Morgunblaðið - 11.07.1951, Blaðsíða 2

MORGUISBLAÐIÐ
Miðvikudagur 11. júlí 1951 1
fækní þekksitg og vandvirkni
Bandaríkjamaisiia í meðierð
lútilutnings er okkur nauðsynleg
á?IGURÐTTR Pjetursson, gerfa- m, *. n< < ■ g *■ *
, er 'komimi h,i„ yrir Siaurður PieSursioii oer 181^æðisigur segir
♦iokkru úr átta mánaða dvöl í
,i,ndarik .„»m líærk„m.,to»„ jjJj jjnUm ýf VeSlUrfÖr
« ,-o að orði við Morgunblaðið:
•^IATVÆLI AÐAL ÚTFLUTN-
♦ NGSV'AKA ÍSLENDINGA
Aðal framieiðslu- og útflutnings
’vörur okkar íslendinga eru mat-
væli. Við þurfum því sjerstaklega
«tð kynna okkur matvælaiðnað hjá
• inum stærri og ríkari þjóðum,
*em lengra eru komnar í þessum
•efnum. í Bandaríkjunum má mik-
*ð læra um \andaða meðhöndlun
íi matvæium. og er vonandi að við
f ium sem oftast tækifæri til þess
ð kynna okkur vinnubrögðin þar.
För mín vestur um haf var einn
0 ður í þöh ri tæknilegu aðstoð, sem
0 iandaríkin veita okkur íslending-
%m, eins og nokkrum fleiri þjóð-
«mi í Vestur-Evrópu. Kostnað af
Föriniii greiddi Bandaríkjastjóm I
rfollurum, en jafnvirði þeirrar upp
• æðar greiddi Atvinnudeild Há-
. . .kólar.s í íslenskum krónum í mót-
,'virðissjóðinn í Landsbahka ís-
lands.
-Jeg var 8 mánuði í förinni, þa:
- if rúma 8 mánuði á ferðalagi, en
funn tímamf ' vann jeg á rann-
. .óknastofu j Seattle. Förin var að
»'ilu leyti skipulögð af Efnahags-
. --.amvinnustofnuninni (E.C.A.) I
\vashington D. C. Var það gert
i.f mikifh nákvæmni, og var öllu
•njög haganlega fyrir komið. Alls-
*,taðar mætti jeg hinni mestu vin-
»amd og greiðvikni, og voru mjer
* ...degu látnar í tje uppiýsingar
' staifsemi þá, sem fram fór ú
♦iverjum stað, er jeg heimsótti. Er
j-ígjjjnjög þakklátur þeini .ágætu
«nönnum, sein eyddu tíma í að taka
-i móti Tnjer og sýna mjér það,
•■em nf.g langaði að sjá.
t>ann tírna, sem jeg var á ferða-
\ .gi, kom jeg víða við. Leiðin lá
4' "á Washington D.C. um Nevv
Vork, Woods Hole, Boston og til
♦íalifax, þaðan aftur til Boston
vestur til Amherst, Cincinnati,
<'hicago og s.uður til San Diego,
*.yðst á Kyrrahafsströndinni. Það-
rrorðnr til LÓs Angeles, San
■í rancisco, Portland, Astoria og til
i Vaneouver í Canada, en síðan til
í k-eattle. .4 heimleiðinni sat jeg
' 'd' ind matvælaiðnfræðinga í Nev/
í "Vork, og þá gafst mjer tækifæri
4.' í þess að heimsækja rannsókna-
i.cofur Mercks, sem eru í nágrenni
tvev.- York borgar. Á ferðalagi
' »'unu béimsótti jeg aðallega stofn-
i -i .vir. sem höfðu með höndum rann-
• #.óknir á matvælum, einkum fiski,
| -ennfremur hraðfrystihús og Jiið-
í ^irsuðuverksiniðjur. Lagði jeg eink
i #im áherslu á að kynna mjer gerla
i *rannsóknir í sambandi við niður-
4.uðu á fiski og frystingu, eftirlit
! «neð fiski Æig fiskafurðum ýmsum,
j hreinlætisráðstafanir við ma’-
' "vælaframieiðslu. Ennfremur ran.n-
' #.óknir á B-vftamínum, og síðast eu
-«‘kki síst rSmisóknastofurnar sjáif-
tyryfepvng&g þeirra, tæki og
vinnuaðferðir.
