Morgunblaðið - 22.05.1953, Page 9

Föstudagur 22. maí 1953.
MORGllNBLAÐIÐ
9
Iðvönm Churchills að slaka ekkiEr,endar b6Wnntir:
6 írelsisvörnum lýðræðisþjóða, á
erindi til Islendinga
Þátttakan í varnarstarfinu fryggir
frelsi okkar og framfið
I HINNI gagnmerku ræðu, er Sir Winston Churehill
hélt um utanrikisníál í fyrri vikii. fórust honum m. a.
svo orð:
„Ef hinar frjáísu þjóðir slökuðu nú á félagsskap sín-
um eða undirbnningi, mundi það gert á hinum örlaga-
ríkasta tima. Ef við látum undir höfuð leggjast að við-
halda vörnum okkar eins og við fremst getum, mundi
það lama sérlnverja viðleitni til friðar bæði í Evrópu
og Asíu.“
Þessi ummæli Sir Wínstons eru' að oft þarf lítið til ao betur snú-
jpví athyglisverðari sem hann
leggur á það ríka áherzlu, að
reynt verði að semja við Rússa
nú þegar um lausn þeirra ein-
stakra mála, er viðhlítandi samn-
ingar kunna að fást um. Jafn-
framt gerir hann sér þess fulla
grein, að engin von er til, að fullt
allsherjarsamkomulag fáist á
meðan kommúnistar haída fast
við þær kenningar slnar, að hver
stórstyrjöldin hljóti að reka aðra,
þangað til heimsyfirráðum komm
únista er náð.
Því miður eru engar likur til að
ist en á horfðist. Enginn getur
kannað hugi einvaldanna, en víst
gæti það verið, að varnir íslands
ættu sinn hlut í því, að enn hefur
ekki brotizt út ófriðarbálið, sem
margir óttuðust, að muni verða
einmitt á þessum árum.
Hvað, sem um það er, þá er
víst, að enginn hlutur væri
heimskulegri en að hætta við var-
úðai-ráðstafanir einmitt þegar
þær virðast vera farnar að bera
tilætlaðan árangur. Frá þeim má
ekki hverfa fyrr en hættan er hjá
liðin. Um það eru örugg leið-
kommúnistar hafi enn horfið frá beining framaegreind orð Sir
þessum undirstöðu-atriðum i
fræðum sínum. Hitt er ekki von-
laust, að ef samningar komast á
um hættulegustu deilumálin nú,
kunni svo að fara, aS eftir nokk-
urn tíma sjái kommönistafor-
íngjamir að sér eða veldi þeirra
hrynji. svo að varanlegrar friður
geti komizt á.
Allt er þetta í óvissu enn. Sum-
ír telja meira að segja, að övana-
leg hegðun Moskva-manna nú um
sinn sé einungis herbragð, og þeir
séu éftir sem áður ófáanlegir til
að semja um mest aðkallandi
deilumál, hvað þá önnur, Óefað er
það rétt hjá Sir Wínstom Churc-
hill, að sjálfsagt er að kanna þetta
til hlítar. Enginn veít hvað inni
íyrir býr hjá valdhöfranwm austur
þar um þessi efni, fyrr ew á reyn-
ir.
Ýmislegt bendir til þess, að
■eftir dauða Stalíns hafi að
xninnsta kosti ný aðferð verið tek-
ín upp, hvort sem um verulega
stefnubreytingu er að ræða eða
ekki. En víst er, að auknar varn-
ir hinna frjálsu lýðræðisþjóða
eiga ríkan þátt í því, ef nú horf-
ír vænlegar.
Kommúnistar meta valdið
meira en allt annað. Ef andstæð-
ingar þeirra sýna undanlátssemi,
telja kommúnistar það sem tilboð
tum frekari ágengni af sinni hálfu.
Árás þeirra í Kóreu er bezta sönn
unin um það. Þeir skildu brott-
för bandaríska liðsins þaðan úr
landi og yfiTlýsingu utanrikisráð-
herra* Bandaríkjanna um, að þau
létu sig varnir Kóreu ekki sér-
stöku máli skipta sem heimboð til
að hertaka landið. Hvarvetna þar,
sem tómrúm er fyrir, telja komm-
únistar sjálfsagt að fylla það með
herafla sinum.
—□—
Af þessum sökum uröum við
Islendingar, ef vlð vildum tryggja
frelsi okkar og sjálfstaeði, að taka
þátt í varnarsamtöfcom hinna
frjálsu þjóða. Við vonnðram, að
vera okkar í Atlaratshafshanda-
laginu myndi nægja. Atburðirnir
í Kóreu sýndu, að svo var ekki.
