Morgunblaðið - 20.04.1950, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. apríl 1950
I
JÍ$ir)ptttM&4>ifo
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.X
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ristjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
í lausasöla 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók,
Afram liggja sporin
1 DAG stígur íslenska þjóðin stórt spor fram á við til efling-
ar menningu sinnar og listalífi. Vígsla hins nýja og glæsilega
Þjóðleikhúss markar tímamót í mennlngarmálum okkar.
Með opnun þess skapast íslendingum stórbættir möguleik -
ar til þess að njóta áhrifa fagurra lista og þroska hæfileika
sína á því sviði. ( ....
Um hlutverk og tilgang leikhússins segir svo í lögum um
Þjóðleikhús, sem samþykkt voru á Alþingi hinn 23. maí ár-
ið 1947:
„í Þjóðleikhúsinu skal iðka leiklist og þær listgreinar
aðrar, sem tengdar eru leiksviði. Starfsemi þessa skal
leikhúsið rækja svo, að hún verði sem öflugust stoð ís-
lenskri menningu. Höfuðhlutverk leikhússins skal vera:
1. Flytja íslenska og erlenda sjónleiki og ennfremur
söngleiki og listdansa eftir því, sem við verður komið.
2. Vera til fyrirmyndar um meðferð íslenskrar tungu.
3. Halda skóla til eflingar íslenskri listmennt.
Þjóðleikhúsið skal flytja leikrit í ríkisútvarpið, sjónleiki
utan Reykjavíkur, eftir því sem við verður komið, og vinna
að eflingu leiklistar hvarvetna á landinu“.
★
Þannig hefur lögjafinn markað hlutverk Þjóðleikhússins.
Er óhætt að fullyrða að það sje í fullu samræmi við hugsjón-
ir þeirra manna, sem hófu baráttuna fyrir því. Þjóðleik-
húsið á að vera alþjóðareign. Það á ekki að vera sjereign
höfuðborgarinnar þó að hún hafi besta og mesta möguleika
til þess að njóta þess. Hlutverk þess er alhliða efling ís-
lenskrar leiklistar, hvar sem er á landinu. Það á að vera
sem öflugust stoð íslenskri menningu.
★
Þetta er mikið hlutverk og víðtækt. En miklar vonir
standa til þess að Þjóðleikhúsið verði þess vaxið að rækja
það. —
En til hvers er mikið og veglegt hús, ef ekki er til fólk,
sem er þess megnugt að flytja þá list, sem það er byggt
yfir? Væru gyðjur listanna ekki jafn umkomulausar í bessu
landi þrátt fyrir fagurt musteri við Hverfisgötu, ef þjóðin
væri sneydd listrænum hæfileikum? Svo sannarlega.
★
En sem betur fer eigum við margt ágætra listamanna á
hinum ýmsu sviðum listarinnar, leikara, hljómlistarmenn.
rithöfunda, myndlistarmenn o. s. frv. Þjóðleikhúsið þarf
þessvegna ekki að bregðast þeim vonum, sem til þess standa,
af þeim ástæðum að ekki sje til fólk, sem geti gefið listinni
líf og flutt þjóð sinni boðskap hennar.
★
Nú þegar veglegt leikhús er risið í Reykjavík er r:k á-
stæða til þess að þakka því fólki, sem um áratugi hefur haft
forystu um leiklistarstarfsemi við ljeleg skilyrði, starf þess
og baráttu. Það hefur átt ríkastan þáttinn í því að skapa
trúna á framtíð íslenskrar leiklistar. Til þess er einnig
ástæða, að minnast þess, að það er þjóðin öll, sem hefur
íeist Þjóðleikhúsið. Skemmtanaskatturinn af öllu landinu
hefur runnið í sjóð þess. Drýgstur hluti hans hefur að vísu
komið frá höfuðborginni, þar sem fólksfjöldinn er mestur
og skilyrðin best til samkomuhalds og mannfagnaðar.
★
Byggingarsaga Þjóðleikhússins er löng, rúmir tveir ára-
tugir. En það er ekki kjarni málsins nú, heldur hitt, að þjóð-
in á að njóta þess um langa framtíð. Það á að verða höfuð-
vígi íslenskrar listar. Það á í senn að vera þjóðlegt en veita
þó stöðugt straumum nýrra menningaráhrifa til þjóðar
sinnar. Listin er alþjóðleg, en því aðeins getur hver einstök
þjóð tileinkað sjer heimsmenninguna eða brot af henni, að
hún eigi sjálf sína eigin þjóðlegu menningu, sprotna upp
úr jarðvegi síns eigin lands, sögu þess og baráttu.
Á grundvelli þessa skilnings fagnar íslenska þjóðin þjóð-
leikhúsi sínu.
\Jihar ólrij^ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
ísleusk kveðja.
GLEÐlLEGT SUMAR og bestu
þalckir fyrir veturinn!
