Morgunblaðið - 16.01.1953, Qupperneq 9

Föstudagur 16. jan. 1953
If O R G V N B L 'A Ðl B
9:
Sigurður K. Egilsson, framkvæmdastjóri Landssambands ísl. útvegsmanna:
1
ÍSLENZKIK sjómeBm og út-
gerffarmenn nur.u iengi minnast
ársins 1952, sem eins rtins merk-
asta árs í si>g» sjávaarátvegsins.
Dagarnir 19. marz 1952, jpegar
ríkisstjórnin gaf út reglugerð
um verndun fiskim£Sa umhverfis
ísland og 15. mai. þepr reglu-
gerffin gekk í gilÖK nmnu útgerð-
armenn íelja merkísdaga ársins
1952.
Útgerðarmenn telja síg standa
í mikilii þakkarskuki við fyrr-
verandi og núverandi rikisstjórn-
jr fyrir hversu markvisst þaer
hafa unnið að landhelgísmálinu,
t. d, með því að ráða tsl sin Hans
G. Ándersen, þjóðréttarfræðing,
sem starfað hefur með ágaetum
að þessu mikla máli og svo með
1 andgrunn slögunum frá 1948, þar
sem mörkuð var stefna og skoð-
anir íslsndinga í iandlrelgismál-
inu og með regrugei ðinni frá 22.
apríl 1950 um verndun. fiskimiða
fyrir Norðurlandi.
Þakka útvegsmenn aliir sem
eiiin, Ólafi Thors, hans miklu
störf í þessu málL
Eins og kunnugt er, eru nýju
landhelgislögin ekki sett vegna
ásælni íslendinga til yfirréða-
svæðis, heldur til veindar fiski-
stofninum og þar með til góðs
fyrir allar þjóðir. Einnig eru þau
nauðsynleg til sjálfsvajrnar, því
að hvar stæðu íslendingar án
gjaldeyristekna af útflutningi
fiskafurða. Landhelgisiögin
banna, sem kunnugt er alla drag-
nóta- og togveiði innan hinnar
nýju landhelgislinu jafnt ísiend-
ingum sem útlendingum. Íslenzku
togurunum eru nú lokuð svæði
sem áður gáfu góða veiði, og
veiði vélbáta með dragnót og
botnvörpu mun sem næst leggj-
ast niður og útbúnaður og veið-
arfæri þeirra, sem kostað hefur
rnikið fé, eru nú verðlaus af þess-
um sökum.
Siminnkandi afti tslenzku fiski
skipa á undanförnum árnm hefur
valdiff því að framt'ffarharfur út-
vegsins hafa ekk* veriff góffar, en
meff hinum nýju lögntn vaknar
von um vaxandi afla bæði á
grunnmiðum og djúpmiffum, þeg-
ar tímar líða. L. í. Ú. hefur á
undanfö.rnum árum látið útbúa
rekstraráætlun fyrir 60 smálesta
vélbát, sem gerður verði út á
línu á vetrarvei“tið í Faxaflóa.
Áætlanir þessar eru byggðar a
grundvelli áætlunar, sem ríkis-
skipuð nefnd samdi' árið 1945, en
nefndina skipuðu þeir Pétur heit.
Magnússon, fyrrverandi ráðherra,
Gylfi Þ. Gíslason, pxó.fessor og
Klemenz Tryggvasois, hagstofu-
stjórL í slíkri áæthm, sem L.Í.Ú.
gerði í lok ársins 1950 fyrir vetr-
arvertíð 1951 var með tilliti til
síminnkandi afla aðeins reiknað
raeð 380 smál. afta í 60 róðrum.
Nefnd, sem skipuð var af rikis
stjórninni til að yfirfara áætlunL.
