Morgunblaðið - 31.01.1950, Qupperneq 7

Þriðjudagur 31. janúar 1950
MORGU nBLAÐIÐ
L
i
Rfisiinaan Ou£mandsson skrifar um
BÓKMEIMIMTIR
sveitalíf — komin á íslensku.
Eftir W. S.
„Pólskt
Haustið
Reymont. — Magnús
Magnússon íslenskaði.
Prentsmiðja Austur-
lands
SAGA þessi er eitt af stórverk-
um heimsbókmenntanna og hef
ir verið þýdd á flest menn-
ingarmál. Höfundur hennar,
Wladyslan St. Reymont, hlaut
Nóbelsverðlaunin fyrir hana ár
ið 1925. Hann aðhylltist raun-
sæisstefnuna í skáldskap, en
lætur hana þó engan veginn
verða fjötur um fót. Lýsingár
hans á pólsku sveitalífi, í þess
ari bók, eru mjög svo hispurs-
lausar, en þrungnar af lífi og
fjöri, — og handbragðið slík
snilld, að unun er hverjum
þeim, er ber skyn á bókmennt-
ir.
. „Haustið“ er fyrsta bindi af
þremur og f jallar einkum um' þeim stundir, sem gera ekki
heimilislíf bóndans Boryna, sem kröfur til annars en skemmti-
er ekkjumaður um sextugt, — lesturs, og auðvitað eiga þeir,
Þýðingin
er mjög sæmilega af hendi
leyst, — bersýnilega úr Dönsku!
Nokkurrar hroðvirkni gætir á
stöku stað, — og þýð. er ekki
vel að sjer í grasafræði: •— t.d.
nefnir hann rauðar melasóleyj-
ar, (valmúur, papaver). En það,
sem mestu máli skiptir, er að
mál hans er lifandi, ,,replikan“
oftast eðlileg og hinum fögru
náttúrulýsingum höf. ekki spilt.
„Látum drottinn dæma.“
Eftir Ben Ames Williams.
V íkingsútgáf an.
í SÖGU þessari er fljettað sam
an ástum og glæpum, náttúru-
lýrik og óhugnaði rjettarsal-
anna á næsta haglegan hátt,
svo að úr verður gífurlega
spennandi saga. Bókmennta-
gildi hennar er næsta lítið, en
hún er vel fallin til að stytta
örðugleika hans og ástir, —
ekki síst hið síðast nefnda! —
Persónulýsingar og umhverfis-
lýsingar höf. eru enginn hroði,
ekki einungis bær Boryna, börn
hans og tengdabörn, heldur
sveitin öll, með aragrúa af als-
konar manntegundum, birtist
lesandanum svo ljóslifandi, að
honum hlýtur að finnast hann
sje uppalinn þar! Að vísu er !
eins og' aðrir fullan rjett til að
fá bækur við sitt hæfi.
Þýðanda er ekki getið.
„Æfikjör og aldarfar“
Eftir Óskar Clausen.
Iðunnarútgáfan.
ÓSKAR CLAUSEN hefur unn
ið þarft óg gott verk með því
að safna og draga saman í bæk-
ur ýmislegan þjóðlegan fróð-
flest af fólki þessu miður fýsi- leik Þótt ckki sje það allt gulls
legt til náinna umgengni. •— ígildi, má halda því frá glötun
Græðgi og girndir og allskonar
skepnuskapur ræður gerðum
þess að mestu, en þrátt fyrir ' sagrrir.
allt tekst höf. að skapa samúð
með því og skilning á gerðum
þess. Það er kúgað og berst í
bökkum, hungurvofan er á
og innan um eru verðmætir
þættir og glitrandi góðar frá-
næsta leiti; — en jörðin er afl
þeirra hluta sem gera skal, > , , „ , , ,
s ’ sem um leið hafa nokkart sagn
moldrn frjoa og gjöfula; fyrir 'fræðilegt gildi og er það rakið.
