Morgunblaðið - 04.04.1951, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 4.. apríl 1951
MO RGUNBLAÐIÐ
Marsballaðsto

gja ara
SíSari grein
Vðdráiían lisfni hlýitað
um 4 stlg á ssmgisfu ölá
FRIYERSiLUN OG GBEffiSLV-
BANDALAG EVKÖFU
Eins og fyrr var sagt, átti ann-
ar meg-inþáttur Marshall-samtak- j þgirra. Skal nú árangurinn kann-
anna áð felast í auknn efnaliags- gður og krufið til mergjar, hvern-
samstarfi Evrópuríkjamra 16. — is til hefur tekist. Fyista stefnu-
Tvö voru þar höfuðverkefnin, auk- skráratriði Marshall-samtakanna
ið viðskiftafrelsi og frjálsari gjald var: „Mikil framleiðsluaukning
eyrisverslun milli þétttökuríkj- hjá sjerhverju þátttökuríkjanna“.
anna. Hvorttveggja átti að stuðla Um þennan ásetning sagði >jóð-
að aukinni verkaskifthigu og vax- viljinn, að Marshall-aðstoðin
andi framleiðslu. Á miðju árinu myndi „stöðva iðnaðarframfarir
1949 var talið, að fraroleiðslan V estur-Evrópu“. Reyndin hefur
hefði aukist svo og efnabagsþró- orðið sú, að iðnaffarframleiðsla
uninni í heild verið snóíff það vel þátttökuríkjanna hefur farið
á veg, að tímahært værí að losa stöffugt vaxandi fyrir atbeina
um verslunarhöftin. I>. 4, júlí 1949 Marshall-affsíoðarinnar og er nú
Eftir frjetíamann Reuters
leiðslan um 10% minni en fyrir OTTAWA Veturnir fara
stríð. I hlýnandi eða það segir Andrew
Marshall-ríkin settu sjer í öðru Thomson, veðurstofustjóri í
lagi að reyna að afnema hallavið- Kanada. Telur hann, að þeir
skipti við önnur ríki, einkum sjeu fullum 4 stigum hlýrri að
Bandaríkin. Þjóðviljinn spáð; því, jafnaði en þeir voru fyrir öld.
að þessi viðleitni myndi mistak- |
ast. og Marshall-aðstoðin „gera
þessar þjóðir áfram háðar Banda- i
iíkjunum.“ Reynslan er ólygnust,
og hún sýnir okkur, að mikið hef-
ur unnist í þá átt að afnema halla
viðskiptin, því að á síðastliðnu
ári var utanríkisverslun þátttöku-
ríkjanna orðin að minnsta kosti
jafnmikil og fyrir stríð og versl-
unarhallinn minni en nokkru
samþykkti O.E.E.C.-stofnunin, að orffin um 30% meiri en hún var | sinni áður eftir ófriðinn, tekist
samvinnuríkin skyldu smám sam- fyr:r stríð. I einstökum iöndum hafði að koma jafnvægi á gengi sólargeislarnir fara í gegnum
MINNI RYKAGNIR
Thomson hefir látið svo um
mælt, að þessi breyting eigi
sjer ýmsar ástæður. Tvær
þeirra eru þó veigamestar,
,,hitaleiðslur“ jarðarinnar hafa
verið hreinsaðar og „einangr-
un“ hennar bætt. „Hitaleiðsl-
urnar“ eru andrúmsloftið, sem
an afnema verslunarhcsnlur sín á er hún þó nokkru meiii, t.d. í mynta þeirra og gull- og dollara-
milii. Þ. 2. nóv. 1949 var stigið Svíþjóð 65%, Ðanmörku 56% og birgðir höfðu stóraukist. Hvað
Bretlandi 54%. Ef litið er á nokkr
ar helstu vörutegundirnar, kem-
ur í ljós, að stálframleiðslan hef-
ur aukist um 24%, vefnaðarvara
um 25% og bílaframleiðslan um
90%. Raforkuframleiðslan hefur
aukist um 80% frá því sem hún
var íyrir stríð. Meðfylgjandi línu-
rit sýnir greinilega hina öru
aukningu
12oo
looo
iðnaðarframleiðslu
nokkru ákvcðnara spor í sömu átt,
því að þá var ákveðið, að sjer-
hverju þátttökuríkjainia bæri að
gefa frjáls 50% af öllnm inn-
flutningi frá öðrum rikjum sam-
takanna fyrir 15. des. sama ár. í
byrjun ársins 1950 var hlutfalls-
talan. hækkuð upp í 60'«., og mun
því takmarki víðast hafa verið
náð. Samkvæmt síffustu ákvörff-
nnum er svo ráffgerí að' anka frí- þjill j , $
verslunina innan tiffar upp í 75%
at' innflutningi frá þátttökuríkj-
unum.
