Morgunblaðið - 09.01.1952, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 9. jan. 1952
MORGUNBLAÐIÐ
kona er
GUNNÞÓRUNN Ingibjörg Ilall-
dórsdóttir leikkona er'fcedd hér í
bæ 9. janúar 1872 og á því í dag
áttræðisafmæli. 1 meir en hálfa
■old hefur hún verið leikkona Reyk-
víkinga framar öðrum, að sönnu
hefur hún ekki komið fram á leik-
.sviðinu í nýjum hlutverkum allra
síðustu árin, en til þess liggja
aðrar ástæður en að hana hafi
skort viljann og um getuna vil ég
ekki efast, þrátt fyrir háan aldur,
minnugur þeirra afreka, sem hún
vann á sínu gamla leiksviði í Iðnó,
komin á áttræðisaldur, fyrri hluta
síðast liðins áratugar. 1 kvöld
Stendur hún samt, góðu heilli, á
leiksviði Þjóðleikhússins í einu
þessai a hlutverka, Vilborgu graaa
'konu í Gullna hliðinu. Á þann hátt
setlar Þjóðleikhúsið að heiðra cina
merkustu listakonu þessa lands,
*— ,en því miður, sýning’in verður
ekki ondurtekin.
Gunnþórunn Halldórsdóttir kom
íyrst fram á leiðsviði 6. janúar
1895 í Breið'f jörðsleikhúsi við
Bröttug-ötu og lék þá sama kvöldið
"tvö hlutverk, Sigríði frá Stuðla-
hergi í Systkinin í Fremstadal eft-
ir Indriða Einarsson og Helgu í
Hjá höfninni, eftir Einar Bene- *
(diktsson.
Það var Leikfélagið í Breið-
fjörðshúsi, sem stóð að þessum
ajónleikjum, og hjá því félagi lék
Gunnþórunn Kalldórsdóttir
Gunnþórunn í hlutverki
Grímu í „Jósafat“.
'Gunnþórunn ýmis hlutverk, m. a.
■Guðrúnu í Hellismönnum og
iJonna Luoiu í Frænku Charles,
þar til félagið leystist upp, cn
helztu leikendur þess gengu í íelag
með leikendum úr góðtemplara-
reglunni og stofnuðu Leibfélag
Reykjavíkur undir forystu Þor- j
Varðar Þorvarðssonar 1897. í for-1
mannstíð Þorvarðar 1897—1904
var Gunnþórun sú leikkona í
flokknum, sem einna mest mæddi
á. Þá lék hún 38 hlutverk stór og
smá, meðal þeirra Jóhönnu í.JGvin
týri á gönguför, Ilelenu Kranz í\
sama leikriti, frú Vagtel í Skríln-
vim, Leónóru í Heirnkomunni eftir
Sudermann, Valbcrgu í Gjaldþrot-
ið eftir Björnstjerne Björnson,
Sigríði. í Skipið sekkur eftir
Indriða Einarsson, Hjördísi í .Vík-
ingunum á Hálogalandi o.g frú
Alving í Afturgöngur, hvort-
tveggja eftir Ibsen. Þegar stjórn-
arskipti urðu i félaginu á leikár-
inu 1904—’95, hvarf Gunnþórunn
frá þ.ví og sigldi þá um haustið
til Kaupmanriahafnar ,m. a. ,til að,
litast um 'í úeiðlistarheiminum.
Átti hún .ekki afturkvæmt til L. ,R.|
jfy.fr en veturinn 1.924—’25, er hún
lík Petrúnellu í Stormum .oftir
.Stein Sigurðsson, en ekki hófst;
síðari starfstlmi hennar hjá L. Œt.l
.fyrir alvöru fyrr en 1930. Þá
.nfðu gagngerar breylingar á
í * jórn félagsins og öllu .rekstrar-l
fyrirkomulagi, og var það eitt hið
i esta happ þeirra manna, er við
1 'ku forustunni, að Gunnþórunn!
I álldórsdóttir tók upp þráðinn að
r /ju og með þeim myndarbrag, að
síðari þátturinn varð hinum fyrri
frernri. Frá þessu tímabili cru hlut
verk eins og Geirlaug í Hallsteinn
og Dóra og Gríma í Jósafat, hvort
tvegg.ia eftir Einar H. Kvaran,
Kona Jóns bónda í Fjalla-Ej'vindi.
