Morgunblaðið - 04.01.1952, Side 7

Föstudagur 4. janúar 1952
MORCVNBLAÐÍÐ
T
Alit sérlræHiiigaiiefndar
um ábtirðahærksmiðjniiá
EftKI SPÍEN6IHÆTTA AF FRAMLEI9SUJNK1EH ÞÖDF
QRYG6ISRADSUFÁHA VIÐ GEYMSLU ÁBUBÐASINS
NEFND sú er atvinnumálaráðuneytið skipaði hinn 22. desember
síðastliðinn, til að rannsaka öryggisráðstafanir varðandi staðsetn-
ingu áburðarverksmiðjunnar hefur nú skilað áliti, en þar sem
nefndinni var ætlaður stuttur tími var athugunum hennar hraðað
meira en nefndarmenn hefðu kosið. í nefndinni áttu sæti þeir Jó-
hannes Bjarnason, Gunnar Böðvarsson og Ásgeir Þorsteinsson.
Nefndarmenn telja ekki stafa sprengihætíu af framleiðslu
ammoníumnitrat-áburðar með þeirri aðferð, sem hér verður notuð
og heldur ekki af geymslu hans, ef fullt íillit er tekið tií eðlis
, þessarar efnisblöndunar einkum gagnvart hita og loftþrýstingi,
j íblöndun hættulegra efna og' þær ráðstafanir gerðar, sem, að dómi
| erlendra framleiðenda, eiga að girða fyrir þær áhættur, er kunna
að vera fyrir hendi undir eðlilegum kringumstæðum. — Aðferðin,
sem hér verður notuð, er í stuttu máli, að framleiðsla ammoníum-
| nitrat-krystalla við loftþynningu og þurrkun þeirra síðan við væg-
' an lofthita.
Páll Jónsson:
Styrhur ohkor er ei
okkur tuhu hinum nustrænu En
segir öldusigadeiidðr-
IsiiMpnaðuriníi Humphrey
iG~i 11 fi rir, ,^1 nVfifr^rTn^i nWiYirrfVrtWi'frfri rifi n -~-Yt rYm1
Hubert H. Humprey og kona hans.
Kaupmannahöfn,
í desember 1951.
MERKUR bandariskur stjórn-
málamaður Hubert H. Hump-
hrey kom snemma i þessum
mánuði í kynnisferð til Dan-
merkur. Hann er þingmaður í
öldungadeild bantlaríska þings
ins, er yngsti maðurinn í deild
inn, ekki nema 45> ára gamall,
en er þrátt fyrir það í miklum
metum sem stjórnmálamaður.
BORGARSTJÓRI í
MINNEAPOLIS
í Bandaríkjunum hefir það vak
íð mikla eftirtekt, hve fljótt hann
hefir komist áfram, og vænta
mer.n sér mikils af honum í fram
tíðinni. Humphrey er svo að
segja uppalinn við stjórnmál.
Hann var kornungur, þegar hann
byrjaði að fara með föður sínum
á stjórnmálafundi. Hann er mjög
vel máli farinn og hefir frábæra
hæfileika til að skýra flókin mál
fyrir fólki á auðskilínn hátt
Hann var ekki nema 35 ára
gamall, þegar hann var kosinn
borgarstjóri í Minneapolis, höfuð
borg Minnesota-ríkis, með langt-
um fleiri atkvæðum en nokkur
annar á undan honum. Og hann
fékk líka yfirgnæfandi meiri-
hluta atkvæða, þegar hann var
kosinn á þing við kosningarnar til
öldungadeildarinnar fyrir þrem-
ur árum. Skömmu seínna sagði
hann af sér borgarstjórastörfun-
um vegna annríkis á þinginu.
Hann er eindreginn fylgismaður
Trumans.
Humphrey var einn af banda-
rísku þingmönnunum, sem
Evrópuráðið bauð fyrir skömmu
til Strasbourg. Hann kom til
Kaupmannahafnar sumpart til að
tala við Ole Björn Kraft utan-
xíkisráðherra og affra stjórnmála-
menn og sumpart til að halda fyr-
írlestur í „Udenrigspolitisk sel-
skab“.
KYNNING KANOARÍSKRA
STJÓRNMÁLAMANNA
Humphrey sagffi hlaðamönnum
í Höfn fró Strasbourg-ferð sinni
og ræddi við þá um samvinnu
Bandaríkjanna og Vestur-
Hvrópu.
— Vita bandarískir þíngmenn
ekki Htið um Evrópu?
