Morgunblaðið - 14.12.1950, Qupperneq 8

8
MORGUKBLAÐl*»
Fimmtudagur 14. des. 1950
nrgpstiMð&ift
Útg.: H.Í. Árvakur, Reykjavík,
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson,
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árnl Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
liR DAGLEGA LlFINU
Dagskrárfje útvarpsins
DAGSKRÁ Ríkisútvarpsins og fjárveitingar til hennar hafa
nokkuð verið ræddar undaníarið á Alþingi í sambandi við
tillögu um athugun á þessum málum og þá sjerstaklega þvi,
hvort ekki sje hægt að verja meira fje af tekjum útvarps-
ins til dagsskrárefnis en gert hefur verið updanfarin ár.
Við þessar umræður hefur það m. a. verið upplýst, að
kostnaður við dagskrána hefur orðið sem hjer segir árin
1947—1950 að báðum árum meðtöldum:
Árið 1947 687 þús. kr., 1948 948 þús. kr., 1949 1,4 millj. kr.
og árið 1950 um 1,1 millj. kr. Á fjárlagafrumvarpinu fyrxr
árið 1951 var gert íáð fyrir að 1 millj. kr. yrði varið til út-
varpsdagskrárinnar. Hefur útvarpsráð óskað þess að sú
upphæð yrði hækkuð verulega, þar sem að ella yrði að draga
hana mjög verulega saman. Til þess að koma til móts við
Þá ósk, hefur menntamálaráðherra flutt breytingartillögu
um að fjárveitingin verði hækkuð um 200 þús. kr. eða upp
í 1,2 millj. kr.
Það er oft rætt um það að dagskrá útvarpsins sje ekki
eins fjölbreytt og skemmtileg og æskilegt sje. Hafa þær að-
finnslur að ýmsu leyti við rök að styðjast. Útvarpið gæti
að sjálfsögðu verið miklu fjölbreyttara og skemmtilegra.
En meginorsök fábxeytninnar er beinlínis sú, að of litlu fje
er varið til dagskrárefnis. Það er kjarni málsins. Dagskráin
er varið til dagskrárefnis. Það er kjarni málsins.
Til þess að bæta úr þessu þarf Ríkisútvarpið ekki að fara
neina bónbjargarleið til fjárveitingavaldsins. Það getur vel
staðið sjálft undir öllum sínum þörfum eins og það hefur
gert. En það þarfnast skilnings Alþingis á því að dagskrá
þess má ekki vanrækja. í raun og veru er aldrei eins mikil
þörf á fjölbreyttri og góðri útvarpsstarfsemi og þegar að
hart er í ári hjá öllum almenningi. tJtvarpið er þá ódýr-
fcsta og besta skemmtunin, sem fólkið getur notið. Og það
r.ær til svo að segja hvers einasta heimilis í landinu.
Það er sjálfsagt að athugun fari fram á því, hvernig rekstri
þessar menningarstofnunar verði best fyrir komið. En það
er alger óþarfi að skipa til þess sjerstaka nefnd. Ríkisstjóm-
in getur. látið framkvæma hana, hvenær sem hún vill án
þess að setja á laggirnar enn eina nefndina í þessu nefnda-
sligaða landi.
SKUGGALEGIR
VERSLUNARHÆTTIR
ÞEGAR VANDFENGNAR vörur eru seldar
of háu verði — okurverði — er það nefndur
svartur markaður og Þykir heldur skuggaleg
atvinna þeirra einstaklinga er þá verslunar-
hætti stunda. — Ríkisvaldið leggur meira að
segja fram talsvert fje til skrifstofuhalds og
eftirlits með því, að menn reki ekki þessa
illa þokkuðu atvinnugrein.
En svo bregður við stundum, að sjálfur
ríkissjóður heldur markaði, sem líkjast í öllu
þeim, sem svartur er nefndur, nema hvað
„okrið“. er venjulega heldur svartara hjá
ríkinu, en einstaklingum.
•
í SURTSHELLI
ARNARHVOLS
FYRIR NOKKRU auglýstu fógetar rikisins,
að brátt myndi haldinn markaður á sjald-
sjeðum, eða ófáanlegum vörum hjer í bæn-
um. Til þess að kitla væntanlega kaupendur
var þess getið, að á boðstólum yrði meðal
annars tyggigummi og nylonsokkar.