Þessvegnar var óhjákvæmi-
leg nauðsyn að koma rapp vörn
um í landinu sjálfra, þánnig að
engum gæti dulizt, að landið
væri ekki rekald, sem sá, er
fyrstur kærni að gæti hirt sjálf
um sér að áhættulaHsu,
Máltækið segir: Oft veltir lítil
þúfa þungu hlassi. Eins er það,
Winstons Churchills, reyndasta
stjórnmáJamanna, sem nú er uppi.
Kommúnistar hér á landi gera
nú mikið úr því, að varnarráð-
stafanirnar hér séu óþarflega um-
fangsmiklar. Tii skamms tíma
hæddust þeir að því, að þær væru
allt of veikar og í raun og veru
einskis. virði. Fæst af því, sem
það fólk segir um aimenn mál er
satt. En þetta er rétt, að varnirn-
ar voru í fyrstu litlar, þótt þær
væru auðvitað þá þegar mikiu
betri en engar.
Sannelikurinn er sá, að þegar
varnarliðið kom fyrir tveim ár-
um, var allt ógert í þessum efn-
um. Það er og ekkert leyndarmál,
að vegna Kóreustríðsins og þess
hversu varnarráðstafanir í hin-
um frjálsa heimi þurfa að vera
víðtækar, hafa þær hvarvetna
dregizt meira á langinn en menn
í fyrstu bjggust við. ÞeSsvegna
hefur t. d. dregizt miklu lengur
en góðu hófi gengdi að byggja
yfir varnarliðið á Keflavikur-
flugvelli og búa því viðhlítandi
skilyrði. Slíkar ráðstafanir suður
þar eru m. a. einmitt heilla-
drýgsta ráðið til að bæta úr ýms-
um sambúðar-erfiðleikum, sem
illviijaðir aðilar reyna nú mjög
að magna. Þá er ekki enn farið að
reisa radarstöðvarnar þrjár á
norðvestur-, norðaustur- og suð-
austurlandi, sem allir hafa frá
upphafi verið sammála Um að
reisa yrði.
Það er eðlilegt, að þessi
mannvirki taki sinn tima og til
að koma þeim upp þurfi bæði
efni og vinnuafl. í þessu felst
ekki, að varnirnar séu víðtæk-
ari en þær í fyrstu voru fyrir-
hugaðar, hetdur aðeins það,
sem sjálfsagt er, að þær
spretta ekki upp af sjálfu sér,
heldnr þurfa langan undirbún
in,g og mikla vinnu.
Hversu lengi erlent varnarlið
þarf að vera á Islandi, er ekki
gott að segja. Það eru kommún-
istar, sem ráða því. Jafnskjótt
sem hinn alþjóðlegi kommúnismi
lætur af árásum sínum og yfir-
gangi og raunverulegur friður
hefur komizt á, munu hinar
frjálsu þjóðir slaka á varúðar-
ráðstöfunum sinum. En til að frið
ur haldist er ekki nóg, að hinn
friðsami haldi áfram að vera frið-
samur, heldur verður árásarmað-
urinn einníg að breyta um eðli
eða sannfærast um, að ofbeldið
komi honum sjálfum í koll.
HækkancH stjarna á bók-
menntahimninuim
Robert Musil líkt við Joycc og Pronsf
Eftir Philíp Toynbee
BÆKUR gleymast oft, eins ogT * ÓLÍKUR ÖLLUM HINUM
frjósemdarguðir fyrri daga. ein- j Og þegar ég las sjálfur fyrste
ungis til þess að komast a.ftu.r i bináið í hinni nýju þýðingu, gat
tízku; en þaö er hins vegar óvenju ég ekki séð annað en fagnaðar-
legt um skóldrit, að þau gleymist ]æti bókmenntamannanna ætú*
og séu vakin aftur til lífsins, ef fyllsta rétt á sér. Allan tímann,
svo mætti að orði kveða, eftir o,ð- ggjjj ég var að lesa söguna, fannsí
eins tuttugu og finvmár. Hitt mun jjj^j. ég vera í samfélagi við ró-
algengara, að þau þurfi he.ila öld legan og áhriíamikinn Wthöf-
Ulað na vinsældum soium, efþau und_ ólikan <;iJurn brezkum sam.
hafa gleymzt a annað öorð Sanit tímarithöfundum. Hér er ekki
er W.*3#™6 ^f^lkastað höndunum til neins, ekk-
ur an hcrfiletka, ettir Robert Musil . .. . . , .. ,,A.,
(Secker and Warburg, 2ó/-),,<?* ***#£ engln U.PPburöarlltó
ao segia má, að hún hafi fallið C b.“atta Vlð Slnn lnnrl mann’
gleymskn, þega.r er h&n kom út ^Wsgreimng, ems og syo mjog
fyrir urn 20 árum, en náð gífur- tlðkast meðal nutlma skaldsagnn
legum vinsseldum 11 árbtm eftir hofunda enskra.
doMða höfujiSarius.