Í.Ú. vildi ekki faílast á -'ð miðað
væri við svo htinn afla og ákvað
að leggja til grundvallar 410 ::má
lesta afla í 60 róffmm. Þ;»ð er nú
séff, rff báðar áæthHahnar voru
«4 háar, því mcðateílinn í 6 ver-
stöðvnm við Faxaflóa öriff 1951
varff affeins 297 smálestir. Vert'ð-
in 1952 gaf ekki fcetri árangur
á afla í róðri. Er þetta daemi um
Jrað hvert stefndi. Ekki munu
ver til skýrslur, er sýna fjölda
þeírra fiskiskipa erlendra þjóða,
ssm á undanförnum áratugum
hafa stundað veiðar við strend-
ur íslands, en kunrsugir menn
tslja að tala enskra fiskiskipa
einna hafi á undanförmim árum
verið milli 300 og 490. Þegar svo
við bætist fiskveiðifloti, allra
hinna þjóð.anna, sem stunda veið-
ar við ísland, þá sést að þröngt
hefur stundum verið á þeim
svæðum, sem góðs afla var von.
VETRARVERTIÐIN
Vélbátavertðín fyrir Suður- o;
Vesturlandi hófst að þsssu sinn,
óvenju snemma eða strax i byrj
un janúaimánaðar. H.kisstjórnin
hafði lagt alit kapp á, að engi:
dagar töpuðust af vertiðinni o:
á gamláisdag 1951 var undirrit-
aður samningur um framleng-
ingu innílutningsréttinda báta
útvegsmanna miHi fulltrúa rikis-
stjórnarinnar og Landssambands
útvegsmanna. Bankamir höfðu
einnig afgreitt rekstrarlánin
fyn er. útvsgsmenn eiga að venj
ast. Vinnudeilur voru engar o:
virt'ist rlíir viffkomandi hafr
Iagst á eitt um aff rýra ekki af-
komumeguieika vertiðarinnar.
Nokkur uggur var þó í útgerðar-
mötiiium vegna yfirvofandi beitu
skorts, þegar kæmi fram á ver-
tíðina. Beitufrysting árið 1951
nam aðeins 5060 smálestum, en
árið 1950 nam beitufrysting 7272
smálestum og árið 1949 7950 smá-
lestum. Þessari yfirvofandi hættu
var þó afstýrt, þar sem loðna
byrjaði að veiðast í byrjun marz-
mánaðar og veiddist frarn undir
lok aprílmánaðar.
Yfir 300 þi.lfarsbátar og nokkr-
ir opnir vélbátar stunduðu veið-
arnar í 25 verstöðvum á Suður-
og Vesturlandi. Gæftír voru
cvénju góðar og var róðrafjöld-
inn hær •: en menn rekur minni
til að áður hafi verið. T. d. fóru
6 bátar 100 roðra og þar yfir,
5 af þesum bátum voru gevðir
út frá Keflavík en 1 frá Vest
mannaeyjum. Heildaraflinn í öll-
um verstöðvunum nam um 91
þúsund smálestum, sem er um
28% meira aflamagn en á ver-
tíðinni 1951. Meðalafli bátanna
í stærri verstöðvunum við Faxa-
flóa var inrtan viff 5 smálestir í
róðri, en það má teljast lélegur
afli þegar tekið er tillit til þess
Ove stórir og fullkomnir béíarnir
eru, sem nú eru notaðir og svc
þess, að yfirleitt er nú róið með
40 til 50 bjóð (5 sterngja) þegar
komið er fram á vertið, en til
samanburðar má geta þess að fyr-
ir 1940, þegar á Suffurnesjum
tíffkuðust yfirleitt ekki stærri
bátar en 22 smálestir, var línan
í byrjun vertíðar r.ffeins 15 > ða
16 bjið (6 síerngja) en svo lengd
upp í 24 og 25 bjóð, þegar kom
i’ram á vert ff og var þá algengur
afli í 50 tií 60 róffrum 400 til 550
ssnálesíir. Vestmannaeyjar er
stærsta bátaverstöð landsins og
Sigurður H. Egilsson
ist lifrin fyrir aðsins 357c til 40%
af því, sem fékkst fyrir hana,
vertíðina 1951.
Netjaveiðar voru stundaðar í
ríkara mæli en áður og virðist
allt benda t:l þess, að nctja-
veiöar fari enn vaxandi á ver-
tlð 1953. Eftirtektarvirt er hve
mikið er nú farið að nýta keiluna
til herzlu.
