Morgunblaðið - 28.11.1950, Síða 7

Þriðjudagur 28. nóv., 1950
MORGUNBLAÐIÐ
7
Aðalfundur biblhifjelagsins
Ljóðmæli eftir Símon inltiskáM
AÐALFUNDUT:i Hins íslenska1
biblíufjelags var haldinn í dóm-
kirkjunni á mánudagskvöldið
var (13. þ. m.). Agrip af fundar-
stijrfum er á þessa leið: ,
Biskupinn setti fundinn með
ritningarlestri og bæn. Hann og
vígslubiskup, — formaður og fje-
hirðir, skýrðu frá fjárhag fjelags-
ins til ársloka 1949. Sjóðir hafa
vaxið. Árstillögum hefur stór-
fjölgað, '— síðan fjelagið var
opnað leikmönnum með ávarp-
inu frá 13. apríl 1948. — Góðar
gjafir hafa borist, og ágóði tölu-
verður orðið af biblíusölu.
Þá var lesið frumvarp til fje-
lagslaga frá fráfarandi stjórn og
þáð samþykkt í einu hljóði, —
umræðulaust. Mun það sjaldgæft,
þegar um er að ræða margar og
mikilvægar breytingar frá því
sem áður var talin „lagavenja"
í fjelaginu.
Stjórnarkosning var þriðja
málið. Samkvæmt 5. grein nýju
laganna er biskup íslands sjálf-
kjörinn formaður, en 8 menn
kosnir meðstjórnendur, 4 guð-
fræðingar og 4 leikmenn, til 6
ára í senn, — helmingur þeirra
fer þriðja hvert ár. — Kosnir
voru skriflega, en þó nærri þvi
í einu hljóði,— taldir eftir staf-
rofsröð:
Dr. Alexander Jóhannesson,
prófessor, Ármann Snævarr,
prófessor, sjera Bjarni Jónson,
vígslubiskup, Frímann Ólafsson,
forstjóri, sjera Magnús Már, há-
skólakennari, Ólafur Ólafsson,
kristniboði, sjera Sigurbjörn Ein-
arsson, prófessor, sjera Sigur-
bjÖrn Á. Gíslason. — Endurskoð-
endur voru kosnir: sjera Hálfdán
Helgason, piófastur og Þorvarð-
ur Jón Júlíusson, hagfræðingur.
Eini fundarmaðurinn, — utan
gömlu stjórnarinnar, sem til máls
tók á fundinum, var sjera Jakob
Jónsson. Hann flutti tvær tiilög-
ur, er báðar voru samþykktar.
Önnur þeirra var áskorun til
fjárhagsráðs um að greiða fyrir
nægum gjaldeyri til biblíukaupa,
og hin til nýju stjórnarinnar um
„að vinna að því af alefli“ að
biblíur og nýja testamentið verði
sem allra fyrst prentað hjer-
lendis.
Sjera Magnús Már flutti fróð-
legt erindi um gamlar biblíuþýð-
ingar íslenskar, og dvaldi þá sjer
stakloga við þýðingu Jóns bisk-
ups Vídalíns.
Fundarmenn árnuðu biskupi
góðrar farar og giftudrjúgrar.
En hann er á förum til Banda-
ríkjanna sjer tii hvíldar og
heilsubótar. '
í fundarlok las sjera Bjarni
Jónsson úr biblíunni og flutti
bæn. Og að lokum var sungið:
„Gef þú að móðurmálið mitt“.
■ 10 eða 12 fundarmenn gengu í
fjelagið, þar af -2 ævifielagar.