Það er ánægjulegt að taka
undir þessa ágætu, íslensku
kveðju, þótt aðeins sje á
pappírnum. En pappírinn, sem
Morgunblaðið er prentað á, fer
líka um þúsundahendur í dag,
sem aðra daga, og Gleðilegt
sumar! er að okkar áliti sjálf-
sögð byrjun á Daglega lífinu að
þessu sinni.
•
Misjöfn sjónarmið.
OG ÞÁ ekki síður þakklætis-
kveðjan fyrir veturinn. Það
hafa margir komið fram í þess-
um dálkum undanfarna mán-
uði, konur og karlar, börn og
gamalmenni, misjafnlega
„stemmdir“ menn eins og geng
-ur, misjafnlega sinnaðir og
misjafnleg hrifnir af hlutunum.
En þeir hafa fitjað upp á mörgu
og margt hafa þeir sagt vel og
margar misfellurnar hafa þeir
bent á, og svo einnig hitt, sem
gott má teljast.
Þessu fólki og öllum lands-
mönnum ,óskar Morgunblaðið
og Daglega lífið gleðilegs sum-
ars, með þakklæti fyrir vetur-
inn.
•
Hvað er framundan-
HVAÐ skyldi þetta sumar þá
færa okkur7 Sfjórnarvöldin
fara ekki dult með það. að erfið
-ir dagar kunni að vera fram-
undan og að mannfólkið hjer
á landi verði að herða róður-
inn. svo vel megi fara.
Stjórnmálamennirnir og fjár-
málafræðingarnir segja okkúr,
að við verðum að spara og fara
varlega og gæta fyllstu hag-
sýni — og á móti hlýtur þjóðin
öll að ætlast svo til, að stjórn-
málamennirnir og fjármála-
fræðingarnir sjeu hagsýnir
menn og sparsamir og gætnir.
— Það er sanngirniskrafa.
•
Silfur hafsins.
EN hvort svo sem erfiðleik-
arnir verða miklir eða litlir
(því einhverjir verða þeir ó-
hjákvæmilega), þá er það tíma-
bil á næstu grösum, sem að lík-
indum ræður geysimiklu um
lífsafkomu okkar í ár og næsta
ár og jafnvel árið þar á eftir.
Og þessu tímabili stjórnar lítill
fiskur, sem kallaður hefur ver-
ið silfur hafsins, en annars heit
-ir rjettilega ósköp íburðarlitlu
nafni og á alls ekkert skilt við
silfur og aðra góðmálma. Og því
væri ekki úr vegi, að nota nú
tækifærið, um leið og við ósk-
um hvert öðru gleðilegs sum-
ars, til þess að óska þess af
heilum hug, að síldin heimsæki
okkur í sumar, og heimsæki
okkur vel og rækilega.
Urnuill af ötulum
höndum.
ÞAU eru orðin mörg handtök-
in hjerna, sagði kunningi minn,
sem jeg rakst á í Þióðleikhús-'
inu í fyrradag, þeear blaða-
mönnum var boðið þangað. Við
stóðum uppi á efstu svölunum
og*horfðum yfir salinn og nið-
ur á leiksviðið. Þarna var
urmull af vinnandi fólki, iðn-
aðarmenn af öllum tegundum.
verkamenn og allra handanna
stjórar, ræstingakonur og hrein
-gerningamenn.
•
Erfitt um eftirlit.
ÞAÐ er erfitt að fylgjast með
þessu öllu, hjelt kunningi minn
áfram og kinkaði kollinum í
áttina til fólksins í salnum og
á leiksviðinu. Hjer er svo margt
um manninn og störfin svo
margvísleg, að einhver gárung-
inn gæti líklegast tekið sig til
og byrjað að vinna í húsinu upp
á eigin spýtur. án bess að nokk-
ur reyndi að stöðva hann.
Eins og maðurinn í Dan-
mörku, bætti hann svo við.
•
Sníkjudýr á því
konunglega.
JEG spurði, hvað maðurinn í
Danmörku hefði gert, og kunn-
ingi minn sagði, að hann hefði
gerst nokkurskonar sníkjudýr
á Konunglega leikhúsinu í
Kaupmannahöfn. Osköp skað-
laust sníkjudýr þó.
Svo er að sjá sem þessi danski
maður hafi verið ákaflega hrif-
inn af leiklist, svo hrifinn, að
hann mátti varla um annað
hugsa. Og auðvitað var hann
hrifnastur af Konunglega leik-
húsinu og leikurunum við það.
•
Arum saman bak
við tjöldin.
HANN átti sannast að segja
ekki aðra ósk heitari, en að geta
verið öllum stundum í þessu
danska þjóðleikhúsi.
Og hann leysti málið á ofur
einfaldan hátt. Hann fjekk sjer
vinnuslopp (sjálfsagt likan
þeim, sem sumt fólkið í Þjóð-
leikhúsinu var í, þegar blaða-
mennirnir komu þangað) og
eitt kvöldið fór hann inn í Kon-
unglega leikhúsið og á bak við
leiksviðið og tók sjer þar stöðu.
