, að láta fullþroskuð hrogn og lítið eitt af sviljum úr fiski sömu tegundar renna saman í ker eða trog með hreinum sjó og eftir örfáar mínútur hella vökvanum í sjóinn. Frjóvgun á 1—2 lit. hrognum eða Vz—1 milljón eggja er aðeins fárra mínútna verk. Náttúran ann- ast svo frekari framkvæmdir. Með þessu móti yrði ekki að- eins um eina klakstöð að ræða eins og í Noregi heldur um mörg hundruð, ef öll skip, sem veiðar stunda á umræddu svæði, vildu kosta kapps um að gjöra þetta. Þess skal getið, að í byrjun nóvembermánaðar dvaldi und- irritaður í Færeyjum fáeina daga og átti tal við nokkra út- gerðarmenn og aðra mikils- metna menn þa'r. Skýrði þeim frá þessari hugmynd og jafn- framt hvatti þá til að vinna að Samtökum meðal fiskimanna, er stunduðu aflabrögð við ís- land á vetrarvertíð, til fram- kvæmda á slíkum tilraunum. Þeir kváðust munu styðja mál- ið og ekki skerast úr leik, eí íslendingar tækju að sjer frum- kvæði á framk * jmdum þess- ara nýjunga. Æskilegt væri, að íslenskir fiskimenn yrðu samtaka um að gjöra tilraunir í þessa átt þegar á næstu vetrarvertíð og að jafn- framt verði unnið að því að fá útlenda fiskimenn til að gera hið sama. Minnumst þess, að fornar sagnir herma, að í landnámstíð hafi landið verið ,,viði vaxið milli fjalls og fjöru“ og „hver fjörður fullur af fiski“. Skóg- urinn er löngu eyddur og fisk- urinn fer óðum þverrandi. Með einbeittni og samtökum hefur loks tekist að hefja ræktun á nýjum skógi. En skyldi ekki ein lægur vilji og samvinna geta haft jafn heillarík áhrif hvað snertir ræktun á fiskinum? Matth. Þórðarson. rp Galdra Loftur" leikinn í Húsavík HÚSAVÍK, 2. des.: — í gær, 1. des., hafði Leikfjelag Húsa- víkur frumsýningu á sjónleikn um „Galdra Loftur“, eftir Jó- hann Sigurjónsson. í forspjalli, sem Helgi Hálf- dánarson, lyfsali, flutti fyrir leiknum, gat hann þess m. a að leikrit þeta hefði fjelagið valið sem hátíðaleikrit í tilefni 20 ára afmælis Leikfjelags Húsavíkur og 50 ára afmælis leikstarfsemi á Húsavík og 70 ára afmælis Jóhanns Sigurjón sonar, en það er á næsta ári. Aðalhlutverk leiksins eru leikin af þessum: Galdra Loft- ur, Sigurður Hallmarsson, Steinunn, frú Aðalbjörg Jóns- dóttir, Dísa, Herdís Birgisdótt- ir, Ólafur, Njáll B. Bjarnason, Ráðsmaðurinn, Einar M. Jó- hannesson, Biskupinn, Friðþjóf ur Pálsson og Biskupsfrúin frú Sigríður Ingvarsdóttir. Vel þykir farið með öll hlut- verk leiksins, en sjerstaka at hygli vekur leikur Aðalbjargar í hlutverki Steinunnar og Sig- urðar í Galdra Lofti. Aðalbjörg er hjer þekt sem ágæt leikkona, en Sigurður er ungur leikari, og gefur það tilefni til að ætla að hann búi yfir góðum leikara hæfileikum. Leikstjóri er Signrður Hall- marsson. Leiktjáld cg Jeiksviðs búnað hefir Jóhann Björnsson sjeð um. <ris!mann Guðmundsson skrifar um BÖKMENINITIR Loka sendiráði sínu í Moskvu LONDON, 6. des. — Forsætis- ráðhe.rra Nýja Sjálands hefur skýrt svo frá, að Nýsjálending- ar hafi í hyggju að loka sendi- ráði sinu í Moskvu. Segir hann, að Bretar muni framvegis gæta hagsmuna þeirra í Sovjetríkjunum. — Reuter. „Dalalíf“. Eftir Guðrúnu frá Lundi. FJÓRÐA bindi þessarar miklu skáldsögu er nú komið út •— og kvað vera það síðasta? — Sagan er orðin sextán hundruð og tvær blaðsíður í Skírnisbroti. En samt held jeg að þeir les- endur sjeu teljandi, sem þykir hún of löng. Að minnsta kosti skyldi undirritaður lesa enn af henni, með mestu ánægju, fjög ur bindi í viðbót, væru þau ekki lakari en hin, sem komin eru. Þessi bók er nefnilega eitt af mestu furðuverkunum