FiIDLRSLDA Á FISKI
Eins f,g kunnugt er, þá standa
•tandaríkin öðrum þjóðum framar
♦ niðursúðíi’á aliskonar matvælum.
♦Cru ákvæð: um framleiðslu ogmat
»'i þfessmn v/örum mjög ströng. L'm
iðu hverrar vörutegundar gilda
éíkveðnar icglur, sem hafa verið
-|irautjM'ófaðar. Enda kemur það
•T,æpadt fyrir, að dósir finnist
eru vanhitaðar. Það er ekki
-i.aðvelt að kómá erlendum niður-
« uðuvörum á auiei'ískan markað
■<yg afla 'þeiin þar álits. Má ekkeit
fc af bregða um gæði vörunnar,
♦.il þess að hún verði óseljanleg.
t ví miður höfum við Islendingar
-"kki gætt þess sem skyldi, að nið-
•*i ■suðuvörur okkar mættu halda
ai.íiti þar vestra.
Hjer heima þarf að sétja miklu
*;crangari ákvæði um niðursuðu-
vöru r, framleiðslu og mat á þeim.
♦iinkum 1-ld jeg, að hitunartækn-
*: ui sje hjer ábétavant. Það þarf
? 3
Sigurður Pjetursson.
fyrst og fremst að tryggja bað,
að varan sje alltaf nægilega hituð,
þ. e. að hún sje „steril" og eyði-
' leggist ekki af völdurn rotnuna r.
IÞarf sem fyrst að gera hjer próf-
anir á hitun íslenskra niðursuðu-
vara og setja nákvæmar reglur um
hitastig og hitunartíma hverrar
vörutegundar fyrir hverja ,stærð
•og gerð af dósum. Það þarf einnig
að tryggja það, að hitamælar og
þrýstimælai' á hitunaitækjum sjeu
rjettir. Það ætti ekki að þurfa að
taka það fram, að þegar lyklar
fylg-ja niðursuðudósum, á að vera
hægt að opna dósirnar me.ð þeimt
en íslenskir frandeiðendur hafa
verið of kærúlausir í þessum efn-
um.
Norðmenn selja mikið af- nið-
ursoðnum fiskafurðum til Banda-
ríkjanna, s. s. fiskbollum og nokkr
nm síldarafurðum, og njóta þær
vörur góðs áiits. En Norðmenn
hafa lflca lagt mikla áherslu á að
tryggja gæði vörunnar með
ströngu eftirliti og víðtæki'i rann-
sóknarstarfsemi heima fyrir.
FRYSTLR FISKUR
Það mun óhætt að fullyrða, að
islenskur hraðfrystur fiskur sje í
góðu áliti í Bandaríkjunum, og eru
aliar líkur til, að hann eigi örugga
framtíð á ameriskum markaði. Er
mikið í húfi, að við höldum því
áliti, sem þegar hefur unnist, og
reynum að gera ennþá betur, ef
mögulegt er. Hreinlæti við með
ferð fisksins og snyrtilegur frá-
gangur er það, sem víð þurfum
aðallega að leggja áherslu á. Við
fáum yfirieitt betri fisk til frysti-
húsanna en nokkur önnur þjóð,
er framleiðir hraðfrystan fisk, svo
að það er komið undir vinnubrögð-
unum í frystihúsunum, hvort við
stöndumst samkeppnina á markað-
inum. Við þurfum að hafa það
hugfast, að til þess að hraðfryst-
ur fiskur geti verið góð vara, er
ekki aðeins nauðs.vnlegt, að fisk-
urinn sje nýr, þegpi' hann er fryst-
ur, heldur þarf einnig að tryggja
hreinlega meðhöndlun á honum.
Hrein Msakynni, hrein tæki,
hreint vatn og hreinar hendur eru
alit þýðingarmikil atriði við með-
höndlun á fiski, eins og öðrum
natvælum.
Útlit og stærð fiskpakkanna cr
mikilvægt atriði, þegar selja skal
á amerískum markaði. Umbúðirn-
ar verða að vera snyrtilegar,
pakkarnir reglulega lagaðir og
stærðin þannig, að innihaldið sje
mátulegt í máltíð handa lítilli fjöl-
skyldu. In'í ei það, að eins punds
pakkarnir eru sjerstaklega heppi-
legir.
