Morgunblaðið - 21.04.1953, Blaðsíða 8

8
MORGU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. apríl 1953
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
5 UR DAGLEGA LÍFINU j
Jákvæð gaprýni í stað ábyrgðar-
lauss rúgs og æsifregna
í LÝÐRÆÐISÞJÓÐFÉLAGI er
gagnrýni á aðgerðum valdhaf-
anna ekki aðeins leyfð, heldur
talin sjálfsögð og nauðsynleg. í
henni felast möguleikar fólksins
tíl þess að stuðla að umbótum
á því, sem miður fer í störfum
þeirra, sem hún hefur falið for-
ystu um framkvæmd mála sinna.
Þeim ber að vinna verk sín fyr-
ir opnum tjöldum, þannig að
þjóðin hafi tækifæri til þess að
fylgjast með þeim, meta þau og
dæma.
Þetta er í raun og veru eitt
af aðalsmerkjum frjálslyndra
þjóðfélagshátta, sem byggja
á þroska einstaklinganna og
hæfileikum þeirra til þess að
móta sjálfir stjórnarfar sitt í
frjálsum og leynilegum kosn-
ingum. í einræðisrikjum er
þessu á allt annan veg farið.
Þar er gagnrýni á gerðum
valdhafanna talin til land-
ráða. Fyrir hana er refsað
með fangelsunum og lífláti.
Um það þekkir núlifandi kyn-
slóð dæmi bæði frá nazistum
og kommúnistum.
Við íslendingar aðhyllumst
gagnrýnisfrelsi lýðræðisskipu-
lagsins. Við viljum ekki lifa sem
múlbundnir þrælar. Stjórnarvöld
okkar eru þjónar fólksins en
ekki herrar þess. Þjóðin velur sér
sjálf stjórnendur og dæmir þá af
verkum þeirra.
Það fer eftir þjóðmálaþroska
hverrar þjóðar, hvernig hún hag-
ar hinni frjálsu gagnrýni á vald-
hafa sína. Þroskuð lýðræðisþjóð
leggur fyrst og fremst áherzlu
á jákvæða gagnrýni. Hún gerir
sér ekki aðeins ljóst, hvernig
ekki á að framkvæma það vald,
sem hún hefur fengið valdhöfum
sínum, heldur bendir hún á,
hvernig hún ætlast til að þeir
beiti því. Hún leggur ekki fyrst
og fremst áherzlu á að rífa niður
heldur að byggja upp. Gagnrýni
hennar er m. ö. o. jákvæð og
rökstudd.
Margs bendir til þess að
töluvert bresti á þessa tegund
gagnrýni meðal okkar íslend-
inga. Sleggjudómar, ábyrgðar-
laus rógur um menn og mál-
efni og tilhæfulausar slefsög-
ur virðast vera ískyggilega
tiltækar mörgum, sem telja
það hlutverk sitt að hafa for-
ystu i opinberum málum.
Þeir menn, sem þessa iðju
stunda, leggja litla rækt við að
kryfja málin til mergjar, leiða
sannleikann í ljós um eðli þeirra
og benda á nýjar leiðir og skyn-
samlegri ráðstafanir. Þeim næg-
ir að þyrla upp Gróusögum, að
vekja tortryggni, flytja upplogn-
ar æsifregnir og narta í æru ein-
Stakra manna.
Að sjálfsögðu fer margt verr
i þessu Jitla þjóðfélagi en skyldi.
Stjórnendur hennar á öllum tím-
um stíga víxlspor. Ýmiskonar
ranglæti og misrétti þrífst.
En þessir barnasjúkdómar
þingræöis og lýðræðis í landi
okkar verða ekki upprættir með
meira og minna rangfærðum
æsifregnum og slefsögum. Af
þeim sprettur engin umbót. Þær
stnðla aðeins að því að grafa
undan trú fólksins á sitt eigið
þjóðfélag. Sá er líka mjög oft til-
gangurinn með þeim.
.|íei, það er hin jákvæða og
rökstudda gagnrýni, sem fær
breytingum til batnaðar áorkað.
Það er heilbrigt almenningsálit,
sem fordæmir slúðurburðinn,
æsifregnirnar og róginn, sem
skapar aðhald gegn hverskonar
spillingu, misnotkun opinbers
valds og slælegri framkvæmd
þess.
