Morgunblaðið - 19.04.1950, Blaðsíða 8

8
MORGV N BLAÐIÐ
Miðvíkudagur 19.'apríl 1950.
Ctg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðurm.X
Frjettaritstjóri: ívar Guðmunösson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ristjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
I lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók,
Vetur kvaddur
sumri heilsað
1 DAG er síðasti vetrardagur. Þessi vetur, sem nú kveður,
hefur um marga hluti verið okkur íslendingum einn hinn
óhagstæðasti, sem yfir okkur hefur gengið síðari ár. —
Veðráttufar hefur að vísu verið fremur milt til landsins,
þannig að bændum hefur farnast vel. Er mikill munur á
honum og síðari hluta s. 1. vetrar, sem var eindæma snjóa-
samur og erfiður fyrir landbúnaðinn. En veðrátta þessa
vetrar hefur verið sjómönnum og útgerð mjög erfiður. Ó-
gæftir hafa verið óvenjulegar í flestum verstöðvum mikinn
hluta vertíðarinnar.
Við þetta bætist svo það að aflabrögð hafa verið mjög
Ijeleg. Niðurstaðan hefur því orðið sú, að aðalvertíð ársins
hefur reynst afar mögur. Hagur útgerðarmanna og sjó-
nianna stendur því höllum fæti.
Afkoma þjóðarheildarinnar er einnig hin bágasta, sem
verið hefur síðan fyrir síðustu heimsstyrjöld. Útflutningur-
inn hefur verið mjög tregur og gjaldeyrisafkoma þjóðar-
innar eftir því.
Þetta er myndin, sem við okkur blasir þegar horft er til
baka yfir liðinn vetur.
En þó þessi mynd sje hvorki falleg nje drættir hennar
ofckur hagstæðir, hljótum við þó að geta dregið af henni
gagnlegar ályktanir. Og það skiptir meginmáli, að við ger-
vim það. Það verður aldrei of oft endurtekið að það, sem
þessi vetur verður að kenna okkur og raunar undanfarin
ár, er það, að þessi þjóð á alla afkomu sína komna undir
því, hvernig framleiðslu hennar vegnar. Hún hefur ekki
annað til þess að byggja á en hana. Hún hefur ekki annað
til að kaupa fyrir margskonar nauðsynjar frá útlöndum en
arðinn af útflutningsvörum sínum. Við þann arð verður
hún að miða eyðslu sína.
Þjóðin á ekki nema um tvennt að velja: Að framleiða og
afla sjer nauðsynja fyrir arð framleiðslu sinnar eða að láta
bjargræðisvegi sína grotna niður og leiða yfir sig skort og
vandræði.
Á stjórnmálasviðinu hefur þessi vetur verið stórviðburða-
samur í innanlandsstjórnmálum okkar. Ríkisstjórn lýðræð-
isflokkanna þriggja sagði af sjer í vetrarbyrjun, ný ríkis-
stjórn, minnihlutastjórn Sjálfstæðisflokksins, tók við völd-
um 6. desember og þriðja ríkisstjórnin settist að völdum
þremur mánuðum síðar, samsteypustjórn tveggja stærstu
þingflokkanna.
Gengisfelling hefur verið samþykkt og víðtækar ráðstaf-
anir gerðar til þess að koma á jafnvægi í efnahags- og at-
vinnumálum þjóðarinnar. Þannig hefur oltið á ýmsu á þess-
um hðna vetri. Nú þegar hann kveður horfist þjóðin í augu
við margvíslega erfiðleika, sem eru m. a. afleiðing gæfta-
leysis og aflatregðu.
En mestu máli skiptir ekki að mikla fyrir sjer erfiðleik-
ana. Hitt er miklu þýðingarmeira að mæta þeim af mann-
dómi og skilningi.
Það verður þjóðin að gera, ef hún vill vera sjálfri sjer
trú, ef hún vill halda áfram að skapa sjer batnandi lífs-
fciör. Þessvegna veltur nú mikið á því að hún líti raunsætt
á hag sinn — skilji það, að erfiðleikarnir verða ekki sigrað-
ir með því að loka augunum fyrir þeim, slá undan þeim
og hleypa þjóðarskútunni í varanlegt strand.
Sumarið er framundan, aðal annatími ársins til lands og
sjávar. Það hefur á öllum öldum vakið von og þrótt í hug-
um fólksins í þessu norræna landi. Enginn vetur hefur ver-
iö svo harður að hann dræpi kjarkinn úr íslendingum, þrátt
fvrir sára xátækt þeirra og litla sjálfsbjargarmöguleika.
Vonin um gott sumar, hækkandi sól, lengri daga og betri
•tíma, hefur alltaf unnið. bug á bölsýni skammdegisins. —
'Islenska þjóðin, sem í dag er vel efnum búin og færari um
;það en nokkru sinni fyrr að bjarga sjer, mun ekki slá und-
'an stundarerfiðleikum þeím, sem hún á nú við að etja. Hún
mun sigrast á þeim.
Gleðilegt siunar.
