Morgunblaðið - 11.08.1951, Side 7

Láugardagur 11. ágúst 1951
MORGVNBLAÐIO
7
siifti erindi lil ails mannkyns
PRÓFESSOR Niels Bohr og írú
hans eru íarin af landi burt. Þau
fóru með Drcttmngunni i raer.
Á SÖGUSTÖBUM
Þá daga sem hirm heinisfrægi
vísindamaður var hjer, notaði
hann, sem mest hann mátti, til
að sjá með eigin augutn, og kynn-
ast merkum islenskum: sögustöð-
um.
Það befur vakið mikla athygli
.meðal almennings hve prófessor-
Niels Bohr er kunnugur . siend-
jn«r-v -’m og hve mikils hann
metur þær.
a ....ucudag komu'Jmu hjón-
in hingað til bæjarias'úr bilferð
um Borgarfjörð, Húnauatnssýslu
og Skagaíjörð. Voru þau i fylgd
nieð sendiherra Dana, frú Bodil
Begtrup, og nutu leiðsagnar
piófessor Sigurðar Nordals.
ANÆGJULEG ETNNING
Er jeg hitti prófessor Bohr að
máli í sendiherrabústaðnum við
Hverfisgötu í gærmorgun lýsti
hann ánægju sinni yfir því, að
hafa haft tækifæri til að koma
hingað, að hafa notið einstakrar
gestrisni hjer eftir þvi sem hann
sagðí, hafa icynnst hmum sögu-
fj óðu mönnum er hann umgekkst
* hjer, og sjeð með eígin augum
hve hjer eru miklir framtiðar-
möguleikar á mörgum sviðum.
Öllum verður það minnisstætt
er eiga þess kost, að raeða per-
sónulega við þennan mikla vís-
indamarrn. Svo alþýðlegur er
hann. Svo innilegur í öllu sínu
tali og framkomu, að manni
\ erður ósjálfrátt að þykja vænt
ium hverja setningu sem hann
segir.
HANN TÓK SÖGURNAK
AÐ ERFBUM
Jeg spurði hann m. a. hvað
hefði vakið athygíi hans á íslend-
íngasögum, og gert það að verk-
um, að hann hefur kynnt sjer
fornbókmenntir okkar svo vel.
Hann sagði:
„Jeg er enginn sögumaður að
sjálfsögðu cg þekking mín á sögu
íslands er mjög i molum. En upp-
runalega kynntist jeg íslendinga
sögum og lærði að meta gildi
jþeirra vegna þess að faðir minn
var einn af mörgum Dönum cem
á þeim árum lagði stund á lestur
sagnannna. Jeg erfði áhugann frá
honum og hefi tamið mjer að leita
hugsvölunar við þann listabrunn
og hvíldar frá alvarlegum störf-
um.
Jeg las Islendingasögurnar í
clönsku þýðingu Niels M.
Petersen. Það er mjer mikið
ánægjuefni, að menn skuli geta
vænst þess, að íslendingasögur í
heild sinni komi út á enskri tungu
svo sögurnar verði aðgengilegar
fyrir öllum hinum enskumælandi
þjóðum.
I ARF Aö' VÍKKA SJÖN-
HEILDARHRINGINN
Er jeg í háskólafyrirlesfrí mín-
wn minntist á íslendingasögurn-
sr, vakti það fyrir mjer að benda
á, að sögurnar geta hjálpað okk-
ur til að sjá gömul viðfangsefni
i nýju ljósi. í fyrirlestri mínum
vakti það ekki fyrir mjer, að
segja neinn nýjan sannleika í
þessu sambandi. Ný vísindi hafa
gert þörfina brýnni á því, að
skilja afstöðu manna til íilver-
unnar yfirleitt. I þvt sambandi er
jþað mikils virði að meta að verð
leikum gamla þekkingu sem sög-
prnar geyma en oft gleymist
vegna þess að henni er ekki veitt
nægileg eftirtekt vegna hefðbund
inna forma og skoðana.
Nýjar rannsóknir hafa kennt
okkur að sjóndeildarhringur okk
ar hefur verið allt. of talanarkað-
ur, þegar hin nýju reynsluvísindi
homa til skjalanna, sem sje
reynsla okkar, sem fengin er úr
heimi atomanna er hefur áður
verið lolfað land fýrir fflann-
kyai.
iels Bei
Hlutverk þjéðarinnar er að varð-
veita menningarfjársjóði sína.
Reglan hefur siarfað hjer frá 1919.
