Morgunblaðið - 06.12.1950, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Míðvikudagur ð. des. 1&5Q.

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Lesbók: Ámi Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á xnánuði, iimanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Fjárlagaafgreiðslan
ONNUR umræða fjárlaga stendur þessa dagana yfir á Al-
þingi. Má gera ráð fyrir að atkvæðagreiðsla fari fram á
morgun.
Fjárveitinganefnd, sem meginþungi fjárlagaafgreiðslunn-
ar hvílir á, hefur að þessu sinni verið mjög greið í störfum
sínmn. Frá því að Alþingi var sett og þar til hún skilaði
nefndaráliti liðu aðeins rúmar 7 vikur. Á þessum tíma hefur
nefndin unnið geysimikið og víðtækt starf. Ber að sjálfsögðu
að þakka nefndinni það í heild, en þó ekki hvað síst formanni
hennar, Gísla Jónssyni, þingmanni Barðstrendinga, sem nú
eins og nokkur undanfarin ár hefur borið hitann og þung-
ann af starfi þessarar þýðingarmestu nefndar þingsins. —
Horfur eru þannig á því að afgreiðslu fjárlaga geti orðið
lokið fyrir jól.
Svipur fj árlagafrumvarpsins, ef allar breytingartillögur
'fjárveitinganefndar verða samþykktar við þessa umræðu,
verður á þá lund, að á rekstraryfirliti eru tekjur áætlaðar
samtals 287,4 millj. kr. og rekstrarhagnaður 35,6 millj. kr.
Á sjóðsyfirliti eru innborganir áætlaðar 293,4 millj. kr., en
útborganir 292,6 millj. kr. Yrði greiðslujöfnuður þá hag-
stæður um tæplega 750 þús. kr.
Á frumvarpinu eins og fjármálaráðherra lagði það fyrir
Alþingi var gert ráð fyrir að rekstrartekjurnar yrðu 287,4
. millj. kr. eða nákvæmlega Mnar sömu og nefndin gerir ráð
fyrir. Hins vegar áætlaði fjármálaráðherra rekstrarafgang-
inn 41,1 millj. kr.
Á sjóðsyfirliti gerði frv. ráð fyrir að útborganir yrðu 292,3
millj. kr. og greiðslujöfnuður hagstæður um 5,2 millj. kr.
Á þessum tölum er auðsætt að frv. hefur ekki tekið ýkja-
miklum breytingu í meðförum fjárveitinganefndar. Þess er
þó að gæta að líklegt er að nokkrar breytingar verði á því
við þriðju umræðu og óhætt er að fullyrða að fjárlög ársins
1951 verði nokkru hærri en ársins 1950. Sú hækkun er þó
engan veginn í samræmi við þá breytingu, sem orðið hefur á
verðgildi íslensks gjaldmiðils. Virðist því mega treysta því að
afgreidd verði sæmilega hófleg fjárlög fyrir næsta ár.
í nefndaráliti fjárveitinganefndar er frá því skýrt að ætla
megi að heildartekjur ríkissjóðs á þessu ári muni verða um
300 millj. kr. eða svipaðar og gert var ráð fyrir á fjárlögum.
Hins vegar telur nefndin að ólíklegt sje að gjöldin standist
áætlun. Ennfremur megi vænta nokkurs greiðsluhalla. Um
þetta sje ekki fullvíst ennþá og muni tekjuáætlun fjárlaga-
frv. fyrir næsta ár því athuguð nánar fyrir þriðju umræðu.
Á þessu stigi málsins skal ekki rætt frekar um svip fjár-
laganna. Það hefur verið gerð tilraun til þess að spara nokk-
uð. Sú tilraun hefur að vísu ekki borið mikinn árangur ennþá.
En þar er hægra um að tala en í að komast. Það vita allir,
eem eitthvað þekkja til reksturs þessa litla þjóðfjelags og
stofnana þess.
V»ylliM„: !~|R DAGLEGA LlFINU
HVERSVEGNA ER SKORTUR
Á NÝJUM FISKI?
