Morgunblaðið - 23.05.1950, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 23. maí 1950.
00 ára afmæli Os
Ak ur hý$ a'k-SK'tala. -
ráðhúsvúgslunni lokinni p
15. maí efndu bæjaryfirvold
Osloborgar til miðdegisveislu í
Akershúskastala. Þangað var
líjllum erlendum mönnum boð-
;'ið, sem voru gestir bæjarstjórn-
Jarinnar á afmælishátiðinni.
f Það gæti orðið efni í langa
grein, að segja frá vistarverun-
um í þessum mikla kastala, sem
tim skeið, eins og jeg áður hef
sagt, var rammgerasta varnar-.
vígi á Norðurlöndum. Þar ægir
*aman fornum ummerkjum, frá
hernaði fyrri alda, og nýtiskú
umbúnaði. Er þó hinn forni
búnaður kastalans mest áber-
gtndi.
Veislán var í þeim sal, sem
tenndur er við Kristján fjórða.
f ramreiðslan þar minnti með
|mgu móti á það neyðarástand,
Íem var í kastalanum, að þvi er
agan segir, á dögum Hákonar
Íjötta og Margrjetar drötning-
r. Konungur var langdvölum
íjarri hirðinni. En eitt sinn í
yorharðindum skrifar hin unga
^rotning manni sínum og kemst
gð orði á þá leið:
Vita skuluð þjer herra minn,
öð jeg og hirð mín höfum ekki
til hnífs og skeiðar, og þola
verðum við hungur.
Hún gat búist við, hvenær
sem var, að þjónustulið hennar
stryki úr vistinni, vegna harð-
rjettis. Þetta var skömmu áður
eh hún fæddi manni sínum son
fahn, er nefndur var Ólafur
ó'g var síðastur ættmanna Sverr
konungs á konungsstóli í
Noregi.
Fjölmenn lúðrasveit stóð í
kastalagarðinum meðan á borð-
haldinu stóð og ljek á hljóðfæri
4in að hermannasið. En sam-
;ætið hafði ekki staðið lengi, er
Hienn gerðust svo háværir að
hljóðfærasláttarins gætti lítíð
thni í veislusalnum. Þar talaði
varaforseti bæjarstjórnar Bull,
og sendiherra Breta Laurence
Collier fyrir hönd hinna erlendu
fulltrúa. En Ólafur krónprins
„þakkaði fyrir matinn“, Flutti
hann langa og fróðlega ræðu
við það tækifæri, talaði m. a.
lengi um sögu Oslóar gegnum
aldirnar, en byrjaði eins og
fleiri ræðumanna á frásögn
Snorra, er hann talar i Heims-
kringlu um Harald Harðráða
cg stofnun kaupangsins austur
í Víkinni. Sendiherrann breski
mintist á það í sinni ræðu, að
Bretum hefði þótt nóg um yfir-
gang Haraldar, þeir hefðu því
orðið að stöðva ágengni hans á
Bretland.
Hátíðasýningar.
Um kvöldið voru hátíðasýn-
ingar í leikhúsunum tveim,
Þjóðleikhúsinu og „Norska leik
húsinu“. Var sýnt sitt leikritið
•eftir hvorn skáldjöfranna Ibsen
og Björnsson ,,De unges for-
bund“ eftir Ibsen í Þjóðleik-
húsinu og „Kongsemnerne“ eft
ir Björnsson í „Norska leikhús-
inu“, >
Allir leikhúsgestanna voru i
hátiðabúningi og hátíðaskápi í
tilefni dagsins. Þeir höfðu hrifn
Jnguna í huga frá vígsluhátíð-
inni fyrr um daginn. Megin-
hluti boðsgestanna hafði aldrei
fengið tækifæri til að sjá lista-
verk ráðhússins fyrr en þenna
dag er húsið var hátíðlega vígt.
Jeg hitti t. d. Francis Bull
prófessor í leikhúsinu um kvöld
ið. Sagði hann, að allir væru
Ívo himinlifandi yfir ráðhúsinu
g listaverkum þess. Því allt
æri þar eins gott eða betra,
h menn að ósjeðu hefðu fram-
4st getað ímyndað sjer.
r Á undan leiksýningunni í
jÞjóðleikiiúsihú, Jas ^eikkonan
Aase Rýé' úpþ 'hSfroáljóð eftir
André Bjereke. Var þar m. a.
lýsing á dásemdum Osloborgar
og hamingjuóskir bænum og
borgurum hans til handa. Upp-
lesturinn var framúrskarandi,
enda er leikkonan ein fremsta
meðal Norðmanna.
