Morgunblaðið - 06.01.1950, Qupperneq 7

Föstuaagur 6. janúar 1950.
MORGUISBLAÐIÐ
Keíír á fámárum flutt 157 þús. farþega
s,LAXFOSS fer til Akraness kl.
8 í fyrramálið, og Akraness og
Borgarness kl. 13“.
Eitthvað á þessa leið hljóða
útvarpstilkynningarnar um ferð
irnar frá Reykjavík til þessara
tveggja nágrannabæja.
Það var 13. júlí 1945, að Lax-
foss hóf ferðir sínar eftir að
hann hafði verið stækkaður og
endurbygður í þeirri mynd, sem
hann er nú. Og þá tók við skip
stjórn hans Þórður Guðmunds-
son, er áður hafði verið þar stýri
maður. Þórður er að öllu góðu
kunnur, af þeim sem hann
þekkja. En þeir eru orðnir nokk
uð margir sem þekkja Þórð, því-
hann hefur verið í þessum ferð
um milli Reykjavíkur og ná-
lægra hafna síðan árið 1936.
1000 ferðin i dag.
Að jeg minnist á þetta hjer,
kemur til af þvi, að jeg frjetti
það af hendingu, að í dag fer
Þórður sína þúsundustu ferð til
Akraness, síðan hann tók við
skipstjórn á Laxfossi. En þá eru
ekki meðtaldar þær ferðir sem
hann hefur farið til Borgar-
ness þessi ár, með viðkomu á
Akranesi. Samtals kom Lax-
foss til Akraness 880 sinnum
árið sem leið.
Jeg hitti Þórð skipstjóra
snöggvast að máli í gær, í skip-
stjóraklefa hans í Laxfossi. —
Ræddum við saman stundar-
korn, um þenna þátt í sam-
göngukerfi landsins.
Fyrst eftir að Laxfoss kom
úr viðgerðinni á miðju ári 1945
var hann í Vestmannaeyja-
og Borgarnessferðum. En
þá höfðu Akurnesingar Viði
í ferðunum á milli Akra-
ness og Reykjavíkur. Þá komum
við sjaldan til Akraness, segir
Þórður. Það var ekki fyrr en 1.
júní 1947 að ferðirnar komust
í það horf sem þær eru nú. Að
við förum til Akraness kl. 8
að morgni, og komum um hæl
hingað. Förum svo aftur eftir
hádegið aðra ferð og þá til Borg
arness og komum við á Akra-
nesi í báðum leiðum.
A mánudögum.
Þannig er fyrirkomulagið alla
daga vikunnar nema á mánu-
dögum, er við fórum ekki til
Borgarness, heldur liggjum hjer
um kyrt yfir miðpartinn úr deg
inum eftir morgunferðina til
Akraness, og höldum síðan á
Akranes kl. 5 é. h. Þá geta
Akurnesingar farið að heiman
á morgnana, veríð hjer eina
dagstund í Reykjavík, til að
Ijúka erindum sínum, og kom-
ist heim að kvöldi. Þetta þykir
þeim þægilegt. Þann dag er
mjólkin send frá Borgarnesi til
Akraness, svo við þurfum ekki
að sækja hana alla leið. En
annars fara allir mjólkurflutn
ingar frá Borgarnesi fram sjó-
leiðis nú orðið.
Mánudaginn notum við svo
hjer í Reykjavík til þess að
ferma Laxfoss ýmsum þeim
þungavörum, sem flytja á til
Boi'garness. En viðkoman þar
er svo stutt hverju sinni, að
nokkuð af vörum fer stundum
nokkrum sinnum '-am og aftur
milli Reykjavíkur og Borgar-
ness, áður en þeim er skipað
upp.
Talað við Þérð Guðmundsson skipsfjóra
Þórður Guðmundsson,
skipstjóri.
,,Bílferja“ á Akranes.
Er ekki mikill þungavöru-
flutningur milli Revkjavíkur og
Akraness með Laxfoss7
Nei. minna er um það. Svo
mikið af vöruflutningum sem
fer landleiðina hjer á milli. En
þetta breytist. kannski þegar
hafnarskilyrði batna á Akra-
nesi. Góð viðbót kom við hafn-
argarðinn þar í sumar. Þetta
getur ekki komið alt í einu.
En hvað -frjettist af bílferj-
unni 5rfir Hvalfjörð?
Jeg hefi ekkert heyrt um
hana. Nema hvað bryggjan,
sern gerð var við Katanes
sje farin að skemmast áður en
hún er komin í notkun. Annars
hefir mjer altaf fundist, að ef
um bílferju eigi að ræða, til að
stytta norðurleiðina, þá eigi
hún að vera á milli Revkjavík-
ur og Akraness. Vegurinn inn
í Hvalfjarðarbotn verður ekki
lagður niður, eftir að hvala-
stöðin er komin þar upp og
olíustöðin er þar starfrækt.
Fleiri en allir Islendingar.