Frystum fiski hættir venjuiega
við að þorna iítið eitt, þegar hann
er geymdur og súrefni loftsins get-
ur líka spiilt bragði hans, ef það
nær að verka á hann. Það er því
stöðugt unnið að því að endur-
bæta umbúðirnar um fiskinn og
frágang alian, í því skyni að fyr-
irbyggja þessa ágalla. Loft- og
rakaþjett cfni eiu reynd til um-
búða, og efni, sem vinna gegn áhrif
um súrefnisins, eru notuð, annað-
hvort í íshúðina, sem oft er sett
á fiskinn, eða fiskinum er difið
í upplausn af þessum efnum, áður
en hann or frystur. Öllum tilraun-
um og endurbótum hjer að lútaudi
verðum við að fylgjast vel með.
EFTIRLIT MEÐ FISKI
OG FISKAFURÐUM
.Stöðugt er reynt að enduihæta
þær aðferðir, sem notaðar eru við
mat á fiski og fiskafurðum, og nýj-
ar aðfeiðir koma öðru hverju til
sögunnar. Aðferðir þessar eru
ýmist eðlisfræðilegar, efnafræði-
legar eða gerfafjæðilegar, en öll-
um er þeim það sameiginlegt, að
hver þeii ra gefur aðeins mjög tak-
markaðar upplýsingar um gæði
vörunnar. Aðaláhersluna verður
alltaf að leggja á útlit, lykt og
hragð, en allskonar mælingar
hjálpa mikið til að geta oft skor-
ið úr um vafaatriði. Margra ára
reynsla við fraraleiðslu og mat á
Vörunni er þýðjngaimesta atiiðið
fyrir hvem þann, sem kveða ,vili
upp dóm um gæði hennar. Það
tekur nokkur ár að eignast menn
með slíka reynslu, og það þarf að
vinda bráðan bug að því að ala þá
upp. Við höfum þegar skipulagt
mat á freðfiski, en mat á niður-
suðuvörum er ennþá í molum.
Eftii'lit með mðursuðuvörum í
Bandaríkjunum er að mestu leyti
framkvæmt af samtökum framleið
endanna sjálfra. Hafa þessi sam-
tök margar stórar rannsóknastof-
ur, sem prófa vörur hverrar verk-
smiðju og veita alla þá vísinda-
legu aðstoð, sem hægt er. Sjer-
stakt opinbert eftirlit með niður-
suðuvörum er hvergi í Bandaríkj-
unum nema í Kaliforníu. 1 öðrum
fylkjum er hið álmenna eftirfit
með matvælum og lyfjum látið
nægja. í Canada er opinbert eft-
irlit með öllum niðursuðuvörum og
virtist mjer það láta allmikið að
sjer kveða.
VITAMÍNRANNSÓKNIR
Eitt aðalerindi mitt er Banda-
ríkjanna var að kynna mjer
ákvarðanir á nokkrum B-vitamín-
um. Eru uú oftast notaðir gerlar
til þessara ákvaiðana í stað til-
raunadýra áður. Þessar aðferðir
eiu því bæði fljótlegri og ódýrari
en þær eldri. Rannsóknarstofan,
sem jeg vann við, f jekkst eingöngu
við vítamínákvarðanir í fiski og
fiskafurðum. Innihalda þessar vör-
ur venjulega talsvert af B-vita-
minum, m. a. B12.
Þar sem B-vitamínin eru upp»
leysanleg í vatni, finnst jafnan
talsvert af þeim í pressuvökva
fiskimjölsverksmiðjanna. Er það
ein ástæðan fyrir verðmæti soð-
kjarnans, en hann er unninn úr
pressuvökvanum með því að
þykkja hann um ca. helming. Vita-
min B12, sem ei' fyrir stuttu fund-
ið og er eitt hið merkasta af B-
vitamínunum, hefur dregið mjög
að sjer athygli vísindamanna upp
á síðkaatið. Er tiltöinlega mikið
af því í fiskslógi og þar af leið-
andi finnst það líka í soðkjani-
anum. Nú nýlega er farið að fram
leiða vitamín B12 við gerjun ©g
minnka þá aftur þær vonir, sem
menn gerðu sjer um aukna efth'-
spurn og verðhækkun á soðkjarna
á heimsmarkaðinum.
Aðalfundur Búnaðarssm-
bands S.-Þingeyjarsýslu
AÐALFUNDUR Búnaðarsam-'( þess að allt þarf að sprengja. —«
bands S.-Þing. og Kjörmanna-, Byrjað er að reisa staura í hinai
nefndar til kosninga á fulltrúum
fund Stjettasambands bænda
Ar-
nýju háspennulínu til Akureyrar,
Fara til Kanada
LUNDÚNUM, ÍI. júlí — Eiísabet,
ríkiserfingi Bretlands, og maður
hennar, fara til Kanada í haust.
