Morgunblaðið - 13.10.1950, Síða 5

! Föstudagur 13. okt. 1950.
MORGUNBLAÐID
5
Þióðleikhúsið :
Geislahitun er að
ryðja sjer hjer til rúms
í TVÖ íbúðarhús hjei í bænum hefur verið sett svonefnt geisla-
hitunarkerfi til upphitunar á þeim, í stað hins venjulega mið-
stöðvarkerfis, sem hjer hefur tíðkast. — Munu ísl. verkfræðingar
vera á eitt sáttir um, að geislahitunarkerfin muni nú fara
A MIÐ VIKUD AG SK V ÖLDIÐ
er var fór fram í Þjóðleikhús-
inu frumsýning á gamanleikn-
um „Pabbi“ eftir amerísku rit-
höfundana Howard Lindsey og
Russel Crouse. Var húsið full-
skipað áhorfendum er tóku
! leiknum forkunnar vel m.eð
hlátri og dynjandi lófataki. Var
það og að vonum, því að sann-
ast best, að segja, þá er leikrit
þetta eitt hið skemmtilegasta
sem hjer hefur verið sýnt, bráð-
fyndið og fjörugt svo að aldrei
er lát á.
Clarence Day, höfundur „Life
with Father“-sögunnar, sem
leikritið er byggt á hefur ver-
ið gæddur óvenjulegri kímni-
gáfu. Hann er afburða skyggn
á hið broslega í fari manna og
er manna slyngastur á að leiða
fram skopleg atvik. Höfundar
leikritsins eru snillingar á sínu
sviði, enda eru þeir kunnir og
reyndir leikritahöfundar og
ieikhúsmenn. Þeir settu á svið
í Bandaríkjunum á sínum tíma
. leikritið „Blúndur og blásýra"
er sýnt var á annað þúsund
sinnum í einni lotu, en leikrit
þetta var sýnt hjer á vegum
Leikfjelags Reykjavíkur, sem
kunnugt er, fyrir nokkrum ár-
um. Þá hafa þeir og samið leik-
ritið „State of the Union“, sem
þeir hlutu fyrir Pulitzer-bók-
menntaverðlaunin árið 1946.
Leikritið ,,Pabbi“ eða ,, Life
wi'th Father“. eins og það heit-
Ir á frummálinu, sömdu þeir
árið 1939 og var það sýnt í
Empire leikhúsinu í New York,
einu stærsta. leikhúsi þar í
borg, samfellt í átta ár, eða
samtals 3183 kvöld! Mun það
einsdæmi að leikrit hafi verið
sýnt svo oft í einni lotu.
Efni leikritsins verður hjer
ekki rakið enda á hjer ekki
hvað síst við hinn forni orðs-
kviður að „sjón er sögu ríkari“.
En þess má þó geta, að enda
þótt leikritið leysi engar tor-
ráðnar gátur mannlegs lífs, þá
er það engu að síður furðu
viðburðarríkt. Rekur þar hver
viðburðurinn annan á sviðinu
og fyrir áhorfandanum er brugð
ið upp hinum kostulegustu
myndum af heimilislífi og
hugsunarhætti amerískra „góð-
borgara“ á síðari hluta aldar-
Innar er leið og hann kynnist
þar fólki á öllum aldri, — að
vísu ekki alltaf í sem bestu
jafnvægi —, en ágætu fólki og
aldrei leiðinlegu.
Sviðsetning Lárusar Pálsson
Gamanleikur í þrem þáttum eftir
Howard Lindsey og Russel Crouse
Leikstjóri: Lárus Pálsson
xyðja sjer verulega til rúms hjer. Nú eru aðeins fáein hús hjer
a landi búin þessum kerfum.