Síðan spurði jeg Þórð skip-
stjóra hve marga farþega hann
hafi flutt með Laxfoss á milli
Akraness og Reykjavíkur þessi
ár, sem hann hefir verið skip-
stjóri.
| Þeir eru orðnir 117,000. En
I Borgarnessfarþegar eru orðnir
uðust samgöngurnar á sjó á
milli Reykjavíkur og Borgar-
ness. Þá var trúin ekki meiri
á eigin mátt hjá landanum en
það, að Islendmgar treystu sjer
ekki til þess að annast þessar
skipaferðir uppá eigin spýtur.
Það var ekki fyrr en. árið
1908 að íslenskir menn stofnuðu
fjelag utan um Ingólf gamla.
Þar var Sigurður o;:kar Pjeturs
son stýrimaður, þangað til
Eimskipafjelaaið kom til sög-
unnar, og hann tók að sjer Gull
foss. Svo íslensk farmenska
hófst að nokkru leyti á þessari
sjóleið. En þegar flóabáturinn
Ingólfur kom hjer 1908, var
ekki hærra risið á en það að
enginn Islendingur var til þess
að taka að sjer að vera vjel-
stjóri.
Og síðan þetta var, eru ekki
nema rúmlega 40 ár. Tímarn-
ir breytast nokkuð ört hjer á
landi, sem betur fer.
1 um það bil 40,000. Svo það kem
ur dálítið einkennilega út, þeg-
'ar menn eru að tala um, að
þessar ferðir sjeu orðnar óþarf-
ar, vegna þess hversu samgöng
t'.mar sjeu orðnar greiðar á
landi.
Síðan vjekum við talinu að
löngu liðnum tímum, og hann
sagði mjer það, sem jeg vissi
ekki áður, að lengi framanaf
voru það útlerdingar, sem önn-
IMímIm qiöf
Á JÓLADAGINN kl. 4 e. h.
var messað í Kálfatjarnar-
kirkju og var þá í fyrsta sinn
notuð raflýsing og rafhitun í
kirkjunni. Hefur IJ.f. Glói í
Hafnarfirði sjeð um það verk
og gaf hann kirkjunni nú fyrir
jólin jólatrjesseríu til að prýða
með altari kirkjunnar.
Aðalathöfnin var, að vígður
var skýrnarf ontur., sem er
minningargjÖf um Ólaf Ólafs-
son frá Stóra-Knararnesi hjer
■í sókn, frá foreldrum hans og
systkinum. Er skýrnarfontur-
inn mjög fagur og hið mesta
listaverk. Gjörður af Ágústi
Sigurmundssyni, myndhöggv-
ara í Reykja'éík. Hjelt sóknar-
presturinn, sjera Garðar Þor-
steinsson, mjög hjartnæma,
fagra og tilkomumikia vígslu-
ræðu frá altari, að aflokinni
stólræðu, og þakkaði gefend-
um fyrir hönd kirkjusafnaðar
I og sóknarnefndar, þessa miklu
og ágætu gjöf. Að vígslu lok-
inni voru svo skýrð 6 börn og
voru 2 þeirra dætrabörn þeirra
Knararneshjónanna. Var skírn
arathöfnin mjög hátíðleg.
Kirkjan var fullskipuð eða
allt að 300 manns og hvíldi
bjartur, hlýr og hátíðlegur
blær samúðar og samstarfs
prests, safnaðar og söngfólks
yfir allri þessari hátíðlegu at-
höfn, svo að minnisstætt mun
verða. — E. M.
Samvinnuverslanir lækka
ekki vöruverðið þrátt
fyrir milfónafríðindi ’
Reyfari Hannesar Jónssenar úr Veslurbænum
„FJELAGSFRÆÐINGUR" Tím jstarfa<M eins og það gerði á þess*
ans Hannes Jónsson, segist fjrr- lum tíma. — PöntunarfjeiagiÓ
ir 10—15 árum síðan hafa verið íhvarf líka mjög fljótlega að þvV
sendisveinn o. fl. hjá mat- ;að setja upp verslun á Skóla-
VÖruverslun í Vesturbænum.
Spinnur hann nýlega. margra
vörðustíg 12 og s.eldi þá -vörrar
sínar með sama verði og kaup-
dálka reyfara í „Tímanum“ um jmenn og Kaupfjelag Reykja-r
einokunina í Vesturbænum. og jvíkur.
er það allt hinn spaugilegasti j H. J. er fuliur aðdáunar &
samsetningur. Iverslunarskrípaleik kommun-t >
jista í pöntunarfjelaginu sálugai
Þó ,,Tíminn“Tjái nú ótakmark4 r
að rúm til að dásama þessa.
starfsemi kommúnista, þá vax
Skáldskapur
,,'fjelagsfræðingsins“.