nokkra hektara af henni er alt Þátturinn um Jón forseta og
falt. Og þott folk þetta sje frem !prentarana er góður, sömuleiðis
í þessari bók eru fjórtán
þættir, sumir mestu gersemi,
eins og kaflarnir um síldina í
Faxaflóa og á Breiðafirði. Þá
éru þarna laglegustu þjóðsögur,
ur lágkúrulegt í hversdagslífi
sínu, á það einnig í fórum sín-
„Útlagarnir í Viðidal“ og
„BiskUpssonurinn á Hólum“.
um þrek og hetjuskap til að Þá er greinin um Emil Niel-
mæta öllum þrautum. í þessu
sen, fyrsta framkvæmdastjóra
bindi eru það Agata gamla Eimskipafjelagsins skemmtileg
betlikerling og Kúba vinnumað afiestrar, einnig kaflinn um
„Lífið er dýrt“
Eftii Willard Motley.
Prentsmiðju Austur-
lands.
ÞETTA er stór og viðvanings-
lega skrifuð bók. en rituð af
mikilli avöru, og áhuga fyrir
því, sem hún fjalar um. Sagt
er frá lífinu í skuggahverfum
amerískra stórborga og aðal-
persónan er drengur af ítölsk-
um uppruna. Mikki er hann
kallaður, — upprunalega allra
besti strákur, en spillist furðu
fljótt er hann tólf ára gamall,
flyst með foreldrum sínum í
skuggahverfin. Orsakakeðja
þeirrar þróunar er dável smíð-
uð, en samt ekki sannfærandi.
Og svo er um fleira í þessari
alvarlegu og vel meintu ádeilu.
Höf. byggir vel og veit hvað
hann er að gera, máttarviðirn-
ir eru rjett reistir, en hleður of
miklu utan á þá. Ytri frágang-
urinn, fínni smíðin, er cft bann
sett klambur. „Man merkt die
Absicht und wird verstimmt!“
Áhugamál höf., sem er gott og
mannúðlegt. liggur of mjög í
ytra borðí sögunnar og nær
því ekki tilgangi sínum sem
skyldi. Það er vandasamt að
hrista saman áróður og skáld-
skap, eins þótt áróðurinn eigi
að þjóna hinu göfugasta mál-
efnj! Þetta tvennt .samlagast
álíka vel og vatn og lýsi! En til
eru þó aðferðir til að hrista sam
an hvorutveggju þessi andstæðu
efni — og þá fyrst nær bland-
an tilgangi sínum!
Með þessúm fyrirvara skal
siðan fúslega játað, að bókin
er vel þess virði að hún sje les
in, bæði vegna skáldskapargild
is og þess erindis scm áróðurs-
efni hennai á til allra hugsandi
manna. Og þeir sem leita
,,spennandi“ bóka, munu eng-
anveginn verða fyrir vonbrigð
iim af lestrinum. Þá munu efa-
laust hinar hispurslausu lýsing
ar samdrætti kynianna auka
sölu þessarar sögu, enda þótt
þær virðist fremur byggðar á
teóritískri þekkingu en sál-
fræðilegum skilningi!
Hámarki sínu nær bókin í
Framsókn vili innleiða
nýja versfunaránauð ^
ÞaS á aS iögfesla á Alþingi hvar menn megi versla
..TÍMINN“ ræðir ekki mikið öll innflutningslevfí kaupfje-
frumvarp kaupfjelagsstjóranna laganna renni til sín. Görrul
um að lögbinda hverjir fari með viðskiptasambönd marga kaup
vöruflutninginn til landsins. —. fjelaga og kaupmanna eru par
Það er eins og blaðið gruni, að með rofin. Með lögfestingu nn
það sje ekki heppilegt að stofna | flutningskvótans á að tryegja
til mikilla umræðna um þetta'þessa aðstöðu til fulls og s-iga
sporið yfir í það ástand.
að ofan var lýst. Með lögfest-
ingunni ei hugmyndin sú
smeygja einokunarhaftinu 'í»-
fjelagsmenn kaupfjelagannaA»«f
búa svo um, að þeim sje engr-
ar undankomu auðið.
frumvarp, því þá kynni ýmis-
legt misjafnt að köma í ljós.
