Morgunblaðið - 21.10.1952, Blaðsíða 11

f f>riðjudagur 21. októbcr 1952
MORGUNBLAÐIÐ
11 1
Frá Hlo^ikás
Þeir eiga fcvo afmælLsdaga á ári 02'
iimar
iL'iii a
mt 4.
M0 lætnr tíáliiið einkeani-
lfiga í éyrum aS iniifuðborg
mílljcnaþjóðar sé í 2100 m
liæð yíir sjávarmáli rða með
óðrmn o ð..m jrfaká i áíiutti
Cræíajðkuls. Knkeaaiiesra er
þj ei' til vill það að í þessari
hdfugfcorg-, sem er svona „hátt
er ekkert einasta hús
uppkitað. En þaaug er þelta í
Mexjkó. Þar í&ra stúlkurnar
lieldur ckki á dansieiki nema í
fylgd með mæSrnm sínum og
þnr eiga flestir íhúaana tvo
afmælisdaga á ári. Og lcks
halda Mexikanar flciri daga
liátíðlega en jafnvcl vi'ð íslend
ingar.
Á götum mexikanskra borga
úir og grúir af Spánverjum,
Bandarík j smönnum, fólki frá
flestölium Evrópulöndum og víð-
ar að. En þar hafa að unöanförnu
einungis verið 6 íslendingar.
Hjórtin Einar Egilsson er stjórnar
þar Canada Dry gosdrykkjagerð
og Margrét Thoroddsen ásamt
bremur börnum sínum og frænku
Efnars. Þau fluttust þangað haust i
ið 1950.
í Aguascalientis eru margar fagrar bvggingar frá fyrri tímum.
Um strætin bruna gljáai di bílar útlendinganna en mexikanska
j konan ber byrði sína á höfði eða öxl og karlmennirnir hylja anölit
sitt með barðastórum höttum.
EGGJASUDAN OG MIEYTAN
— Viðbrigðin voru mikil, sagði
frú Margrét, er Morgunblaðið átti
tal við hana áður en þau hjónin
Eina íslenzka fjölskyldan í
IMexiké. Einar Egilsson verk-
smiðjustjóri og kona hans Mar-
gréí Thoroddsen, ásamt börnum
þeirra, Þórunn á handlegg inóður
sinnar, Egill og María.
héldu vestur að, aflokinni heim-
sókn til ættingja og vina hér
lieima. Það var allt nýtt og okkur
cþekkt. Og skemmtileg atvik
Urðu íyrstu dagana mörg.
Og frú Margrét sagði söguna af
því er hún ætlaði að harðsjóða
eggin. Hún lét þau sjóða í 10 mín
Útur en þá voru þau -enn iinsoð-
jn. Það var heldur ekki eðlilegt
hvað fólkið þreyttist fljótt, og
hvað mikið ger þurfti í kökurnar.
•— Síðar koin í Ijós að allt þetta
stafaði af því hve loftið var þunnt
þarna í 1800 m hæð.
— Við búum í 103 þús. íbúa
borg er heitir Aguascalientis, sem
á íslenzku merkir: heitar upp-
Sprettur. Að því levti minnir borg
ín okkur á “Reykjavík og ná-
grenri. E:i þar eru uppspfetturn-
ar ekki rotaðar til uppkitunar
húsa, því siík upphitun er éngin.
Að vísu væri hennar þörf um 2
mánuði ársins, einkum þó eS næt-
urlagi, en ekki þvkir taka því að
setja hana í húsin. Qg um ió’a-
lc-ytið er íslendingar hér heima
ganga um göturnar dúðaðir kulda
úlpum og treflum. og eru samt
stirðir af kulda, leika mexikönsk
börn sér á sundbolum einum fata
og hvítklæddi maðunim á göt-
tmni í Aruascalientis leitar uppi
skugga húsanna og trjárma og
felúr andlit sitt undir barðastór-
Vim stráhatti. — Þó þykir lofts-
lagið í borgunum uppi á háslétt-
unni ákaflega gott og heilnæmt,*
en niðri á láglendingu við strönd
ina er hitinn útiendingum óþol-
andi.
DAGUR MEXIKANANS
— Lífið í mexikánskri borg
byrjar klukkan 6 að morgni, seg-
ir frú Margrét, er víð spyrjum um
daglegt iíf í Mexikó. Þá íðar allt
af lífi á markaðstorgum. Verka-
maðurinn byrjar vínnu sina og.
verzlanir opna kL 9. Klukkan hálf
tvö fellur allt athafnalíf í dvala.