* KOMST AF ÁN BÓHEIMS-
LÍFS
★ ROBERT MUSIL var fædd-
HEFUR EFNI Á AÐ VERA
LEIÐINLEGUR
,„Það var lægð yfir Atlants-
hafinu. Hún stefndi í austurátt,
ur í Austurríki árið 1880 0g að hæð> sem la yfir Rússlandi;
var af yfirstéttarfólki kominn. _ihún virtisí ekki ætla að krækJa
Hann lézí 1942. Þau sextíu 0g norður fyrir tiæðma". Þesssr bynj
tvö ár, sem hann lifði, skrifaði: unasetningar í bók Musils örva
hann nokkur leikrit, nokkrar mann áreiðánlega ekki til að
skátdsögur, eina eða tvær ritgerð-
ir og ianga, ófullgerða skáldsögu
í fjórum köflum.
★ Líf hans var árekstralítið og
hann þræddi götur borgara
halda íestrinum áfram, þó að þær
sýni síðar í bókinni hina miskunn
arlausu kaldhæðni örlaganna á
táknrænan hátt. En þegar við
lesum áfram, komumst við sann-
lífsins án þess að þykja neitt arleEa að raun um’ að Musil er
Verið að reisa vitahús
í Hrollaugseyjum
Fulfsmíððfoií eftir háifan annan tií 2 mánuði
HÖFN í Hornafirði, 21. maí. — Út í Hrollaugseyjum, sem eru út
af Breiðamerkursandi, er nú verið að reisa vitabyggingu. — Með
þessum vita verður eitt stærsta skarðið í Ijóshring vitanna við
strendur landsins brúað, sagði Axel Sveinsson yfirverkfræðingur,
er ég hitti hann að máli í gærkvöldi.
A BERRI KLOPP
Hrollaugseyjar eru þrjár. Vit-
inn verður reistur á þeirri sem
austust er, en hún er jafnframt
stærst þeirra, um 200 m á lengd
og 90 m á breidd. Háeyjan er um
12 m upp úr sjó um stórstraums-
flóð. Enginn gróður eða jarðveg-
Ur, aðeins ber klöpp.
13 M VITAHÚS
Við byggingu vitanS þarf eðli-
lega að flytja allt efni út í eyjar.
Vitahúsið, en það er ijósviti, verð
ur 13 m hátt, en þar ofan á kem-
ur svo ljóskefið. Yfirverkfræðing
ur sagði mér, að vitinn myndi
alls vega um 280 tonn fullsmíð-
aður.
10 MANNS Á EYJUNNI
Tíu menn hafast við á eyjunni
og búa þeir í tjöldum. Skúr til
að elda í matinn hafa þeir reist
og komið hefur verið upp krana
til að lyfta byggingareíninu upp
úr uppskipunarbát og ílytja að
vitasvæðinu. Vitaskipið Hermóð-
ur er við eyjuna og flytur efni,
svo og einn bátanna héðan. —
Yfirsmiður er Sigurður Péturs-
son.
Axel Sveinsson, yfirverkfræð-
ingur vitamálaskrifstofunnar,
sagði mér að lokum, að vonir
stæðu til að vitinn yrði fullgerð-
ur eftir hálfan annan til tvo mán-
uði. Veður hefur verið gott síðan
byggingavinnan hófst, logn og
ládauður sjór. — gunnar.
„undarlegur“ í háttum, þ. e. a. s.„
hann hafði ofan af fvrir sér á
ofureíníaldan hátt, fékkst við
blaðamennsku og ýmislegt annað,
en sinnti ritstörfum sinum í frí-
stundum.
★ Eftir útkomu fyrsta bindis
hinnar löngu skáldsögu Musils,
hlaut. hann talsverða viðurkenn-
ingu i föðurlandii sínu, Austur-
riki. Á árunum kringum 1930,
fékk hann meira að segja nokk-
um fjárhagsstyrk frá vinveíttum
aðdáendum sínum.
★ Þeíta fyrsta biruli skáldsögu
hans gleymdíst hi.ns vegar til-
tölulega fljótt, og er nazistar
ógnuðu frelsi Austurríkis, hélt
hann til Svisslands og hafði að
eins í vegamesti örlitla viður-
kenningu sem sfcáldsagnah öf -
undur.