Viðhafnarfundur
í hæjarstjórn.
Klukkan 11 næsta dag var
fundur settur í hinum nýja
fundarsal bæjarstjórnarinnar.
Fulltrúar í bæjarstjórn eru 84
að tölu. Fundarsalurinnær hinn
vandaðasti og smekklegasti,
sem önnur salarkynni bygging-
arinnar. Að gólffleti er hann
bálfkringla og eru forseta og rit
arastólar undir langveggnum.
En fulltrúasæti í hálfhringjurn
hverjum af öðrum, eftir því sem
gólfpláss hrekkur. Blaðamanna
stúkur eru inni I veggjum, upp-
hækkaðar sVo þeir, sem þangað
leita frjetta hafa hina bestu yf-
irsýn yfir það sem þar fer fram.
Yfir forsetastól á langvegg er
griðarmikið áklæði, ofið af
hinni mestu list.
Er fundur var settur skýrði
forseti svo frá, að hjer væri von
á merkum og tignum gestum
í óvenjulegum erindum. Venju-
lega væru gestir bæjarstjórnar-
innar þangað komnir, til þess
að kvarta yfir einhverju er
þeim þætti miður fara í stjórn
borgarinnar. En nú væri von
á fulltrúum vinveittra þjóða,
bæjarfjelaga og fjelagssamtaka,
sem flyttu Osló kv'eðjur sínar í
tilefni afmælisins. Þó þetta væri
óvenjulegur fundur sagði'hann,
þá sæji hann sjer ekki fært, að
breyta út af fundarsköpum og
leyfa þeim sem viðstaddir vaeru,
að gefa til kynna hvort þeim
líkaði betur eða verr, það sem
sagt yrði, eða fram færi.
Ávörp og gjafir.
Síðan gengu allir þeir inn í
salinn, sem flytja skyldu ávörp
og færðu gjafir og settust að
baki fulltrúanna. Þeir voru uin
sextíu talsins. Þeir gengu í
sömu röð og þeir áttu að taka
til máls.
Fyrst korri forseti Stórþings-
ins. Síðan borgarstjórar erlend-
ir eftir stafrófsröð borganafn-
anna, og var borgarstjóri Amst
erdamborgar fyrstur. Moskva-
maður var sá sjöundi í röðinni,
Parísarborgarstjórinn de Gaulle
(bróðir hershöfðingjans) sá átt-
undi, Gunnar okkar Thorodd-
sen sá niundi, og þar næst for-
seti bæjarstjórnar Stokkhólms.
Þá kom forseti bæjarstjórnar
Þórshafnar Kjartan Mohr, og
talaði fyrst á færeysku en flutti
siðan þýðingu á ræðunni i
porsku. Rússinn talaði sína
tungu og skildu fáir.
Á eftir hinum erlendu full-
trúum komu fulltrúar norskra
bæjarfjelaga, síðan fulltrúar
ýmsra landssambánda eða fje-
laga og síðast fuílfrúar frá ýms
um fjelögum Osloborgar, m. a.
Framfaráfjelagi, Fegrunarfje-
lagi, frá fjelagi „Innflyttere“,
þ. e. þeirra manna, sem flutt
hafa búferlum til borgarinnar
frá öðrum hjeruðum eða lands-
hlutum Noregs.
En eins og áður hefur verið
getið um, er það rnikill meiri
hluti allra borgarbúa. sem flutt
hafa til Oslo, og eru þar ekki
barnfæddir. Einmitt vegna þess
er samheldni Oslobúa ekki eins
mikil og meðal íbúa ýmsra
annara bæja í landinu. — Er
kvartað yfir því að Oslobúum
þyki lítið til borgar sinnar
koma og beri lítið ræktarþel til
hennar. Ért einmítt ráðhúsið og
listaverk þess eiga að kenna
upprennandi kynslóð, að láta
sjer þykja vænt um borgina
sina.
Jeg get ekki talið upp eða
gefið yfirlit yfir gjafir þær, sem
Oslo voru færðar við þetta
tækifæri. Þær voru margvísleg-
ar. Dýrindis smíðisgripir, vönd-
uð ávörp o. m. fl. Frá Troms
kom bjarnarfeldur, sem forseti
bæjarstjórnar á að hafa sjer til
yls og skjóls fyrir fótum sjer,
er hann stýrir fundurn.