UNDANFARIÐ hefir verið skortur á nýjum
fiski hjer í bænum og það svo, að margir
telja til stórvandræða, sem ekki hafa bragð-
að nýjan fisk vikum saman. Steingrímur
Magnússon í Fiskhöllinni er mann fróðastur
um þessi mál og er jeg spurði hann að því
í gær af hverju fiskskorturinn stafaði, sagði
hann eftirfarandi:
— Síldveiðarnar hafa að vonum dregið úr
öðrum fiskveiðum. Er það ein ástæðan fyrir
neyslufiskleysinu í bænum og önnur, að afli
hefir verið tregur það sem af er vetri.
ÞURFUM 15—20 SMÁLESTIR
Á DAG
REYKVÍKINGAR borða 15—20 smálestir af
nýjum fiski á dag, þegar hann fæst, og því
eðlilegt að einhverjir verði út undan, þegar
ekki keipur nema einn bátur að á dag. —
Einnig kemur til greina samkeppni við hrað-
frystihúsin og segir Steingrímur að fisksalar
í bænum hafi t. d. ekki treyst sjer til að
kaupa fisk af báti, sem nokkuð hefir fiskað
undanfarið og selt afla sinn í hraðfrystihús
hjer í bænum.
Af framansögðu má sjá, að ýmsar ástæður
liggja til þess, að skortur hefir verið undan-
farið á nýjum fiski, en Steingrímur í Fisk-
höllinni telur að brátt fari að rætast úr, eins
og venja sje þegar kemur fram í desember.
KARFINN ER AÐ VERÐA
VINSÆLL
NÝR KARFI hefir ávalt verið á fiskmark-
aðnum undanfarið, en það er með karfann
líkt og steinbítinn hjer á árum áður. Enginn
vildi sjá steinbít í soðið, ef eitthvað annað
fjekkst. En nú er samt svo komið, að steinbít-
ur þykir allra fiska bestur og eftirsóttastur..
Sama sagan virðist endurtaka sig með karf-
ann. — Eftir að farið var að tala mikið um
karfa sem útflutningsvöru, hafa fleiri og fleiri
reynt hann til matar og aukast honum vin-
sældir með hverjum degi, enda er karfi prýðis
fiskmeti.
ENGLENDINGUR PANTAR
SKYR FLUGLEIÐIS
ÁRLA morguns í fyrradag barst manni ein-
um hjer í bænum símskeyti frá Englandí,
beiðni um, að hann sendi með flugpósti, skyr
handa fárveikum manni, sem liggur í sjúkra
húsi þar í landi.
Sjúklingur þessi hafði komið til Islands
og neytt hjer þessa þjóðarrjettar okkar.
Maðurinn brá við og útvegaði skyrið, en
sendi ekkert svar við símskeytinu. — Þar
yfirsást honum líklega, því klukkan 5 síð-
degis, sama dag kom árjetting á símskeyt-
inu. Skyrið fór með Gullfaxa í gærmorgun.
Segið svo, að ísland hafi ekkert að bjóða!
•
„DAUÐA LOFTIГ Á
SUNNUDÖGUM
HVERNIG stendur á því, að morguntónleik-
arnir í útvarpinu á sunnudögum — þegar til
þeirra er efnt — og hádegisútvarpið, er ekki
látið renna saman og gert að einum samfelld-
um útvarpstíma? Þetta er bjeaður kauðahátt-
ur, eins og nú er farið að. Morguntónleikarnir
hefjast kl. 11 og standa venjulegast yfir til
kl. 11,50 eða 11,55. Síðan kemur 15 til 20
mínútna hlje, eða ,,dautt loft“, eins og Bret-
inn kallar það víst. En kl. 12,10 hefst hádegis
útvarpið og stendur til 13,15.
•
ÁSTÆÐULAUST HLJE
ÁSTÆÐULAUST er með öllu að hafa þetta
hlje. Það verður ekki sjeð, að á því verði
neitt sparað. Ekki er starfsfólkið sent heim
til sín, þessar 15—20 mínútur, sem hlust-
endur mega þola „dauða loftið“. — Hvers
vegna er þá ekki hægt -að sýna hlustendunum
þá rausn að láta morguntónleikana halda á-
fram allt til 12.10, þegar hádegisútvarpið
tekur við — með öðrum orðum að hafa eina
samfelda dagskrá á sunnudögum frá því kl.