★
AÐ ÞVÍ KOM, að bók Musils
hvarf gersamlega í hringiðu pólit-
ísks og þjóðfélagslegs öngþveitis,
ér skapaðist í Þýzkalandi og
Austurríki á þessum árum. Menn
höfðu engan tima til áð athuga
hana í kjölinn, enga þolinmæði
til að brjóta til mergjar þá kald-
hæðni, sem fram kemur í henni,
né hinar skarplegu athugasemdir
höfundar. En nú hafa tveir af að-
dáendum Musils, Ethne Wilkins
og Ernst Kaise, lagt í það þrek-
virki að. snara sögunni á ensku.
einn þeirra fáu rithöfunda, seirv
hefur-efni á-að vera leiðinlegur,
þegar honum býður svo við að
horfa. Hann er leiðinlegur, ein-
ungis vegna þess, að hann ætlar
sér að vera það — og þá getur
hann auðvitað þeim mun betur
komið lesandanum á óvart síð-
ar, með skarplegum og frum-
legum bolialeggingum um líflð
og það, sem hann vill leggja
sérstaka áherzlu á.
★
ÞAÐ ER að vísu ekki ýkja
margt, sem gerist í þessu fyrsta
bindi. Ulrích, aðalsöguhetjan
(höfundur er ekkert að hafa fyr-
ir því, að gefa honum eftirnafn)
heimsækir ýmsa kunningja sína
í Vínarborg; þeir eiga saman
miklar viðræður; sjötíu ára valda
tímabil keisarans er haldið há-
tíðlegt. Þetta gerist árið 1913,
og lesandinn veit auðvitað, þó
að söguhetjurnar hafi ekki eimv
sinni hugboð um það, að fimna
árum síðar, 1918, verði Austur-
ríki sigrað land, þjóðin fátæk
og hungruð.
★ ÞAULHUGSAÐ LISTA-
VERK
Það ligg'ur e. t. v. ekki í augum
uppi, hvers vegna Ulrich er hæfi-
leikasnauður maður, fyrst við
getum hispurslauSt fullyrt, aö
hann sé bæði gamansamur,
greindur vel, hugrakkur, e;u
Fyrsfu hljómleikar
Vic Ash hliómsveit-
. Er sýnt, að Maður án hæfileika þungur fyrir, ef því er að skipta.
j verði vinsælli og víðkunnari í Við getum fullyrt, að hann sé a.
[hinni ensku þýðingu sinni en!m. k. málpípa Musils sjálfs, ef
! frummálinu. — Já, hvað getur | hann er þá ekki nákvæm eftirlík-
’ekki gerst í bókamenntasögunni! ing höfundar sins.
armnar
SÍÐASTLIÐIÐ miðvikudags-
kvöld efni Djassblaðið til djass-
hljómleika í Austurbæjarbíói.
Hljómsveit brezka klarínett-
leikarans, Vic Ash, sem hér er
stödd, lék þar, og negrasöngkon-
an Judy Jsfhnson söng með.
Lék hljómsveitin ýmis vinsæl
dægurlög og ýmsar tegundir
djass, svo sem ,,Be bob“. Hljóm-
sveitinni var heldur vel tekið, en
framkoma sumra djassistanna
þótti all-einkennileg. — Hljóm-
sveitarstjórinn sýndi mikla leikni
sömuleiðis píanóleikarinn-
★ SETTUR A BEKK MEÐ
i JOYCE OG PROUST
j Það er vissulega staðreynd, að
fyrsta bindi þessa
verks, — þau eru fjögur alls _
hefur verið tekið með óvenju-
legum og næsta einstæðum fögn-
uði af brezkum gagnrýnendum.
Gildi þessa einstæða skáldribr
er einkum fólgið í hinum skarp-
lega dregnu hugsunum og skýru
athugunum á mannlífinu, sem er
furðulega! að finna á hverju strái í bókinni.
Þær eru oft langar, en þó hnit-
miðaðar, í anda Tristrams Shan-
dys, eftir Laurence Sterne, en þó
að þær hafi miklu hlutverki að
Musil hefur verið líkt við önnur gegna í þessari bók, er alrangt
eins stórveldi og James Joyce og að draga þá ályktun, að hinir
Marcel Proust; honum hefur ver- ýmsu atburðir sem fyrir koma,
ið fagnað Sv-m væntanlegum f jör- j séu einungis látnir gerast til þess
gjafa enskrar skáldsagnagerðar, að höfundur geti komið athuga-
og er svo að sjá, sem gagnrýnend- semdum sínum á framfæri vKi,j
urnir vonist til, að áhrif hans lesendur. Ne'i, því ér ékki svfe>^
megi verða til þess að veita nýju farið, heldúr er 'bókin samfefíi
fjöri frjálss ímyndunarafls og listaverk, hver setning þaulhug?d
ferskrar hugsunar í enskar bók-( uð. Jafnvel eru kafiafyrírsag^j
menntir. Framh. á bls. 12