Morgunblaðið - 26.10.1952, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 26. okt. 1952
r 2
Oýrmætasta gieðin er að hafa g@rts.ky
mundi Jónssyni, og kórkaflar,
er fluttir voru af Dómkirkju-
kórnunum undir stjórn höfund j
arins. Var flutningur þess á-!
HASKÓLI ISLANDS var sett-
ur í gEBi- kl. 2 e. h. Fór aíhöfnin
fram í hátíðasal skólans að
viðstöddum forseta íslands,
menntamálaráðherra og öðr-
um -^estum.
Aihöfnin hófst á þvi að
Dómkirkjukórinn frumflutti Læknadeild 235, þar af tann-
viðamikið tónverk við Hátíðar lækningar 14
Ijóð háskólans. Var það kant- j Laga- og hagfræðideild 193, bar
ata Páls ísölfssonar við ljóð,1 af 121 lögfræði, en 72 viðskipta-
pr horsteinn Gíslason orti og j.ræði.
tileinkaði háskóianum við Hoimspekideild 177, þar af 48
stofnun hans árið 1911. f verk- ísl. fr. og 111 í B.A. greinum.
inu skiptast á einsöngslög fyr-! Verkfræðisdeild 40.
ir barytónrödd, sungin af Guð-,
' LANDNÁM
ÍSLENZKKA FEÆ3A
Sú breyting hefir verið gerð, að
íslenzka hefir verið undanfelld
heyrilcgur og tónverkið mikil- l s-111 námsgrein t;l B.A. prófs, en
fenglegt og fagurt að lieyra. j ' stað þess hafa venð settar regl-
Þá fiutti rektor háskólans, j ur um» að serstakt cand. mag.
dr. Alexamler Jóhannesson, j próí er hægt að taka í íslenzku og
prófessor, setningarræðuna,1 einhverri einni grein annarri, og
sem fer hér á cftir. — Jón j má þá í íslcnzkunóminu velja um
Steffensen, prófessor, flutci! ísl. málfræði og bókmenntasögu,
vísindalegan fyrirlestur, svojeoa ísl- s°gn og mannkynssögu,
sem venja er til, og ræddi j auk kennaraprófs í íslenzkum
hann um fæðuna. Vék hanu -iræðum, eins og verið hefur. Hef-
cinkum að fjörefnunum, og >r þessi breyting verið gerð til
þess eð gera ýmsum skólum auð-
veldara að fá kennara, sem væru
sérfræðingar í íslenzkum fræð-
um, en gætu au.k þess kennt eina
námsgrein í viðbót.
Starf háskólans var mjög fjöl-
þætt á síðasta ári. Auk þeirra op-
inþeru fyrirlestra, er kennarar
háskólans og íslenzkir fræðimenn
fluttu, komu hingað erlendir gest
ir háskólans, er einnig fluttu fyr-
irlestra og voru þeir: Gwyn
Jones, prófessor frá Aberystwyth
í Wales, prói. Didrik Arup Seip
frá Oslóarháskóla, Scan Mac
Bride .íyrrum utanríkisráðherra
íra og próf. Hans A. Miilier frá
Columbiaháskólanum í New York
Þá var haldið námskeið í íslenzk-
um fræðum fyrir stúdenta frá
Háskólarektor ávarpar nýstútf'SK
STTx
mm
rannséknum, sem fram hafa
fafið á því sviði.
Þá tók háskólarektor enn til
máls og ávarpaði hina nýju
stúdenta. Gat hann þess að
bráít myndu nýjar reglur sett-
ar um lágmarkstímasókn í há-
skólanun og jafnframt yrðu
prófkröfur gcrðar strangari.
Flvatíi hann þá til vinnusemi
og ástundunar við námið og
brýndi fyrir þcim þjóðféiags-
legar skyidur háskólaborgar-
ans.
Aó lokum var þjóðsöngur-
inn ieikinn.