Leggja þau af stað 25. sept.
:a
fyrir S.-Þing. voru lialdnir
nesi 30. júní s. 1.
Á búnaðarsambandsfundinum
mættu 18 fulitrúar frá 11 sam-
bandsfjelögum auk sambands- i
stjómar og ráðunauts sambands-
ins. Formaður Stjettarsambands
bænda, Sverrir Gíslason í Hvammi
mætti á fundinum sem gcstur og
þótti fulltrúum mikill fengur að
komu hans á fuudinn. Fundar-
stjóri var Hermóður Cuðmunds-
son, en fundarritari Baldur Baid-
vmsson. — Á fundinum flutti ráðu
nautur Sambandsins, Skafti Bene-
diktsson, erindi um búfjárrækt og
jarðrækt.
Niðurstöðutölur :fj árhagsáætlun
ar fyrir yfirstandandi ár voru
rúmar 58 þús. kr. Helstu tekjuliðir
voru frá Búuaðarfjelagi íslands 7
þús. kr. og Búnaðarmálasjóði kr.
13 þús„ en gjöld, laun og ferða-
kostnaður ráðunauts 34 þús. kr.
Fundurinn samþ. m. a.: Áskor-
un til Búnaðarbanka íslands um
bankaútibú á Húsavík. Áskorun
til Stjettarsambands bænda og
F í'amk'iðsluráðs landbúnaðarins
um að samtökin hlutuðust til um
meiri jöfnuð á mjólkurverði til
framleiðenda og einnig áskorun
til Búnaðarfjelags Islands um það
að fjelagið hlutist til um það, að
bændur ættu kost á hetri grasfræ-
hlöndum í nýræktir með háliða-
grasi sem aðaltegund eða fá það
óblandað þar aem það virðist cin
þolnasta grastegundin í nýræktar-
löndum. Fundurinn taldi fræblönd
ur með smára hafa reynst illa á
Norðurlandi og þýðingarlaust væri
að sá smára nema þá að örva
hann sjei'staklega með virku
gerlasmíli en undanfarin ár hefði
það geTlasmil, scm hefði verið á
boðstólum oft verið algjörlega ó-
nýtt. Úr stjórninni átti að ganga
Tryggvi Sigtryggsson, Laugabóli,
en var endurkjörinn.
Um kvöldið sama dag kl. 9,
hófst kjörmannafundur til kosn-
inga fulltrúa á fund Stjettarsam-
bands bænda fyrir S.-Þing. næsta
kjörtímabil. Á fundinum mættu
17 fúlltrúar auk nokkurra gesta
ásamt Sverri Gíslasyni form.
Stjettarsambandsins. Fundarstjóri
var Hermóður Guðmundsson en
fundarritari Jón C. Pjetursson.
Form. Stjettarsambands bænda,
Sverrir Gíslason flutti á fundin-
um fróðlegt og ýtarlegt erindi um
íjárhagsmál landbúnaðarins og
gi'undvöll þann er verð landbúnað-
arafurða byggist á. Þökkuðu fund
armenn erindið með lófataki. —
Fundurinn samþ. áskorun til
Stjettarsambandsins þess efnis að
samtökin beittu sjer fyrir þeirri
breytingu á afurðasölulöggjöfinni
að bændur fengju sjálfir að á-
kveða verð iandbúnaðarvara.
Aðalfulltrúar fyrir S.-Þing.
voru báðir endurkjörnir þeir Jón
G. Pjetursson, Gautlöndum og
Þrándur Indriðason, Aðalbóli.
Sláttur er nú að hefjast í S.
Þing. en almennt mun hann -ekki
byrja fyrr en um næstu helgi. —
Grasspretta á túnum er rýr enda
víða töluvert kal. Hinh' miklu og
,óvænlegu vorþurkar í maí og júní
.þegar vaila kom dropi úr lofti í
j nær sex vikur mun þó eiga drýgst-
'an þátt í hinni ljelegu gras-
sprettu. Síðustu viku hefir verið
hlýviðri og skúrir og mikið lagast
um sprettuhorfur.