Þess má og geta, að árstillag var
ákveðið 10 kr., en ævitillag 500
kr. — Furidurinn var ekki fjöl-
sóttur. Ekki tók jeg eftir nema
t.veimur utanoæjarmönnum. Má
'þar líklega um kenna, að fund-
urinn var „seint“ boðaður, —■
seint á ári og með litlura fyrir-
vara. Trúað áhugaíólk er ævin-
lega og alstaðar besta stoð starf-
úndi biblíufjelaga, en þetta kvöld
Var margt af því bæjarfólki j
KFUM að hlusta á sjera Friðrik
Friðriksson, þar sem bænavika
fjelaganna var að byrja. Prest-
ar, aðrir en stjórnarmeðlimir,
Voru einir 4, ólíkt fyrri fjelags-
fundum, þar sem engir komu
nema prestar.
Sennilega finnst sumum ókunn
ugum lítið til um þenna fund, r
þei rlesa framanskráð ágrip. ___
„Ekkert uppbyggilegt biblíulegt
erindi litTar umræður og engar
kappra.iur um stefnumál“,
hugsa þeir, ef til ill. En kunn-
ugir vita oetur. Þeir vita að þessi
funduj var merkasti og væntan-
ier.a. 'uir h’ýgsti biblíufjelags-
fundur hjt. síðan um alda-
mpt. qg enda dkiu lengra „aft-
ur ) ):marm“. Því þarna fór
fram ijæglát — en gagngjörð —
bylting um leið og nýju fielags-
lögin voru sa. jykkt. Nú er kom
in 9 manna stjórn og lögboðið ,að
4 þeirra sjeu leikmenn. Áður var
lengst af 3ja manna stjórn, bisk-
upinn og 2 prestar. — Þrjú síð-
ustu árin og fyrstu áratugi fje-
lagsins voru stjórnarmenn_þó 5.
Aður var lengst af ekekr.t gjört
til þess að fá fólk út um land
til að vera starfandi fjelagsmenn.
Nærri 100 ár síðan að leitað var
almennra „samskota“ til fjelags-
starfsins, — útgáfu biblíunnar,
— slík „samskot“ ein fremur lít-
ið „starf“. Nú er í 8. grein fje-
lagslaganna að því stefnt, að
deildir myndist í öllum prófasts-
dæmum, og þær fái hlutverk að
vinna, Mjer virðist þessi grein
svo mikilvæg, að hún eigi skilið
að koma fyrir sjónir almennings
til íhugunar. Hún ér á þessa leið.
„Stjórnin má útvega fjelaginu
trúnaðarmenn í kaupst.öðum og
hjeruðum landsins, er hafi for-
göngu um meðlimasöfnun, inn-
heimtu fjelagsgjalda, fjársöfnun
fjelaginu til styrktar og annist
önnur þau störf, er stjórnin kann
að fela þeim með erindisbrjefi.
Þar sem 50 eða fleiri fjelagsmen/
eru í sama prófastsdæmi, geta
þeir kosið sjer fulltrúa, er hafi
þessi störf á hendi. — Þeim ■
heimilt að sækja stjórnarfundi,
en tillögu- og atkvæðisrjett þar
hafa þeir í þeim málum, er
snerta biblíuútbreiðslu í umdæm
um þeirrá".
Þótt fundarmenn samþykktu
lögin orðalaust, þarf ekki að
kenna það áhugaleysi. Hitt er
mikiu líklegra, að þeím hafi ann-
ars vegar litjts vel á stefnubieyt-
inguna, og hjns vegar verið, eins
og flestum íslendingum, svo ó-
kunnugt um störf biblíufjelaga
almennt, að þeir hafi ekki verið
viðbúnir að.ræða þau efni. Hitt
kom vel í Ijós, að ..heimflutning-
ur íslenskrar biblíu“ var þei :
áhtigamál. Enginn minntist að
vísu á, að honum mundi fylgja
gjaldeyrissparnaður, þótt vel
hefði mátt á það benda. Hitt bar
á góma, að það er þjóðernislegt
metnaðarmál — og greiði við
breska biblíufjelagið. íslending-
ar, sem hrósa sjer af mikilli og
dýrri bókaútgáfu, ættu ekki að
vera það aumari en allar evan-
geliskar þjóðir jarðarinnar, að
geta ekki gefið siálfir út bibh'u
og nýja testamenti á móðurmáli
sínu. — Færeyinear gáfu út
biblíuna á sínu máli fyrir tveim-
ur árum. Erlendur styrkur var
þar sá éini, að biblufjelag Skota
gaf pappir fyrir £120. Auk þess
eiga Færeyingar 2 þýðingar af
nýja testamentinu á móðurmál-
inu. Hafa sjálfir kostað aðra að
öllu leyti, en biblíufjelag Dana
gaf út hina.