Marshall-ríkjunum var ljóst,
að allt strit þeirra fyrir bættum
lífskjörum og viðleitaí þeirra til
frjáisari viðskipta var unnin fyr-
ir gýg, ef ekki tækist að greiða
fram úr greiðsluvantfræðunum.
Því ákváðu þau að setja á fót
stofnun, sem leysa á þetta vanda-
mál. Stofnun þessí hlaut nafnið
Greiðslubandaiag Evrónu (EPU
— European Payment: Union), og
var stofnskrá hennar samþykkt
19. september síðastliðinn í París
af öllum þátttökuríkjmn Mars-
hall-samtakanna. Aðalmarkmið
hinnar nýju stofnunar eru í stór-
um dráttum, að koma á marghliða
greiðslukerfi, sem jafnt nái til
vörukaupa og þjómrstusölu milli
þátttökuríkjanna, þannig að
myntir þeirra verði í framtiðinni
tsm næst frjálst breytilegar inn-
foyrðis. Og að aðstoða sjerstak-
lega þau ríki, sem ráða þurfa
f "am úr tímabundnuna gjaldeyris
erðugleikum vegna aðsteðjandi
Fjaldeyrisskorts. Það var frá upp
hafi ljóst, að EPU myndí þurfa Marshail-ríkjanna. (Línurit 1).
nokkurt fje til rekstrar fram yfir Þá er það landbúnaðarfram-
það, sém þátttökuríbín Ijetu því í leiðslan. Þjóðviljinn spáði þvi, að
tje. Því var í fjárvertingu Banda- Marshall-aðstoðin myndi „draga
nkjanna til MarshaH-aðsíoðar- úr reisn landbúnaðarins". Hið
innar árið 1950/1051 gert ráð fyr- gagnstæða hefur komið á daginn,
ÍL að EPU fengí til ráðstöfunar landbúnaffarframleiðsla Mars-
allt að 600 milljónum dollara. — hall-ríkjanna hefur vaxiff hröð-
Skipulag EPU-stofnunarinnar um skrefum, svo aff nú er hún
viðvíkur verslunarhallanum við
Bandaríkin hafði tekist með nið-
urskurði á innflutningi á dollara-
vörum og auknum útflutningi til
Bandaríkjanna að lækka hann úr
ca. 6.2 miiljörðum dollara 1948
niður í um 2 milljarða _ dollara
1951. Enda varð verslunarjöfnuð-
ur Bandaríkjanna á síðasta árs-
fjórðungi 1950 óhagstæður í
8oo
6 oo
4oo
2o o
Innfl. frá U.S.A,
X y / \
■y* ' \+ 1 'S
Verxlurtaríia ll± \
■■ ■ íSygmSi
.... /
Útfl. til U.S.A.
1949 Tido
Verslun Marshall-ríkja viff USA
7
verðúr hjer ekki frekar rakið, en
þess skal getið, að starfsemi henn
ar hefur þegar gefið góða raun
og mjög greitt fyrír verslun og
gjaldeyrisviðskiptum mílli Mar-
shall-ríkjanna.
ÁRANGUR MARSHALL-
AÐSTOÐARINNAR
I upphafi greinar þessarar voru
talin upp fjögur meginmarkmið-
ín, sem Marshall-samtökin hugð-
ust stefna að og jaínframt sagt
frá aumlegum hrakspám Þjóð-
orffin svipuð og fyrir stríff og bú-
slofninn álíka aff tölu. í einstök-
urri löndum, svo sem Bretlandi.
Danmörku og Tyrklandi, er land-
búnaðartramleiðslan meira að
segja orðin 17—25% meiri en fyr-
ir stríð. Auðvitað er framleiðslu-
aukningin nokkuð misjöfn í hin-
um ýmsu greinum. Ef borið er
saman við framleiðsluna fyrir
stríð, hefur framleiðslan á sykri
aukist mest, eða um 40%, á kart-
öflum 18%, korni 9%, mjólk 5%.
fyrsta sinn í 13 ár. Sannar þetta
þvert ofan í fullyrðingar Þjóð-
viljans, að Marshall-aðstoðin hef-
ur gert þátttckuríkin viðskipta- i
lega óháðari Bandaríkjunum. —
Enn augljósari verður þessi þró-
un ef litið er á línuritið um við-
skipti Marshall-ríkjanna við
Bandaríkin. (Línurit 2.)