Auglýsingin hreif. Þegar að uppboðstíma
leið s.l. þriðjudag höfðu menn safriast saman
hundruðum saman við uppboðsstaðinn, sem
gárungarnir voru ekki lengi að skíra „Surts-
helli“. — Þar er lágt til lofts og þröngt til
veggja.
MÖLJETIN FÖT —
TUSKUBRÍDA Á 40 KR.
UNGLINGSSTRÁKAR í bænum fundu lykt-
ina af þessum nýstárlega markaði og mættu
til að gera grín og usla. Hlátrasköll, óp og
önnur háreisti yfirgnæfði stundum boðin og
raddir uppboðshaldarana. Andarteppa greip
brátt um sig meðal þeirra, sem komust inn
í surtshelli, einkum meðal kvenfóiksins, sem
ruddist við og við út til þess að geta náð and-
anum. Þó voru gluggar og skjáir hellisins
opnaðir, en þeir fyltust brátt af þeim, sem
ekki höfðu komist inn í það allra helgasta.
Fáranalegustu sögur ganga um gripina,
sem boðnir voru upp. Möljetin föt á 400 kr.
og tuskubrúða á 40 krónur, er meðal þess,
sem heyrist nefnt.
SA ANÆiGÐI
LÍTILL ÁNÆGJUSVIPUR sást á andlitum
þeirra, sem þarna „gerðu góð kaup“. Hins-
vegar mátti sjá breytt bros á einum vel
þektum „surt“ bæjarins. Hann bauð ekki í
vörurnar, en gekk brosandi um og neri saman
höndunum.
Ástæðan til þe.s's að surtur var ánægður
segir sig sjálf. Það, sem hann kann að eiga í
pokahorninu fyrir jólin, hefir hækkað í verði
og hefði ekki getað verið betra þótt sjálfur
verðlagsstjóri hefði leyft honum hækkun á
svarta-varningnum. Uppboðshaldarar ríkis-
sjóðs og þeir, sem keptust um að kaupa,
höfðu hækkað svartamarkaðsverð á nylon-
sokkum úr 80—90 krónum upp í 130—140
krónur parið!
•
PJETURSÞÆTTI AUKAST
VINSÆLDIR
PJETURSÞÆTTI útvarpsins — skemmtiþætti
Pjeturs Pjeturssonar þuls — aukast vinsældir
með hverju sinni, sem hann kemur í útvarp-
inu. Pjetur og aðstoðarmenn hans eru að ná
betri tökum á efni og flutningi.
Loksins fjekk fólkið eitthvað, sem það vill
og nennir að hlusta á. Þetta hefði útvarpsráð
mátt vita fyr og nú er að halda því við að
flytja fólkinu eitthvað, sem það hefir gaman
af og hvílir það frá sinfóníunum, fúgunum og
hvað það nú heitir hið andlega kjarnfóður,
sem útvarpið bíður upp á.
•
REYKVÍKINGAR AFSKIFTIR
EN ÞAÐ ER eitt, sem verður að laga í sam-
bandi við Pjetursþátt og það er verðlauna-
fyrirkomulagið. — í fyrstu var það svo, að
hlustendur úti á landi gátu ekki tekið þátt í
verðlaunagetraun þáttarins að jöfnu við
Reykvíkinga, en nú eru það Reykvíkingar,
sem verða afskiftir í þessu efni.
Ástæðan er sú, að landsíminn hefir for-
gangsrjett, að sambandi við þann eina síma,
sem tekið er á móti ráðningum í. — í fyrra-
kvöld voru margir Reykvíkingar með rjettar
ráðningar, en þeir fengu ekki samband vegna
þess að landsímamiðstöðin kom inn í og sleit
sambandið fyrir þeim.
Þetta verður að laga.