Nerkasfi dagur ársiris 15. maí — Sex báfar fara 100 ró§ra á vefrarvertíð
— lala srlemfra fiskiskipa vi0 Island skipfir hundriíte — Bræisiusíldar-
efiir.n 8% af b?æðslasíldaraíia 1951 — ^eSalaffi hrinpélaskipa 342 mél
og tunnur — Tap útgerSarmanna á síi Jveiðynm 19-20 milij. kr. — Tagara
eigendy? hlffe saitskip viS Grænianá—LöRdiinarbasinið—20%ajkning
freðfbkframleiðsfiínna? — saiífiskfranleiSslan fvefaldazí — Skeilíarfram-
íei£s!an vaxandi feátfjr í íffiuíninan m.
kostnaður hríngnótabáta miðað
við 2 mán. úthald mun vera um
150 þús. kr. en útgsrðárkostn-
aður eimknúinna nýsköpunartog
ara yfir sama tímabií mun nema
nllt að 600 þús. kr. Er hér miðað
við umsamda kauptrvggingu íil
skipverja. Útgerðarmenn verða
sem kunnugt er, að greiða skip-
, verjum sínum kaup, þótt aílinn
sé lítill eða enginn og nam þessi
kauptrygging árið 1952 á hring-
nótabátum með 11 manna áhöfn
um 33 þúsund kr. pr. mánuð
og á herpinótaskipum með 18
manna áhöfn um 55 þús. kr. pr.
mánuð.
Kom nú Hlutatr.sjóður bátaút-
vegsins, sem stofnaður er með
lögum frá 1949 í góðar þarfir.
Útgerðarmenn greiða Vs:% af út-
flutningsverðmæti síldarafurða
til sjóðsins og ríkissjóður leggur
fram jafnháa upphæð á móti. —
Sjóðnum er' ætlað það hlutverk
að bæta útgerðarmönnum hluta
af tjóm því, sem þeir verða fyrir
þegar um almennan aflabrest er
að ræða, en sjóðsstjórnin ákvoð-
ur í byrjun hvers , veiðitimabils
hvað skuli teljast aímennur afla-
brestur. Fyrir sildveiffarnar fyrir
Norðurlandi 1952 var aílamagnið
sem miffa skyldi viff ákveðið “yrir
hringnótabáta 2595 mál og herpi-
nótabáta 4786 mál, en meffalafl-
inn varð hjá botnvórpuskipum
463 -nál og ín„ hjá gufuskipum
8 nÁl og tn., hjá herninótaskin-
um 527 mál og tn. og hjá hring-
nótaskipum 342 mál og tn. _______
Samkv. þessu varð sjóðurinn því
bótaskylöur, en þvi miður var
ekki svo mikið fé til í sjóðnum
að hann gæti greitt fullar bætur
samkv. reglugerð sinni. Þegar
í byrjun ágústmánaðar að séð
varð hversu hrapalega síidveið-
arnar fyrir Norðuilandi ætluðu
að bregðast, þá fóru Síldarverk-
smiðjur ríkisins, Síldarútvegs-
nefnd og L.Í.Ú. fram á það við
ríkisstjórnina, að hún útvegáði
! viðbótarfé, svo að Hlutatrygg-
; ingarsjóðurinn gæti bætt samkv.
! reglugerÖ sjnni. Ríkisstjórhin
i gerði þegar náuðsynlegar ráð-
j stafanir, með því að ábyrgjast
I lán fyrir s'ldveiÖideild Hluta-'
! tryggingarsjóðsins og gat því
I sjóðurinn þegar hafið greiðslu
! að veiðitímabilinu loknu, og
voru greiddar úr sjóðnum um
kr. G.490.000,00. Þessar ráðstafan-
| ir bera að þukka, því heíðu þær
j ekki komið til, hefði orðið algjört
j neyðarástand hjá þeim sjómönn-
j um og útgerðarmönnum, sem
| þessar veiðar stunduöu. Bætur
j sjóðsins sköpuðu útgerðarmönn-
| um getu til að greiða kauptrj»gg-
ingar skipverjá, en þau skip sem
öfluðu yfir hið ékveðna meðal-
veiðimagn fengu engar bætur.
