Morgunblaðið - 10.03.1953, Qupperneq 7

Þriðjudagur 10. marz 1953
MORGUNBLAÐIB 1
mr
_____i
llr. OenjamÉn Eiríicsson
bankann og mótvirðissjóðinn
ENDURGREIÐSLA
MÓTVIRÐISSJÓÐS
Jón Árnason, bankastjóri, legg-
iar til, að leitað verði samninga
við stjórn Bandaríkjanna urn end
wrgreiðslu Mótvirðissjóðs. — í
fyrstu virðist tillagan um endur-
greiðslu skilorðsbundin: „ef af-
skipti Bandaríkjastjórnar halda
áfram, eftir að Framkvæmda-
íbankanum hefur verið afhentur
Mótvirðissjóðurinn....“ En fram
Iháldið er svona: „Þessa leið álít
ég æskilega og sjálfsagða, hvort
sem um nokkur utanaðkomandi
afskipti af fjárreiðum Fram-
Sivæmdabankans verður að ræða
«ða ekki, enda takizt að ná samn-
íingum um það langan greiðslu-
ttíma, að þjóðinni verði ekki um
rmegn að inna greiðsluna af
:hendi“. Jón Árnason vill því láta
«ndurgreiða sjóðinn, hvort sem
.zifskiptum Bandaríkjamanna
■verður til að dreifa eða ekki.
Spurningin um endurgreiðslu
er tvíþætt. Annars vegar er hin
siðgæðislega hlið málsins: ber
okkur að endurgreiða gjafirnar?
Hins vegar er hin raunhæfa hlið
'pess: cr hægt að endurgreiða
þær?
Bandaríkjamenn eiga enga sið-
gæðislega kröfu til endurgreiðslu,
enda hafa þeir marglýst því yfir,
að ekkert slíkt væri í huga þeirra.
Þá er það, hvort okkur beri
sjálfra okkar vegna að endur-
greiða gjafirnar. Það hlýtur að
vera þessi spurning, sem Jón
Árnason svarar játandi. Að ó-
breyttum krigumstæðum svara
ég hiklaust neitandi.
Hafi það verið í huga lands-
smanna að endurgreiða framlög-
sn, þá átti að gera ráð fyrir því
strax, og miða móttekið fé við
væntanlega endurgreiðslu. Það er
því seint að benda þjóðinni á
þetta viðhorf nú.
Bandaríkjamenn eru hjálp-
samir með afbrigðum. Líki\ar-
stárfsemi þeirra uwi allan heim
var vel kunn löngu 'áður en
seinni heimsstvrjöldin brauzt út.
Þann mann, sem veitti forstöðu
þessari líknarstarfsemi þeirra eft
kr fyrri heimsstyrjöldina, Herbert
Hoover, gerðu þeir að forseta. Ég
held að Bandaríkjamenn líti svo
á, að efnahagsaðstoðin nú sé
svipaðs eðlis og sú aðstoð, sem
þeir veita nágranna sínum heima
fvrir. En sú hjálpsemi er rík með
þjóðinni og sögð vera frá land-
námstímunum. Tal Um endur-
greiðsiu myndu þeir naumast
túlka öðru vísi en sem kulda í
sinn garð. Þeir hafa veitt okkur
efnahagslega aðstoð af miklu ör-
læti, til þess að mæta þungum á-
föllum og ráðast í stórfyrirtæki,
sem treysta grundvöll efnahags
þjóðarinnar. í dag líta þeir á okk-
ur sem nágranna, vini og sam-
herja — eins og frændþjóðir okk-
ar á Norðurlöndum, og eins og á
Breta og aðrar þjóðir Vestur-
Evrópu.
I stað þess að endurgreiða Mót-
virðissjóðinn, þá álít ég að við
eigum að þakka Bandaríkja-
mönnum á viðeigandi hátt fyrir
veitta aðstoð þegar henni lýkur.
Það, að reyna að gera lítið úr að-
stoð Bandaríkjamanna, að ala á
tortryggni á tilgangi þeirra, eða
telja sér vansæmd að því að
istanda í þakklætisskuld við
Bandaríkjamenn, er lítilmennska.
Þeir, sem þannig hugsa áttu að
segja til sín áður en samningur-
inn um efnahagssamvinnu var
undirskrifaður.