75 ára í dag:
Loftur Guðmundsson
Bókaútgáfan
BÓKAÚTGÁFAN SETUR nú, eins og stundum áður, svip
sxnn á jólakauptíðma. Það er gefið út mikið af bókum á
íslandi ,svo mikið að sumir telja ómaksins vert að amast við
„bókaflóðinu“, eins og það er kallað. En því fer fjarri að
ástæða sje til þess að agnúast við útgáfu bóka í þessu landi.
íslenska þjóðin hefur jafnan verið bókaþjóð og það jafn-
vel þó að hún hafi fáar bækur átt. Á kvöldvökum liðins
tíma voru þær bókmenntir lesnar, sem alþýða manna gat
aflað sjer. Bókasöfn voru þá að vísu engin í eign almenn-
ings. En bækurnar gengu milli bæja og frá manni til manns.
Og áður en bókagerð hófst voru sögurnar sagðar og lærðar.
Hin íslenska baðstofa varð þannig menntaskóli fátækrar
en bók- og söguelskrar þjóðar.
Nú eru aðrir tímar. Nú á almenningur á íslandi kost á
að njóta bókasafna víðsvegar um land. í svo að segja hverju
hreppsfjelagi er til lestrarfjelag og í stærstu kaupstöðunum
enx tiltölulega fullkomin bókasöfn. Auk þess eignast þús-
undir einstaklinga álitlegan bókakost á heimilum sínum.
Allt er þetta mjög ánægjulegt og mun eiga sinn þátt í að
glæða skilning þjóðarinnar á bókum og bókmenntum. En
þótt ástæða sje til þess að fagna hinni miklu bókaútgáfu
síðari ára kemur engum til hugar að neita því, að það sem
út er gefið sje mjög misjafnt að gæðum og gildi. Það koma
út góðar bækur, ljelegar og jafnvel hálfgert rusl. En það er
lesendanna að velja og hafna. Það væri að sjálfsögðu æski-
legast að einungis góðar bækur væru gefnar út. En þess er
að gæta, að smekkur marma er misjafn og éinn telur það
góða bók, sem aðrir álíta ljelega, En það verður að stefna
að því að auka bókmenntaþroska þjóðarinnar. Það er bein-
asta leiðin til þess að vanda bókaútgáfuna,
HALFATTRÆÐUR er í dag Loft-
ur Guðmundsson á Strönd, einn
kunnasti bóndi Meðallendinga,
sem nú eru á lífi. Hann hefir
alið allan aldur sinn í Meðai-
landi, en er af góðu og aðfluttu
bergi brotinn. Faðir hans, Guð-
mundur Loftsson, var úr Mýr-
dal, bróðir hins þekkta bónda
Markúsar Loftssonar í Hjörleifs- j
höfða, sem fjekkst við fróðleiks-
söfnun um jarðelda hjer á landi.1
Virðist Markús hafa unnað býli
sínu hugástum, þessu elsta,,
byggða bóli í Vestur-Skaftafells-
sýslu, ljet heita eftir Hjörleifi
Hróðmarssyni, er fyrstur manna
settist þar að, og valdi að lokum
sjer og sínum legstað hátt móti
himni og sól á hæsta hnjúk Hjör-
leifshöfða, sem er einstakt fjall
á Mýrdalssandi, rúmlega 220 m
hátt. (Annað graslendi jarðarinn
ar er Hafursey, einnig sjerstætt
fjall á sandinúm. Einkennileg bú-
j jörð, nú um tíma í eyði).
í hlutskipti hins bróðurins,
Guðm., föður Lofts á Strönd,
kom önnur einkennileg jörð,
hólmi í Kúafljóti, sem er ein
stærsta á landsins. Virtist þangað
enginn aukvisi eiga erindi sem
aðkomumaður. Á þessu býli,
Söndum í Meðallandi, kvæntist
Guðmundur Guðrúnu Magnús-
dóttur, Nordals, síðast prests til
Meðallandsþinga, áður til Öræf*.,
Jónssonar. Hún var húshyggin í
góðu lagi, skýrleikskona hin
mesta og naut sín vel í samræð-
um við hvern sem var. Kom þar
mÖrg setningiri háglega sniðin.
Samvistarár sín bjuggu þau Guð-
mundur og Guðrún að Söndum
og áttu nokkur börn. Guðrún
Var ekkja, ér Guðrnundur fjekk
j hennar. Var Loftur elstur barna
þeirra, fæddur 14. desember 1875.