RÆDA REKTORS
.ÉYRIR rúmum mánuði, eða 22.
fiept., lézt próf. Ágúst H. Bjarna
«on, er var kennari við hóskólann Norðurlöndnm, hið 3 í rööinni,
i: 34 ár eða frá 1911—45. Hann var °S sóttu það 25 stúdentar, eða
<jinn af traustustu kennurum
Ijians, mikilvirkur rithöfundur, er
kamdi íjölcla rita í heimspeki og
úrðu þau mjög vinsæl meðal
fleiri en r.okkru sxnni óðui’. Islend
ingum er það metnaðarmál að
kynna hið fagra mál sitt, sem er
svo mikilvægt fyrir allar. mál-
á'þýðu manna, einkum rit hans fi'£sðirannsóknir, og ágætu bók-
rim sögu mannsandans. Hann menntir, bæðx að fornu og nýju.
’ílutti fleiri opinbera fyrirlestra Háskólinn er því þakklátur ríkis-
Viö háskólann en nokkur annar,
:fyrr og síðar, og var því fyrir-
inynd allra annarra háskólakenn-
ara um starfsemi og reglusami og
tjrúmennsku við skyldur sínar.
Vil ég biðja alla nærstadda að
heiðra minning hans með því að
tísa úr sætum.
Magr.ús Jónsson, prófessor í
éuðfræði, hefir nýlega sagt emb-
stjórninni fyrir að hafa átt frum
kvæði að því að bjóða á undan-
förnum 3 árum erlendum stúdent
um til náms í islenzkum fræð-
um heilan vetur við háskóla
vorn. Reynsian hefir orðið sú. að
þessir stúdentar hafa flestir num-
ið íslonzkt nútíðarmál og getað
mælt á vorri tungu, er þeir hafa
horfið héðan. Á þessu ári hafa
aettí sínu lausu, en í raun og veru 'Þsgið boð stjórnarinnar stúdent-
ióv hann úr því fyrir 5 árum og j ar Englandi, Irlandi, Þj'zka-
hefir -Magnús Már.Lárusson gegnt , landi, oviss og Spáni, og eiu þei'.
émbætti hans þessi ár. Próf. j Mlii’ komnir til náms. Þetta tákn-
Magnús Jónsson var kennari við iar ' r£Un og veru nýtt landnám
háskólann í 30 ár og vann þar ' 'r íslenzk fræði, því að margir
ágæt störf, bæði með kennslu og beirra munu síðar sinna 'slenzk-
xitstörfum. Flytur háskólinn hon j um fneðum a menntabraut s.nm
urn nú alúðarþakkir fyrir öll þau (er Þeir hafa lært að skilja islenzkt
f nutiðarmal Qg kynnzt íslenzkum
! landshögum og hugsunarhætti.
NÆR 700 STÚDENTAR I
Háskólinn er enn í örum vexti RITSTÖRF PRÓFESSORANNA
og er tala innritaðra stúdenta 692 | Háskólanum hafa á síðastliðnu
en tala kennara, að meðtöldum ári verið gefnir eftirfarandi sjóð-
Öllum aukakennurum 58. Erlend- ir: Minnir.garsjóður Bénedikts
ir lektorar eru hinir sömu og í \ sýslumanns Sveir.ssonar, að upp-
fyrra nexna Ivar Orgland, cand. hæð xúmar 10 þús. krónur, er
mag.', er tekið hefir við kenr.slu fi-ú Ragnheiður, ekkja Júlíusar
í norsku og býð ég hann velkom- j Sigurðssonar, bankastjóra á Ak-
inn til starfa. Enskukennslu ureyri, gaf til minningar um föð-
annast í vetur Hcimir Áskelsson ur sinn látinn, og er tilgangur
M.A., og hefir _hann áður gegnt sjóðsins að veita styrki efnileg-
þeim störfum. í fyrra var tekin um stúdentum, er sjóðurinn er
upp allvíðtæk kennsla til B.A. ’orðinn 25 þús. kr. Frú Ingibjörg
■jjrófs og mátti velja milli 15 náms ' Claessen Þorláksson og kjördæt-
greina. Hefir reynslan orðið sú, ur hennar hafa stofnað minning-
að í fyrra innrituðust 57 stúdent- 1 arsjóð Jóns Þorlákssonar til
ar í þessum fræðigreinum, en í styrktar verkfræðinernum við Há
ár 36. Þykir þetta benda til þess, hskóla íslands, tða til framhalds-
að mjög margir stúdentar muni 'náms þcirra við annan háskóla,
leita náms í þessum greinum á að upphæð 50 þús. kr., og var
pkpmnum árum, ekki sízt, er þeir sjóður þessi stofnaður, er liðin
rælcte hingað, er nú stunda. nám . voru 75 ár frá fæðingu hins mik-
5 kennaraskólanum, samkvæmt ilhæfa verkfræðings og stjórn-
liinum nýju fræðslulögum. málamanns. Fyrir þessar gjafir
- Stúdentar .skiptaot þannig.á flyf .ég glúðgrfyljstp, þakkir há-
<3eildir: jskólans.
