Morgunblaðið - 06.04.1950, Qupperneq 9

Fimmtudagur 6. apríl 1950
HOKGUnBLAOltí
a
Engin leið þekkf fii að verjast atomsprengjunl
Bann við árásarstyrjöid, sem fram-
fylgt væri af Sameinuðu þjóðunum, er
leiðin til verndar friðnum í heiminum
Myndin er tekin er Bandaríkjamenn gerðu lilraun með atomsprengju sem vopn gegn her-
skipum. — Örvarnar sýna þrjú skipanna, sem notuð voru við tilraunirnar, en önniím eru þeg-
ar horfin í sprengjumökkinn.
rás er einnig að ræða, er ríki,
sem verður fyrir því að annað
ríki veldur því minniháttar
ágangi, sem ekki er viljandi
gerð eða getur að dómi hlut-
lausra manna ekki kallast yf-
irgangur eða árás, — svarar
með því að beita hernaðarað-
gerðum, undir því yfirskyni að
um sjálfsvörn sje að ræða.
Bann við áyásum var til, en var
algerlega dauður bókstafur
Alveg fram á 19. öld voru
hernaðaraðgerðir þjóðanna oft
ekki annað en „riddaragam-
an“, borið saman við stórstríð
seinni ára. Fastar reglur giltu
um hlutleysi óbrevttra borg-
ara og þeim var oftast hlíft.
En í seinni styrjöldum, sjerstak
lega, heimsstyrjöldunum,
beindust árásirnar mjög að ó-
breyttum borgurum. Bannið
við árásum var til, sbr. Pjóða-
bandalagsreglurnar, en það
mátti kallast dauður bókstafur.
Ekkert var gert til þess að
hindra stríðsáætlanir og árásir
Itala á Abbesiniu, árásir Jap-
ana á Kína o. fl. o. fl. Arásar-
þjóðirnar voru af stjórnendum
sínum æstar upp í að trúa
þeirri fjarstæðu að um hetju-
dáðir væri að ræða „með því
að verja föðurlandið“. En sann
leikurinn er hinsvegar sá, að
hjer var um villimannlegar á-
rásir að ræða sem eru ekki
hetjudáðir, heldur hreinn og
beinn glæpur. Þessa skoðun
ætti að kenna öllum, ekki síst
æskunni, sem erfir þann heim,
sem nú logar í sundurlyndi.
Keynslan frá Hirosima
Þær lexíur, sem menn lærðu
af atom-árásunum á Hirosima
og Kagasaki, ættu að geta sann
að þjóðunum að ef aftur verður
barist í heiminum, verður um
gjöreyðingarhernað með at-
omvopnum að ræða. Hinar
nýju vatnsefnissprengjur eiu
margfalt ægilegri en „gömlu'*
atomsprengjurnar. Þekking dr.
Thirring á krafti vatnsefni,- -
sprengjunnar hefir orðið t ik
þess að hann berst nú af alefli
fyrir friðnum í heiminum. En
þrátt fyrir allt telur hann í ð
rannsóknir Ameríkumanr. .1
á kjarnorkunni muni
draga úr ófriðarhættunni,
en ekki auka hana. „Þvi ægi-
legri sem hin nýju vopn verða,
því minni líkur eru á striði.'1,
segir hann. Hin nýja vatnsefní,:<
sprengja, sem verður þúsunrí
sinnum sterkari en plutonium
sprengjurnar, verður árásaf-
ríkjum sú. aðvörun, sem þarf
til þess að þau sjá að sjer. og
halda friði. „Jeg er sannfærður
um að Bandaríkin munu ek/i
nota sprengjuna til árásar,
heldur geyma hana sem vio-
vörun til árásarmanna, um ai.5
halda friðinn“, sagði dr. Thirr-
ing að lokum.
HJER birtist grein um atom-
styrjöld og friðarbaráttu, eftir
frjettaritara Reuters í Vín. —
Byggist greinin á frásögn aust
urríks prófessors að nafni
Thirring, sem getið hefir sjer
frægðarorð fyrir vísindastarf-
semi á sviði eðlisfræði. — Á
valdaárum nasista fjell dr.
Thirring í ónáð og var bannað
að kenna við háskólann í Vín.
Hann notaði þá tímann til rit-
starfa og undirbjó tvær bæk-
ur um friðarstarfsemi, sem
mikla athygli hafa vakið, önn-
ur þeirra er bókin „Homo
Sapiens“, sem margir munu
Eftir Huber Harrison,
frjettaritara Reuters.
EINN færasti sjerfræðingur
Austurríkismanna í atomrann-
sóknum, Hans Thirring, ljet ný-
lega í ljós þá skoðun sína, að
eina vörn þjóðar, sem yrði fyr-
ir atom-árás, væri gagnárás
með atomvopnum. — Að vísu
kynni þjóð, sem yrði fyrir at-
om-árás að vera dæmd til gjör-
eyðingar, en hún gæti samt, á
meðan hún væri að farast, eyði-
lagt andstæðinginn, svo fram-
arlega sem atomvopn væru fyr-
ír hendi til gagnárásar.