J Skepnuhöld urðu víðast mjög
góð í sýslunni í vor, enda voru
fóðurbirgðir nægar. Ær munu þó
hafa verið með minna móti tví-
lemdar sumsstaðar.
j Vegasamband hefir hjer verið
gott í vor cftir að snjóa ieysti og
umferð aldrei stöðvast að kalla,
sökum aurblcytu eins og oft vill
verða.
Um 70 manns vinna nú við hina
nýju Laxárvirkjun. Ekki er enn
lokið að grafa fyrir stöðvarhús-
Fór nýja leið að !
i Reykjavaini á
Arnarvainsheiði
UM friðustu helgi kom Páll Aia»
son, hinn kunni óbyggðaferðaiang'*
ur, úr vikuferð um Hallmundar-
hraun og Ai-narvatnsheiði. 1 þess-
ari fei'ð fór Páll á bíl sínum nýjai
áður ófarna leið að Reykjavatni,
sem er syðst á Arnarvatnsheiði.
Fór hann frá Kalmanstungu, upp!
að Surthelli, síðan austur meði
Strútnum yfir Hallmundarhraun
að rótum Eirfksjökuls, síðan ók
hann austur með jöklinum og loksi
þvert yfir hraunið og að Reykja-
vatni. Þessa leið, sem er um 60
km., ók Páll á 16 klst,
Ferðamennimir renndu í Reykja!
vatn af stöng og eins var farið ií
gúmmíbát sem Páll hafði með-
ferðis. Fengu þcir sæmi'.egan afla,
en fiskurinn yfirleitt ekki mi'aftl
en fjögur pund og þeir stæi'stvi
sem veiddust vor i átta punda.
Frá Reykjavatni vaa: farið nið-
ur með Norðlendingafljóti, Þor-
valdsháls og niður að Kalmans-
tungu.
Yfirlertt var j»ott veður allani
timann. En er ekið var meðfranl
Eiríksjökli skall á slydduhríð, og
uppi við jökulrætur gránaði. Einai
nóttina meðan verið var við Reykja'
vatn gerði lítiisháttar frost, þvá
jörð var hjeluð er ferðafólki^
vaknaði. " ,
Á þi'iðjudaginn fer Páll 13 dagai
ferð um Ódáðahraun. Þetta er MJ[
sumarið sem Páll fer um hraunið.
irv
Verður Torfi „Gund-
er Hagg slangar-
stökksins!'
„BRYNGEIRSSON verður Guncl
er Hágg stangarstökksins, álítur
Evrópumethafinn Ragnar Lund-
berg“. Á þessa leið er þriggja
dálka fyrirsögn í „Dagbladet" $
Osló 6. þ. m. Greinin, sem fylgir,
er á þessa leið:
„Stokkhólmsblaðið Expressen
hefur átt samtal við Ragnar
Lundberg, Evrópumethafann .3
stangarstökki (4,40 m). Hann seg
ir: „Þegar íslendingurinn Torfá
Bryngeirsson hefur lagfært nokk
uð stökkstíl sinn, fer hann leik-
andi yfir 4,60 m. Þess verðup
ekki langt að bíða, að Evi'ópu-
met mitt tilheyrir fortíðinni, ef
til vill þegar i haust. Það skalS
vera ósagt, hve hátt íslendingur-
inn kemst, e'n strax á naesta árl
verður hann Ameríkumönnum
hættulegur keppinautur. Jeg
hika ekki við að segja, að hann
sje sama náttúrubarn í stangar--
stökki og Gunder Hágg \ hlaup-
um“.
„Dagbladet“ heldur svo áfram
og segir: .
„Þetta eru stór orð, en þail
hljóma ekki ótrúlega í eyrum
þeirra, sem sjeð hafa Bryngeirs-
son í keppni, Þessi granni og
stælti Islendingui' verður blátt á-.
fram að balletdansara, þegag
hann tekur sjer stöng í hönd. —.
Eftir að Lundberg ksppti við
Bryngeirsson í fyrsta sinn, ákvaS
hann að hætta við giindahlaupið
til þess að geta einbeitt sjer enn
'betur að stangarstökkinu. „A$|
öðrum kosti hefi jeg enga mögu-i
leika í keppni við Islendinginn ",
Flaug um Atlantshaf
HAMBORG — Enginn sá, er flog«
ið hefir um þvert Atlantshaf, mun
hafa verið eins gamall og frfl
Wilsdorfs. Hún er 106 ára Þjóð-
verji, sem ætlar að setjast að í Lo.3
inu og sækist það verk seint, vegna Angeles. ___j