Morgunblaðið - 13.01.1953, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 13. jan. 1953
HORGVNBLABS9
9
Björn Jónsson, Ba:
KMÍÆ8BÍ
FYRSXU KYNNI —
STAÐURINN
Á HESTBAKI var ég suðvitað,
með reiðingshest í taumL Pab^ii
er að flytja mig í Hólaskóla
haustið 1920.
Ég ber mig mannalega —
hlakka vitanlega til, en, kviði þó
fvrir í aðra röndina, hefí, nefni-
lega aldrei farið að heimaai áður
og er lítið þroskaður eanþá. —
Sjálfsagt er þetta saga margra,
sem að heiman fara í fyrsta
skipti.
Ferðin gengur ágætfega, þvi
ekki töfðu bílamir vegfaren-dur
ó því herrans ári.
Ég gef ykkur aðeins svspmynd-
ir af ferðalaginu. Byrja rtíðri á
Laufskálaholti. Við þokumst upp
Víðineseyrar, yfir Víðinesá —
framhjá Kollugerði og gegnum
túnhliðið á Hólum. — Þar sjáum
við til hægri á túninu stór og
kólavist fyrir 30 árum 09
hverniq nú er har umhorfs
SKOLASTJORAR
Á Hóium hafa verið 6 eða 7
skólastjórar frá byrjun, þeir:
Jcsep Björnsson, Hermann Jóns-
son, Sigurður Sigurðsson, Sig-
urður Baldvinsson, líklega 1 vet-
ur, Páll Zóphóniasson, Steingríni-
ur Steinþórsson og Kristján
Karlsson.
Mér þvkir ekki ólíklegt, að
allir Hólamenn telji sinn skóla-
stjóra beztan, efa ég ekki að all-
ir hafa þeir staðið með sóma í
sinni stöðu.
Um Pál Zóphóníasson og konu
hans vil ég aðeiiis segja, að þau
voru mér, óreyndum unglingi,
sem foreldrar, og hafa þessi
kynni ekki breyzt þó aldur hafi
færzt yfir okkur öll.
Ég tel líka að leitun hafi ver-
ið á eins góðum kennara og Páll
var.
Verklegt nám áttú allir að
taka — var það viss tímafjöldi,
sá að mestu
reisuleg fjárhús, sem hétu „Eld __ . . ,, . , , . „ , . , ... _ ,
spýtnaborg". Voru þau talin Hólar í Hjaltadal. Lengst til vinstri er groðrarstoð n. Storbyggmgin er skolahusið, en fvnr framan sem hver nemi þurfti að skila.
nokkuð erannviða os fengu því Það er minnisvarði Jóns biskups Arasonar og kirkj rn. Þá er áhalöahús og lengst til bægri gripaliús, Hinn dugmikli ráðsmaður stað-
þetta nafn | kiaða og votheystnrnar. (Ljósm. Vigfús Sigurgeirsson). arins, Kristinn Guðmundsson, nú
Til vinstri við tröðina heim að
staðnum er Gróðrarstö«in, sem eru tímar _ Líklega myndi C3 SKÓLASVEINAR Leikfimi og ísier.zk g’íma sýnd
í þá tið var lítið gróin. trjám en ej-gjnn Qkkar kyns-óð leggja Við vorum 63 piltar þennan — oft leikþáttur — og svo dans.
þc í góðri byrjun. | slíkt á sig, að klifa þessa bröttu vetur. Líklegast hafa aldrei vérið Kaffi, mjólk og skyr var á
Nú nálgumst við áfangastaðinn h],g fyr]r h]jóða bænastund í há- fleiri í Hólaskóía. Það var fyrsti boðstó’um þurfandi fóiki.
oðum. _| gölum fjalla. vetur Páls Zóphóníassonar sem Á þessum árum var ég á mörg-
Skagfirðingurinn er ofarlega í| Niður fxá gamla skólahúsinu skóiastjó. a þar. Við bjuggum um þorrabiótum að Hólum en
huga mínum og þvi. blaka ég stendur fjos staðarins, sem var 6 og 70 í herbergjum, sem nú man þó ekki eftir áberandi ölv-
keyri við hestlend. Ætlunin er þ. myndarjeg og góð bygging úr myndu talin 2ja—3ja manna í- un. Annan vetur minn þar vissi
auðvitað að ríða greitt í hlað, en steinsteypu byggð og hefir lík- búðir. V.ða sváfu tveir saman í ég til að húskarlar og 2—3 nem-
reiðningshesturinn hamlar.Hugur
minn verður einnig bundinn því, j
sem fyrir augun ber. Hóladóm-
kirkja á aðra hönd. Staðurinn
fram undan og svo er brekkan og
traðirnar heim á hlaðið, en við
á þreyttum hestum.