Fólkið snæðir góðan mat. Ríka
fólkið snæðir allt að 5 rétta mál-
tið, fátæklingurinn sín hrisgrjón
og sojabaunir. Eftir það tekur við
'iinn frægi „siesta" eftirmiðdags-
blundw og klukkan fjögur um
daginn vakna menn til lífsins aft-
ur og stritsins og vinna til hálf
átta.
Þannig líður tíagurinn hiá hin-
um værukæra Mexikana. En smá
saman hefur þetta verið að breyt-
ast og í höfuðborginni Mexico
City, er um það bil búið að af-
nema ,,siesta“-blundinn. I smærri
borgunum og i sveitunum er hir.-
um gömlu siðum hins vegar fylgt
dyggilega.
— Og Mexikanar eiga fleiri siði
sem okkur finnast einkennilegir.
Á dansleikjunum, sem eru þó
færri en i vestrænum ríkjum, má
sjá unga "ólkið 'lansandi, en v.
behkjunum meðfram veggjunum
sitja sællegar mæður ungmeyj-
anna og fylgjast með hverri hreyf
ingu dætra sinna. Réttur mexi-
k^nskra kvenna er. ekki upp á
mnrfra fiska. Konan hefur t. d.
ekki kosningarétt né kjörgengi.
Veiting slíks réttar var þó kosn-
ingabeita við siðustu t0rsetakosn
irnar, en loforðið hefur ekki ver-
ið' efnt ennþá.
Og nefna mætti einn sið þeirra’
e”in. Hann er sá að þeim mega i
eliki trúarinnar vegna borða kjöt,
á föstudögum. En oft er erfitt j
um útvegun fisks. Mesta lostæti j
Mexikanans er saltfiskur og sú |
íæða er fimmfalt dýrari en bezta j
nautakjöt. Oft er erfitt um út-
vegun har.§, uppi á iiasléttunni
hjá okkur og hefur það aðallega
verið norskur saltfiskur sem
fengizt hefur þar. Nú er hins-
vegar líklegt að íslenzkur salt-
flckur muni verða fluttur þang-
að en sá er hængunnn á að
breyta þarf um verkun hans til
þess að hann falli Mexikananum
í geð.
TVEIR AFMÆLISDAGAR
ÁR1.EGA
— Og hvernig kunmð þér við
Mexikanann?
— Hann er hjálpsamur og
fjörugur en latur: Verkamaður-
inn vill fá sér vinnu í 2—3 daga
og síðan njóta þeirra peninga
sem hann heíur unnið sér inn.
Ekki endilega með því að drekka,
heldur að lifa í nokkra daga án
þess að þurfa að vinna. Mexikan- j
ar halda hátíðlega fleiri frídaga
en jafnvel við íslendingar. Þeir j
hafa öldum saman átt í styrjöld- j
um og uppreisnum verið kúgað- j
ir og hrjáðir, notið sigra og ver- ,
ið auðugir. Fjölmarga daga ár- •
lega halda þeir hátíðlega 1
í tilefni af því að þann dag
fyrir tugum ára unnu forfeður ,
þeirra sigur í einhverri uppreisn.!
Þeir eru og strangkaþólskir og
heita flestallir eftir einhverjum
dýrligi (Maria, Josef o. s. frv.). I
Og í tilefni _af því halda þéir
hátlðlega tvo afmælisdaga sína
árlega. Bæði fæðingardag sinn
og dýrlingsins og sá siðartaldi er
öllu hátíðlegri.
HÁTÍDARNAR TVÆR
Og yfirleitt skemmta þeir sér
ekki mikið. Ef til vill eru þeir
of latir til þess. Þeir halda stór- \
ar hátiðir tvisvar á ári og láta
að mestu þar við sitja. Sú fyrri
er í apríl og er einna hátíðleg- I
ust haldin í borginni þar sem við
búum. Þangað streymir fjöldi
fólks hvaðanæfa að og á þessari
hátíð fara fra:*.i vinsæhr hana-
slagir sem mikið 'er veðjað á,
nautaot, dansskemmtanir og spila
víti eru rekin meðan á hátíð'-
inni stendur en eru annars ekki
layfð.
S?ð:ri hátlð ársins stcndur í
hálfan mánuð rétt fyrir jólin. Þá
dansa þoir á.hverju kvöldi en að
hátiðinni lokinni er samkomu-
húsunurn lokað og beðið þar til
Áapríl.