H. J. segir, að þegar hann
hafi gegnt embætti sínu í Vest-
urbænum, hafi borið við, að
ýmsir kaupmenn þar í. hverf-
inu hafi orðið „óþægir" \íð
Fjelag matvörukaupmanna og
verið reknir úr því. Tilnefnir
H. J. Runólf Sigurðsson, kaup-
mann í því sambandi. Sá kaup-
maður er ekki til og hefur ekki
verið til, en sá þáttur í skáld-
skap H. J. skiptir ekki mestu
máli, heldur hitt, að úr Fjelagi
matvörukaupmanna hefur aldr-
ei neinn verið rekinn, hvorki
fyrr nje síðar. H. J. segir, að
Fjelag matvörukaupmanna hafi
sett fjelögum sínum reglur um
hvaða vöruverð þeir mæ.ttu
hafa og auðvitað hafi þær regl-
ur miðað að því að halda uppi
„óhóflega hárri álagningu og
oft einokunarverði“. Það rjetta
er hins vegar að þetta fjelag
hefur engar reglur sett fjelög-
um sínum um neitt tiltekið
vöruvérð og því aldrei komið
til brottrekstrar af slíku til-
efni.
Allur þessi reyfari hins fyrr-
verandi sendisveins er ein keðia
af beinum ósannindum, rang-
rninni eða misskilningi og er
ekki nokkur leið að rekja það
, allt í sundur. „Tíminn“ er eina
i blaðið á landinu ,sem hefur rúm
fyrir slíkar ritsmíðar og þær
sem H. J. birtir og það er ekki
hægt að misbjóða þolinmæði
lesenda nokkurs blaðs með því
að svara þess háttar langlokum
! lið fyrir lið. Það er aðeins unnt
þó sú tíðin, að hún skapaði ekk|;
mikla gleði í herbúðum Sarn-gt,
bandsins hjer í bænum. En hjey,
fer sem oftar, að skyldleikinn
rnilli kommúnista og Tíma-f,
manna gægist fram, enda haí> r
báðir lært hvor af öðrum, komm ,.
únistar hafa tekið samvinnu-, „
fyrirkomulagið í þjónustu sina
og „Tíminn“ hefur lært af áróð-
ursaðferðum kommúnista, svo
að blaðakostur beggja flokh-
anna þekkist naumast að nema
á nöfnum blaðanna.
að drepa á fá atriði.
. |Sama verðlag, þrátt fyrir
milljóna fríðindi.
Það er alveg þýðingarlaust
fyrir H. J. að búa til reyfara
handa Reykvíkingum um aU
samvinnufjelagsskapurinn hjer
í bænum hafi lækkað vöruverð,
brotið niður einokanir eða a.f-
numið „milliliðaarðrán" eins
og H. J. orðar það svo hátið-
lega. Allt er þetta tómur heila-
spuni. Þær kaupfjelagsverslain-
ir, sem hjer hafa starfað á seimra*
árum, hafa selt vörur sínar yt-
irleitt með sama verði og aðrir
og Reykvíkingar þekkja ekkert
til þeirra verslunarumbóta, semo
H. J. skrifar í reikning kaup-
fjelaganna hjer í bænum.
En ef gera á samanburð miOi
kaupfjelaga og kaupmanna má
ekki gleyma einu mjög þýðing-
armiklu atriði. Kaupmetrm
borga skatta og skyldur að fulhfc
og njóta engra fríðinda. Kaup-
fjelögin njóta milljóna fríðinda
á ári hverju í sambandi við
greiðslur til þess opinbera, en
þrátt fyrir það selja þau vörwr
sínar á sama verði og kaup-
menn.
Það ætti að vera álitlegia
verkefni fyrir fjelagsír.æoing
að athuga hvaða þýðingu sb'fct
ósamræmi hefur. og hverníg á
að jafna það, heldur en gefa út
endurminningar af Vesturgöt-
unni, sem sýnilega eru orðnar
,.forlegnar“ og brenglaðar í
heilaskúffum hins fyrrverandi
sendisveins.
Pöntunarfjelag kommúnista.
H. J. telur að samvinnufje-
lagsskapurinn í Reykjavík hafi
„brotið einokun kaupmanna“
og lækkað vöruverðið. Þessu til
sönnunar skrifar hann langt
mál um Pöntunarfjelag verka-
manna og KRON og ruglar þcss
um tveim fjelögum saman svo
úr verður illskiljanlegur hræri-
grautur. Pöntunarfjelagið var í
fyrstu ekki verslun í venjuieg-
um skilningi, heldur hafði það
þá aðferð að geyma þungavöru
í kjallaraholum hingað og þang
að um bæinn og skipta henni SVÍðf 0Q HOÍOITSGnn f2fl"
niður milli manna í sjálfboða- . -s
vinnu. Fjelagið hafði engun iJðílflHl
verslunarkostnað og kommún-! STOKKHÓLMI, 4. jan. — Fjar
istarnir, sem ráku það, levfðu I málaviðræður milli Norðmanna
sjer hinar og aðrar aðferðir. og Svía hefjast í Stokkhólmi í*
sem ekki samrýmdust veniu- 1 mánudaginn. Meðal annars verð
legum verslunarháttum. Stór- \ ur rætt um greiðslusamning
kaupmenn hætlu að selja fje- milli þjóðanna Og einnig um
laginu vörur og S.Í.S. og Kaup- I greiðslu þeirra lána, sem Norð-
fjelag Reykjavíkur vildu engan| menn skulda Svíum frá því eft-
sfuðning A’eita því meðan þaðir stríð. — NTB.