í ís- lenskum bókmenntum! Bækur annarar íslenskrar sveitakonu, Kristínar Sigfús- dóttur, vöktu á sínum tíma, að makJpgleikum, mikla athygli. Og margt er líkt með skyld- um. Jeg hefi alltaf dáðst að því besta, sem eftir Kristínu ligg- ur. „Sveitasögur“ hennar og leikritið „Tengdamamma“ eru bækur, sem enginn „mentaður" rithöfundur þyrfti að skamm- ast sín fyrir. Þá er „Gestir“ einnig merkileg bók. En Guð- rún frá Lundi kemur heldur ekki sem nein ölmusukona inn á Helgafellið (Parnassos) ís- lenska! Sussu nei, — hún hefir gaukað að þjóð sinni stærstu og skemmtilegustu og best skrif- uðu þjóðlífssögu (folkelivsskil- dring) sem út hefir komið á þessari öld. Verkið er í fjórum bindum, og er heiti þeirra hvers um sig, sem hjer segir: I. Æskuleikir og ástir. II. Alvara og sorgir. III. Tæpar leiðir. IV. Laun syndarinnar. Sagan hefst á höfuðbólinu í Hrútadal, Nautaflötum, um 1860. Þar hafa löngum búið sveitarhöfðingjar og er svo enn. Bóndinn heitir Jakob og er hreppstjóri, — ókvæntur, þegar sagan hefst, en vel rætist úr því. Fær hann mikinn kvenn- kost, Lísibet Helgadóttur, prests á Felli. Það er stórkost- leg kona, sem gerist athafna- söm í sveitinni og ber ægis- hjálm yfir allar húsmæður. •— Lýsing hennar er með ágæt- um, persónan sjerstæð, sterk og lifandi. Minna ber á hrepp- stjóranum, en þó heldur hann sínu furðanlega, og er lýsing hans einnig lífræn og góð. •—• Brátt kemur og á vettvang að- alpersóna allrar sögunnar, son- ur þeirra hjóna og einkabarn, Jón Jakobsson, síðar hrepps- stjó^i. Hann er sá, sem allar konur vilja eiga, en lauslyndur nokkuð á pörtum og þó fastur í rásinni, þegar því er að skifta. Hefur tekki verið öllu betur lýst kvennamanni í íslenskum bók- mentum! Fjöldi annara per- sóna kemur við sögu, — heil sveit, full af lifandi fólki, og auk þess kaupstaðurinn og Ströndin. Skáldið þekkir per- sónur sínar og kann þann gald ur að láta lesandann sjá þær og kynnast þeim líka. í fyrsta bindinu koma fram flestar persónur sögunnar og örlagaþræðir þeirra eru festir í vefinn. Auk þeirra, sem þegar hafa verið nefnd, eru þarna' börn úr nágrenninu, og hafa þau einna helstu hlutverkin, Þóra í Hvammi og Þórður í selinu. Þóra er forkunnar vel gerð persóna, Þórður síðri og þó hvergi til hans kastað hönd- unum. En önnur aðalpersóna allrar sögunnar er Anna Frið-! reksdóttir, uppeldissystir og síðar kona Jóns Jakobssonar. —1 Henni er lýst af samúð og tals- j verðum skilningi, — en einnig. nokkurri lítilsvirðingu. Má vel ráða af frásögninni, að höf. hefir hálfgerða skömm á þessu dekurbarni. En vel er hún gerð, stórvel á köflum. Margar — jafnvel flestar aukapersónurn- ar eru vel gerðar, t.d. Elli á Hóii; Helga kona hans; Borg- hildur (prýðileg!); Björn íj Hvammi; Anna Pjetursdóttir | (leifturmynd); Fúsi, vinnumað, ur í Hvammi; Sigurður, maður Þóru; Siggi á Nautaflötum; kjaftakindin Ketilríður og dótt- ir hennar; Lína af ströndinni; Doddi hálfviti — og m. fl. — Þetta er heili heimur af fólki. Frásagnargáfa höf. er stórkost- leg, efninu eðlilega skift nið- ur, umhverfislýsingar sæmi- legar, málið víðast lifandi og gott. Stílinn á höf. sjálf. En efnismeðferðinni er nokkuð á- bótavant. Höf. skortir listræna þekkingu og þjálfun til að tak- marka sig, hreinsa og fága, sjálfsgagnrýni til að skilja grómið frá gullinu og gefa þess- ari yfirgripsmiklu skáldsýn það form, er gert hefði hana að listaverki á alþjóðlegan mæli- kvarða. Þetta er þjóðlífssaga, — en af allra bestu og skírustu tegund, sem nálgast hinn mikla