Það sem einkum vekur eftir- h
tekt, þegar komið er í hús, sem
Geislafletirnir þurfa ekki aí>
hafa geislahitunarkerfi, er að1 vera nema 30 gráðu heitir tiH
þar sjást hvergi hinir leiði- þegs ag hitinn í herbergim*
gjörnu miðstöðvarofnar og hit- j verg; þaegilegur. Venjulegast er
inn í herbergjunum er öðruvísi: loftið j herbergjum notað sei»
en maður á að venjast. J geislaflötur. Því þaðan falla
Geislahitunarkerfinu er kom geislarnir óhindraðir í allar átt-
ið fyrir í lofti . herbergjanna. | ir> sumir skáhallt á veggina ojf
Þar var hitalögnin lögð um leið, endurkastast þaðan, aðrir á húí*
og loftið var steypt. — Hitinn muni og hita þá. Veggirnir en*
streymir því beint niður í gegn j óheppilegri geislafletir, af eðli-
um steypur^a. 1 legum ástæðum.
Húsin tvö er hjer um ræðir
eiga þeir Gústav A. Pálsson
verkfræðingur og Jakob Guð-
johnsen verkfræðingur. Hafa
því tveir verkfræðingar riðið á
vaðið hjer, við að taka upp
geislahitun í husum sínum.
Fjelagið Geislahitun h.f., sem
KOSTXAÐARHLIÐIN
Það er ekki ástæðulaust ac>
geta þess, að ofnar og pípur ♦
venjulegt miðstöðvarkerfi kosta
rösklega tvöfalt meira í eriehd-
um gjaldeyri en pípur í geisla-
hit.un. Uppsetning geislahitun-
er nýlega stofnað, hefur sett I arkerfisins er um það bn 10%
tæki upp í husm tvo og!
raunar í önnur hús líka hjer á
landi, er síðar verður vikið að.
í gærdag bauð fjelagsstjórnin
blaðamönnum að sjá og skoða
geislahitunarkerfi í húsi Jakobs
Guðjohnsen, að Kvisthaga 14.
Þar gaf stjórnin ýmsar þær upp
lýsingar um hitunarkerfi þetta,
dýrari, en hins vegar er hita-
kostnaðurinn að minnsta kosti
30% minni.
Fjelagið Geislahitun h.f. var
stofnað 25. sept. s.l. Formaður
fjelagsstjórnar er Axel Krist-
jánsson, framkvæmdastjóri, —>
meðstjórnendur Benedikt Gröi*
dal, verkfræðingur og Jóhann
er hún telur að verulegu máli .pál’sson) pipuiagmngameistari,
skipti. Hjer virðist vera um að
ræða það hitunarkerfi fyrir
hús af öllum stærðum og gerð-
um, sem notað verði almennt
er fram líða stundir.
Pabbi og mamma.
ar og leikstjórn hans ber það
líka með sjer að hann skilur
Day-fjölskylduna til hlítar og
hefur á henni miklar mætur.
Hefur hann ásamt leiktjalda-
málaranum, Lárusi Ingólfssyni
og leiksviðsstjóranum, Ingva
Thorkelsson, búið fjölskyld-
unni heimili við hennar hæfi,
þar sem hún unir hag sínum
bersýnilega vel þó að þar sje
nokkuð róstusamt á stundum.
Ljósameistarinn, Hallgrímur
Bachmann hefur lýst fallega
upp þetta skemmtilega heimili.
Allt ber með sjer, eins og höf-
undarnir vilja vera láta að hjer
býr fólk „sem hefur ánægju
hvert af öðru“.
Heildarsvipur leiksins er
betri en við höfum átt hjer að
venjast og hefur Lárus Pálsson,
sýnt það hjer enn einu sinni
hversu frábær leikstjóri hann
er, því að það er vissulega
vandasamt og erfitt verk að
setja á svið misfellulaust leik-
rit með jafn mörgum ungum
og óreyndum leikurum og hjer
er um að ræða. En Lárusi hef-
ur ekki orðið skotaskuld úr
því. Hjer voru allir á sínum
rjetta stað og leystu hlutverk
sín af hendi með mikilli prýði.
Alfreð Andrjesson leikur
Pabba, annað aðalhlutverk
leiksins. Það er ekki einungis
að leikur hans sje afbragðs-
góður og skemmtilegur, heldur
sýnir hann að Alíreð er ekki
við eina fjölina felldur í list
sinni. Skilningur hans á hlut-
verkinu er glöggur og hann
gætir þess að stilla leik sínum
í hóf og eru þar þó margar
Fraxnh. a bls. 12
LITILSHATTAR
SAMANBURÐUR
Við geislahitun er lofthitinn
í herbergjunum minni en við
eigum að venjast við venjulegt
miðstöðvarkerfi. Þetta er bæði
en framkvæmdastjóri A.ðal-
steinn Jóhannsson, vjelfræðing-
ur.