Fræknir ferðamenn
TVEIR íslenskir piltar, báðir
fimmtán ára, hafa orðið landi
sínu til sóma í útlöndum. Ann-
ar þeirra, Friðrik Ólafsson,
varð f jórði í röðinni á unglinga
skákmótinu í Birmingham, sem
lauk síðastliðinn laugardag. Þar
var aldurstakmark keppenda
20 ár. Hinn, Pjetur Kristjáns-
son, varð annar maður í 100
metra sundi, frjálsri aðferð, er
hann síðastliðinn sunnudag tók
þátt í norrænu unglingasund-
móti í Kaupmannahöfn. Þar
var aldurstakmarkið 18 ár.
Þeir Pjetur og Friðrik koma
heimleiðis með Gullfaxa í
kvöld, en hvorugur hafði áður
farið út fyrir landsteinana. Er
því ekki ofsagt, að fyrsta för
þeirra hafi orðið happadrjúg.
•
Byrjaði níu ára
FRIÐRIK Ólafsson er sonur Ól-
afs Friðrikssonar, verslunar-
manns. Friðrik varð 15 ára 26.
janúar síðastliðinn.
Hann var um níu ára að aldri,
þegar hann byrjaði að tefla, og
það var faðir hans, sepi kenndi
honum mannganginn. Jeg sá
strax, segir Ólafur, að hjer var
meir en venjulegur skákmaður
á uppsiglingu.
Friðrik var á tólfta ári, þegar
hann fór að segja föður sínum
til syndanna yfir skákborðinu
— og taka þátt í keppnum. •—
Hann var 14 ára, þegar hann
komst í meistaraflokk íslenskra
skákmanna.
•
Vantar enn úthald
HANN tók þátt í Reykjavíkur-
mótinu, sem lauk skömmu áð-
ur en hann fór til Englands, og
varð 4. maður í undanrás af 24
þátttakendum. Hann komst því
í úrslit og varð þar áttundi í
röðinni.
Faðir Friðriks skýrir svo frá,
að hinn ungi skákmaður fylgist
vel með íþrótt sinni og lesi
meðal annars mikið af enskum
og amerískum skákblöðum. En
hann vantar enn úthald í lang-
ar skákir, segir Ólafur.
Að lokum má geta þess, að
Friðrik þykir sjerstáklega sling
ur hraðskákmaður og komst í
þriðja sæti á hraðskákmótinu,
sem hjer lauk fyrir skemmstu.
•
Keppti fyrst í fyrra
PJETUR Kristjánsson er sonur
Kristjáns Þorgrímssonar frá
Laugarnesi. Pjetur varð 15 ára
22. september síðastliðinn.
Hann byrjaði fljótt að synda,
en tók í fyrra þátt í fyrstu
keppni sinni. Þá keppti hann
með Ármanni. Síðan hefur hann
stórlega bætt sundtíma sinn. í
hverri keppni að heita má, og
á sundmeistaramóti íslands um
mánaðamótin mars-apríl varð
hann íslandsmeistari í 100 m.
sundi, frjálsri aðferð.
•
Þakkaði vel fyrir sig
ÞAÐ var eftir þetta afrek Pjet-
urs, að ákveðið var að senda
hann , á unglingasundmótið í
Kaupmannahöfn. Mun þá hafa
verið búið að afþakka boð um
að senda hjeðan fjóra keppend-
ur, en frammistaða unga sund-
mannsins þótti svo góð, að það
varð úr að senda hann út.
Hann þakkaði svo fyrir sig
með því að verða annar maður
í sinni grein —: og bæta enn
hinn ágæta sundtíma sinn.
•
4,000 íslendingar
í Svíþjóð
FRÁ Svíþjóð berast athyglis-
verðar upplýsingar um ferða-
lög okkar íslendinga á undan-
förnum árum. Ferðaskrifstofan
þar skýrir svo frá í skýrslum
sínum, að 3972 íslenskir ferða-
langar hafi komið til Svíþjóðar
síðastliðið ár, en svo vill til, að
sú tala er nákvæmlega þúsund-
inu hærri en í skýrslunni frá
1948, þegar 2972 íslendingar
stigu á sænska grund.
Upplýsingar ferðaskrifstof-
unnar bera með sjer, að árið
1949 að minnsta kosti voru þeir
íslendingar fleiri,, sem fóru í
skemmtíferð til Svíþjóðar, en
hinir, sem fóru „nauðsynlegra
erinda“. Það ár komu þangað
2,300 íslenskir borgarar á sum-
armánuðunum júní, júlí og
ágúst.
•
Smjör á hverju
stykki
STÓLKA varpar fram þeirri
spurnineu. hvernig á standi. að
nær ógerlegt hafi verið að und-
anförnu að fá smjör í^verslun-
um — „meir- að segja dýra
smjörið" — þótt flest veitinga-
hús hafi á sama tíma getað boð-
ið upp á smjör og „rundstykki“.
Stúlkunni finnst þetta sann-
ast að segja fjári hart — og svo
mun fara fyrir fleirum.
