Tíminn - 01.05.1965, Qupperneq 3

LAUGARDAGUR 1. maí 1965
TÍIVSBNN
19
Raunhæf stytting vinnu-
vikunnar og kauphækkun
Einn bjartan morgun lögðu
blaðamenn Tímans leið sína
upp í Mjólkursamsöluna við
Laugaveg og hittu þar að máli
einn af starfsmönnum þeirrar
merku og þörfu stofnunar,
Martein Guðjónsson, járnsmið,
en hann starfar þar sem við-
gerðamaður.
— Hvað hefur þú starfað hér
lengi, Marteinn?
— Það eru orðin ein 10 ár.
Eg kom hingað árið 1955, en
áður starfaði ég í Héðni í um
12 ár. Ég hef því verið nokk-
uð lengi í iðninni.
— í hverju er starf þitt að-
allega fólgið hér?
— Það eru viðgerðir og eft-
irlit með vélum og tækjum
stöðvarinnar. svo sem kælivél-
um, dælum og þrem stórum
kötlum, sem eru aðalorkugjafi
stöðvarinnar — eins konar
hjarta hennar. Höfum við ver-
ið þrír við þessi störf, en er-
um þó aðeins tveir þessa dag-
ana.
Raunhæf stytting
vinnutímans.
— Nú er 1. maí að nálgast
— baráttudagur launþega.
— Já, það er okkur kröfu-
dagur, og þá eigum við að
stokka spilin upp og leggja
fram kröfur okkar um bætt lífs
kjör. í dag tel ég eina höfuð-
kröfu okkar vera stytting
vinnutímans. Við járniðnaðar-
menn höfum fengið verulega
kjarabót á því sviði — þ.e. að
vinnuvikan hjá okkur er nú
samningsbundin 44 stundir 6
mánuði ársins — þ.e. í maí,
júní, júlí, ágúst, september og
desember.
Vinnutíminn i landinu er orð
inn alltof langur. 10 tíma
vinna á dag virðist vera orð-
inn lágmarksvinnutími hjá
mörgum, og það er orðið hast-
arlegt, þegar helmingur af
kaupi launamanns er fengið
með eftir- og næturvinnu! Síð-
astliðin 10 ár hef ég t.d. unn-
ið á hverjum degi 10 tíma eða
meira, — auk þess 3ja hvern
sunnudag — við höfum nokkra
sérstöðu hér, því að fólk þarf
alltaf að fá mjólk. Við höfum
aðeins þrjá frídaga á ári — þ.e.
jóladag, nýársdag og páskadag.
Ég tel það höfuðkröfu mína
að geta séð fyrir mér og mín-
um með tekjum þeim, sem ég
hef af dagvinnunni, og fá síð-
an að nota frítíma minn til
þess, sem ég óska. Þetta er sú
krafa, sem allir hljóta að setja
fram og berjast fyrir til sigurs.
Hér á árunum 1947—‘50 vildi
enginn vinna næturvinnu, því
að við höfðum næg laun fyrir
dagvinnu okkar. Þannig þarf
ástandið að vera. En í dag
verða menn að vinna í 10—12
tíma til þess að hafa í sig og á.
Og ef maður kemur inn á eitt
hvert heimili, þá er það al-
gengt að allir séu að vinna —
einnig konan og oft krakkarn-
ir, við blaðburð eða eitthvað
annað.
Slík vinnuþrælkun, sem hér
tíðkast, þekkist ekki í ná-
grannalöndum qkkar, t.d. í
Noregi, Svíþjóð og Englandi.
Þar vinna menn sína 8 tíma og
fá það góð laun fyrir dag-
vinnuna, að þeir vilja ekki sjá
eftir- eða næturvinnu. í Sví-
þjóð er leyfilegt að vinna allt
að 100 tíma í eftirvinnu seinni
part ársins — en það er álíka
mikið, og við vinnum hér í eft-
irvinnu og næturvinnu á tveim
mánuðum.
Ég get sem dæmi nefnt, að
ég fór fyrir um þrem vikum á
skipi til Noregs og Svíþjóðar,
og þegar dagvinnu hafnarverka
mannanna var lokið, lögðu þeir
niður vinnu og fóru. í Noregi
tók ég eftir því, að þeir hættu
að vinna klukkan 16. Ég spurði
einn þeirra, hvort þeir væru
að fara í kaffi. Hann hélt nú
ekki, — þeirra vinnutíma væri
lokið þann daginn. Þeim kom
ekki til hugar að vinna yfir-
vinnu. En hér geta menn ekki
hætt á ákveðnum tíma — við
verðum að vera til taks, þegar
á vinnuafli okkar þarf að halda
ef við eigum að geta lifað sæmi
lega.