— Jú, alltof lítið. Fjarlægðin er
xnikil. En ég álít nauffsynlegt, að
bandarískir þingmenn afli sér
þekkingar á högura Evrópúþjóða.
Það ætti blátt áfram að vera einn
þáttur í starfi þeirra. Og það er
einmitt þess vegna, að ég er nú
kominn til Evrópu.
Eg vil í þcssu sambandi minn-
Æst á ferð okkar til Strasbourg.
Evrópuráðið bauð bandaríska
þinginu að senda þangað 14 full-
"trúa til að ræða sameiginleg
áhugamál við þingmenn Evrópu-
þjóða. Við fórum 7 úr öldunga-
deildinni og 7 úr fulltrúadeild-
ínni til Strasbourg.
Þarna voru bandariskir þing-
menn með mismunandi skoðanir,
bæði fylgismenn og andstæðing-
ar einangrunarstefnunnar, og
bæði yngsti þingmaður öldunga-
deildarinnar og aldursforsetinn,
sem er 84 ára. Þarna voru líka
menn úr bæði austurrikjunum,
suðurríkjunum og vesturríkjun-
um. Þegar við komum heim, þá
vitum við meira en áffur um hagi
Evrópuþjóða og getum f rætt kjós
endur okkar um þessi mál.
Ferð okkar til Strasbourg er að
mínu áliti sögulegur viðburður.
Við sátum þar fund með 'Xull-
trúum ráðgjafaþinga Evrópu og
ræddum við þá sameiginleg
iáhugamál. Þarha héldu fulltrúar
Bandaríkjaþingsins og fulltrúar
Evrópuþingsins í fyrsta sinn sam
eiginlegan fund. Viðræðurnar í
Strasbourg voru að xníiia áliti
þýðingarmiklar.
SAMEINING FRJÁLSRA
ÞJÓÐA NAUBSYNLEG
— Hvað segið þér um samvinnu
Vestur-Evrópuþjóðanna?
— Við bandarísku þingmenn-
irr.ir lítum svo á, að bæði pólitísk,
hernaðarleg og efnahagsleg sam-
eining hinna frjálsu Evrópuþjóða
sé nauðsynleg. Margir okkar viss
um ekki fyrirfram, að Bretland
og Norðurlöndin hika við stofn-
un Bandaríkja Evrópu. En ég lít
svo á, að þær Evrópuþjóðir, sem
fylgjandi eru sameiningarhug-
sjóninni, ættu að framkvæma
hana. Ég er sannfærður um, að
Bandaríki Evrópu mundu hafa
svo mikla kosti í för með sér, að
bæði Bretland og Norðurlönd
mundu áður en langt um liði sjá
sér hag í því að bætast við 1 hóp-
inn.
Bandaríkin ætla sér ekki að
reyna að knýja fram sameiningu
hinna frjálsu Evrópuþjóða t. d.
með því að setja sameininguna
sem skilyrði fyrir þeirri hjálp,
sem við veitum þeim. Það væri ef
til vill hægt að skapa Bandaríki
Evrópu á þenna hátt, en það
mundi vekja óvild gagnvart okk-
ur og eyðileggia þann samvinnu-
viija, sem við telium nauðsvnleg-
an. Við viljum ekki segja Evrópu
fyrir verkum, en sækjumst eftir
góðri og gagnkvæmri samvinnu,
IIERSTYRKUR NAUÐSYN TIL
ÞESS HUGSJÓNIRNAR SÍGRI
—- Ilver er skoðun yðar á
Atlaníshafssáttmálar.um?
— Þarna er um meira en her-
málasamning að ræða. Þær þjóð-
ir, sem að honum standa, hafa
sameiginlega menningu, sameig-
inlegar hugsjónir og hafa sam-
eiginlegra efnahagslegra hags-
muna að gæta.
Ég held ekki að við vinnum þá
baráttu, sem við nú heyjum, ein-
göngu vegna þess, að við höfum
mikinn herstyrk, heldur líka
vegna þess, að hugsjónir okkar
um þjóðfélagsskipunina eru betri
en hugmyndir andstæðinga okk-
ar.
Humphrey var spurður að því,
hvort vígbúnaður Vesturlanda
gæti ekki verið hættúiégur vegna
þess- að hann skapi efnahagslega
erfiðleika.
— Það væri hættulegra að auka
ekki vigbúnað okkar. Ég er frjáls
lyndur maður og hefi alltaf verið
andvígur hervaldsstefnum. En
það sem við nú gerum er óhjá-
kvæmilegt, ef við viljum skapa
okkur öryggi og ef hugsjónir okk
ar eiga að lifa áfram.