11 á morgnana til 13,15? — Þessi sífeldu og
alræmdu íslensku útvarpshlje eru' ósköp
hvumleið.
Sinfóníuhljómsveifin undir
stjórn Hermanns Hildebrandf
Heyr á endemií
í „ÞJÓÐVILJANUM“ s.L laugardag segir, að „fulítrúar ís-
lands á heimsfriðarþinginu“ sjeu komnir heim! Heyr á
cndemi!! „Fulltrúar íslands"!! Það var nú helst.
En þessi frásögn lýsir vel innræti kommúnista. Þeir álíta
að þeir tali fyrir hönd allrar íslensku þjóðarinnar, enda þótt
vitað sje að þeir sjeu aðeins fámenn klíka, sem verður þunn-
skipaðri með hverjum deginum, sem líður, og æ fyrirlitnari ,
af öllum almenningi fyrir undirlægj uskap sinn við erlenda
kúgunar og ofbeldisstefnu. — Rjettara hefði verið ef „Þjóð-
vilja“-fyrirsögnin hefði verið á þessa leið: |
„Fulltrúar fimmtuherdeildarinnar á íslandi komnir heim
af stríðsvinasamkundunni“ eða „handjárnaþinginu í Varsjá“.
En kommúnistar snúa öllu öfugt. Þeir segjast þessa dagana
vera einlægustu stuðningsmenn friðar og öryggis í heiminum
enda þótt allt mannkynið standi á öndinni af ótta við nýja
heimsstyrjöld af þeirra völdum. Á samá tíma, sem kínverskir
kommúnistar senda milljóna heri gegn víðtækustu friðar-
samtökum, sem sagan þekkir, segjast fimmtuherdeildirnar
lúm allan heim vera að „tryggja friðinn“!!! i
Hvaða vitfirringum er ætlað að gína við slíkum áróðri?
SINFÓNÍUHL JÓMSVEITIN
hjelt þriðju tónleika sína á þess-
um vetri s.l. sunnudag í Þjóð-i
leikhúsinu. Á efnisskránni voru:
„Lítil næturljóð“ eftir Mozart,
„Haydn-tilbrigðin“ eftir Brahms
og f jórða sinfónía Tschaikowskys.
Stjórnandi var að þessu sinni
hinn nýkomni gestur hljómsveit-
arinnar, Hermann Hildebrandt
frá Stuttgart. — Undirrituðum1
hefur verið boðið að rita fáeinar
línur um tónleika þessa, og tekur
hann því með gleði til að votta
Sinfóníuhljómsveitinni og stjórn-
anda hennar þakklæti sitt fyrir
unnin afrek, enda þótt hann
brjóti hefðbundna venju með því
að geta á þessum vettvangi um
starfsbróður sinn.
Hermann Hildebrandt er hinn
þriðji í röð þeirra erlendu diri-
genta, er hafa stjórnað hljóm-
sveit okkar. Munu flestum vera í
fersku minni Sibelius-tónleikarn-
ir (Jussi Jallas) og flutningur
„Figaros“ eftir Mozart (Kurt
Bendix). Þáð er skoðun mín, að
hljómsveitinni muni aldrei hafa
tekist eins vel og á þessum tón-
leikum, ef frá er talinn lelkur
hennar í „Figaro“.
Það mun, ef til vill, ekki öllum
áheyrendum ljóst, að hversuj
miklu leyti árangur orkesturtón
leika er kominn undir stjórnand-
anum, jafnvel þótt hljómsveitin;
sje skipuð hinum ágætustu lista- j
mönnum. Góður dirigent verðurj
að vera meira en fjölhæfur og
fjölfróður tónlistamaður; hann;
verður að vera gæddur óvenju-j
legum rytmiskum næmleika og
nærri ofurmannlegu viljaafli — I
dáleiðsluvaldi, mætti segja — tilj
að knýja samstarfsmenn sína til
þess að gefa allt, sem þeir eiga,
þegar á hólminn er komið.
AlHr, er þekkjá til hljómsVeit-
arstarfsemi, muhu hafa fundið á
sunnudaginn var, að Hermann
Hildebrandt er slíkur dirigent.