Guðfræðideild 47 Háskólar.um er annt um, að
fcd-a
saman rísa upp á ókomnum ár-
um. Bygging náttúrugripasafr.s
er r.ú orðin höfuðnauðsyn, og
væntir háskó'inn að geta hafið
íramkvæmdii’ á bví mikla verki
ef tii vill á nresta ári. Þá er verið
að gera uppdractti að félagsheim-
ili stúdenta, og hefir stúdentaráð
beitt sér fyrir máli þessu. Er á-
formað, e.ð hús þetta verði héim-
ili alls félagslífs stúdenta og aka-
demirkra fé'laga í landinu. og er
því gert ráð fyrir, að allar
skemmtanir stúdenta og alls aka-
demisks félagsskapar geti farið j
þar fram, einnig leiksýningar.
Alexander Jóhannesson.
sam flestir kennarar hans sinni
vísindastörfum og sjálfstæðum
rannsóknum og hefir áður látið
gtra tvær skrár urn rit háskóla-
kenr.ara, frá 1911—1940 og 1940—
1946, og nú kemur út í ár þriðja
skráin 'fyrir árin 1947—51 og er
áformað að gefa slík’a skrá út á
5 ára íresti. Geta mqnn þá auð-
veldlega kynnzt þeim ritstörfum,
er hver háskólakennari ieysir nf
hendi, en um leið ætti útgáfa
slikra skráa að vera til uppörv-
unar og hvatningar öllum nýjum
háskólakennurum, et' á hverjum
ííma bíetasl við, og minna þá á
þær sk.yldur. er á þeim hvíla.
SAxMSXARF HÁSKÓLANNA
Háskólanum er nauðsyn að
liia á sig sem cinn lítinn bróður
í samfélagi annarra háskóla í
heiminurn, og kennurum ber að
keppa að því að birta ritgerðir
sínar og bækur á erlendum mál-.
um um -öll þau efni. er ætla má,
að eigi erindi til annarra þjóða.
Margskonar ‘élagasamtök : ísa
nú u.pp í verölcíinni, einnig á
sviði vísindaiðkana og sérstakra
fræðigreina. Jafnvc! félag há-
skóla hefir nýlega verið stofnað
(Association des Universítés), og
er maxkmið þess að safna upp-
lýsingum um sem flesta háskóla
í heimi, koma á samstarfi milli
þeirra, einkum kennara og stúd-
enta, og stofna skrifstofu, er geti
veitt upplýsingar um nám við
eðra háskóla, hvar sem er í heim-
ir.um og sjái um dreifingu þeirra
meðal allra þeirra, er að félags-
sarntökunurn standa. Verður hún
í París og mun annast allar
skýrslugerðir og önnur mál, er
háskólana varða, þar á meðal
upplýsingar um ný rannsókna-
tæki i ýmsurn fræðigreinum, út-
vegun kennslubóka o. fl. Háskóli
vor verður aö hafa þann metnað
að vinna að alþjóðlegu samstarfi
í ýmsum greinum vísindanna, og
er því mjög gleðilegt, að allmarg-
ir háskólakennarar hafa a síðast-
liðnu ári átt þess kost að taka
þátt í alþjóðlegum mótum og
haía flutt þar fyrirlestra, en aðr-
ir verið boðnir að flytja fyrir-
lestra við erlenda háskó’a. Þessu
samstarfi verður að halda áfram
á ókomnum árum.