Hér á landi er stórt flokkstæki
og mikil áróðursvél, sem vinnur
fyrir heimsvaldastefnu Russa. •—
Bandaríkin eru höfuðvígi hinna
fijálsu þjóða, og sæta því Iinnu-
lausum árásum þessara aðila. —
Fyrii' fáum árum var hræðslan
við Bandaríkin ekki meiri en það,
að Einar Olgeirsson stakk upp á
því fyrstur manna, að við íslend-
ingar bæðum Bandarikin um
hervernd. Atvinnuáróðursmenn
flytja nú ósannindi og óhróður
um Bandaríkin dag hvern. En eft-
ir dvöl hundruða ísienzkra náms- |
manna í Bandarikjunum á stríðs- '
árunum og önnur kynni af Banda
ríkjunum, ættum við ekki að
standa alveg berskjölduð fyrir |
þessu moldviðri. Við skulum hafa
hugfast, að önnur eins breyting
á skrifum Þjóðviljans Ipefur átt
sér stað, eins og þó hann færi á
ný að skrifa vel um Bandaríkja-
menn.
iriD IIAGRÆNA VANDAMÁL
Jón Árnason hefur svarað ját-
andi þeirri spurningu, að okkur
beri að endurgreiða Mótvirðis-
sjóðinn. Það er rétt, að hægt er
að endurgreiða Mótvirðissjóðinn,
ef landsmenn eru sammála um að
leggja hart að sér og fresta mörg-
um nauðsynlegum framkvæmd-
um, ef til vill um áratugi.
Aðstoð sú, sem við höfum feng-
ið á undanförnum árum hjá
Bandaríkjunum, mun nema sam-
tals um 490 millj. kr. á núverandi
gengi, eða rúmlega 30 milljónum
dollara. Auk þess höfum við með
þeirra aðstoð selt freðfisk fyrir

iÍi'B
um 31/2 milljón dollara. Þessar
490 millj. kr. skiptast þannig, að
86 millj. kr. eru lán, 404 millj.
kr. gjafir. Það er því um að ræða
að ■ endurgreiða, auk hinna 86
millj. kr., sem eru lán, þær 404
millj. kr., sem eru gjafir. Sam-
kvæmt þessu höfum við hingað
til gert ráð fyrir því að endur-
greiða um % af aðstoðinni, en
tillaga Jóns Árnasonar er sú, að
við endurgreiðum hana alla. —
Þetta sexfaldar endúrgreiðslu-
vandann. í því, sem fer hér á eftir
geri ég ráð fyrir, að hæfilegt
myndi talið að endurgreiða gjaf-
irnar á sama hátt og lánin, því
ekki trúi ég því, að Jón Árnason
| ætlist til þess, að ef farið er að
endurgreiða á annað borð, þá
verði aðeins höfuðstóllinn endur-
greiddur en engir vextir. Og ætt-
um við að komast úr allri þakk-
arskuld við Bandaríkjamenn, þá
væri óhjákvæmilegt að hækka
vextina af þeim lánum, sem við
höfum feng'ið, því þeir eru miklu
lægri, heldur en við þyrítum að
' greiða, ef um venjuleg milliríkja-
lán væri að i’æða.
Skuldir okkar nú við Banda-
ríkin eru svo að segja eingöngu
ríkisskuldir, og þessar ríkis-
skuldir eru þær 86 millj kr. eða
5,300,000 dollarar, sem við höfum
fengið að láni samkvæmt efna-
hagssamningnum. Vextir og af-
borganir aí þessum skuldum ná
hámai'ki sínu kringum 1960, og
nema þá samtals kringum 5 millj.
kr. eða 307,000 dollurum. Yrði
hins vegar farið að ráði Jóns
|Árnasonar og gjafirnar endur-
greiddar, og ef þær endurgreiðsl-
ur yrðu á svipaðan hátt og þau
lán, sem tekin hafa verið, og eru
með aðeins 2Vz% vöxtum, þá
f myndi þessi upphæð hækka í
kringum 30 millj. kr. (1,800,000
dollara) á ári. Síðan myndi hún
j Iækka smám saman niður í 20
millj. kr. er greiðslunum lýkur
jkringum 1975.
Rétt er að benda á það, að
heildargreiðsla af öllum erlend-
urn lánum þjóðarinnar, sem nú
, hafa verið tekin, bæði í Evrópu
j og Ameríku, nær hámarki kring-
um 1960, og nemur þá samtals, í
! öllum gjaldeyri, nálægt 15 millj.
, kr. En eins og áður segir, þá
rnyndi tillaga Jóns Árnasonar,
framkvæmd á þann hátt, sem ég
hef gert ráð fyrir, leiða til þess
að þessi upphæð myndi hækka í
40 millj. kr.