Milli fermingar og tvítugs missti
hann föður sinn. Var hann svo
alllengi höfuðstoð móður sinnar
með yngri börnunum, svo að for-
sjá heimilisins fjell honum fljótt
í skaut. Mun hann hafa reynst
þar fljótt hygginn, duglegur og
gætinn. Þeirra eiginda var þörf
á Söndum í viðureigninni við
Kúðafljót, sem var þar til
beggja handa og mikil umferð
var yfir og einatt við mikla örð-
ugleika og hættur að etia. Þetta
varð Lofti skóli, enda þótti hann
með gleggstu og gætnustu vatna-
mönnum.
Um þrítugsaldur kvæntist
hann Guðfinnu Björnsdóttur,
mvndarlegri búkonu, er ljet sjer
mjög annt um heimili þeirra. —
Varð hún seinna Ijósmóðir M V
allendinga. Fluttu þau fljótt frá
Söndum og bjuggu lengst á
Strönd. Var gróandi í búi þeirra
og þar gott aðkomumönnum. —
Farskóli var þar lengi, Þau eig.i-
uðust tvö börn (tvíbura), Eggert
og Guðlaugu, bæði vel gefin and
lega og verklega, og ólu upp fós.-
urson. Fleira ungviði var öð'"i
hvoru á heimili þeirra. Konu
sína missti Loftur árið 1934 og
hefur síðan búið með Guðlaugu,
dóttur sinni, fjelagsbúi. Var hún
þá nýlega ekkja með þrjú ung
börn, og hefur Loftur gengið
þeim í föðurstað með prýði.
Ekki var Loftur frekar en
flestir samtíðarmenn hans til
mennta settur, en vakti fljótt at-
hygli á sjer fyrir hyggindi, festa
og áreiðanleik. Varð það til þess,
að honum voru fljótt falin ýn:s
störf, sem öllum er ekki trúan Li
fyrir. Lengi var hann ásamt öð.--
um varðmaður við skipsströ x t,
sem hjer hafa verið tíð með kö
um, svo lengi sem hann vildi
gefa sig í það. Setti hann þ ir
sóma hjeraðsins ofar hagsmun-
um. Lengi var hann hjer hrepps-
nefndaroddviti og sýslunefndar •
maður. Hugsaði mikið og las sjer
til um störf sín, og fjárhagur
þótti öruggur í höndum hans.
Loftur á Strönd er maður hæg-
ur í framgöngu og fastur fyrir,
talsvert lesinn um ýmislegt, at-
hugull vel og minnugur um
margt, skemmtilegur í viðræðum
og 1 hvívetna hugsandi maður.
Þeir, sem kynnst hafa , honum,
munu ekki sjá eftir því. — Sjálf-
ur xninnist jeg margs af viðkynn-
ingu okkar nærfellt hálfa öld og
samstarfs um langan tíma og á-
nægjulegri dvöl á heimili hans.
Og nú, þegar hann hefur þrjá
aldarfjórðunga að baki, vænti
jeg, að kunningjar hans allir geti
sameinast í ósk um, að sá fjórði,
sem nú er framundan, verði hón-
um unaðslegur.
Eyj. Eyjólfsson.
Frafckar vilja
fjérveldafund
PARÍS, 13. des.: — Franska
stjórnin fjellst á tillögu Rússa
um fjórveldafund í svari sínu
við málaleitan þeirra. — Lögðu
Rússarnir til, að Þýskalandsmá)
in ein yrðu rædd. Hinsvegar
fallast Frakkar á tillöguna með
því skilyrði, að rædd verði öll
þau mál, sem helst valda ágrein
ingi milli deiluaðilanna í austrx
og vestri. Svipaðs svars Breta
og Bandaríkjamanna er
vænzt bráðlega. — Reuter.
Togara stolxð.
LUNDÚNUM —• Fyrir skömmu
voru þeir, er leið áttu um Norð-
ursjó, beðnir að hyggja að þýska
togaranum Schwanhild, sem tal-
ið var, að piltar hefði stolið í
Cuxhaven.