Tilgangur fjelagsins er acl
framleiða tæki til geislahitun-
ar, versla með þau og annast
uppsetningu þeirra.
HÚS BÚIN GEISLAHITUN ‘
Geislahitunarkerfi hafa þeg-
ar verið sett í nokkrar bygging-
! ar hjer á landi, t. d, nýja K'Jepps
þægilegt og heilsusamlegt, fólk! Spjtalann Rannsóknarstöðina á
þreytist siður við vinnu og verð Keldum> heiisuhælið að Reykja
ur ekki eins næmt fyrir ymsum !lundij barnaskólann á Akranesi
I föðurgarði
kvillum, t. d. kvefi. Það er og
sannreynt, að plöntur þrífast
miklu betur við geislahitun en
■ nokkra hitun aðra, og það sem
plöntunum er hollt er mönnun-
um einnig hollt.
Við miðstöðvarhitun leitar
^ kalda loftið niður en heita loftið
>pp og getur orðið allt að 10
' gráða hitamunur efst og neðst í
herberginu. Með loftinu þyrl-
; ast upp ryk, en af því stafar ó-
hollusta og sóðaskapur. Þessu
er ekki til að dreifa við geisla-
hitunina, því þar er hitinn jafn-
! ari og loftstreymi hverfandi lít-
ið.
Geislahitunin er mjög að fær
ast í vöxt, enda eru kostir henn
ar ótvíræðir. Fyrir stríð voru
1000 hús í Bandaríkjunum
geislahituð, en nú eru þau
35000. í Boston einni er verið
að byggja 15000 geislahituð ein
býlishús, einnig kirkju, verk-
smiðjur, skóla og fleiri opin-
berar byggingar.
GEISLAHITUN
Geislahitunin er án e.fa at-
hyglisverðasta hitunaraðferðin,
sem enn er kunn. Heitt vatn
(og stundum heitt loft) er látið
renna um innmúraðar pipur í
lofti og veggjum húsanna ogl
geisla þær frá sjer hi(á út í!
herbergin.
Við geislahitun er það ekki
loftið í herberginu sem flytur
með sjer hitann, og - má því
notast við mun kaldara vatn í
hitapípunum en nauðsynlegt er
í venjulegu miðstöðvarkerfi,
eða 30 til 50 gráður í stað 60
til 85 gráðu.
og Þjóðminjasafnið. Verið er acl
setja geislahitun í nýja Iðn-
skólann og póst- og símahusi'ð
í Hrútafirði og á þessu sumri
hefur geislahitun verið sett v
tvö ibúðarhús. Hjer á landi heff
ur þvi fengist nokkur reynsla
fyrir geislahituninni og hafa
kostir hennar komið mjög
greinilega í Ijós.
__________________ \
Þrjú innbrot i j
íyrrmót!
ÞJÓFUR var á ferðinni hjer i
bænum í fyrrinótt og framdi
hann innbrotsþjófnaði á þrem
stöðum.
Brotist var inn í bensínstöð
Shell við Vesturgötu og stoiið
þar 50 krónum. Þjófurinn braut
upp 'hurðina að afgreiðslunni
Þá var brotist inn í járnvöru-
verslun Jes Simsen í Hafnar-
stræti. Hafði verið farið yfir
portvegg og síðan sprengd upp
hurð á bakhlið hússins, en í
versluninni var stolið úr pen-
ingakössunum milli 6—700 kr.
í skiptimynt. Loks var svo brot
ist inn í Söluskálann við Klapp
arstíg og þar var sjónauka stol-
ið og myndavjel.
Truman á leiðinni
WASHINGTON, 12. okt. — í
■morgun lagði Truman af staS frá
St. Louis í Missouri til fundar við
McArthur. Menn vita ekki enn,
hvört þeir hittast á skipsfjöl eða.
einhverri smáeyju vestan Havaj*
\