Tap útgerðarmanna af norffan-
s'Idveiffunum 1952 varð þrátt >'yr-
ir þessa aðstoff mjög tiJfinnaníegt
og nemur það lauslega áætlaff
kr. 19-20 milljónum. Nauðsyn
ber til að auka tekjur Hlutatrygg
ingarsjóÖS.1;1FÍútt'liélúT1- vérið a
Alþihgi frumvarp úm að áuka
tekj'iir sj'iðsifís, :é'n';jiVi ihxðúr h'ef-
ur þáð ekki 'fengizt sahiþýkk'tí
Sild -gekk: ekki’ á síldarmiðin
fyrir Norðurlahdí í sumar svo
nokkru næmi. Reknetjaveiðin
fara hér á eftir nöfn og heild-
arvertiðaraíli 7 stærstu bátaver-
stöðva lanasins. Heildarvertíðar
afli 1951 er talinn innan sviga:
smál.
Ve.-tmananeyjar 22803 (17510)
Keflavík . . . . 12061 ( 9216)
Sandgerði . . . . 8512 ( 7548)
Reykjavík . . . . 7509 ( 7219)
Hafnarfjörður 7134 ( 5048)
Akranes 6521 ( 4423)
Grindavik . . . . 6140 ( 4533)
Lifrarfengtírinn var yfirléitt
góður. í Vestírianþáeýjum feng: i
ust 2321 s:nálest lifrar, sém er
816 smáí. méira en áríff 1951. —
Verðfall á lýsi á heimsmarkaðn-
um rýrir mikið afkomu vertíðar-
innar, en af þessari ástæðu seld-
SILÐVEIÐARNAR FYRIR
NORÐUR- OG AUSTURLANÐI
Þrátt fyrir aflabrest 7 ára í
röð hófust sfldveiðar í sumar á
venjulegum tjma og ef tillit er
tekið til þess hve illa hefur geng-
ið undanfarin ár á sumarsild-
veiðum, þá má telja að þátttak-
an hafi verið mikil. Að þessu
sinni tóku þátt i vertiðinni 173
skip, sem skiptust þannig: 11
botnvörpuskip, 3 línuveiða- og
gufuskip, 104 válabátar með hring
nót og 55 válbátar með herpinót.
Verð síldarinnar (hráefnis-
verðið) var ákveðið í byrjun ver-
tiðarinnar og var kr. 60.00 pr.
mál fyrir sild til bræðslu en kr.
157.68 fyrir sild til söltunar og
miðaðist verðið þá við uppsaltaða
tunnu. Á sumarsíldveiðum 1951
var verðið fyrir s:ld til bræðslu
kr. 110.16, en íyrir sTd til sölt-
unar kr. 151,20 miðað við upp-
saltaða tunnu. Ástæffan fyrir því,
aff verffið á fersksíld til bræðslu
féll svona mikið frá þvi áriff 1951
cr sá, aff verfflff á lýsi á heims-
markaffnum lækkaffi um meira
en helming á þessu úmabili. Þeg-
ar hráefnisverðið íj'rir árið 1951
var ákveðið, hafði síldarlýsið
verið selt fyrirfram á mjóg hag-
stæðu verði £ 145-0-0 c.Lf. pr.
tonn, en þegar hráefnisverðið á
sild til bræðslu var ákveðið
1952, var ekkert selt og hæst
hægt að vænta sölu á lýsi á
£ 70-0-0 verði c.i.f. pr. tonn,
en varð þó enn lægra siðar.
Árið 1951 var aflaleysisár, en
þa var heildaraflinn við Norður-
Dg Austurland til söltunar 87221
tunna og til bræðslu 349711 mál-
og mun útflutningsverð-
mæti þessarar síldar hafa num-
ið um 100 miUj. kr.. Árið 1952
vþr heiidaraflinn hinsvegar til
söltunar 49.463 tn. effa um 57%
af afla ársins 1951 og til braeðslu
27417 msl, eða tæp 8% af afla
ársins 1951. Útgerðarkostnaður
einstakj'a síldveiðiskipa er mjög
mismunandi. Lægsti útgerðar-
var engin á venjulegum Norðan-
landsmiðum. Hinsvegar varð vart
mikillar sildargöngu á hafinu
austur og SA við land allt til
Færeyja. Bvrjuðu norskir rek-
netjabátar að, afla þar sæmilega
um miðjan ágúst. Um sama leyti
hófu nokkrir af stærstu islenzku
váibátunum veiðar með reknetj-
um á þessum slóðum, en bátar
þessir höfðu framan af verið
verið með herpinót.