Þetta verður íslenzka þjóðin
að gera sér ljóst, að er eitt
af frumskilyrðum þroskavæn-
legra þjóðfélagshátta í landi
hennar. Hún verður þessvegna
að láta þau blöð og þá stjórn-
málamenn, sem tamast er að
nota æsifregnirnar og slúður-
burðinn finna það, að hún for-
dæmir slíkar baráttuaðferðir
og telur þær móðgun við al-
mennt velsæmi og heilbrigða
skynsemi. Hún á að krefjast
málefnalegrar gagnrýni á það,
sem miður fer í þjóðfélagi
hennar, hvort sem það eru
stjórnvöld hennar, einstakar
stéttir eða einstaklingar, sem
bera á því ábyrgð.
Þetta er leiðin til fullkomn-
ara og réttlátara stjórnarfars.
Þeirra eigin orð
UNGIR Sjálfstæðismenn í
Reykjavík hafa nýlega gefið út
smárit með tilvitnunum í blöð og
rit íslenzkra kommúnista. Þessar
tilvitnanir eru birtar orðréttar
og þeim fylgja engar skýringar.
Þær eru aðeins þeirra eigin orð.
Allur almenningur í landinu
þarf að kynna sér þetta litla rit.
Það er fljótlesið en gefur þó mjög
glögga mynd af hinni tækifæris-
sinnuðu hræsnisstefnu kommún-
ista. Sérstaklega er þó afstaða
þeirr^ til friðarmálanna og hlut-
leysisins fyrr og nú athyglisverð.
í ummælum þeirra um þessi mál
kemur í ljós svo einstæður hringl
andaháttur og tvöfeldni, að eng-
um heilvita manni getur bland-
ast hugur um, að þar skipta ís-
lenzkir hagsmunir engu máli.
Allt er miðað við það, hvað hinu
rússneska einræðisríki er hent-
ugast á hverjum tíma. Ef Rúss-
um hentar ekki hlutleysi og varn-
arleysi íslands þá berjast íslenzk-
ir kommúnistar gegn hlutleys-
inu og varnarleysinu. Ef Moskva
krefst hlutleysis þá krefst Brynj-
ólfur Bjarnason þess og línu-
kommúnistar hans dingla með
eins og vilja- og skoðanalaus
verkfæri.
Ef Rússar krefjast að íslend-
ingar fari í stríð, þá krefst „þjóð-
in á Þórsgötu 1“ þess líka.
Ef Stalin eða Malenkov hleypa
út „friðardúfum" þá löðrar „Þjóð
viljinn" í „friðarfiðri“.
Þetta Og ótal margt fleira geta
íslendingar sannfært sig um að
er satt og rétt, ef þeir lesa „þeirra
eigin orð“. Þau eru engin „áuð-
valdslygi" heldur ummæli komm
únista sjálfra á ýmsum tímum.
í lýðræðisþjóðfélagi verður
fólkið að byggja afstöðu sina á
þekkingunni á þeim flokkum
og stefnum, sem biðla til fylgis
þess. Þessvegna er nauðsyn-
legt að sem flestir kynni sér,
hvernig kommúnistar hafa
markað stefnu sína í islenzk-
um þjóðmálum.
Frá útvarpinu í
síðustu viku
ALMAR skrifar:
ORKT f PEKING.