„En biblían yrði alltof dýr, ef
hún yrði prentuð hjerlendis".
hugsa sumir. Já, vitanle<?a yrði
hún það, ef eitthvert gróðafyrir-
tæki tæki útgáfuna að sier, og
bætti við kostnaðarverðið veniu-
legri bóksalaviðbót. En það
kæmi engu biblíufjelagi veraldar
— og þá vonandi ekki voru fje-
lagi til hugar — að haga útgáf-
unni þannig.
Mörg einkafyrirtæki víða um
heim, — einkum þó í Bandaríkj-
unum — gefa út ýmsar skraut-
útgáfur af biblíunni, með orða-
safni, skýringum og myndum,
stundum er mcginmál með 2 til
4 litum o. s. frv. Þær eru vitani
lega seldar fullu verði og seljast
vel — einnig hjerlendis meðan
gjaldeyrir var nógur. Ep biblín-
fjelö? kappkosta að biMíur, sem
þau gefa út, sjeu svo ódyr u'. að
allir geti eignast þær, sem óska,
og sum veita stórfje til þýðinga
og prei tunar biþlíurita á tungum
Asíu, Ahfku og Suður-Amei íku-
manm., þar sem evangelskir söfn
uðir eru; víðagí hvar fáir og fá-
Trtik' — Þó hafa verið stoínuð
nokkur biblíufjelög í þeim álfum
síði stu árin. — „Gróðo. af bibliu-
söiu I.'á biblíuíjela.'ri má ekki
uefna ii. aan sameinuðu biblíu-
i n.■ ..ganr<a. Gjöfum fjelugsmanna
ev varið tl! ao „, ð n. " •
söluvei " og til að- g n þoim
r»; uo ^ '.v 12
Ljóffmæli eftir Símon Dala-
skáld. Valiff hefur borvald-
iir Jakobsson, áffur prestur
í Sauffiauksdal. Kímnafje-
lagiff, Reykjavík, 1950.
Á UNDANFÖRNUM árum hef
jeg komist að þvi, að Ijóðakver
Símonar Dalaskálds eru ekki á
hverju strái. Hefur verið leitast
við að láta Bókasafn Skagfirð-
inga eignast þau öll, en enn ekki
tekist, vantar enn tvö þeirra þang
að. Mætti þó ætla, að hjer í Skaga
firði væru þau til fremur en
annarstaðar. En svo virðjst ekki
vera. Sýnir þetta vel, að mörg af
ljóðakverum Símonar eru nú orð
in mjög. fágæt, og bendir einnig
til þess, að ljóð hans hafi verið
á góðum vegi með að glatast þióð
inni. Hinsvegar er Símon Dala-
skáld enn þá þjóokunnur maður.
Veldur því hvorttveggja, að marg
>ir muna hann enn og eins hitt,
að minningu hans hefur ver ð
haldið á loíti. Hans er getið í end
urminningum ýmsra manna og
æfisögum og Snæbjörn Jónsson,
rithöfundur, helgaði honum
sagnakver það, er hann gaf út
1944, enda eru þar þættir um
Símon.