— Er m'kil drykkja samfara
þessum hátíðum?
— Nei. Mexikaninn drekkur
sitt létta vín daglega og vín er
ákaflega ódýrt. E.n viðburður er
það ef dnikkinn maðtir sést á
ferli. í landinu er lítið um sterka
tírykki að undanskildu víni er
þeir nefna Tequila. Það er unnið
úr kaktus, er likt og líkjör en þó
mjög rammt. En til að taka
remmuna af hafa þeir sín ráð.
Þeir setja nokra dropa af sítrónu- !
safa á handabak sér og strá salti
Framhald á bls. 12 >
ÞAÐ hefir verið einkennilega
hljótt um þennan merkismann.
Hyers vegna heíir hans ekki ver-
ið minnst? Þvi er hljótt um þá
menn yfirleitt, sem gnæía yíir
fjöldann, að hyggni, atorku og
athafna mætti og eiga rikastan
þátt í því, að lyfta þjóðinni upp
úr fátækt til sjálfsbj&rgar? Þvi
er ekki merki þcirra rnanna lyfi
hátt, sem gæddir eru þeim hæfi-
leikum, kjarki og einbeitni, að
hefja sig upp úr allsleysi, afia
sér sjálfir menntunar pg þekk-
ingar og stofna síðan atvinnu-
fyrirtæki, sem leiða af sér, að
margir menn fá lífvænlega at-
vinnu, drjúgar fúlgur eru borg-
aðar til ríkis, bæja og sveitar-
íélaga og lagt í varasjoð, til þess
að standast óhöpp og tryggja
framtið fyrirtækjanna? Þeir
menn, sem þannig er ástatt um,
eru meðal allra beztu þegna
þjóðlélagsins, án tillits til þess,
hvaða stétt þeir heyra til. Allar
stéttir þjóðfélagsins eru virðing-
arverðar. Þær hafa orðið til að
þjóðfélagslegri nauðsj’ii og hæfi-
leikamennirnir, traustu og stað-
föstu hefja þær upp.
Athafnamaðurinn a stöðugt
við margskonar erfiðieika að
etja. Útgerðarmaðurinn og bónd
inn eiga mikið undir veðri og
verðlagi. Iðjuhöldurinn og kaup-
maðurinn eru einnig háðir því,
hvernig nefndum aðiljum farn-
ast og auk þess allskonar verð-
sveiflum og nýungum á sviði
viðskiptanna og ekki sízt harð-
snúinni samkeppni, þegar hún er
leyfð. Allsstaðar reymr því mik-
ið á hyggindi, dugnað og kjark
athafnamannanna.
Allir athafnamenn þjóðarinn-
ar og þeir, sem atvinnufyrirtækj-
um stýra, verða að miða útgjöld
sín við þær tekjur, sem fram-
leiðsla þeirra gefur af sér. Þetta
snertir einnig bændur til sjávar
ofg sveita ásamt ríkisstjórninni.
Á hinum mestu og beslu fram-
faratímum seinni ára, hafa margs
konar félög orðið til. Hver ein-
asta stétt í þjóðfélagínu hefir
gengið í hagsmunafélag og öll
þessi /nagsmunafélög eiga það
sameiginlegt, að heimta meiri
gæði sér til handa, meira kaup.
Og flestum kröfum hér að lút-
andi er beint til ríkisstiórnar-
innar. Svo fyrirferðarmikil og
átakanleg er þessi kröfuherferð
orðin, að framleiðslan til sjávar
og sveita, beinir nú einnig þang-
að kröfum sínum um úrbætur ef
halli verður á framleiðslunni,
hvort sem um er að kenna mönn-
-unum, sem stýra henni, eða ekki.
Sum af þessum nefndu íélögum
virðast til orðin eingöngu í þeim
tilgangi, að gera kröfui til ríkis-
stjórnarinnar.