•
Sardínur í bíldós
ÞVÍ er haldið fram, að strætis-
vagnarnir, sem veliast til Lög-
berg.sferða, sjeu furðulega litlir
og ljelegir. Þessa verði ekki síst
vart á sunriudögum þegar sólin
skín, þá sjeu farþegarnir eins
og sardínur í dós, hvað svig-
rúmið snertir.
Sögumaður minn, sem síðast-
liðinn sunnudag þurfti að nota
Lögbergsbíl, líkir ferðalaginu
við fangaflutning. Milli sæt-
anna var nær ekkert rúm fyrir
þá, sem stóðu, og þó voru þeir
eins margir og í bílinn varð
komið — með vondu móti.
Það bætti og ekki úr skák, að
farþegarnir voru með ýmis-
konar áhöld meðferðis, sem þeir
neyddust til að taka með sjer
inn í þennan lasburða strætis-
vagn.
....
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
Kostir sæðingar eru miklir.
Eftir Alfred King,
frjettamann Reuters.
NEW YORK. — Sæðing kúa
hófst í Bandaríkjunum fyrir 11
árum. Þótt ekki sje lengra um
liðið, þá eru 2,500,000 kúa getn-
ar á þennan hátt, en það er um
tíundi hluti alls stofnsins. Mest
ar hafa framfarir að þessu leyti
verið allra seinustu árin, og má
segja, að árangurinn sje glöggt
vitni um samvinnu bænda og
hæfni þeirra til að færa sjer
vísindarannsóknir í nyt. Og
bændurnir eiga sæðingarstöðv-
arnar oftast nær sjálfir.
• •
KOSTIR
SÆÐINGAR
SÆÐING hefur ýmsa kosti
aðra en þá, að hægt er að hafa
meiri not af hverju nauti en
ella- Þannig geta margir bænd-
ur haft not úrvalsgripa, sem
þeir hefðu ekki náð til annars.
Þá dregur sæðingin úr hættu á
útbreiðslu sjúkdóma. Það þarf
varla að taka það fram, að
bændur spara mikið fje og
tíma með því að hafa ekki naut
á búi smu.
• •
SÆÐINGAR-
STÖÐVUNUM
FER ALLTAF
FJÖLGANDI
AÐ vísu kemur sæðing
mestu haldi þegar hún er not-
uð við kýr, en það má líka nota
hana við önnur húsdýr með góð
um árangri, jafnvel alifugla.
Mörg urðu glappaskotin og
mistökin fyrst er sæðing var
upptekin í Bandaríkjunum, og
áttu þau sjer ýmsar rætur. Hitt
er svo annað mál, að unnin var
snemma bót á því, sem miður
fór ,og sæðingastöðvum hefur
sífellt fjölgað síaðn 1938, en þá
var þeirri fyrstu komið á ,lagg-
irnar.
Nú er svo komið, að um 300,
000 kúabændur eiga í þessum
stöðvum. Bændur, sem koma
vilja á stofn sæðingarstöð,
léggja fjeð fram sjálfir. í fyrstu
voru ekki aðrir en dýralæknar
ráðnir til að sjá um sæðinguna,
en það kom fljótt á daginn, að
þetta var óhæft fyrirkomulag,
þar sem aðrir gátu leyst starf-
ann eins vel af hendi. — Nú
kenna bændaskólarnir mönnum
að hafa sæðingu með höndum.
• •
BETRI MJÓLKUR-
KÝR OG
. KOSTAMEIRI
HVER sæðingarstöð verður að
eiga eða að hafa aðgang að
nægilega mörgum úrvalskyn-
bótanautum, það finnst bænd-
unum mest um vert. Og þá
aðikomum við að þeim kostinum
við sæðinguna, sem ekki er
minnst um verður. Það hefur
nú komið á daginn, að kýrnar
mjblka betur en áður var vegna
þess, að notuð eru aðeins naut
af allra besta kyni. — Til að
mynda gefa kýrnar í New York
ríki af sjer 220 pund smjörs að
meðaltali á ári, en þær kýr í
sama ríki, sem getnar eru við
sæðingu gefa að meðaltali af
sjer 415 pund smjörs, árlega.
í Bandaríkjunum er fram-
leidd meiri mjólk en í nokkru
landi öðru, en sæðingin virðist
opna leið enn meiri aukningu
mjólkurafurða. Framleidd eru
í landinu 120 milljónir punda
af mjólk ár hvertj en það verða
825 pund á hvert mannsbarn í
landinu að meðaltali. Samt er
ástæða til að ætla að neytendur
mundu kaupa enn meiri mjólk-
urafurðir, ef framleiðslan ykist.
Hver kýr gefur nú af sjer um
5000 pund mjólkur á ári, en þó
mun kúakynið enn batna fyrir
sæðinguna.
Egypskir þingmenn
á Bretlandi
London, 18. april. — Níu eg-
upskir þingmenn komu í dag með
flugvjel frá Nizza til Northolt
flugvallar í oLndon. Þeir eru í
boði breska þingsins og munu
dveíjast nokkra daga á Bretlandi.