Ráðhúsveisla.
Um kvöldið var 650 manns
boðið til fagnaðar í ráðhúsinu.
Var þar sest að borðum í tveim
veislusölum á annari hæð, til
hliðar við hinn miklá viðhafn-
arsal, þar sem vígsluhátíðin fór
fram daginn áður. í hinum svo
nefnda „Borðsal“ og „Hátíðar-
sal“.
Sat Hákon konungúr í önd-
vegi í hinum meiri sal, en Ól-
afur krónprins í hinum minni.
Gerðist ekkert óvenjulogt til
tíðinda meðan á borðhaldi stóð.
Konungur ávarpaði veislugesti
með hlýlegri ræðu. En umræðu
efnið var að sjálfsögðu meðal
gestanna enn hið sáma. Hin
veglega litskreyting hússiná. —
Ungum borgarbúum, sem jeg
átti tal við þarná, fartnst það
ótrúlegur viðburður. er þeir allt
í einu voru komnir i þessi miklu
og skrautlegu húsakynni, þar
sem allt var nýtt fyrir þeim í
miðri Osloborg. En þáð, sem af
var æfinni fram á þennan dag,
höfðu þeir vanist því, að líta
á ráðhúsið, sem ófullgerða bygg
ingu, sem enginn vissi hvenær
myndi lokið.
í undrageim.
Á myndinni sjest Eggert Clacssen, formaður stjórnar Eim-
skipafjelagsins bjóða Gulífoss, skipstjóra hans, skipshöfn og
farþega velkonina af háfi. Talið frá vinstri eru á m>nd-
inni: Ólafur Thors, siglingaráðherra, frú Björnsson, Pjetuv
Björnsson, skipstjórí og Eggert Claesseen. — Sjá grein um
komu skipsins á bls. 1. — Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
- GULLFOSS
Framh. af bls. 1.
Ekki „iuxusskip“
Eggert Claessen lýsti Gúll-
fossi og lagði áherslu á að í út-
búnaði hans væri ekkert óhóf
að finna. Hinsvegar væri skipið
smíðað þanig og útbúið, í smáu
og stóru, að þáð' fuljnægði kröf-
um nútimans um þægirtdi og ör
yggi fyrir farþéga. Skípið gætí
flutt 14-—1500 smálestir af
venjulegri stykkjavöru. — Það
væri því ekkj síður vöruflutn-
ingaskip en farþegaskip. Sam-
tals gæti það flutt 218 farþega.
Formaður bauð skipið, skips-
höfn þess og farþöga velkomna
til íslands og lauk ræðu sinni
á þessa leið:
aði þessu fagra skipi innilegrí
og af heilum hug.
Fer sýningarferð
kring tim land
Gullfoss mun n.k. fitrtmtúdag!
á miðnætti legája af stað í ferð
umhverfis land til þesr að gefa
þjóðinni kost á að sjá skipið'.—.
Mun hann þá háfa V.iðkomú si
Patreksfirði, ísafirði, Sauðár-
króki, Siglufirði, Akureýn,
Húsavík, Seyðisfirði, Norðfirðí,
Reyðarfirði og Vestmannaeyj-
um.
Verða teknir farbegar tií
állra þessára hafna. HinsVegat*
verða ekk'i teknir fa'þegar frái
Reykjavík í hringfcr úna.
Fyrir mjer hófst æfintýrið,
þegar hinn skrautklæddi mann
söfnuður gekk niður í aðalsal-
inn uppljómaðan, en dunandi
dansmúsík fyllti hinn mikla
geim. Þá þá sá jeg það betur
en áður, hversu óvenjuleg þessi
húsakynni eru. Mjer varð hugs-
að til bernsku minnar, þegar
ímyndunaraflinu voru engin
takmörk sett af þröngum veru-
leika og hugurinn reikaði til
álfheima þjóðsagnanna. Þarna
samsvaraði allt fyllilega hinum
ítrustu kröfum imyndunarafls-
ins. frá þessum dögum.
Það jók vitaskuld á ánægj-
una, að fá þarna tækifæri til
að kynnast oe tala við margt
skemmtilegt fólk, sem maður
hafði áður heyrt talað um
og mætti manni þarna ljós
lifandi í þessum „undrageim“.