Ég vona, að sá tími komi, að
við og Rússar getum sezt við
samt borð og jafnað ágreinings-
mál okkar. En ef það á að takasd,
þá megum við ekki vera minni
máttar. Við verðum að vera jafn-
okar þeirra og helzt meira en það,
hernaðarlega séð.
VÍGBÚNAÐARBYRÐUNUM
VERÐUR AÐ TAFNA
RÉTTLÁTLEGA
Mikið er rætt um það, hvaða
áhrif vígbúnaðurinn hafi á lífs-
kjör þjóðanna. Mér er ljóst, að
hann skapar efnahagslegt vanda-
má, leggur þungar byrgðar á
Evrópuþjóðirnar, en við Banda-
ríkjamenn verðum líka að bera
miklar byrðar af sömu ástæðum.
Vígbúnaður hverrar þjóðar verð-
ur að miðast við efnahagslega
getu hennar. Ekki má krefjast
þess af neinni þjóð, að hún auki
vígbúnað sinn um efni fram. Og
þegar um herkostnaðinn er að
ræða, þá er nauðsynlegt að skipt-
ing byrðanna virði réttlát.
Álítið þér, að þátttaka Vestur-
Þýzkalands í varnarsamvinnu
Atlantshafsþjóðanna sé æskileg?
— Þetta er eitt af mestu vanda-
málunum sem stendur. Ég vona
innilega, að Evrópuher verði
stofnaður með þátttöku Vestur-
Þýzkalands. Ótti Frakka við þátt-
töku Vestur-Þýzkaands ber að
mínu áliti vott um skammsýni í
þessu mál. Fyrr eða síðar fá Þjóð
verjar aftur her. Ef Vestur-
Þýzkaland verður þátttakandi í
Evrópuher, þá getum við haft gæt
ur á vígbúnaði þess. Er þá minni
ástæða en annars fyrir Frakka
til að óttast þýzkan vígbúnað.
F.INA NGRUN ARSTEFN AN
ÚR SÖGUNNI
— Hver verður næsti forseti
Bandaríkjanna?
— Hefi enga hugmynd um það.
En ég get ekki hugsað mér, að
bað verði Robert Taft. Ég er sann
færður urri,1 ‘áð Bandaríkjamenn
kjósa ekki forseta, sem eránd-
vígur núverandi stefnu okkar í
utanríkismálum, Evrópuhjálp-
inni og Atlantshafsbandalaginu.
Framh. á bls. 8
V ARÚÐ ARRÁÐ STAF ANIR
Annað atriði í áliti nefndarinn
ar fjallar um það, hverjar ráð-
stafanir þurfi að gera til varúðar,
ef sprengihætta er fyrir hendi,
til þess að afstýra tjóni á mönn-
um og mannvirkjum og hversu
stór svæði umhverfis verksrniðj-
una eða áburðargeymslurnar
þurfi að vera óbyggð eða háð sér-
stökum kvöðum.
Um þetta atriði segja nefndar-
menn:
Þar sem álitamál er, hvað
telja beri eðlilegar krir.gumstæð-
ur eins og nú horfir við í heim-
inum, og hve langt beri að ganga
til varnar hugsanlegum voða, höf
um við talið rétt að setja aðeins
fram svo víðtækt álit, að við gæt-
um sameinast um það, en taka
ekki fram sérsjónarmið einstakra
okkar, sem ganga skemmra í ör-
yggiskröfum.
Við höfum komið okkur sam
an um að miða við þær for-
sendur, að óvæntir atburðir,
er fela í sér sprengihættu af
geymslu ammonium-nitrat-
áburðar, geti skollið yfir verk-
smiðjuna fyrirvaralaust.
Af þessum sökum verður að
gera mun strangari kröfur
um stærð verksmiðjulandsins,
afstöðu áburðargeymslunnar
gagnvart öðrum mannvirkjum
og verksmiðjuhúsum, svo og
gagnvart umhverfi verksmiðj-
unnar, til þess að forðast meiri
háttar slvs, en við teljum ella
ástæðu til að gera.
Það þykir því rétt að gera þess
ar kröfur:
1. Að ammonium-nitrat-áburður
sé fluttur úr íramleiðsluhús-
um, jafnskjótt og hann er full-
unninn (gert ráð fyrir við-
stöðulausri vinnslu).