HBEINSKRIFAÐ
í MOSKVA
SIGURÐUR Magnússon flutti
mánudaginn l3. þ. m. útvarps-
erindi um daginn og veginn. Kom
Siguiður víða við í þessu erindi
sínu, enda er maðurinn marg-
fróður og á auk þess ýmsa góða
kunningja og kunningjakonur,
sem virðast fylgjast furðuvel
með því sem gerist leynt og ijóst
hér í bæ og á næstu grösum. •—
Meðal annars ræddi Sigurður um
hinar furðulegu játningar nýju
valdhafanna í Rússlandi um víð-
tæk réttarmorð þar í landi að
undanförnu svo og um McCarthy
ismann í Bandaríkjunum Helti
Sigurður úr reiðiskálum. Varð ei
af máli hans heyrt hvort af þessu
tvennu honum líkaði verr. —
Jafnaði hann þannig metin milli
þessara tveggja stórvelda af eðlis-
ávísun hins fullkomna hiutleysis,
sem aðeins fáum útvöidum er
gefið. — Þá gerði Sigurður að
umtalsefni úthlutun þá á lista-
mannalaunum, sem nýlega er
um garð gengin. Benti hann rétti
lega á hversu mjög er ábótavant
fyrirkomuiagi úthlutunarinnar
og bar fram tillögur til úrbóta,
sem vel eru þess verðar að þeim
sé gaumur gefinn. Eitt er víst, að
háttur sá, sem nú er hafður á út-
hlutuninni er að flestra dómi lítt
við unandi. Er því nauðsynlegt
að taka þetta vandamál sem fyrst
til ítarlegrar yfirvegunar og
reyna að finna heilbrigða lausn
á þvi. — Eins og nú standa sakir
eru allir óánægðir, — listamenn-
irnir sjálfir, sem launanna eiga að
njóta og allur almenningur, —
þ. e. þeir, sem eiga að börga
brúsann. Einkum er ágreiningur
mikill manna á meðal um flokk-
un úthlutunarnefndarinnar. Til
dæmis vakti það furðu margra að
Jóhannes úr Kötlum skyldi settur
einum flokki neðar nú en áður,
— skör lægra en flokksbróðir
hans og sálufélagi, Þorbergur
Þórðarson, því að ekki má á milli
sjá hver verðugri er eftir síðustu
afrekum þeirra í ljóðagerð að
dæma. — Eins og kunnugt er
fóru þeir báðir til Kína ekki alls
fyrir löngu til þess að votta Mao,'
hinum mikla friðarleiðtoga aust-
ur þar, lotningu sína og hollustu.
, Gekk sú ferð að óskum sem allir
| vita. Bæði orktu þessi skáld lof-
dýrðaróð til leiðtogans og várð
’ ekki greint hvor andríkari væri.
Jóhannes hóf upp raust sína
með þessum orðum:
Ymir heilsar Pan-kú
Sögueyjan heilsar Ríkinu
í miðið.
Minnsta skáld hinnar
minnstu þjóðar
heilsar stærsta skáldi hinnar
stærstu þjóðar:
braganum Mao--------“
En Þorbergur söng:
Lítill'drengur undir háu
fjalli!
Er augu þín blind? Eyru þín
daufdumba? Sál þín sljó
af svefni hinnar löngu
nætur?--------
Endar svo kvæðið á þessu á-
hrifamikla viðlagi:
Vadduddí! Vadduddí!
Vadduddí!
Lítill drengur undir háu
fjalli-----?
Undir kvæðið ritar svo Þor-
bergur þessi gullvægu orð:
„Orkt í Peking. Hreinskrifað í
Moskva“.
Jóhannesi hefur hinsvegar láðst
að geta þess, að ljóð hans var
líka orkt í Kína og senniiega
einnig hreinskrifað í Moskva og
er slík auðmýkt hjartans vissu-
lega til fyrirmyndar. Og þó skyldi
enginn áfellast Þorberg:
Orkt í Peking. Hreinskrifað í
Moskva. — Hvílik upphafning!
Þvi ekki það. — Er ekki sjálfur
Þjóðviljinn líka hreinskrifaður i
Moskva?
ELLEFU ÁRA SÖNGKONA
OG SVO var það hún Helena
litla Eyjólfsdóttir, aðeins
ellefu ára, sem
söng svo fall-
ega í barnatim-
anum á sunnu-
daginn og af
svo góðum
skilningi að
unun var á að
hlýða. Og text-
arnir hennar
Margrétar Jóns
dóttur við ynd
islegu smálögin
hans Bachs,
sem Helena söng, voru hreint af-
bragð.
Helena.
TONLEIKAR
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT-
ARINNAR
SINFÓNÍUHLJÓMSVEITIN
undir stjórn Olavs Kiellands
efndi til tón-
leika í Þjóð-
leikhúsinu á
þriðjudaginn
er var. Á efnis-.
skránni vora
tvö verk eftir.
Beethoven:
Fiðlukonsert í
D-dúr óp. 61
(eini ýiðlu-!
konsertinn sem.
meistarinn
samdi) og'
fjórða sinfónían í B-dúr óp. 60.
— Lék Björn Ólafsson hið erfiða
éinléikshlutverk fiðlukonsertsins
fneð miklum ágætum.
Tónleikum þessum var útvarp-
að beint frá Þjóðleikhúsinu og
því er þeirra minnzt hér, enda
voru þeir tvímælalaust veiga-
mesta og glæsilegasta dagskrár-
atriði útvarpsins í vikunni sem
Framh. á bls. 12
Kielland.
VeU andi áhripar:
Ahugasamur Hollend-
ingur í Hilversum.