Það er því engin reiisn. á mann-
inum, sem kemur í Hólahlað í
þetta^skipti.
HVERNING UMHORPS VAR
FYRIR 30 ÁRUM
Margt er um marminn þar
fyrir og margt að sjáu
Myndarlegt fannst mér skóla-
húsið. Þar bjó þá einnig skóla-
Stjórinn. Til vinstri sjáum við
leikfimishús, smiðju, kola-
geymglu, reiðtýgjageysmlu. — Á
móti er Biskupsgarðurinn, með
mörgum myndarlegum trjám,
sem öll hétu hvert sinu biskups
nafni.
Upp yfir þetta alít gnæfir
gamla skólahúsið, reisulegt timb-
urhús, sem nú var notað fyrir
íbúð pilta og kennara. Hús það
var 4 hæðir og margar voru þar
vistarverur en kalt fannst okk-
ur stundum þar, því ekki var
lega rúmað um 20 gripi, þar man rúmi. Öll hétu herbergin sér- endur fengu sér vín fyrir blót-
ég einnig eftir grísa- og hænsna- stöku nafni. Þar var Hornströnd ið, en héldu sig úti í Gróðrar-
stíum. og Náströnd, en einnig B'íðheim- stöð. Held ég að fáir hafi vitað
í þessari svipmynd vil ég svo ai og Sólheimar, Veðramót og nm þann gleðskap.
síðast minnast á húsið, sem lítið Þingey.
bóndi að Mosfelii,
um virinuna.
Tveir og tveir voru iátnir vinna
saman og skila ákveðnu verk-
efni, sem svo var metið að verð-
leikum.
Við vorum látnir grafa skurði,
rista ofan af, plægja, herfa,
jafna flög og þekja. Vorum við
látnir vinna flest það er að jarð-
vinnsiu laut, í þá líð.
Æði voru piltar misjafnir til
verka eins og gengur, einnig um
lægni alla. Þusaði Kristinn stund
um dálítið ef honum líltaði ekki.
Man ég til að hann gerði vísu,
er sýndi að hann var ekki ánægð-
ur með dagsverkið.
En þrátt fyrir ánægjulega veru
á Hólum, vildu allir losna við
skyldutímana sem fyrst — til
að komast heim í annríki vorsins,
sem allstaðar beið og eftir því
sem ég veit bezt, mun sú saga
er.durtaka sig ár eftir ár.
í JEPFANM MÍNUM
AD HÓLUM
Og nú vendi ég mínu kvæði
í kross — læt árin liða frá 1920
til 1952. Miklar eru breyting-
arnar. — Ég er á leið til Hóla í
Skólastjórahjónín á Hólum, Kristján Karlsson og Sigrún
Ingclfsdóttir.
lét yfir sér að utan en sem var Þó mér leiddist öll ósköp fyrrí
það hitað upp en. húsíð þá orðið, því dásamlegra, þegar inn var veturinn á Hólum, þá fann ég
gisið og gamalt.
Dansinn var stíginn af kappi
fram á bjartan morgun. Margur
var þá þreyttur til að hefja
heimferð — gangandi, akandi eða
ríðandi. Sumt lagði sig áður en
á stað var farið. Man ég eftir
4 eða 5 í mjóa básnum mínum
og félaga míns. Sváfu þeir
þversum í rúminu og höfðu fæt-
ur á gólfi.
Um hádegi munu þó flestir
hafa kvatt. En þá vart gott
þreyttum strákum að lúra.