Margt virðist þvi benda til
þess, að nafn Simonar muni ekki
gleymast með. þjóðinni, heldur
geymast, og verða eitt af þeim
nöfnum, sem menn taka sjer í
munn og léta fylgja fáorða eink-
unn um skáldskap hans og óþrot-
lega hagmælsku. Þekkjum við,
hvernig ýmsir fyrri tíðar menn
eru þannig geymdir með kyn-
slóðunum, nafnið og eitt orð með,
hinn „riki“, „lærði“, „fróði“ o. s.
frv.
Um Símon Dalaskáld er það at
hyglisvert, að hittum við roskna
menn hjer í Skagafirði og spyrj-
um þá um hann, muna þeir hann
Vel, kunna vísur eftir hann, og
um marga þeirra kvað hann
vísu, er þeir voru ungir, og jeg
hef tekið eftir því, að yfir þeim
glaðnai', þegar þeir nefna nafn
hans. Einhver hlýleg endurminn-
ing um hann kemur upp í hug-
ann. En kynslóðin, sem vaxið
hefur upp síðustu fjóra áratug-
ina, kann aðeins að nefna nafn
Símonar, veit ef til vill, að hann
or.ti mikið af vísum, en fágætt
er að hitta nokkurn úr þeim
aldursflokki, sem kann nokkuð
eftir hann.
Ef þessi þekkingarskortur staf
ar af því, að bælcur hans ýmsar
eru orðnar fágætar, er nú bætt
úr þeim vandkvæðum, því að nú
er komin á markaðinn stór bók
með úrvali ljóða Símonar, meir
en 500 þjettprentaðar blaðsíður.
Er þetta vandvirknislega gerð
bók og auðsætt, að mikil alúð
hefur verið lögð við útgáfuna.
Ljóðin he-fur valið hinn aldni
gáfumaður sr. Þorvaldur Jakobs-
son. Snæbjörn Jónsson, í’ithöf-
úndur,. skrifar framan við ljóðin
langa og ítarlega ritgerð um
Símon og kveðskap hans, en
Rimnafielagið gefur bókina út.
Eiga allir þessir aðilár þakkir
skilið fyrir útgáfu bókarinnar og
hversu snoturlega hún er úr
garði gerð.
Ritgerð Snæbjai'nar Jónssonar
ber vott um næman skilning á
skáldinu og er skrifuð af mikilli
samúð með því og kjörum þess,
en án alls ofmats á gildi þess al-
þýðukveðskapar sem bókin flyt-
ur. Varpar ritgerð þessi svo hlýj
um blæ á minningu Simonar, að
betur verður ekki á kosið. Jeg
vil nota þetta tækifæri til að leið
rjetta ritvillu, sem slæðst hefur
inn í ritgerð þessa, Þar er sagt,
að Ábær sje í Norðurárdal, en
hann er í Austurdal.
En við lestur bókarinnar hlýt-
ur að Vdkna þessi spurning: Á
hún rjett á sjor innan um aðrar
ljóðabækur þjóðar vorrar. þann-
ig að hún auðgi bókmenntir vor-
ar? Þeirri spurningu svara jeg
hiklnúSt játandi og án þess ið
reyna að hefja hana á kostnað
þcss ljcL’ga c, i draga fram anr.
nð +íl samanburðai', setn haérra.
•s 'ER'fnnvj', rinn er S.ifirstgeður
■ >g sjerkenníægm ma )ur i sam-
tíð sinni, og þótt ljóðabók hans
sje ekki eins sjerkennileg og
hann, hefur hún gildi eigi að
siður.
Efni bókarinnar, og þar með
ljóðum Símonar Dalaskálds, má
skipta í tvo flokka. Annarsveg-
ar eru rímur hans, en hinsvegar
alt það, sem hann orti um sam-
tíð sína og sjálfan sig. — Hann
orti aldrei um ekki neitt.