[ ÞESS VAR getið nýlega í frjettum, að 23. f. m. hefði verið stofn\í>
1 jer í Reykjavík fullkomin stórstúka Frímúrarareglunnar. Morg-.
unblaðið sneri sjer til kunnugt manns til þess að leita nánari upp-
l>singa um þetta mál, og lagði fyrir hann nokkrar spurningar, og
Icyíði hann, að svör sín við þeim væru birt.
HEFURSTARFAÐ
HJER FRÁ 1919
Hver voru íildrögin að stofn-
un stórstúkunnar?
Fi imúrarareglan hefir starfavð
hjer á landi síðan árið 1919,, er
íyfsta stúka reglunnar var stofn
sett hjer í bænum. Hún var stofn-
sett með fullgildingu stórstúk-
unnar dönsku pg 'fylgdi hinu
srenska reglukerfi, eins og aðrar
stúkur á Norðurlöndum. Reglu-
bræðrum hefir fjolgað rnjög sið-
an, og eru nú þrjár stúkur í
Réykjavík, tvær á Akureyri og
cin á ÍSafirði og me'ðlimir þeirra
• víðsvegar um landið. Eftir að
lýðveldið hafði verið stoínsð,
þótti sjálfsagt, að til væri hjer á
landi fullkomin stórstúka regl-
unnar, jafnsétt öðrum stórstúkum
hennar. Þeirri málaíeitun var vel
tekið af stóratúkunni dönsku, en
| þess orðs. En hún óskar þess og
j væntir, að áhrif hennar á með-
limi sína megi verða til þess ao
. auka hjálpfýsi þeirra.
i
EÖNNUB í EINRÆÐISRÍKJUM
j I sumurii löndum er reglrn
i bönnuð með lögum. Ilvernig vik
ur því við?
Já, reglan hefir oftast nær ver-
io bönnuð í einræðislöndum.
— Að nokkru stafar þettá
sjálfsagt af tortryggni valdhaí-
anna í garð alls þess, er getur
kallast leynifjelagsskapur, og £.5
nokkru af því, að reglan Telur
samviskufrelsi marina veigamest
skilyrði aridlegs þroska þeirra.
Reglan fæst ekki við stjórnmá'l.
Umrséður um þau eru meira ao
segja bannaðar innan vjebanda
hennar. í reglunni eru menn mc j
Frá Geysis-för prófessors Niels Bohr. Á myndinni ern, ír.Iið frá
vinstri: Sigurður Greipsson, skólastjóri, prófessor Nieis Bohr,
professor Alexander Jóhannesson, frú Bohr og Bodil Begtrup
sendiherra. — (Ljósm.: Vigíús Sigurgeirsson).
málið þurfti mikinn undirbúning |ÓIÍkar stjórnmálaskoðanir. Hjer
og hefir verið unmð að honum
undanfarin ár. Var þeim undir-
honum iandi eru menn úr öllum stjórn
Áður hjeldu menn, að þeir
hefðu fundið grundvallarreglurn-
ar fyrir allri vísindalegri þekk-
íngu. En þetta reyndist ekki á rok
um byggt. Við höfum komist að
raun um að rammi þessarar þekk
ingar er of þröngur. Við höfum
fundið þörfina til að taka vanda-
málin upp til nýrrar yfir.vegunar.
Á sama hátt eins og við höfum
tekið upp lýsingar á tilfinninga-
lífinu.
En vegna þess hve óviðjafnan-
legur skáldskapur eða skáldleg
tilþrif birtist okkur í íslendinga-
sögum, verða þær okkur sígildar.
Þar er þó vitaskuld ekki um
visindalega sálfræði að ræða, en
óviðjafnanlega mannlega þekk-
ingu á eðli manna sem kemur í
ljós í allskonar umhverfi og
vandamálum lífsins.
Tel jeg þar fremstar persónu-
lýsingar Njálssögu.
Þegar jeg stóo á ræðustól Há-
fjölbreytilegt landslag að sjónar-
sviðið breytir gersamlega um
svip svo að segja á hálftíma
fiesti. Ánægjulegt er að fara um
sveitir þar sem ættir Islendinga-
sa^na lifðu lífi sínu. En það er
mjer ánægjuauki að geta um leið
augum litið hve miklir framííðar
niöguleikar eru hjer fyrir hendi
þegar þjóðinni gefst tækifæri til
að taka vísindin og tæknina í
þjónustu sína.
Jeg þykist sjá í anda hve stór-
!felldar framfarirnar verða hjer
a næstu áratugum. Og jeg gleðst
jyfir því hvað ykkur hefur þegar
.tekist að byggja upp í landinu.
jMinnist jeg þá að sjálfsögðu há-
! skólans ykkar.