Reknet.iaveiði var mikið stund-
uð af Íslendingum á árunum
1924-1928 fyrir Norðurlandi.Síð-
an hafa íslendingar lítið stundað
reknetjaveiði Norðanlands, nema
helzt á síld til frystingar, þar
sem síldveiði með herpinót og
hringnót hefur jafnan 'vcrið arð-
samari. ITinsvegar hefur Sótt
meira í það horf hjá útlending-
um, Norðmönnum og öðrum, er
stunöað hafa veiðar á hafinu við
ísland, að búa síldveiðiskipin
reknetjum, en ekki herpinót,
einkum eftir að síldveiðin tók að
bregðast ár eftir ár. Þótt Norð-
menn og fíeiri hafi stundað rek-
netjaveiðar við íslandsstrendur í
tugi ára, þá mun það vera í fyrsta
skipti árið 1950 og þó einkum í
sumar, sem þeir hafa aflað vel á
djúpmiðum á hafinu milli íslands
og Færeyja.
I
S,iö íslenzkir bátar stunduðu
þessa veiði um tveggja mánaffa
tíma og nokrir fleiri um skemmri
tíma. Gekk veiffin vel, þótt við
ýmsa erfiffleika væri að etja svo
fjarri landi, og munu íslending-
ar hagnýta sér þá möguleika, sem
þarna kunna að verða fyrir hendi
í ríkari mæli í framtíðinni, en
hægt var í sumar, ef slldveiðar
bregffast enn á grunnmiðum Norð
anlands og Austanlands. Heild-
arafli isl. reknetjabátanna á þess
um slóðum nam um 12.000 tunn-
um. Ekki er því aff leyna, aff síld
sú, er veiddist á þessum slóffum
var miklu misjafnari að gæðum
en venjuleg Norðanlandssíld,
enda munu Norðmenn og Færey-
ingar hafa átt í örffugleikum með
að selja hluta af sildarafla sín-
um frá þessu svæffi.
Athugun hefur verið gerð á
því, hve mikið landsmenn hafa
misst í útflutningsvcrðmæti fyr-
ir síldarafurðir á undanförnum
8 árum, miðað við það að fengizt
hefði meðalafli eins og hann var
á árunum 1936—1944, og er það
tap, sem íslendingar hafa orðið
fyrir vegna aflabrestsins á þess-
um árum þá hvorki meira né
niinna en um 1500 millj. króna.
Þegar þetta er athugað, er ekki
að furða, þótt fjárhagur sjávar-
útvegsins og ýmissa sem við hann
eru tengdir, standi nú höllum
fæti og miklu ver en vonir stóðu
til. '
REKNETJAYEIBIN VIÐ
SUÐUR- OG VESTURLAND
HAUSTIÐ 1952.
Að afiokinni síldarvertíð fyr-
ir Norðurlandi hófust reknetja-
veiðar fyrir Suður- og Vestur-
landi. Margir af þeim bátum,
sem stundað höfðu veiðar fyrir
Norðurlandi með slæmum ár-
angri komu nú suður og hófu
reknetjaveiðar. Þátttaka í rek-
netjaveiðinni var mikil, þar sem
miili 150 og 160 bátar stunduðu
veiðarnar. Veiðin stóð fram und-
I ir lok septembermánaðar 'og
nokkrir bótkr stunduðu veiðar
í október. Öfluðust 70.430 tunnur
.af síld, sem var söltuð og 73407
(tunnur af síid, sem var fryst til
beitu og útflutnings, en auk þess-
fpr triiitið 'áf :'Síháýíhi :ý bræðslúÚ'
Fyrir þjóffarheildina var þessi
veiði hagkvæ.m, þar scm húit
skapar gjafðeyristekjur og aúk
!b®s« miklá vinnú bseði á sjó og
landi. Fyrir útgerffarmenn var
Framhald af bls. 10