Og þetta gerði hann næsta
leikkvöld, því enginn reyndi að
stöðva hann vinnuklæddan, og
þar næsta kvöld, og svo urðu
kvöldin að vikum og vikurnar
að mánuðum og mánuðirnir að
árum.
í fáum orðum sagt var mað-
urinn í vinnuslopnum búinn að
vera árum saman bak við tjöld-
in í Konunglega leikhúsinu,
þegar mönnum varð ljóst, að
þar átti hann bara alls eltki
heima.
Svo þeir gerðu hann brott-
rækan úr því konunglega. En
hann komst auðvitað í blöðin
og varð býsna frægur fyrir og
það varð honum máske einhver
sárabót.
Koma svanirnir
ekki í ár?
DAGLEGA lífið hefur fregnað,
að óráðið sje, hvort svanirnir,
sem prýddu Tjörnina í fyrra-
sumar, verði þar í ár. Mun þeim
aðilum, sem síðastliðið ár
greiddu kostnaðinn af Tjarnar-
dvöl fuglanna, hafa fundist
hann fullmikill.
Engin lokaákvörðun mun þó
hafa verið tekin i þessu máli,
en ýmsir óska þess vafalaust, að
svanirnir heimsæki okkur að
nýju í ár, enda verður því ekki
neitað, að af þeim yrði enn
bæjarprýði.
•■•mmnm
MEÐAL ANNARA ORÐA
Trúarbrögðin gegn guðleysi kommúnismans.
Eftir Gilbert Sedbon,
frjettamann Reuters.
KAIRO. — Leiðtogar Múha-
meðstrúarmanna í stjórnmál-
um og trúmálum eru hvata-
menn að stofnun nýs helgs
bandalags, sem hefði því hlut-
verki að gegna að sameina Mú-
hameðstrúarmenn og kristna í
baráttunni við öfl guðleysingja.
Ástæðan er sú, fyrst og fremst,
að þeir óttast mjög útbreiðslu
trúleysis í heiminum, sem á ræt
ur sínar að rekja til kenninga
kommúnista.
• •
TRÚ í STAÐ
OFSTÆKIS
HREYFING þessi miðar að þvi,
að kristnir menn og Múhameðs-
trúar endurlífgi og efli trúarlíf
í því skyni að bæta heiminn og
bjóða guðleysi kommúnismans
byrginn.
Aðalhvatamaður þessa helga
bandalags er sendiherra Egypta
lands í Páfagarði, Haher el O-
mary Bey, kominn í beinan legg
af Omary kalifa.
Omary Bay tjáði mjer, að
menn hefðu ekki veitt þeirri
sannreynd nægan gaum, að
kristindómur og Múhameðstrú
hefðu í sjer fólginn veginn til
friðar og hagsældar, ef þessi
trúarbrögð væri rjett skilin. —
„Þessi sjúki heimur þarf ekki
síður lækrúngar við í andlegum
málum, en efnahagsmálum. —
Vandræði heimsins nú stafa
mestmegnis af því, að menn
hafa snúið baki við trúnni, en
trúin — ekki ofstækið — á
alls staðar að verða lífsmáttur-
inn á ný“.
• •
UNDIRBÚNINGUR
í AÐSIGI
SENDIHERRANN bætti því við
að þeir, sem tryðu þessu
mundu nú bindast samtökum
til að koma málunum á rek-
spöl. Samt hefur enn enginn
sáttmáli nje ásetlun verið gerð
um þetta, en menn hafa kynnst
skoðunum hvers annars að
þessu leyti, og einhverjar und-
irbúningsráðátafanir eru vænt-
anlega í aðsigi.
Bæði í Páfagarði og egypska
utanríkisráðuneytið athuga nú
þá hagnýtu hlið þessa máls,
sem er geysivíðtækt.
• •
BRJÓSTVÖRN
GEGN GUÐLEYSI
KOMMÚNISMANS
MOHAMED Aly, prins í Eg-
yptalandi, er mjög fylgjandi
stofnun helgs bandalags. Hann
segir, að nú þegar heimurinn er
hnepptur í við-ja • óttans við
þriðju heimsstyrjöldina, þá sje
mönnum ekkert vænlegra til
sáluhjálpar en að hverfa til trú
arinnar og drottins. „Múhameðs
trúarmenn verða að taka hönd-
um saman við kristna menn og
Gyðinga til að skapa brjóstvörn
gegn guðleysi kommúnismans,
en líka gegn öllum illum öflum,
sem miða að því að veikja til-
beíðslúna Íil skaparans. ,
Við verðum að sverjast í fóst-
bræðralág óg horfast sameigin-
lega í aúgu víð háska guðleysis-
ins“.
Emir Saud, ríkisarfi Saudi-
Arabíu er sömu skoðunar og
Frh. á bls. 12.