Staða-Gunna í IJaður og kona,
Nilla í Jeppi á Fjalli, Ingveldur
í Tungu í Piltur og stúlka, Lárensa
í Við, sem vinnum eldhússtörfin,
Þorgríma galdrakinn í Fróðá,
Þóra prestsmóðir í Á heimleið og
Úrsula í Varið yðnr á málning-
unni, öll leyst af hendi með dæma-
fárri vandvirkni, samúð og skiln-
ingi á kjörum og lífsviðhorfi hin.ea
ólíu persóna og af mikilli iist-
fengi.
Þó að Gunnþórunn nyti snemma
lýðhylli cg almennrar aðdáunar á
leiksviðinu, einkum fyrir meðferð
á gamansömum hlutverkum, voru
það í rauninni fáir, er sáu, hvað
bjó í hinni ungu leikkonu. Þor-
steinn skáld Ei'iingsson var einn
þeirra. Hann komst svo ao ol'ÓÍ i
leikdómi, cr Gunnþó.un.i hs.2Ci
orðio fyfii' áftlUsdÚnil i'rá l.enU
hvassyrts gagniýnandft: I.c.
séð ýmsar kcnur, ccm :nlr þóttu
fara prýðilega ó leiksviði, en ég
er ekki alveg viss um, að ég hafi
séð nokkra, gem stendur þar og
gengur betui' en Gunnþórunn Hall-
dórsdóttir, hún á það éitthvaö í
sjálfri sér, sem .hefur nóg afl ril
að horfa framan í allt og alla,
og vær.i ég leikhússt.jóri, fengi ég
har.a undir eins á mitt leiksvæði,
ef þess væri kostur. — Ék vil ekki,
að dómur neins .manns beygi stúlk-
una, því hana á ekki að beygja'".
Og Gunnþórunn lét ekkert and-
streymi beygja sig. Leikfélagi
Læjarins bar ekki giftu til að eiga
samstar.f við hana í aldarfjórðung,
en þá aflaði hún sér vinsælda með
gamanvísum og gleðileik, cinkum1
á leiksviði Góðtemplarahússins, og^.
áratuginn 1920—-’30 var hún lífið
og sálin í revyum Páls Bkúlason-
ar og þeirra félaga í h. f. Reykja-
víkurannál. Menn voru íarnir að
líta til hennar sem sjálfsagðrar
revyu-drottningar bæjarins og það
var ekki laust við, að vantrúar
gætti um spenniþol hæfileilca henn
ar, er hún birtizt að nýju með hlut-
gengum leikurum í alvarlegum við-
fangsefnum. ’En áhórfendur sáu,
sér til undrunar, a'ð þéir höfðu í
bókstaflegum ökilningi eignázt
nýja leikkonu — á sjötugsaldri.
Það stEjnpar near furðu, að Gunn-
iþórunn jók enn við vöxt sinn sem
leikkona, komin á áttræðisaldur.
Þá megnaði hún að sýna oss enn
nýjar hliðar á list sinni í hlut-
vei'kum cins og Vilhorgu gvasa-
’ionu JGulIna hliðið), Mettu-Mamu
jOrðið'), . Snjólaug (iLónhai'ður
rógati'), Ásu (iRótur Gautur),
'Karen (Álfhóll) qg önnu hegrn-
arlausu (Jónsmessudraumur í fá-
tækraheimilinu:).
Rauði þráðurinn í list Gunn-
þórunnar er hluttekningin, samúð-
in með því, sem lifir og hrærist.
Henni hefur bezt tekizt að lýsa
lífsreyndum konum og í þeim lýs-
ingum hefur hún komið f.yrir sönn-
um dráttum, byggðum á írábærri
athyglisgáfu, jafnvígri á kímni og
alvöru. Dæmin eru jafn mörg hlut-
verkunum, sem hún hefur leikið,
en óg hygg, að Gríma hennar í
Gunnþórunn í hlutverki
Vilborgar í „GuIIna hliðinu".