Það er augljóst mál, að ef á að
hverfa að ráði Jóns Árnasonar.
þá er nauðsynlegt að fara strax
að ganga frá málinu, því að fyrir
ýmsu þarf að fara að hugsa er
þjóðin hefur tekið á sig þennan
bagga.
Ég hef áður rætt lítillega um
yfirfærsluvandamálið. Ef á að
vera hægt að endurgreiða er-
lendar skuldir, verður að koma á
hagstæðum greiðslujöfnuði, sem
undir venjulegum kringumstæð-
um þýðir að það verður að flytja
út meira en inn (nema ný lán I
komi til, en þá er — frá fjár-
hagslegu sjónarmiði — ekki um
raunverulega endurgreiðslu að
ræða). En þetta er aðeins eitt
atxiði. Þar sem meira en lie'm-
ingur greiðslnanna myndi vera til
Bandaríkjanna, þá þyrfti \’ið-
skiptajöfnuðurinn við þau sjálf
að vera hagstæður. Eins og stend-
ur ev ástandið þannig í heimin-
um, að ekki er hugsanlegt að við-
getum selt vörur að ráði í öðrum
löndum en í Bandaríkjunum,
Kanada eða Kúbu, til þess að
afla dollara til þess að greiða með
skuldir í dollurum. Það er líklegt
að við getum greitt skuldir í
Evrópu, með því að fá almennt
hagstæðan verzlunarjöfnuð, t.d.
getum við borgað skuldir í Dan-
mörku með því að fá hagstæðan
verzlunarjöfnuð við Breta. En
það eru ekki mörg lönd, sem hugs
anlegt er að við getum fengið hag
stæðan verzlunarjöfnuð við og
fengið greitt í dollurum. Senn
kemur upp vandamál af þessu
tagi, en ekki verður það auðveld-
ara lausnar við það að upphæðin
sexfaldazt, án tilsvarandi aukn-
ingar framleiðslu og markaða.
Þá er eftir að ræða eitt helzta
vandamálið, en það er að afla
þarf innanlands 25 millj. kr., sem
á að greiða Bandaríkjunum vegna
gjafanna, til viðbótar þeim 5
millj. kr., sem greiða á vegna lán-
anna. Það er naumast um annað
að ræða, en að afla þeirra með
hækkun skatta, eða með niður-
skurði á opinberum framkvæmd-
um. Ein helzta leiðin, sem kemur
til greina, er sú, að verja tekjum
Framkvæmdabankans til greiðslu
þessara skulda við Bandaríkin.
Þetta er í raun og veru það, sem
um er að ræða. Það fjármagn,
sem Framkvæmdabankinn fær til
u.mráða á hverju ári myndi
hrökkva til þess að standa straum
af þessum greiðslum til Banda-
ríkjanna, en lítið meir. — Það
myndi þurfa kringum 5/6 af því
fé, sem hann fengi til umráða á
hverju ári, eins og nú horfir, 25
milljónir króna af 30, til þess að
endui'greiða aðstoðina.
Af þessu geta mérrn ráðið hvað
um er að ræða, en það er, að
stöðva þær framkvæmdir, sem
gert er ráð fyrir að þessi banki
annars muni geta beitt sér fyrir.
Honum er ætlað að beita sér fyi’ir
því að halda framkvæmdum í
landbúnaði áfram, svipuðum og
nú, og ennfremur að leggja af
eigin fé svipaða upphæð til ann-
arra framkvæmda.
Það má telja víst, að endur-
greiðslan myndi verða mjög af-
leiðingarrík fyrir framfarir í
landinu. Hún mjmdi tefja mikið
framfarir í atvinnulífinu a.m.k.
um 20 ára skeið. Það yrði að taka
fjármagn, sem fellur til árlega
I innanlands til þess að .greiða með
skuldirnar. Og sennilegt er að
draga myndi úr innflutningi á
fjármagni.
j Eitt af því sem þyrfti að gera,
til þess að greiða fyrir' endur-
greiðslunni, er að lækka útlán
bankanna. Það er slæmt — frá
sjónarmiði þeirra sem vilja end-
urgreiða gjafirnar — að þetta
skuli ekki hafa verið haft nægi-
lega í huga á undanfömum ár-
um. Frá árslokum 1948 til miðs
árs 1952 jukust útlán seðlabank-
ans um rúmar 400 millj. kr., eða
sem svarar' öllum gjöfunum.