Rímur Símonar eru flestar
bygðar eins og aðrar rímur, saga
færð í ljóð. Eddukenningar eru
mikið notaðar. En þær þola vel
samanburð við aðrar rímur. All-
ir vita, hvern þátt rímurnar áttu
i heimilismenningu þjóðarinnar
á fyrri öldupi. Rímnafjelagið er
nú að reyna að hefja þær til
vegs að nýju, og er vonandi, að
því takist að ná settu marki, þó
ekki væri til annars en skerpa
með þeim hið sljóvgaða rímeyra
þjóðarinnar. Sennilega er Símon
Dalaskáld methafi í hagmælsku
meðal lslendinga fyrr og síðar,
því að honum var jafnljett að
mæla í rímuðu máli sem órím-
uðu. Það eitt er nægilegt til að
sanna, að vert er að kynnast
honum.
Ljóð Símonar, önnur en rímur,
eru mikil að vöxtum, einkum eru
Iausar vísur hans ógrynni og er
fátt eitt af þeim í þessari bók.
Hann var síyrkjandi alla æfi
sína. í bókinni eru einkum kvæði
hans en færra af lausavísum. —
Eitt einker.nir Ijóð hans fremur
öllu öðru, þau eru frásöen um
menn og atburði, sjaldnar hug-
leiðingar eða ályktanir út frá
efninu. Þau gefa sjaldan djúp-
tækar athuganir á innra eðli
hlutanna. í fáum orðum sagt er
hjer ekki að finna . oekiljóð,
þi'ungin mikilli andagift.
Ljóð Símonai' eru að efni til
helst í ætt við þær mörgu frá-
sagnir og minningabækur, sem
nú eru gefnar út hópum saman
og segja frá kjörum manna á
síðpstu öld og skýra frá ýmsum
sögulegum atburðum í lífi þeirr...
Símon fór víða um land og kynnt
ist mörgum. Hann orti um þá
menn, sem hann kynntist og til
þeirra, ekki hvað síst kvenfólks-
ins. Hann lifnaði æfinlega við,
þegar hann sá fallega stúlku. —
Þá skrifaði hann og löng os fróð-
leg ljóðabi’jef. Eru þau einkum
mjög skemmtileg, vegna þess,
að í þeim rísa liðnir atburðir og
gömul mannaminni upp úr gröf-
um sincím, og þá ekki síður vegna
hins, hve mjúk og lipur þau eru.
Höfundinn brestur aldrei orð til
að gera öðrum ljóst það, sem
hann vill segja. Það er eins og
hendingarnar dansi á tungu hans.
Hvergi nær hann sjer betur á
sprett en í ferskeytlunum, enda
er ólíklegt, 'að hægt sje að ná
meiri fimi í því góðkunna ljóð-
formi en þeirri, sem Símon á
yíir að ráða og beitir í ljóða-
brjefum sínum, rímum og lausa-
vísum. Satt að segja finnst mjer
hann hvergi njótá sín til fulls,
nema í ferskeyttum bragar-
hætti, einkum mörgum hring-
hendum. Ríætti sýna þess mörg
dæmi. í einu ljóðabi’jefa hans er
t.d. þessi vísa:
Hart mj'íg gnoðir þustu þá
þangs um hroða vega,
sprungu boðar brjóstum á
býsna voðalega.
Á öðrum stað lýsir hann með-
biðli sínum, er sóttist eftir ást-
um Ingibjargar á Esjubergi:
Byrjar frakkur bónorðs flakk,
b’íður á sprakka fundum,
en með Bakkus, svall og svakk,
svolast skalckur stundum.
Efnið er ekki stórbrotið, en bcita
þarf að segja ura ipgnninn, og
okkur finst eins og það h.ifi al-
veg óvart- fallið í stuðla. Þannig
orti Símon um tlest það, er fvrir
hor.um varð, að því er virðist.
Meó vísum sínum og kveðling-
•'m varpar hann skini á marga
sa ntíðarxpenn sína, og ■; st
getur hann þess, sem ^rýðir frem
ur en hins lakara. — Hann orti
einnig allmörg erfiljóð, og fæ jeg
ekki betur sjeð en sum þeirra
a.m.k. sómi sjer prýðilega meðal
þeirra erfiljóða, sem vel hafa vei‘
i'ð gerð. Vil jeg t.d. nefna erfi-
Ijóð hans um Bólu-Hjálmar og
Eggert Jónsson frá Mælifelli.