Jósafat sé eitt hið ljósasta á al-
vöru-hliðina og vel má nefna allra
minnsta hlutverk hennar á hina I
hliðina, konu Jóns bónda í Fjalla-
Eyvindi. Á milli þessara skauta ‘
liggur list Gunrrþórunnar. Á bak
við alvöruna og í sjálfu glensinu ,
skín í hina einu sönnu uppsprettu ,
leikarans af Guðs náð: ríka ver-
und. Frá íyrstu tið hefur Gúnn- ,
þórv.nn Halldórcdóttir ..átt það •
eitthvað í sjálfri sér, sem hefur
nóg afl til að horfa framan í allt
og alla“.
L. ,S.
Pueig færð á vegum eða
|jelr ófærir með öllu
Vinna hafin við snjómokslur a! þein
FLESTIR vegir á Suður- og Vesturlandi.eru enn óíærir eða erfiðir
yfirferðar vegna snjóþyngsla, að því-er blaðið fregnaði hjá Vega-
gerð ríkisins'. Þó hófst rþegar í gaermorgun vinna við að ryðja vegi
og verður því verki haldrð áíram í dag af fullum krafti.
SUBURVEGIR
Til Keflavíkur hefur alltaf ver-
ið fært, þó færðin sé angan veginn
góð. Krýsuvíkurleiðin cr og slark-
fær. Fór bifreið hana seinnipart-
inn í gær. Gekk þá yfir með miög
dimmum éljum. Hlóð snjó :iiður
sérstaklega við Kleifarvatn, on
bíllinn komst á 4J4 tíma að Sel-
fossi, þrátt fyrir miklar taíir af
völdum dimmviðris.
AUSTANFJALLS
Vegir austanfjalls eru :mjög
erfiðir. :Fært .er þó orðíð til .Eyr-
arbakka og Stakkseyrar. Og í
gærmorgun hóf vcgagerSin mokst
ur í Holtunum. Var byr.iað við
Þjórsó og haldið.austur á báginn.
í dag var ráðgert að byrja mokst-
ur á Skeiðaveginum, en hann er
fær upp á Húsatóftahoit.
Ekki var fært upp Grímsnes og
Biskupstungur nema að Sogsvega
mótum. — Dráttarbill frá K.A.,
átti að fara á undan mjólkurbíln-
um og freista að kcmast upp í
Tungurnar.
VESTUR- GG NðRöURLANÐ
Ekkert hefur enn verið reynt
að ryðja Hvaifjarðarleiðina. Veð
urspáin er nú hagstæðari og mun
ef til v.ill verða byrjað á .því verki
í dag ef möguiegt er.
í Borgarfirði eru vegir þung-
færir en bar gengur.á með éljum
og ;þv.í mjög óhagstætt að hefja
mokstur.
Samkvæmt fréttum að norðan
seint i fyrradag var bar versta
veður og færð oröin þung i V,-
Húnavatnssýslu. Múlavegur var
aðeins fær bifreiðum með drifi
á öl.lum hjólum.
í Skagafirði og Eyjafirði var
minni sniór fvrir o" vonast. menn
því til að snjó hafi ekki fest að
vegum bar áð ráði, veena þess
hve veðurhæðin .var mikii. Frétt-
ir þaðan ern hinsvegar af skorn-
um -skammti vegna símabilana.
Gunnþórunn í hlutverki Geirlaugar í „Hallstemn og Bóra“.
BONN — Foringi jafnaðarmanna
i Vestur-Þýzkalandi, Xurt Scnu-
machar, getur ekki gefið sig v.ið
stjórnmálum næstu mánuði
vegna blóðsjúkdóms, sem hann
.gengur með. Getur hann því ekki
-tekið þátt í umræðunum um stað
festing Schuman-áætlunarinnar
9. og 10. jar.úar.
~frskvel03f ví0
SræRÍgnd
Framh. af hls. 2
iilutafé til að kaupa, stækka og~
hafa samvinnu um þau mannvirki,
sem Norðmenn hafa byggt þarna
undanfaíin ár. Mig minnir að
hlutaféð í þessn nýja samsteypu-
félag'i jafngildi 3 miljónum ís-
lenzkra króna í alít, og af því
eiga I'æreyir.gar um hálfa miljón.