Þá er enn mál, sem bíður lausn-
ar næstu árin, en það er söfnun
hæfilcgs gjaldeyrisforða. Allar
þjóðir leggja áherzlu á það, að
geta greitt dagleg viðskipti með
eigin fé. Þetta getum við ekki,
hvað þá að til sé neinn gjaldeyris-
foi'ði til að mæta óvæntum á-
föllum. Myndun hæíilegs gjald-
eyrisforða ei' því mikið nauð-
synjamál.
Það væri hægt að endurgreiðá
Mótvirðissjóðinn, en erfitt. Og
þykir mér se'nnilegt að þeir lands
menn muni fáii’, sem vilja að þjóð
in taki á sig slíkar byrðar, án
þess ríkar ástæður séu til. Og ég
er ekki sannfærður um að Jón
Árnason hafi gert sér fulla grein
fyrir þeim erfiðleikum, sem
myndu verða því samfara að
endurgreiða sjóðinn.
Hin ókunnu verkefni, sem
hvarvetna blasa við, og lausn
þeirra, gera þjóðina unga. Þjóðir
í fullnumdum löndurn, eins og
Danmörku og Hollandi, hafa lík'a
sínar áhyggjur, t.d. hvar á að
finna æskunni verkefni? Okkar
vandamál er hitt: hvernig á að
búa svo um, að æskan fái að-
stöðu til að leysa öll hin óunnu
verkefni? Því er ekki að leyna,
að margt fer hinum eldri og
þroskaðri þjóðum betur úr hendi.
Þannig er óhugsandi að verka-
lýðsfélögin í Danmörku og Hol-
landi myndu í okkar aðstcðu hæl-
ast yfir því, að opinberu fé, sem
ætti að fara til verklegra fram-
kvæmda og búa í haginn fyrir
æskuna og framtíðina, skuli, að
þeirra tilhlutan, heldur notað til
niðurgreiðslu á verðlagi neyzlu-
vara. En kringum 40% þjóðar-
innar er innan tvítugs. Samt
bendir það, sefn gerzt. hefur í fjár
hags- og atvinnumálum þjóðar-
innar seinasta áratuginn. t.il þess,
að þjóðin sé allt'önnars hugar, exi
að nema nú st.aðar herða að séi*
ólina, skera niður • eða stöðva
framkvæmdirnar og endurgreiða
gjafirnar. Þess vegna hygg ég afí
flest allir, sem geta gert sér greiiv
fyrir vandamálunum, sem værn
samfara endurgreiðslu, myndu.
telja fjarstæðu að ræða hana við
Bandarikjamenn.
Ég er eindregið þeirrar slioðun-
ar, að við eigum að reyna að lifa
í sem beztri sambúð við ná-
granna okkar, og gildir það ac5
sjálfsögðu ekki síður um Banda-
ríkjamenn en aðra. Þá tel ég þa<5
ekki líklegt til hamingju fyrir
þjóðina að hugsa sér að hafa gagi*
af þessum stærri nágrönnum okk-
ar, þegar við þurfum á þeim a3
halda, en taka samt á móti vin-
áttu þeirra og aðstoð með tor-
tryggni og umtali, sem öllum er
ti! óþurftar. Við komúst ekki hjá
því, að standa í þakklætisskuld
við Baridaríkjamenn, ekki einu
sinni þó við færum leið Jóns
Árnasonar.
Hefur pfi háskóla
bókasafn siSf
DR. VILHJÁLMUR Stéfánsson,
sem eitt sinn lét þau orð falla, aðt
hann myndi ætla sér að gefa mik-
ið og merkilegt bókasafn sitt hingl
að til lands, eftir sinn dag, hefur
geiið saínið til Darthmor háskól-
ans í fylkinu Hannover.
Vilhjálmur og kona hans hafat
bæði vinnu við safnið.
jhcmpöú
EFTIRSÓTTASTA LANOLIN—KREM SHAMPOO
AMERÍKU, FÆST í NÆSTU BÚÐ!
Hve dásamleg breyting verður ekki á
hári yðar, við notkun Lustre-Creme
Shampoo! Það er vegna Lanolin-froð-
unnar, sem endurnærir hársvörðinn um
leið og hún hreinsar hárið. Gefur hár-
inu heillandi gljáfegurð, gerir það
mjúkt og viðráðanlegt,
strax eftir þvottinn. Freyð-
ir vel.......fekolast auð-
veldlega.
■+r Fegrunar Krem-shampoo með LancTin. í túbum og krukkurn.
NUl
Getið þér
einnig notað
Shampoo
Hollywood
stjarnanna