Þrátt fyrir skemmtanir og
leiki, meinlaus áflpg og kátínu
strákana, va r alit skólalif og
kenns'a í föstum skorðum. PáU
kom vist næstum á hverju kvöldi
suður i húsið til okkar til aðÁePPanum m)num' Maður áttar
fullvissa sig um að góð regla!sl« varla a ornefnunum. Lauf-
væri á. Jósep Björnsson. sem þá skálaholt er kyrrt beinn upp-
var fyrsti kennari, bjó einnig hleyptur vegur um Víðineseyr-
með fjölskyldu sinni í húsinu ar. Kollugerði er hið sama. En
með okkur, og heíir sjálfsagt þar er nú komin 50 kw. rafstöð,
litið til með okkur. j sem gefur staðnum ljós ,suðu
Tímar byrjuðu snemma fannst og hita. Raunar minnir mig, að
okkur og höfðu sumir knapp
an tíma til að drekka morgun-
teið. Þurfti þó enginn að kvarta
. .Jkcmið' 1920 ,var ekki íarið að ^íótt að þarna myndi gott að yfir'slæmri matarlyst að jafnaði.
Þama blasir gamti bærinn við setja upp í kirkjunm skilrumin vera. Piltar voru katir og glens-
en litlu ofar „Prestsetrið", hár og eftirlíkingar gamalla rrrenja, fullir, eins og ungra manna hátt-
og myndarlegur hóR, sézt þaðan sem nú eru þar. Ég tel þó að ur er.
.vítt yfir. Aðal fjárhús og hest-' er.ginn hafi né muni koma inn í
hús staðarins voru þar stutt frá, þetta hús ósnortinn af þeirri a un ir '°_u „a, nir’- nur
byggingar , mínun, ,ng- helgl, sen, þar ríkir. A5 kom. Jt
að inn í Hóladómkirkju er huga
I manns sönn guðsþjónusta.
um, en þá nokhuð i'arnar
ganga úr sér.
Til fjalls ber að líta Hólabyrðu í bili hætti ég við þessa ófull-
rreð altari Guðmundar hins góða. komnu staðarlýsingu, en læt hug- T" 1 T
•Einmg Siast þa enn slitur af ann um smn dveija við skolalifið
göngugarði hans heiman frá o fl. eins og það kom mér fyrir
staðnum að altarinu. — Breyttir sjónir.
Matur var framreiddur í kjallara
hússins. Var æði oft þröng í stig-
urum eftir að hringt var til mál-
tíða. Ósieitiiega var tekið til mat-
ar, enda nóg framreitt, og aldrei
lenzk glima eitthvað en þó ekki he-vrði ég kvartað um fæðið, sem
nóg, fannst okkur sumum. Hand- oftast var hrossakjöt eða salt-
bolti var einnig iðkaður og man fiskur, framreitt í ýmsúm mynd-
ég að Páll Zóphóníasson var þar um.
Samkomulag milli pilta var
Söngur var æfður og svo auð- gott og einnig rnilli kennara og
vitað dansinn sígildi, sem ekki nemenda.
var sparað að þreyta þegar tæki-
færi gáfust. Þorrablótið var þc
aðalhátið vetrarins. Var míkif
umstang og fyrirhöfn, löngu áð
ur en. hátíð þessi var haldin. —
Margar m-írjdir voru skipaðar
sem hver átti að sinna vissi
hlutverkL Skemmtun þessi átt
ac ve-ra og var að ég held, skó1
anum til soma, enda altaf talin
ganga nsœX. Sæluviku Skagfirð
inga á Sauðarkróki.
Aldres hafði ég séð annan eirtí
fólksfjölda saman kominn. Éf
held að þar hafi breyting orðic
á síðar. árin.
Margt tem úr Svarfaðardal
Óíafsfírði, Siglufirði og líkleg;
úr öYSum JiTeppum Skagaf jarðar.
Skólastjóri setti hátíð þessa.
Karlakór söng. Vanalega 2 ræð-
Eiskupagarðurinn og skólahúsið. Gengt því er leikfimishús o. fl.ur fluttsr^ ötrnur af skólapilti. —-
þarna væri byriað á rafstöð kring
um 1920, en mistókst þá að ein-
hverju leyti.
Traðirnar heim að staðnum,
þar sem margur ferðalangur hef-
ur troðið, eru nú lagðar niður,
en upphleyptur vegur kominn
heim túnið, líklega yfir þar, sem
„Eldspýtnaborgin“ stóð neðan við
kirkjúgarð og heim á Hólahlað.
Eins og alls staðar annars staðar
hafa brevtingar orðið stórstígar
á Hólum þessi ár. Raunar segj-
um við bænaur, að þar séu skil-
Framhald á bls 10
Votheysturnarnir nýju.