skáldskap svo, að oft eru mörkin lítt greinanleg! Og fleira gott má um sögu þessa segja. Hún er, meðal annars, óhrekjandi dæmi um eðli og grósku okkar gömlu sveita- menningar. Og hún mun verða lesin af mörgum óbornum kyn- slóðum. Vafalaust mun hún eiga sjer lengra líf fyrir hönd- um í huga þjóðarinnar, en margt það, sem gert er af meiri kunnáttu og leikni. Jeg veit að þeir eru margir, — og verða fleiri, — sem taka undir þökk mína til Guðrúnar frá Lundi. fyrir þessa góðu bók. „Á örlagastundu“. Eftir Sigurd Hoel. — Þýðend- ur L. Jóh. og J. Sig. — Prentsmiðja Austurlands „Möte ved milepelen", besta bók Sigurd Hoel, er komin á íslensku og ber að fagna því. Saga þessi fjallar um efni, sem er ákaflega mikilvægt á okkar tímum: Hversvegoa gerast menn kvíslingar? Ilvaða ástæð- ur geta legið til þess, að menn 1 svíkja land sitt og þjóð og ger- ' ast handbendi erlends valds? Svörin, sem bókin gefur, eru mörg og skynsamleg, eins og búast mátti við af jafn gáfuð- | um og athugulum höfundi. •— Þarna eru margar mannlýs- ingar góðar og sálfræðilegar rannsóknir, gerðar af mikilli snild. Sagan er spennandi, frá- bærilega vel byggð, allt fágað til hins ýtrasta. Og hún er norsk; — fáar bækur veita les- andanum jafn djúpa innsýn í norskt nútímalíf og þessi. Höf. kann manna best tækni skáld- sagnagerðar og er snillingur á mál og stíl. Hann er ekki mjög hugkvæmur, — ekki skapandi skáld, — en skarpgáfaður og at hugull gagnrýnandi, — á líf- ið, sem bókmentirnar. Hann hefir verið bókmentaráðunaut- ur Norska Gyldendals og rit- dóme.U fyrir blöð og tímarit um tugi ára. Rjettsýnn og rjettlát- ur er hann jafnan- og einnig í þessari sögu sinni um kvísling- ana. Hún er ekki aðeins sókn á hendur þeim, heldur einnig varnarskjal, — að svo miklu leyti sem slíkt er hægt að verja. Hún er rannsókn á mann legu eðli og mannlegri villu, gerð af meistarahöndum. Þýðingin er skrambi góð, 'þótt ekki náist hin tæra stílsnild og málsmeðferð Sigurðar. „Á örlagastundu" vakti g;eysi mikla athygli á Norðurlöndum og víðar, þegar hún kom út. Hefir hún verið allmikið þýdd og hvarvetna hlotið hinar glæsi legustu móttökur. „Frægar konur“. Eftir Henry Thomas og Dana Lee Thomas. — Magnús Magnússon þýddi og endursagði. — Prent- smiðja Austurlands. Þetta er einkar snotur bók. í henni eru stuttar æfisögur sextán frægra kvenna, frá ýms um löndum og ýmsum tímum. — Konurnar eru þessar: Kleópatra, Theodora, Jó- hanna af Arc, María Stúart, Kristín Svíadrotting, Frú de Maintenon, Charlotta Bronte, George Eliot, Elisabet Barrett Browning, Florence Nightin- gale, Súsanna B. Anthpny, Frances E. Willard, Katrín Breshkovsky, Sara Bernhardt, Ernestína Schuman-Heink^ og Jane Adams. Myndir af konunum f.yjgja æfisögunum. Frásögnin er ljett og leikandi, færð í skáldlegan búning, en veitir talsverðan fróðleik um þessar merku per- sónur. Vitanlega er stiklað á stóru, rúmsins vegna, og hvergi djúpt kafað, en formið gott. — Þótt efninu sje mjög þjappað saman, eru því gerð furðu .góð skil, víðast hvar, og sögurnar allar skemmtilegar aflestrar. Kanski er æfisaga Charlottu Bronte best. — Bókin er hent- ug til gjafa. — Um þýðinguna er gott eitt að segja. Kristmann Guðmundsson. Alþjóðadómsfóllinn FLUSHING MEADOW, 6. des. — Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna samþykkti í dag að biðja alþjóðadómstólinn að fella úrskurð um skyldur stjórn arvaldanna í Suður Afríku gagnvart verndargæslusvæðinu í Suðvestur Afríku. — ReUter. 1

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.