Alþýðusambandið hefur lagt
fram kröfu um 44 stunda vinnu
viku og er það ágætt. En laun-
þegasamtökin verða jafnframt
að sjá svo um, að slík stytting
á dagvinnunni verði ekki til
þess að auka eftirvinnuna. Dag
vinnan verður að gefa
næg laun til mannsæmandi
lífs fyrir meðalfjölskyldu, og
síðan verður að takmarka eða
jafnvel banna eftir- og nætur-
vinnu. Annars verður 44 stunda
vinnuvika einungis á pappírn-
um.
Kauphækkun nauðsynleg.
—Hvaða kröfur aðrar telur
þú efstar á baugi nú?
— Þær eru að sjálfsögðu
margar eftir langa viðreisn, t.d.
þessi margendurtekna ósk um
kauphækkun. Það er í raun-
inni furðulegt, að það þurfi að
kreista út það kaup, sem laun-
þegar þurfa nauðsynlega að fá
til þess að lifa sæmilegu lífi og
það jafnvel með löngu verk-
falli. En strax að verkfallinu
loknu eru launþegar margir
hverjir látnir vinna dag og
nótt — það er ekki verið að
tala um allt það fé. sem fer í
að greiða eftirvinnu og næt-
urvinnu, bótt atvinnurekendur
berjist oft heiftarlega gegn
hækkun dagvinnukaupsins.
serh þar'áð auki er oft einung-
is pappírstala á hinum frjálsa
vinnumarkaði.
— Útvegsmenn héldu nýlega
fund, þar sem þeir töldu kaup-
hækkanir óhugsandi. Hvað
viltu segja um þá afstöðu?
— Þetta er sami söngurinn
og venjulega. Hafa þeir ekki
alltaf sagt: — við getum ekki
borgað meira? Það er eitt og
annað í sambandi við útveginn,
sem taka þarf til athugunar.
Ég vil benda á, að ríkisstjórn-
in sækir fé í okkar vasa —
vasa hins almenna borgara —
til þess að styrkja útveginn.
Við látum þetta af hendi án
átaka, þótt engum hafi dottið í
hug að spyrja okkur, hvort við
höfum ráð á að láta þetta fé
af hendi. Og svo þegar við för-
um fram á að hlutur okkar sé
réttur, þá halda þessir menn
þing og lýsa því yfir, að slíkt
sé með öllu óhugsandi. Ég tel,
að það þurfi að taka útgerða-
menn til bæna. Þessir menn
velta framleiðslutækjum þjóð-
arinnar fyrir milljónir. Þeir
ganga hér í bankana. Ef þeir
geta ekki rekið þessi frem-
leiðslutæki, þótt þeir fái styrk
úr okkar vasa, þá eiga þeir
að láta þau af hendi.
í sambandi við kaupkröfur
vil ég leggja áherzlu á,
að verkamenn, ýmsir iðnaðar-
menn og margir * þjónustu
hins opinbera eiga mun erf-
iðara með að fá hærri laun en
margir aðrir, sem eru á hinum
frjálsa vinnumarkaði. Ég tel
því, að einhvers staðai verði að
marka línu milli þeirra heilda
í kaupkröfum og að mesta
áherzla verði lögð 4. að bæta
lífskjör beirra sem erfiðast
eiga.
— Ertu bjartsýnn á sam-
komulag í vor?
— Það er ekki svo gott að
segja um. En ég vona, að rík-
isvaldið skilji nauðsyn þess,
að fólkið í landinu fái þau
laun, sem það á rétt á, og að
ekki þurfi að koma til verk-
falls.
— Þið farið annars sjaldan
í verkfall hér í mjólkurstöð-
inni?
— Já, það er venjulega gef-
in undanþága í sambandi við
mjólkurframleiðslu. Annars tel
ég, að verkfallsvopnið sé fyrst
og fremst fyrir lágtekjumenn
og eigi aðallega að nota það í
baráttunni fyrir bættum lífs-
kjörum þeirra. Það missir oft
marks, þegar hátekjumenn
taka það í sína þjónustu, eins
og við höfum dæmi um þessa
dagana.
Þrælar bfla og lúxusíbúða.
— Nú hefur ASÍ óskað eftir
viðræðum við ríkisstjórnina m.
a. um húsnæðismálin. Hvað
viltu segja um þau mál?
— Ástandið í húsnæðismál-
um er nú eitt hneykslið. Það
lætur nærri, að 50% af dag-
vinnutekjum manna fari í
húsnæði. Húsnæði hér á landi
er alltof dýrt — það er ekkert
gamanmál að þurfa kannski að
eyða 10—20 beztu árum ævi
sinnar í að greiða niður hús-
næði fyrir sig og fjölskyldu
sína. Og svo er alltof mikið
borið í húsnæði. fslendingar
eru eiginlega orðnir þrælar
bíla og lúxusíbúða. Við
þurfum eðlilega, vegna legu
landsins og veðráttu, gott hús
næði, en það er alltof dýrt,
eins og það er í dag.
Voði fyrir dyrum
í járniðnaði?
— Hvað viltu svo að lokum
segja um þína eigin stétt, Mart
einn?
Framh. á bls. 30