Mér finnst þetta lítil upphæð
til stórra mannvirkja, svo ég held-
að þetta hlutafélag hljóti að hafa
fengiö !á;i út á cignirnar.
ÞRJÁTÍU ÁRA FÍSKI-
FÉLAGSSAMÞYKKT
Það er mér ekki kunnugt ura,
nema að undanfarin 30 ár hafa
verið samþykktar tillögur í .Fiski-
félagi íslands um að fá athafna-
jiláss á Grænlandi. Enníremur hef-
ir Pétur Ottesen þrásinnis flutt á
Alþingi tillögur úm réttindi Is-
lendinga til atvipnurekstrar á
Grænlandi.
Danir Jiafa undanfarin tvö ár
varið miklu fiármagni til fram-
kvæmda á Grænlandi, ekki sízt til
f iskveiðanna, hraðf rystihúsbygg-
inga og hafnarmannvirkja.
Það er ekkert ieyndarmál, að
Grænlendingar sjálfir og Færey-
ing'ar vinna á móti því ,að hleypt
sé inn íiýjum aðilum, sem fisk-
.veiðar stunda, til athaxna á Græn-
landi.
NÝTT VIEHORF
Eftir þá góðu í'eynslu og mikla
aflamagn, sem íslenzki togara—
flotinn fékk í sumar vio Gj'æn-
landsveiðar þarf hann strax að
fá gott athafnapláss á Grænlandi
sjálfum sér til ha-nda, cn á meðan
verið er að byggja það upp sé ég
■ekkert á móti því að íslendingar
reyndu, ef bægí væri, að gerast
aðilar í þessu nýja hlutafélagi í
Færeyingahöfn, esni sett var á
iaggirnar í Osló í haust, eins Qg
■ég skýrði áður Jrá í þesau viðtali.
Þania er'búið að byggja hafskipa-
þnyggju, olíugeyma, salthús,
spítala og óíal fieiri hyggingar.
Vegna vaxandi viðskipta cr nauð-
synlegt að banki verði settur þar
á stofn, til að greiða fyrir v.ið-
skiptum hinna -mörgu þjóða, sem.
þangað leita.
Ég veit ekki betur en að Fær-
eyingahöfn sé nu fríhöfn á Græn-
landi, sem hvaða þjóðar skip, sem.
vera skal, getur leitað til og ég
hefi ekki orðið var við að neinar
hömlur haíi verið lagðar á að selja
skipum olíu eða aðrar nauðsynjar.
Og er þetta talsvert annað cn var
1936, þegar hver varð að vera.
sjálfum sér Liógur.
ÞiURFUM TViEK STÖSVAÍi
FYRIK BÁTANA
■— Hverrtjg er með bátaflotann?
Hann þyrfti helzt að fó at-
hafnréttindi á tveimur stöðum á
Grænlandi.
Slíkt mól, sem þetta, þarf tals-
verðan undirbúning og það tekur
langan tínia að byggja upp slík
fiskiver, og þau eru dýr nú á
tímum, svo a.ð útilokað er að út-
gerðarmenn geti ,gert það sjálfir,
nema með löngum og hngkvæm-
um lánum.
íslenzkum bátaflotamönnum,
sem til Grænlands hafa farið og
haft þar fast aðsetur um sumarið,
hefir gengið veiíin illa og hafa
allir tapað stórfé — og liggja til
þess margar orsakir. Aðalsökin er
sú, að flestir hafa verið síðla til-
únir til Grænlandsferðarinnar,
seni mest stafar af peningaleysi
1 og erfiðleikurp þeirra útgerðar-
manna, sem við þessa útgerð hafa
fengizt.
1 maí koma fiskigöngur og.ar þá
mikill afli á línu á tímahili, en
miðsumars er sáralítill afli á línu,
.sem stafar af loðnugöngu og nota
Pæreyingar bá handfæri, en síðla
suniars kemur línufiskurinn aftur.
HÉR OG YIO GKÆNLANB
Á S. L. S.U4SRI
Þeim, sem mikið guma af afla-
magninu við Græniand og eru ekki
nógu kunnugir þessum málum, þyk.
Freoih á bls. á