Til þess að fúlkomna sam-
likinguna frá hugmyndaheim
æskudaganna, var þarna að
sjálfsögðu drotning og prins-
essur á dansgólfinu. Jeg nefni
það svo, þar sem Márta drotn-
ingarefni dansaði og dætur
hennar. En hún er framúrskar-
andi tíguleg kona, fulkomin
drotning að yfirbragði.
Er leið fram yfir miðnætti,
Var ekki annað sýnna, en allir
væru þarna vinir og bræður.
Um það leyti steig Márta krón-
prinsessa dansinn með einum af
glæsilegustu listamönnum þessa
mannfagnaðar, Dagfinni Wer-
enskjold. Hún ljet sjer ekki
bylt við verða, þó listamáður-
inn tæki stundum nokkuð mikla
rykki og stökk, sem ,ieg í ein-
feldrii minni skildi ekki hverju
sætti. En hinn glaðsinna lista-
maður er sagður æfður í þeim
tilþrifamikla dansi, sem iðkað-
ur er í Hallingdal, þar sem
Frh. á bls. 7.
Stórfclld framför.
„Jeg tel mig geta sagt með
fullum sanni að þetta skip er
hin stórfeldasta framför, sem
örðið hefur i samgöngum ís-
lands á sjó. Það færir landið
nær umheiminum um þriðjung
vegalengdar á sjó þegar miðað
er við 16 mílna meðalhraða á
hafi móti 11—12 milna hraða
þeirra skipa, sem hingað til hafa
verið í förum milli íslands og
útlanda.
Við komu þessa skips ber
einnig á það að líta að nú fyrst
verður sagt að ísland hafi öðl-
ast fullkomið sjálfstæði að því
er snertir farþegaflutning á sjó
milli íslands og útlanda. Nú
fyrst þurfa íslendingar ekki að
vera háðir útlendingum í þessu
efni.
Jeg vona að jeg tali fyrír
munn allra góðra íslendinga
þegar jeg býð hinn nýja Gull-
foss velkomin og óska þess að
forsjónin farsæli allar ferðir
þessa skips.
Bið jeg alla viðstadda að taka
með ferföldu húrrahrópi undir
fagnaðarópið: Lengi lifi „Gúll-
foss“. Hann lengi Iifi!“.
HeiIIóskir ríkisstjórnarinnar
Þá flutti Ólafur Thors, sigl-
ingamálaráðherra, ræðu og
bauð skipið velkomið fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar. Hann
bar jafnframt fram ósk um að
Gullfossi hinum nýja mætti
jafnan vel farnast. Er ræða ráð
herrans birt á öðrum stað hjer
í blaðinu.
LúðrasVeit Reykjavíkur ljek
á milli ræðnanna.
Hinn mikli mannfjöldi, sem
tók á móti Gullfossi sýndi þess
greinileg merki að hann fagn-
Fita er ofáf o?j H
ekkert annac
LONDON — Feitt fólk er feitti
einfaldlega sökum þess, að þa<5
bórðar allt of mikið, segir dr,
William Neville Mann, lækniþ
í London.
í grein, sém hann nývernS
ritaði í læknablaðið „Practi-
toner“, bendir hann á, að einai
leiðin fyrir þetta fólk til acS
megra sig sje að minnka dagi.
matarskammt sinn. Hann bætin
við, að oftast sje það eintómur
yfirdrepskapur að kenna kirtl-
um um offitu.
Feitt fólk ætti umfram allí
að megra sig, segir læknirinr»
og, vegna þess að það er hættu-
legt að vera of feitur. Og þafí
getur losnað við tíu pund k
tveimur vikum, ef það kærirt
sig um. — Reuter.______
Ný „alomborg" ' I
í Breflandi
LONDON — Ákveðið hefur verf
ið að byggja nýja „atomborg'4
í Bretlandi. Hefur henni veriði
ákveðinn staður á og við fyr-
vefandi bandarískan flugvöll s
Aldermaston í Berkshire.
Alls verða reist þarna 60<>
hús, og þetta verður sjötía
breska „atomborgin“.
Ekki þarf að taka fram, að
hún verður miðstöð atomfann-
sókna. — Reuter.
11 farast í flugslysi.
LONDON — Ellefu menn ljetu
nýlega lífið, er bresk orrustu-
flugvjel rakst á sprengjuflugvjcl
í Egyptalandi.