MÉR hefur fyrir nokkru borizt
bréf, undirritað „Friðrik
frá Horni", eða (innan sviga)
Freek van Hoorn, útvarpsþulur.
Hér er sem sagt hreint ekki um
íslenzkan Hornstrending að
ræða, heldur hollenzkan mann,
sem búsettur er í borginni Hil-
versum þar í landi. Engin deili
veit ég annars á Hollendingi þess
um annað en það, sem ráðið verð-
ur af hinu stutta bréfi hans. —
Hann er starfandi útvarpsþulur í
Hilversum og kveðst hafa mik-
inn áhuga fyrir íslandi og ís-
lenzkum málefnum, og íslenzku
hefur hann lært með einhverjum
hætti. Er bréfið skrifað á ís-
lenzku, sem kallast má mjög góð
af útlendingi að vera. Kveðst
hann hafa skrifað nokkrar grein-
ar um ísland og íslenzka menn-
ingu og vandamál, svo sem land-
helgisdeiluna, og nú hefur hann
á prjónunum .stóra yfirlitsgrein
um ísland og íslenzk viðhorf á
árinu 1952, sem hann er að viða
að sér efni í.
Eftir bréfinu að dæma fær
hann Morgunblaðið að jafnaði og
lætur hann sérstaklega getið, hve
ágætar honum fundust frásagnir
blaðsins um flóðin miklu í landi
hans í vetur.
Gagnrýnir
nýyrffabókina.
HOLLENDINGUR heldur á-
fram og kveðst hafa þótt
mjög vænt um Nýyrðabókina ís-
lenzku, sem vinur hans einn hafi
sent honum að gjöf. Sé hún ef-
laust mörgum útlendingnum kær
komin, sem áhuga hafa á að
nema íslenzku, ekki sízt vegna
þess, hve ónógur kostur orðabóka
er þar fyrir hendi.
Ekki telur hann þó, að bókin
sé í alla staði vel heppnuð. Helzta
galla hennar telur hann þann, að
henni er skipt í kafla eftir sér-
greinum. Fyrir útlendinga sé það
oft harla erfitt að ákveða til
hvaða sérgreinar þetta eða hitt
orðið heyri, heppilegra hefði ver-
ið að skipa öllum orðunum í staf-
rófsröð en ekki í kafla.
í lok bréfsins segir orðrétt: „Ég
á að biðja yður um afsökun fyrir
ónógu íslenzku mína en eins og
þér vitíð er ekki auðvelt fyrir
útlending að læra mál yðar.
Virðingarfyllst,
Friðrik frá Horni
(Freek van Hoorn útvarpsþulur)“
Ég þakka Hollendingi „frá
Horni'* kærlega bréfið. Það væri
gaman að fá línu frá honum öðru
hvoru — og hann þarf hreint
ekki að minnkast sín fyrir ís-
lenzkuna sína.
Tíl skammar og
skapraunar.
LJÓÐAVINUR** skrifar:
„Kæri Velvakandi!
Það er fátt, sem kemur mér í
afleitara skap heldur en að heyra
lagi eða ljóði misþyrmt. — Mér
finnst, að fólk ætti ekki að vera
að burðast við að fara með vísur
eða ljóð, sem það ekki kann bet-
ur en svo, að allt kemur rang-
snúið og á afturfótunum út úr
því. Slíkt verður aðeins sjálfu því
til skammar og þeim, sem á hlýða
til skapraunar. Þó kastar tólfun-
um, þegar Ijóð eru birt á prenti,
afskræmd og úr lagi færð.
Dagblaff gefur lélegt
fordæmi.
ÞESS er t.d. skammt að minn-
ast að ég sá í einu dagblaði
bæjarins vísuhelming eftir Hann-
es Hafstein illa ranghermdan. —
Staka sú, sem um er að ræða, er
býsna kunn:
Taktu’ ekki níðróginn nærri þér.
Það næsta er gömul saga,
að lakasti gróðurinn ekki það er,
sém ormarnir helzt vilja naga.
í umræddu blaði varð úr þessu:
„Lökustu trén það ekki er, sem
ormarnir helzt vilja naga“.
— Ambögulegt í mesta máta
og leiðinlegt á að líta. Stakan
mun vera þýdd en ekki frum-
samin af Hannesi Hafstein, en
það skiptir ekki máli. •— Ljóða-
vinur“.
c__
Þaff er eigi hin
mesta fremd aff
falla aldrei,
heldur hitt aff
rísa jafnan á
fætur aftur, er
vér dettum.