Þriðja markmið Marshall-sam-
takanna var aukin efnahagssam-
vinna Evrópu-ríkjanna. Á þess-
um vettvangi hefur náðst mikill
árangur með hinni auknu fríversl
un og Greiðslubandalagi Evrópu,
sem áður getur um. Ljós vottur
þess er og, að verslun milli Mar-
shall-ríkjanna innbyrðist er nú
46% meiri að magni en hún var
fyrir stríð.
Eins og hjer hefur veriff sýnt
meff tölum, hafa hrakspár komm-
únista um ófarnað Marshail-aff-
til jarðarinnar. Meiri háttar.
eldgos hafa engin verið um j
langan aldur, svo að af þeim.
sökum hafa rykagnirnar minnk
að i loftinu.
Ef mikið er af ösku eða smá-
ögnum í loftinu, þá tálma þær
því, að sólargeislarnir nái til
jaraðrinnar með því að varpa
þeim til baka.
AUKIÐ CARBON DIOXIDE
Loftið er „einangrunin“.
Carbon dioxide magn, sem er
í lofthjúpnum umhverfis jörð-
ina, hefir vaxið. Hjúpurinn hef
ir þannig þykknað, svo að jörð-
in hefir ekki varpað hitanum
frá sjer af eins mikilli eyðslu-
semi og fyrr.
Thomson segir, að sanna
megi með tölum, að hlýrra sje
í heiminum en fyrr. Einnig má
benda á, að jöklarnir í Kletta-
fjöllum og flestir í Alaska hafa
gengið saman seinustu árin.
Þar við bætist, að hitastig
Atlantshafsins og Kyrrahafsins
hefir hækkað undanfarin 30 ár.
Þorskgegndir eru hú miklar
allt norður við Baffiney og
suðurodda Grænlands, þar sem
sá fiskur var að kalla ókunnur
til skamms tíma.
BREYTINGAR
Thomson telur, að veðurfar-
ið hafi og hlýnað smám saman
á norðurhvelinu vegna breyt-
inga, sem orðið hafi á hringrás
andrúmsloftsins, sjerstaklega á
hreýfingu þess lofts, sem bersi
milli miðjarðarlínu og norður-
skautsins. Meira af þeim hita,
sem kemur fram við miðbik
jarðarinnar, berst norður á bóg
inn en fyrr.
Veðurfræðingurinn ræður
norðurbyggjum samt frá að fara
að nokkru óðslega. Telur hann
fráleitt, að þeir selji yfirhafn-
irnar eða snjórekurnar. Þótt
veðrið hlýni um 4 stig á öld,
þá eigum við samt langan vet-
ur framundan enn.
AmSbékasafn í ófuíí-
nægjandi húsnæéi
Frá frjettaritara Mbl.
í Stykkishólmi.
AMTBÓKASAFNIÐ hefir verið
opið í vetur og aðsókn að því
verið ágæt. Bókavörður er Jó-
hann Rafnsson. Safnið er í mjög
ljelegum og ófullnægjandi húsa-
kynnum og háir það mjög allri
starfsemi þess. Á safnið nú álit-
legan húsbyggingarsjóð og hefir
verið sótt um byggingarleyfi til
Fjárhagsráðs. Er vonandi að Fjár
hagsráð sjái sóma sinn í að veita
leyfið og verði hægt að hefjast
handa um byggingu bókasafns-
húss, enda ekki vansalaust fyrir
svo gott bókasafn og Amtbóka-
safnið er að eiga ekki viðunar.di
húsnæði.
Dautt fjelagslif
Fjelagslíf hefir verið fremur
dauft í vetur, þó ekki þurfi að
kenna um að ekki sje nóg af fje-
lögunum, en eins og annarsstað-
ar gengur fjelagslífið í öldum,
einn veturinn vegnar þeim vel,
"annan ver o. s. frv. íþróttalifiiiu
hefir verið haldið uppi af bad-
mintoníþróttinni, sem hefir náð
hjer vinsældum og alltaf fleiri og
fleiri sem taka þátt í þeirri list.