2. Að geymsluhúsin fyrir amm-
onium-nitrat-áburð verði eigi
notuð fyrir nein önnur efni.
2. Að geymslurnar verði stað-
settar á sjávarbakka, þar sem
hægt er að grafa þær inn í
bakkann, með inngöngu sjáv-
armegin (eins og t.d. í Ár-
túnshöfða), eða á stað, þar
sem hægt er að gera um þær
iafntraustan varnargarð, eins
og ef þær væru grafnar inn í
sjávarbakka.
Að geymslurnar verði. að
öðru leyti gerðar eftir tillög-
um sérfræðinga um geymslur
sprengiefna af þessu tagi.
4. Að aldrei sé meira af ammon-
ium-nitrat-áburði (34%) í
einni geymslu samtímis en
1500 smálestir, nema sérfræð-
ingar í meðferð sprengiefna
telji það áhættulaust að meira
sé geymt, enda-sé efninu stafl
að á öruggasta hátt.
Skapist nú sérstakt hættu-
ástand, gerum við ráð fyrir
því, að verksmiðjustiórnin
taki afstöðu til þess, hve mik-
ið af áburði sé rétt að hafa í
gevmslunum.
Séu geymslur hafðar fleiri
’ en ein, er nhuðsynlegt að
hafa 100—150 metra milli
þeirra.
5. Að engin mannvirki eða bygg
ingar, sem starfað er við að
staðaldri, verði nær nokkurri
geymslu en í 700 til 1000 metra
fjarlægð, eftir landfræðilegum
aðstæðum.
FYLLRI ATHUGUN Á
MEÐFERÐ OG FLUTNINGI
EFNISINS
Um það atriði hvort nauðsyn-
legt sé að setja ákveðnar reglur
um meðferð og flutning ammon-
ium-nitrat-áburðar, bendir nefnd
in á, að slíkur áburður hafi verið
fluttur til landsins undanfarin ár
og vátryggingarfélög hér hafi
eigi krafizt sérstakra iðgjalda
vegna áburðarins, né sett hann
á skrá yfir hættuleg efni, svo að
vitað sé.
f Bandaríkjunum, segir nefnd-
in, eru reglur um auðkenningu,
útskipun og flutning hættulegra
efna, sprengiefna, eldfimra efna
o. s. frv., en samkvæmt þeim
reglum er ammonium-nitrat auð-
kennt sem ildandi efni, sem eyk-
ur bruna eldfimra efna, ef sam-
band vérður þar á milli.
Nefndin telur sjálfsagt, aff
fyllri athugun fari fram á regl
um ýmissa landa um meffferð
þessa áburffar og síðan yrffu
settar hér reglur um geymslu
hans í vöruskemmum, í skip-
um og í geymslum bænda, eft-
ir því sem ástæður krefðust.
Sama gildir um flutning meff
flugvélum eða á annan hátt.
ER ÁSTÆÐA TIL AB
FRAMLEIÐA ANNAN
ÁBURÐ?
Um það atriði hvort ástæða sé
til að framleiða í stað ammonium
nitrats, annan áburð, sem minni
I sprengihætta stafi af eða hvort
blanda beri ammonium-nitratið
öðrum efnum, er útiloki sprengi-
hættu, segir svo í áliti nefndar-
innar:
Ásgeir Þorsteinsson tekur það
fram til þess að girða fyrir mis-
skilning, að það hafi aldrei hvarfl
að að honum að framleiða bæri
blandaðan áburð (nitrófosfat-á-
burð), vegna sprengihættu am-
monium-nitrats heldur vegna
þess, að hann telur blandaða á-
burðinn hagkvæmari, bæði fyrir
íslenzkan landbúnað og til út-
flutnings, ef til kæmi.
En sameiginlega viljum við
svara því, að með því að setja
fram framangreindar kröfur um
varúðar- og öryggisráðstafanir,
ef ammonium-nitrat-áburður er
framleiddur, höfum við gert mál-
inu skil eftir beztu vitund, að því
er sprengihættuna áhrærir.
Að lokum segir nefndin, að
fullyrða megi, að framleiðsla
blandanðs áburðar gæfi ekki til-
efni til neinna óvenjulegra ráð-
stafana og mundu þá öryggis-
kröfur þær, sem áður greinir og
miðaðar eru við sprengihættu,
óþarfar-.
Kirkjan hrundi
LUNDÚNUM: — í Santa María í
Venezuela hrundi kirkja meðan
stóð á messugerð. Þar létu 7
manns lífið, en 10 meiddust.