Það er ekki um neinar varn-
arráðstafanir að ræða, er komið
gætu að gagni gegn atomspreng
íngum, nema hótun um að nota
slíkt á móti.
Bann við árásarstyrjöldum
Eina leiðin til þess að forðast
þriðju heimsstyrjöldina, er að
gera samkomulag þjóða í milli
um að banna árásarstyrjaldir.
Thirring skrifaði nýlega um
þessi efni og segir þar á þá leið,
að í stað þess að banna atom-
vopn sje skynsamlegra að
banna og' koma^ veg fyrir yfir-
gang einstakra þjóða. Síðan
1914 hefur yfirgangur einstakra
þjóða leitt til tveggja stór-
styrjalda.
í upphafi var um yfirgang að
ræða einungis af hálfu eins
eða að minnsta kosti fárra
ríkja, en síðan fóru fleiri
að taka þátt í deilunum og þeg-
ar svo styrjöld braust út gátu
þeir raunverulegu árásarmenn
sannfært þjóðir sínar um að
þær væru að verja hendur sín-
ar.
Til þess að koma í veg fyrir
slíkt er mjög nauðsynlegt að
draga mjög ákveðin takmörk
milli þess annarsvegar, er um
landamæraskærur og' minnihátt
ar ósamkomulag er að ræða og
og hinsvegar þess ér um raun-
verulegar árásir og yfirgang er
að ræða, sem rjettlæta sjálfs-
varnar aðgerðir.
Til þess að slíkt megi takast
þarf mjög að skýrgreina hvað
það er, sem einkennir árásar-
styrjaldir.
Hlutlaust vald, sem skæri úr
því hvenær um órjettmætan
yfirgang er að ræða
Þar eð árásarþjóðir hafa þrá-
faldlega ráð,ist á friðsamar
þjóðir undir því yfirskini að
þær væru að verja hendur sín-
ar, er nauðsynlegt að koma á
fót alþjóðlegu yfirvaldi, sem
gæti starfað hlutlaust, sem
ætti úrskurðarvald um það,
hvenær um saknæmar árásir
væri að ræða, og sem, jafnframt
gæti skorist í leikinn umsvifa-
laust.
Að koma slíku yfirvaldi á
laggirnar væri áreiðanlega
ekki erfiðara en að setja á lagg-
irnar nefnd, sem hefði eftirlit
með atom-vopnum, en það hef-
ur verið lengi á döfinni hjá Sam
einuðu þjóðunum.
Sjerhvert ríki, sem beitir
hernaðaraðgerðum utan sinna
eigin landamæra, hefur efa-
laust gerst segt um árás, og það
ber að líta á þáð, sem ábyrgt
fyrir árásina og verður að taka
öllum afleiðingum glæpsins.
Á ákvörðunarvaUli
Sameinuðu þjóðanna
Dr. Thúring hefir þessvegna
stungið upp á því, að Austur-
ríska sendinefndin á þingi
Sameinuðu þjóðanna leggi þá
tillögu fyrir S. Þ„ að árásar-
hugtakið verði skýrt og að skip
uð verði hlutlaus nefnd, sem
geti hvenær sem er verið reiðu
búin til þess að rannsaka deil-
ur og árásir, sem skoðast gæti
sem ofbeldi við friðsamar
þjóðir. — Dr. Thirring segir að
slíkar aðgerðir af hálfu S. Þ.
geti að sjálfsögðu ekki full-
komlega tryggt frið í framtíð-
inni. En ekki sje vonlaust um
að slíkt spor myndi mjög
treysta friðinn í heiminum.
Skýring dr. Thirring’s
á árásarhugtakinu
Dr. Thirring hefir skýr-
greint árásarhuktagið svo: —
Þá er um árás að ræða af hálfu
ríkis, er það tliefnislaust ræðst
yfir landamæri annars ríkis
með her rnanns og vopnabún-
að, hvort sem er á landi, sjó
eða í lofti, og framkvæmdir
þar hernaðaraðgerðir, eða
reynir að vinna undir sig lönd
annars ríkis eða troða upp á
aðrar þjóðir stjórnarháttum,
sem þær óska ekki eftir. Um á-
BANDARÍSKIR vísindamenn halda því margir hverjir fram,
að engar varnir sjeu til gegn vatnsefnissprengjunni. Þeir segja,
að hægt sje að ltoma henni á laun inn í borgir óvinarins og
sprengja hana þegar hentir ur fjarlægð. Á efri myndinni sjest
vatnsetnissprengjan — eins og vísindalegir ráðunautar banda-
rískra blaða hafa giskað á að hún verði úttits. 1) sýnir sprengi-
hleðsluna (þungt vatn), 2) er af uraniumkveikjunni og 3) :er
gibkurinn. Á neðri myndinni sjest hluti af New York. I sbkri
síórborg á vatnsefnissprengjan að geta gereytt öllu á 16 km.
svæði, en áhrifa hennar mun gæta í allt að 45 km. fjarlægð.