Allt var þetta andstætt hin-
um látna merkismanni. Hann
skildi vel, að það var memlegur
misskilningur, að beina kröfilm
um bættan hag íil rikisstjórnar-
innar. Féð sem hún heíur handa
á milli er frá framleiðslunni. Kröf
urnar um bættan hag eru því
ákall til framleiðslunnar um það
að framleiða meira, láta nieira
af hendi rakna. Hagsýnn og glögg
ur á þessi sjónarmið, hai'ði hann
ávallt gert kröfur til sjálfs s:n
og hvorki sparað krafta sálar né
líkama til þess að afla fjár, sjálf-
úm sér og öðrum til nytja. Hann
var hreinskilinn og yfirlætis-
laus og duldi ekki það áiit sitt,
að öllum 'innan hinna mörgu
hagsmunafélaga, bæri að gera hið
sama. Ekki var hann heldur
myrkur í máli um það álit sitt,
að fyrirtæki ættu að standa eða
falla óháð stjórnmálalegum af-
skiftum, að því er rekstur þeirra
snerti. Þar ætti keppnin á ibilli
hæfileika mannanna að ráða úr-
slitum.
Páll Stefánsson var "æddur
18. maí 1869 að Þverá í Laxár-
dal í Suður-Þingeyjarsýslu og
ólst þar upp hjá móðursystur
sinni, Bergljótu Guttormsdóttur
og manni hennar Jóni hrepps-
stjóra Jóakimssyni. Kominn var
hann af merkum ættum úr Múla-
og Þingeyjarsýslum.
Við það tækifæri, þegar hann
var sæmdur heiðursmerki 'álka-
orðunnar komst hann svo að
orði:
„Uppeldi mitt í æsku varð und-
irstaða undir öllu lífi minu. Það
var blátt áfram vinnumanns og
bónda uppeldi. Heimilið var eitt
af bestu heimilum á Norður-
landi. En í þá daga voru góð
heimili nokkurskonar bændaskól
ar, eins og sagan sannar. Vinnu-
menn af slíkum heimilum urðu
fyrirmyndar bændur, sem þola
samanburð við þá, sem nú út-
skrifast úr hinum meira og minna
pólitísku búnaðar- og íþrótta-
skólum, sem þeir með styrkveit-
ingum eru keyptir til að fara á.
— Ailur hugur minn frá því ég
var 10 ára snerist um búskap“.
En þegar hann var orðinn
þrítugur að aldri sneri hann sér
að kaupsýslustörfum og taldi
þau skyld búsýslustörfum. Hann
var orðlagður fjármaður í sveit
sinni. Skyldleikinn er auðsær.
Manndómsmaðurinn skifti um
starfssvið. Eins og kuiinugt er,
heppnaðist kaupsýsla hans vel,
alveg eins og fjárgæzlan hjá
vinnumanninum, og sömuleiðis
það atvinnufyrirtæki, er hann
seinna stofnaði, bílasala, ásamt
varahlutum til þeirra og viðgerð-
um. Veitti hann þá mörgum
mönnum atvinnu. Komu þá fcezt
í ljós þeir kostir hans, er veittu
honum gengi, atorka, fyrirhyggja
og skapfesta. Fór sérstakiega orð
af því, hve áreiðanlegur hann
var í öllum viðskiftum, svo að
aldrei bar út af. Færi ég hér eitt
tíæmi um þetía:
Atvinnurekandi sem haíði 14
menn i vinnu, vantaði tiiíinnan-
lega sendibíl. Allar tilraunir hans
við hið opinbera i þá att að fá
bíl, revndust árangurslausar, á
sama tíma, sem fjöldi af skrif-
stofufólki fékk leyfi fyrir þeim.
Snéri hann sér þá í vandræðum
sínum til Páls Stefánsáonar og
bað hann um sendibíl, ef hann
skyldi fá leyfi fyrir þeim. Kvað
Páll engar líkur fyrir því og hann
gæti engu lofað hér að lútandi,
enda búinn að loía svo miklu,
að ekki væri á bætandi. Löngu
seinna fær hann 10 sendibíla.
Páll kvað alla bilana lofaða,
en spurði þá hvort hann hefði
beðið sig um bíl áður. Hinn kvað
svo vera. Páll bað hann þá að
bíða í símanum augnablik. Fann
hann.þá, að hann hafði skrifað
hann hjá sér, sem biðjanda um
bíl. Taldi hann þá þetta sem lof-
orð og seldi honum bílinn.
Þetta eitt dæmi af mörgum,
þessi heiðarleki í viðskiptum,
va'rð mikilvæg hjálp fyrir at-
vinnurekandann, en auk þess
leiddi af honurri, að túgir þús-
unda runnu í sjóð rikis og bæjar.
Bróðir Páls Stefáh3sOÚáT« var
Guttormur bóndi að Síðu í
Víðidal í Húnavatnssýslu. Þegac
hann dó reyndist-Páll ekkju hans
og börnum svo vel, að jörðin,
Framhald á bls. 12