Eftir þessa heimsókn mína hing
að hefi jeg sannfærst um, að ís-
lenska þjóðin mun um ókomin
úr eiga hlutverki að gegna í þágu
mannkynsins, í samvinnu við
ðrar þjóðir, vegna menningar
skólans, fann jeg mjög til þess, 'þeirrar sem þjóðin hefir til varð
að jeg skyldi ekki geta noíað hina
gömlu samnorrænu tungu. Þess-
vegna er það mjer ánægjuefni að
fyrirlestur minn verður þýddur
á íslensku og gefinn út.
MIKILSVER9 KYNNI
Það hefur verið mjer mikið
lánægjuefni að kynnast íslenskum
vísindamönnum sem svo mjög
hafa sökkt sjer niðui í íslenskar
fornbókmenntir, lifað í þeirra I
heimi. Viðkynning mín við þessa I
menn, hefur verið mjer til mikils
fi’óðleiksauka. Hver af öðrum
hafa þeir gert sjer það ómak að
: fvlgja mjer til sögustaða. j
j Einar Olafur Sveinsson til Þing
valla, Þorkell Jóhannesson til
Fljótshlíðar og Sigurður Nordal (
um Borgarfjörð, Vatnsdal og alla |
leið norður í Skagafjörð til
Glaumbæjar, þar sem við í skín-1
andi veðri sáum greinilega til
; Drangeyjar, sem rifjaði upp fyrir
!okkur síðasta þáttinn í hinni
' miklu harmsögu Grettis.
' Á ferð minni til Norðurlands með
; Sigurði Nordal, var jeg hrifn-
■ astur af Vatnsdalnum og að geta
virt fyrir mjer Hof og umhverfi
þess í skínandi veðri. Það var sem
| margt annað í þessari ferð, æfin-
týri líkast, að geta sjeð heim að
| bæ Kormáks, og að Gilsbakka og
koma að Borg og Reykhoiti.
MIKILSVERT HLUTVEKK
) En þegar jeg lít yfir þessa daga
þá finnst mjer það næstum ótrú-
| legast aí öllu, að haía getað férð-
" ast dag eftir dag í gegnum svo
veislu, ef heiminum auðnast að
koma þeirri samvinnu á, sem
mannkyninu er nauðsynieg.
Með þessum orðum var lokið
samtalinu við Niels Bohr. —
Hann ætti að vita hversu heim-
sókn hans hingað er íslensku
þjcðinni kærkomin.
V. St.
Aihugasemd
frá skóiasijéra
Eiðaskóla
I FRJETT frá' frjálsíþróttamóti
Austurlands, sem fram fór að
Eiðum 22. júlí og birtist í Morg-
unblaðinu l. ágúst, segir, að Ung-
menna- og íþróttasamband Aust
urlands fái ekki aðstöðu til
skemmtanahalds í húsum Eiða-
skóla. Við frjett þessa vil jeg gera
eftirfarandi athugasemd:
Dans á opinberum sumarsam-
komum er sú eina skemmtun,
sem Eiðaskóli telur sjer ekki fært
að leyfa í húsum sínam að óbreytt
um aðstæðum. Öll önnur skemmti
átriði, sem U.Í.A. hefur upp á að
bjóða. eru velkomin í hús skól-
ans, og aldrei hefur verið neitað
um leyfi fyrir þau.
Með þökk fyrir birtinguna
Þórarinn ÞórarinSson,
skólastjóri.
fcúningi lokið í síðastliðnum júlí-
mánuöi, og komu þá hingað full-
trúar frá Norðurlandastórstúkun-
um þremur, þar á meðal yfir-
menn reglunnar í Danmörku og
Noregi. Fór þá fram stofnun
hinnar íslénsku stórstúku, fjcrðu
stórstúkunnar á Ncrðurlundum.
Á SJER FORNAR BÆTUR
I Kve gömul er frímúrarareglan?
1 Þeirri spurningu er örðugt að
svara, enda þótt fjöldi fræði-
manna hafi við það efni fengist
og mörg rit hafi veríð um það
skráð. En svo mikið.er víst, að
i reglan á sjer miög fornar rætur.
A Jónsmessunni 1717 gerðist sá
atburður í Lundúnum, að fjórar
stúkur þar i borginni hjeldu með
sjer fund og stofnuðu ensku stór-
stúkuna. Eftir þéirri fyrirmynd
voru síðan stofnaðar stórstúkur
víða um lönd, og er minni nula
yfir sögu reglunnar eftir þann
tíma en fyrr á árum. Af bessum
sökum er stórstúkan enska oft
nefnd „móðurstúkan'V og nýtux
hún sjerstakrar virðingar, enda
þótt hún að öðru leyti sje jafn-
sett öðrum stórstúkum. Þess má
geta að stofnun íslensku stór-
stúkunnar var gerð með vitund
og vilja hennar.