FÉLAGSHEIMÍLI STÚDENTA
Um ytri kjör háskólans skal að-
eins minnzt á, að nú er að mestu
lokið við iögun háskólalóðarinn-
ar og þar sem áður var óræktað
land, urðir og grjót, eru nú gras-
veliir og gangstígar og gróandi
tré, cr gróðursolt hafa verið á
þessu ári. Margar aðrar fyrir-
ætianir hefir háskólxnn á prjón-
unum, og skal þar r.efna, að há-
skóiaráð hefir hug á að láta gera
myndasjyttur af merkujtu íslend
ingum á sviði þjóðlegra fræða og
skáidskapar og munu þær smám
stúdenta, t.d. í jólafríum eða á
þeim timum, er henta þykir
Byggingu þessari heíir þegar
verið valinn staður sunnan
íþrót.tahússins. Iláskólinn verður;
að styðja þctta áhugamál allra
stúdenta og hafa forystuna um
að kcma þessu máli í fram-
kvæmd.
Á VERÐI UM SJÁLFSTÆÖI
OG MENNINGU
! Þó að ég hafi nú lýst að nokkru
starfsemi háskólans á undanförnu
ári og fyrirætlunum hans á
næstu árum, eru mörg önnur
vandamál, er snerta kennsluna,
betri skilyröi til rannsókna, auk-
ið húsnæði fyrir sumar deildir,
og ileira, er ei verður minnzt á
að þessu sinni. Þessu, sem lýst
hefir verið, mætti kalla hinar
bjöirtu hliðar háskólalífsins. En
til eru aðrar, sem mætti nefna
hinar dökku, og eru þær sameig-
inlegar lífi þjóðarinnar. Vér lif-
urn á ógnþrungnum tímum, iím-
um vonar og ótta, tímum öryggis
leysis um framtíð vora og fram-
tíð alls mannkyns. Hræðslan hef-
ur gagntekið allar þjóðir, hræðsl-
an við gereyðingarstyrjöld, og
þessi hræðsla hefir lagt dráps-
klyfjar á flestar þjóðir með þung
um sköttum til styrjaldarundir-
búnings, svo að vart verður séð,
að unnt verði lengi að halda á-
fram á þessari braut. Vér íslend-
ingar getum engu ráðið um,
hvað framtíðin ber í skauti sínu.
Vér verðum aðeins að hugsa um
að gera skyldu vora, skyldu vora
við þjóðina og oss sjálfa. Rík
skylda hvílir á öllum háskóla-
kennurum og stúdentum, er síðar
munu skipa mörg ábyrgðarmikil
embætti þessa lands, að vera á
,verði um sjálfstæði íslands og
i þjóðlega menning. Reynslan hef-
' ir kennt oss, að í viðskiptamálum
og atvinnumálum er engri þjóð
^treystandi að veita oss forsjá. í
baráttu iífsins verðum vér Is-
lendingar að bera éinir ábyrgð
á öllum vorurn málum. Á mynda-
styttu hins fræga skálds Victor
Plugo við Sorbonne-háskóla er
rietiað: La nature parle — il faut
jlui répondre. Vér gætum sagt:
jísland kallar — kallar á öll sín
jbörn til dáðríkra starfa fyrir
'land og þjóð. Vér verðum að
svara þessu kalli, strengja þess
iheit, að allt vort líf og öll vor
störf skuli helguð fósturjörðinni.
IÁ háskóla vorum hvílir sú skylda
!að vera í fararbroddi, að hvetja
og örva hin uppvaxandi æsku-
og örva hinn uppvaxandi æsku-
jtíæmi með árvekni og staríi og
jbaráttu fyrir hugsjónamálum
þjóðarinnar, er hinir ungu stúd-
.entar geti ætíð minnzt, er þeir
i síðar hefja göngu sína sem for-
jystumenn í íslenzku þjóðlífi.
BANDALAG HÁSKÓLANNA
| Aiþjóðasamband háskóla, er ég
minntist áður, var stofnað fyrir
j tæpum 2 árum suður í Nizza af
| fulltrúum 167 háskóla frá 52
löndum með eftirfarandi for-
mála:
I ,,í vitund um hina miklu á-
byrgð sína sem verðir andlegs
íífs. í vitund um grundvallarregl-
ur þær, er hver háskóli ætti að
bérjast fyrir, sem sé bæðí ’réít
og frelsi, til rannsókna vegna vís-
intíanna sjá’fra og' tií að ieita
xamileikans, Hveit sém hann
kann að vísa oss leið, til r.ð sýna
umbuí’Sariyndi þeim, er sðrar
skoðanir hafa, og til að vera laus-
ir við afskipti stjórnmálamanna,
í vitund um skyldur sínar sem
þjóðiélagss.tofnanir, að vinna : aeS
lrennslu og ranr.sóknum að frem-
gangi hugsjóna frelsjs og rétt-
lretis, mannvii ðingar 03 sam-
nbyrgðar; eð veita gagnlrvæma
aðstoð, efnalega og siðferðilega,
í a!þjóðasr.mstarfi, hafa íulRxúar
haskóla úr öllum heiminurn, er
saman eru komnir í Nizza. ákveð-
iö að stofrxa alþjóðabandalag há-
skóla“.