Engum manni er þó gefið að ná
slíkum árangri án vandlegs und-
irbúnings, en hann felst í ná-
kvæmum æfingum (radd- og
samæfingum), eins mörgum og
stjórnandinn álítur nauðsynleg-
ar til að gera hugsjón sína að
veruleika — innan þeirra tak-
marka, sem mannlegri getu eru
sett. Á það skal minnst, að tón-
leikar þessir voru þeir fyrstu,
sem hlotið höfðu (nærri því)
nægan undirbúning, að því er
æfingafjöldann varðar, enda við-
fangsefnin hin erfiðustu. (f tvær
vikur var æft á hverjum virkum
degi, að mánudögum undan-
skildum, og stundum tvisvar á
sama degi). Eiga hljómsveitar-
menn þakkir skildar fyrir áhuga
og skilning á hlutVerki sínu og
forráðamenn sveitarinnar fyrir
aðstoð og framkvæmdir í þessum
efnum.
Tónleikarnir hófust á „Eine
kleine Nachtmusik“ eftir Mozart.
Flutningur hennar varð að gjalda
þess, að of lítill tími hafði verið
eftir til að samæfa hana nógsam-
lega, þegar búið var að ganga
frá vandasömustu — og nýstár-
legustu —* verkunum á efnis-
skránni (Brahms og Tschaikow-
sky). En Mozart er á sinn hátt
eins erfiður viðfangs og nokkuð
annað tónskáld. Serenatan var
leikin í kammerorkesturskipan,
sem veitir hverru rödd birtu og
yl, en gerir jafnvel enn strangari
kröfur í samleik hljóðfæranna en
fjölmenn skipan. Strokhljómur-
inn var þó víðast hvar mjög fág-
aður, og naut verkið sín yfirleitt
ágætlega.
Nú birtust blásararhir og skáía-
bumbumeistarinn á pallinum, og
Haydn-tilbrigðin éftir Brahms
hljómuðu úm hinn fagra sal leik-
hússins. Þetta djúphugsaða, forn-
eskjulega snilldarverk var leikið
með einstakri prýði. Stjórnand-
anum tókst að lýsa upp hvern
krók og kima partitúrsins án
þess að missa sjónir á formheild-
inni. Urðu Brahmsvinirnir í saln-
um að leggja hart að sjer að
telja flutning þessa verks ebki
hámark tónleikanna.
Eftir hljeið bættust hljómsveit-
inni básúnur, túba og slagfæri
ýmisleg, og var hún þá reiðubúih
til að láta lúðrana gjalla i
hinni safaþrungnu, hugmynda-
ríku hljómkviðu TschaikowskyS.
(Athugasemd til styrktarmanna
hljómsveitarinnar: Hvenær get-
um við eignast nýjar, góðar pák-
ur og málmgjöll, sem hljóma
betur en potthlemmar?) Kom nú
| í ljós, sem reyndar var fyrr vit-
að, að strengjafjöldinn hrökk
tæplega til að vega á móti stór-
skotaliði blásara og slagverks.
| Var þó allfurðulegt, hversu miklu
t. d. hinar 7 fyrstu fiðlur gátu
: áorkað (í stað 16—18, eins og sið-
'ur er að hafa í sinfóníuhljóm-
sveitum erlendis). Tókst sveit-
inni, undir forustu Hildebrandts,
að forðast sker og grynn-
ingar, sem voru á leið henn-
ar um brim og boða tóna-
hafsins, og er ekki auðvelt að
gera upp á milli hver flokkur
hennar lagði þar mest fram. Skal
þó taka fram, að blásararnir —
sem gegndu hinum viðkvæmustu
hlutverkum — ljeku oft svo
glæsilega, að á betra varð ekki
kosið. Hinn slafneski rytmi slé
neistum manna í milli og kveikti
loga í hjörtum áheyrendanna.
Þegar hið hrífandi Finale var
liðið hjá hófst lófaklapp og —-
sjaldgæfur atburður hjer —
bravóhróp, sem ætluðu aldrei aS
linna, en hlj ómsveitarstj órinn tók
fögnuðinum með því að láta
hljóðfæraleikara rísa úr sætum.
sínum,
I _________________ R. A. O-
! WASHINGTON — Truman hef-
ur veitt 16 millj. dala til mat-
vælakaupa handa júgóslavneska
ihernum.