Verslunarfjötrar lagðir á
almenning
Hverjar yrðu afleiðingarnar,
ef það yrði samþykkt. að SÍS
skuli fá umráð yfir 45% af inn-
flutningi nauðsynjavara t.d.
eins og vefnaðarvöru? Það er
ekki unnt í stuttu máli að út-
mála þann verslunaróskapnað,
sem af því mundi leiða, en það "ef komið skýrt ( ljós>
Trygging gegn samkeppni.
Með lögfestingu innflutni^gs
kvótans á að tryggja sern lengst
það hagræði sem R. í. S. nýtpr
af bundnum innflutningi. Þa5
er þó unnt að benda á nokkur
atriði, sem snerta almenning.
Það fyrsta, sem blasir við er,
að óhjákvæmilegt yrði að draga
landsmenn í tvo harðaðgreinda
dilka. SÍS fengi sín 45% til út-
eftir því sem verslunin er frjáls
í . '•
ari því minni hlutdeild fá hir»
pólilísku samtök í heildarversl-
uninni.
A það má benda í þessu sam-
bandi, að árið 194.'' voru fje-
hlutunar milli kaupfjelaganna lagar g_ f g taidir 4 aðalfundi
handa fjelagsmönnum þeirra. 23.747. Urn tölu framfærenda
Afgangurinn eða 55%. færi svo er ekki vitað. Það ar hafði S. í.
til skipta milli kaupmanna g til umraða ,,kvóta“ i vefnað-
handa öllum öðrum en þeim, 'arvorU) sem nam 14.46%. af inr»
sem eru skráðir kaupfjelags- flutningsmagninu. En S. í. S.
menn. Hvor hópurinn yrði al- notaði sjer ekki þann .kvótá".
gerlega að sjá um sig. Kaupfje Þetta ar flutti S. í S. all ek>.i
lögin mundu vaka yfir því að svo mikið inn af vefnaðarvöru,
utanfjelagsmenn fengju ekki að það næði 14 46%. en ári-5
vefnaðarvöru í kaupf jelagsbúð- 1943 var þó eitt af þeim árum,
um og kaupmenn yrðu að gæta þegar innflutningurinn var • ■ t
þess að kaupfjelagsmenn frjálsastur.
keyptu ekki af þeim vörur, sem | Með lögfestingu innflufrúts's
allur almenningur utan kaup- kvótans á að tryggja S. í. S.
fjelaga ætti að fá. Igegn því að verða undir i sam-
Með þessu móti yrði lagt á keppni, en tjónið af öllum versl
menn einskonar viðskiptaband unaróskapnaðinum, sem af
svipað því og var á svörtustu slíku fyrivkomulagi leiðir bitn-
einokunaröldunum, þegar mönn ' ar á f jclögunum í hinum
ur, sem sýna hetjulund. En síð lrostungaveiði við íslandsstrend köflunum, sem gerast í rjett-
ar reynir á fleiri, ekki síst að-
slpersónu verksins, sjálfan
Boryna. Æfilok hans, sem lýst
er í lok síðasta bindis, eru ó-
gleymanlegur skáldskapur. —
En í fyrsta bindinu er karlinn
sá ekki aldeilis á þeim buxun-
um að hrökkva upp af, — hann
er þvert á móti á biðilsbuxun-
um. Og sú útvalda er engin önn
ur en fallegasta stúlkan í þorp
inu, sem allir ungu mennirnir
eru vitlausir í, ekki síst sonur
Boryna. Ungfrúin er heldur ekk
ert nísk á blíðu sína, og henni
lýst vel á fleiri en einn af pilt-
unum. En jarðeign Boryna
gamla ræður úrslitum og bind-
ið endar á giftingu þeirra. —
Raunar dylst ekki lesandanum,
að þetta verður örðugt hjóna-
band og karlinn engan veginn
öfundsverður af stelpunni —
og kemur það síðar á .dagjnn.