HLUTVERK HÁSKÓLANS
ÞesSar sömu skyldur hefir há-
skóli vor bæði gagnvart ísler.zku
þjóðinni og öllurn heiminum. Að
þessu marki ber oss öllum að
keppa. Það hefir oft verið sagt,
að skylda hvei’s háskóla værí
tvennskonar: að annast kennslu
í öllum þeim fræðigreinum, er
kenndar eru, og að leita sann-
leikans í sjálfstæðum rannsókn-
um. Af þessu tvennu er hið síð-
ara miklu mikiisverðara fyrir
hvern þann háskóla, er njóta vill
trausts og virðingar annarra
þjóða. Af hverjum háskólakenn-
ara vei’ður því að krefjast, að
hann fórni starfsþreki sínu í
þágu bessara hugsjóna, on iáti
sér eigi nægja, er hann hefur
setzt í embættið, að annast nauð-
synlega kennsiu, en vanrækja að
, öðru leyti höfuðskyldu hvers há-
skólakennara. Studium perpet-
uum hvei’s háskólakennara. er
aðalsmerki hans og veitir hon-
, um umbun í vaxandi þroska og
skilningi viðfangsefna vísinda-
greinar sinnar; líf hans verðui*
eins og gróður lífræns efnis, er
, dafnar og vex, en rotnar, ef lífs-
skilyrðin vantar. Á sama hátt fer
t þeim vísindamanni, er hvarflar
af réttri braut. Hann veiður að
. vera heill og óskiptur í starfi
sínu, ef hann vill sækja fram í
vísindagrein sinni. Vér sjáum, að
| hvcr vísindagrein verður æ sér-
j hæfari og að nauðsyn er fleiri og
I fleiri sérfræðinga innan hverrar
vísindagreinar, ef leita skal frani
I í somkeppni við aðfa, er við sömu
i fiæði fást. Á þennan hátt verður
bilið milli vísindalegrar þekking-
ar og þekkingar dægurmálá hjá
hverri þjóð æ stærra, og er þar
mikill vandi á höndum. Falsspá-
menn vaða uppi undir yfirskini
vísinda og þekkingar á þjóðmál-
um og veitist þeim auðveldara að
blekkja landslýðinn eftir því sem
hann er ómenntaðri, en trúgirni.
fólks og viðhorf við ýmsum að-
fengnum kenni.setningum er sem
snjóskriða, er ógnar að velta.öllu
um koll, er fyrir verður, því að
segja má: Mundus vult decipi.
Því hvílir einnig á oss sú sky-lda
að fylgjast með þróun þjóðlífs-
ins í þess ýmsu myndum og kapp-
kosta að mennta fólkið í landinu
og veita því hlutdeild í þeirri.
þekking. er oft he.fir teklð oss
áratugi að öðlazt. Biðjum þcss off
vonum, að háskóla vorum megi
ætíð heppnast að gegna því göf-
uga hlutverki, er honum er
ætlað.
Fyrrv, ung-nazistar
HANOVER, 25. okt. —- ITokkur
þúsund æskumenn, sem a stríðs-
árunum voru í Hitlersæskunni,
halda íundi í dag og á morgun í
bænum Verden, sem er skammt
héðan, Hafa þeir fengið leyfi til
þess frá stjórnarvöldunum í
Neðra-Saxlandi.
Upphafsmaður þessara fundsj
er Herbert Gille, fyrrum hers-
höfðingi, og fékk hann leyfi inn-
anríkisráðherra Neðra-Saxland.s,
Borowskis, til þess að halda þessa
fundi, er hann hafði heitiö því að
sjá svo um, að þar yrðu ekki
rsédd stjórnmál, heldur einungig
sámelgihleg hágsmúiWrfiár‘hftig
unga íolks. —Reuter-NTB.