Mikið orti Símon um ástir og
konur, en margt af því er mein-
laust og meiningarlaust hjal. —
Enginn mun hinsvegar komast
hjá að finna viðkvæman trega i
þessari vísu:
Hjá mjer einatt sitja sást
silkireinin bjarta;
þá hin hreina ungdóms ást
okkar skein úr hjarta.
Margt fleira mætti nefna, senv
gott er að kynnast.
Ljóð Símonar koma til okkar
frá liðinni öld. Þau sýna okkur
einkennilegan mann. Hann ferð-
aðist um alt landið og hlóð brag-
arvörur sínar, hvar sem hanr*
kom. Þær eru ekki háar, en þær
sýna slóð hans. Æfistarf hans var
að yrkja ljóð og lausar vjsur. —
Hann var allstaðar aufúsueestur,
enda var hann fróður og stál-
minnugur, en samtíðarmenn bans
höfðu yndi af ljóðum.
Nú er Símon kominn til okkar,
nýrrar kynslóðar, sem alist hef-
ur upp, síðan hann dó, og að vísu
hefur mörgu að sinna, en fáar
næðisstundir, að ekki sje verict
að- tala yfir henni eða tóna i
blöðum, útvarpi, bókum, skólum.
eða á mannfundum. En hún ætti
samt að gefa sjer tóm til að taka
vel: á móti Símoni, sjálfrar sín
vegna, því að þótt ýmsum kunni
að finnast hann hafa smámuni
meðferðis, eins og honum fanst
sjálfum, þá vex hann við kynnin
og éf til vill ekki síst vegna þess,
að hvergi verður þess vart, að
hann sje að reyna að gera sig
stærri en hann er. Ýms skáld eru
meiri fyrirferðar, en Símon tek-
ur ekki á sig þeirra búning. Hann
er í sínum eigin klæðum og þai*
hæfa honum og fara honum veL
Helffi Konráffsson,
Sauðárki'óki.
imiiiftimmiBtimiiHiiiiiiiiiiiiiiiiimimimM mtmrtm
i Ung og myndarleg
S t ú 1 k a,
| óskar eftir greindum og trygg-
= lyndum manni, sem fjelaga og
| vini, ó aldrinum 24—28 ára.
I Mætti gjaman vera ungur
5 bóndi eða bóndasonur. Tilboð
§ helst ásamt mynd sje skilað á
[ afgr. blaðsins fyrir 5 n.m., utan
i af landi 10. n.m. merkt: „A.
| D. — 550“, Þar sem þetta er
i einkamál er fullri þagmælsku
: að sj'álfsögðu heitið.
'iliiiiiiiiiiiHimiiiiimtiniiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii
Auglýsendur
athugið!
[ að Isafold og Vörður er vinsæl-
1 asta og fjölbreyttastá biaðið i
§ sveitum landsins. Kemur út
| einu sínni i viku — 16 síður.
'tiaiimiiiiimimiiiiMiiii'iiiiiiim.iiiiiiiMiMiiiiii'iii
Ságrn
SÖLUBÚÐ, VIÐGERÐIR,
VOGIR.
S I Reykjavik og nágrenni lánum
[ við sjálfvirkar búðarvogir á
| meðan á viðgerð stendur.
t Ólafur Gíslason & Co. h.f. I
| Hverfisgötu 49, sími 813/3 ;
Pelsar og skinn
KRISTINN KRISTJÁNSSON
Leifsgötu 30. Sími 5644.
■ í »»HI»»»MI»»»|»»»M»»»»UMI»»»»»»»»M»l»«!l»»»*«*»»»»4**MmVMM *