Er reglan alþjóðlegur fjelags-
skapur?
Nei. hún lýtur engri sameigin-
Iegri stjórn. Hver stórstúka 'er
algerlega sjálfstæð og óháð. En
segja má e. t. v., að hún sje al-
þjóðleg að því leyti, að stúkur
eru í flestum löndum haims, og
að hver meðlimur reglunnar get
ur sótt fundi hennar hvar sem er.
Reglan er almennt talin vera
ltynifjelag, eða er ekki svo?
Jú, en það er ekki rjett nema
að nokkru leyti. Margt af því, sem
gert er á fundum hennar, fer
fram eftir tilteknum, fornum siða
bálkum, sem hún hefir vai ðveitt
frá liðnum öldum. Á þessa helgi-
siði hennar er lögð alger launung.
En markmið hennar er ekkert
leyndarmál.
málaflokkum meðlimir reglunn-
ar.
Það hefir ekki borið mikið n
reglunni þann tíma. sem hún hei
ir starfað hjer á landi.
Nei, vjer rekum engan áróður
fyrir henni. Vjer hvetjum enggn
til að leita upptöku í hana. Vjer
viljum, að þeir, sem til vor leita,.
geri það af eigin hvötum.
farpegar a mm _
dsgi meJ flygvfelym F. í.
Á FRÍDEGI verslunarmanna, S.
cgúst, fluttu flugvjelar Flugfje-
lags íslands 444 farþega, en þr.ð'
er meiri farþegafjöldi en íluttur
befur verið áður á einum degi.
Langflestir farþeganna flugu
frá Vestmannaeyjum til Reykja-
víkur í sambandi við þióðháííð-
ina, en einnig var mikið flo'gið
að norðan og austarr af fjörðum.
Farþegaflutningar hafa ver:a
miklir með ,,Föxunum“ að undan
förnu og flugveður jafnan gott
svo ekki hefur fallið dagur úr i
lengri tíma.
Athugasemd
HEFIR MANNBÆTANDI
ÁHRIF Á MEÐLIMI SÍNA
Hvert er þá markmiðið?
Það er í stuttu máli að leitast
við að hafa mannbætandi áhrif
á meðlimi sína. Eftir hinu sænska
kerfi er það starf reglunnar
bvggt á kristilegum grundvelli.
Það eru mörg önnur fjelög og
stofnanir, sem þetta markmið
hafa.
Svo er það, sem betur fer. En
Frímúrarareglan beitir sinum
sjerstöku 'aðferðum, sem fólgnar
eru í hélgisiðum hennar.
Er reglan góðgerðafjelag?
Ekki í venjulegri merkingu
, VEGNA blaðaskrifa um fjarvem.
| nokkurra af keppendum Reykja-
! víkurmótsins 20. og 21. júlí, þyk-
ir rjett að taka eftirfarandi frarn:
Þegar 6-menningarnir komu'úr
hinni erfiðu keppnisför síðastl.
fimmtudag, var framkv.nefnd
mótsins tjáð fyrir þeirra hönd,
að þeir myndu að öllu forfalla-
lausu taka þátt í mótinu. Voru
þeir því skráðir í sínar venjulegu
greinar í leikskrána. Rjett áður
en mótið hófst komst nefndin
hins vegar að því að íþrótta-
mennirnir, sem voru allþjakaðir
eftir sjóferðina, hefðu skilio þátt
tökutilkvnningu sína á annan veg
1 eri nefndin og aðeins ætlað sjer
að taka þátt í 1 eða mesta lagi 2
greinum hver. M. a. tilkynr.ti
Hörður Iiaraldsson áður en har.n
I hljóp 100 m sp’rettinn, að hann
I yrði ekki með í 200 m, þótt sú
j tilkynning yrði af vangá ekki
gerð hevrum kunn fyrr en um
leíð og 200 m hlaupið átti að heíj
ast.
Af þessu ætti að vera lióst aS
6-menningarnir hafa haft nokkra
sjerstöðu á þessu móti. Hitt er
svo annað mál, að það er orðið
almennt áhyggjuefni hversu illa
íþróttamenn mæta til leiks á op-
ipberum mótum, og væri æskilegt
að aliir aðilar sameinuðust um
að koma í veg fyrir að framha.cl
verði á þeim leiða vana.
Reykjavik 24. júlí 1951
Framkvcémttanefndiriu