Karlakór og blandaður kór
(kirkjukórinn) hafa æft í vetur
og hefir kirkjukórinn haldið
hljómleika sína fyrir nokkru. —
Voru þeir haldnir í kirkjunni og
fengu ágæta dóma. Stjórnandi
kórsins er Ólafur P. Jónsson, hjer
aðslæknir. Lúðrasveit Stykkis-
hólms hefir haft stöðugar æfing-
ar í vetur og hefir starfið gengið
andi hennar er Víkingur Jó-
vel. Ljek hún nokkur sálmalög
úti við kirkjuna áður en fólk
gekk til kirkju á páskadag. Stjórn
hannsson versluparmaður.
Framleiðsla á kjöti og feitmeti er
\iljans um áranguiian af starfi i ámóta og fyrir stríð en ullarfram stoffarinnar, sem betur fer, orðiff
| sjer til skammar. Marshall-áætl-
! unin er hinsvegar engin rússnesk
5-áraáætlun, þar sem líflát liggur
við, ef ekki næst fullur árangur.
Þeir, sem að henni standa, hafa
því enga tilhneigingu til þess að
draga fjöður yfir það, þó ekki
hafi fullur árangur enn náðst í
sumum greinum, og skal þeirra
getið hjer. — Er þar aðallega
þrennt, sem máli skiptir.
í fyrsta lagi hefur dollarahall-
iTm ekki yerið rjettur við að fullu,
enda þótt drýgsti áfanginn sje
þegar að baki á þeirri leiðl í ö,ðr,u
, lagi er enn np.kkurt iatvinn;uleysi
í Þýskalandi,. ítalíu og .FVakk-
iandi, í þessurn löndum sém og
öðrum Marshalhrikjum hefur
framleiðslan þó mjög aukist sök-
Ium aukinna vinnuafkasta, og í
þeim er einnig víðast hvar til-
Framh. á bls. 12
Margl er skrífið
ÁTTUGASTI og fimmti sonur
Síamskonungsins Chulaíong
Korn ljest í Bangkok 8. mars
s.l., þá 67 ára gamall. Hann
hjet Rangsit prins og var
meffal þeirra barna konungs-
ins, sem nutu kennslu sögu-
hetjunnar í kvikmyndinni
„Anna og konungurinn í Sí-
am“.
*
ÞAÐ ÞÓTTI tíðindum sæta,
er innbrotsþjófar brutust inn
í þvottahús í Chicago í síffast-
liffnum mánuffi og stálu það-
an 5,000 bleyjum.
*
FYRIR nokkru skeffi þaff í bíla
borginni Detroit, að kona nokk
ur fjekk 7.145 dollara skaða-
bætur fyrir aff handleggs-
brjóta sig, er hún var aff læra
„jitterbug“.
GOAD heitir maffur í Hart-
ford, Englandi. Fyrir skömmu
bauff hann sig fram til sýslu-
nefndar, greiddi andstæðingi
sin.pm atkvfe.ffi sitt af eintóm-
un^ , rid^arpskap —• og tapaði
kosningunni meé einu atkvæði,
BLAÐI5) In'denendent í
Grand Islancl, Nebraska, setti
sier þaff að sanna, aff fólk hefffi
oft enga hugmynd um, hvaff
fælist í áskorunum, sem þaff
Ijeti til leiffast aff lána nafn
sitt undir. Blaðið sendi frjetta
mann út af örkinni með virðu
legt áskorunarskjal — o;>
f jekk 35 borgara til að skora á
bæjarstjórnina aff (meðal
annarra liluta) „hengja mig
upp á hálsinum, þar til jeg er
dauffur".
LEIGJANDI nokkur í Pasaic.
Neto Jersey, kvartaffi nýlega
yfir því Viff yfirvöldin, ao
Antonio Caruso sem leigði
íbúðina fyrir ofan hann, hefffi
þann hvimleiffa vana að
höggva brenni í dagstofftnni
sinni um miffjar nætur.
SKOSK kona aff nafni Isabel
Jamieson flaug í síðastiiðnum
mánuffi frá Skotlandi til Singa
pore, þar sem maðurinn henn
ar átti aff taka á móti henni..
Vegalengdin er 8.000 mílur.l
Um leiff og hún steig út úr
flugvjelinni, var henni til-
kvnnt: „Maðurinn yffar Ijest
fyrir tveimur tímum“.
FANGAVORÐUR í Buffalo,
Bandaríkjunum, sem meffal
annars hefur þann starfa að
lesa brjef fanganna, rakst ný-
le«ra á eftirfarandi: „Elskan
mín. jes skhifá þetta Káegt, vit
andi, að þú getur ekki lesiff
hratt.“