Forlagið á þakkir skilið fyrir
að ráðast í utgáfu þessarar á-
gætu sögu og vonandi hættír
það ekki fyrri en hún er öll
arsalnum. Þeir eru forkunnar
. 1 vel eerðir
Stórmerkileg er bokin ekki, 1
en þægileg aflestrar. Clausen I Theodór Arnason hefur gert
segir ágætlega frá og rjer um þýðinguna, sem er nokkuð stirð
að lesandanum leiðist ekki.
ien að öðru leyti sæmileg.
Tilkynning um atvinnu-
leysisskráningu
Atvinnuleysisskráning samkvæmt ákvæðum laga nr.
57 frá 7. mai 1928, fer fram á Ráðningarstofu Reykja-
víkurbæjar, Bankastræti 7 hjer í bænum, dagana 1.,
2. og 3. febrúar þ. á . og eiga hlutaðeigendur, sem
óska að skrá sig samkvæmt lögunum, að gefa tig fram
á afgreiðslutimanum kl. 10—12 árdegis og 1—5 síðd.,
hina tilteknu daga.
Réykjavík, 30. janúar 1950.
Borgarstjórinn í Reykjavík.
im var stranglega bannað að
versla nema á einum tilteknum
stað og voru hýddir við staur,
•d út af brá.
Einokun kaupf jelaganna
í framkvæmdinni mundu
kaupfjelagsmennirnir verða
harðara úti en hinir. Þeir
dreifðu kaupfjelögum, sem ekk
ert eru orðnir annað en peð i
fjármálarefskák Framsóknar-
forkólfanna í Reykjavík.
Ný selstaða.
Kaupfjelögin voru eitt sinn
samtök frjálshuga bænda. ?em
beindust gegn erlendum sel-
mundu ekki hafa um neitt ann, stöðuverslunum. Sá tími er
að að velja en þær vörur, sem löngu liðinn. Nú blasir við sá
S flytti inn og miðlaði kaup- ömurleiki, að kaupfjelögin en>
fjelögunum. Hinir sem við undir forvstu óhlutvandra
kaupmenn versluðu, mundu stjórnmálabraskara að \ eiða a3
fremur eiga kost á einhverju böðlum þeirra. sem
úrvali af því þar væru innflytj-
endurnir fleiri. Kaupfjelags-
bau áttu
að þjóna í upphafi. Alltaf fær-
ist nær og nær því horfi. að
menmrmr yrðu ofurseldir al- almenningur úti um land kom-
gerri einokun þar sem ekki »t i algera selstöðumðurlæg-
væri um að ræða að velja á ingu gagnvart kaupfjelögunum
milli verslana. Þeir gætu ekk-J S. I. S , sem aftur e- stiórm-
ert annað farið en í búðir kaup- að af hinni PÓUtisku hakliku
fjelaganna, þar sem allsstaðar Framsóknarmanna í Beyk.ia-
væru sömu vörurnar, innflutt-
ar af SÍS.
Gamall draumur
Með lögfestingu innflutnings
ins þykjast flutningsmenn sjá
fram á að gamall draumur ræt-
is, draumurinn um að losa kaup
fjelögin við alla samkcppni —
draumurinn um að ná algerri
einokunaraðstöðu gagnvart fje
lagsmönnunum.
Einokunaryfirgar.gur S. I. S.
vík. Með því er hringnum lokað
og selstaðan aftur sest í hásæíi
eins og forðum.
Soukarno í Pðkistan
KARACHI, 30. jan — Souk-
arno, förseti Inaonesiu, er m»
í heimsókn í Pakistan eftir að
hafa verið viðstaddur hátíða-
höld þau, er fram fóru í Ind-
landi í vikunni, . em leið vegná
stofnunar lýðveldis þar. A
gagnvart kaupfjelögunum sjálf t morgun (þriðjudag) mun for-
um birtist í mörgu, en m. á. í j setinn leggja af stað heim til
því, að S í. S. krefst þess, að, ættlands síns. — Beuter.