Morgunblaðið - 17.06.1953, Síða 6

6
W O R G V \ n L i fí I f>
Miiðvikudagur 17. júní 1953
Fróðleg og örvandi feri ísleizkra bænda nm Norðurlönd
Sanatal við SigsSsán
Pólsson Blikastcðum
ISLENZKU bændurnir eru komnir heim úr þriggja vikna kynnis-
og, skemmtiför til Danmerkur, Svíþjóðar og Noregs. Þar heimsóttu
þejr stéttarbræður sína, tilraunastöðvar eins og jurtakynbótastöð-
ina í Svalöv á Skáni, rannsóknarstofnun sænska ríkisins í bygg-
ingariðnaði og ýmsar fleiri stofnanir, sem of langt yrði upp að
telja. —
Ferðalangarnir stigu á land í ' þess, að við gætum eignast sKóga
Fredrikshavn og fóru síðan land-
veg sem leið liggur til Kaup-
mannahafnar, þaðan til Svíþjóð-
ar og komust þar norður í Jamta
land. — Þaðan var haldið til
Þrændalaga. Síðan suður eftir
Noregi til Oslóar. Bændurnir
ferðuðust í bifreiðum einvörð-
ungu, og gátu þeir því hagað
förinni að vild.
Mbl. hefir snúið sér til Sig-
steins bónda Pálssonar, á Blika-
stöðum og fengið hann til ?ð
segja frá því merkasta, sem fyrir
augun bar, og íslenzka bændur
varðar sérstaklega.
RÆKTUN LANDS OG
BÚPENINGS HREIF OKKUR
MEST
— Hvað vakti helzt athygli
ykkar bændanna?
— Ekki leikur á tveimur tung-
um, að ekkert hreif okkur eins og
það, hve allt er ræktað í þeim
löndum, sem við áttum leið um,
bæði jörð og búpeningUr; að ó- |
gleymdum vitanlega öllum skóg- 1
unum og náttúrufegurðinni. Er
ekki of mælt, að allt er ræktað, í
hér heima.
í Þrændalögum er skógur svo
mikill, að þar má heita að sé
alltaf logn. Og yfirleitt var logn
allan tímann, sem við dvöldumst
úti. Er ekki vafamál, að skógarn-
ir eiga drjúgan þátt í stillunum.
Þá hefir skógurinn og áhrif á
hitann. Á Jótlandi var okkur
sagt, að meðalhitinn hefði hækk-
að um 2 stig á józku heiðunum
eftir að þær skrýddust skógi.
— Frændur okkar leggja mikla
áherzlu á sáðskipti. Sáðskipti eru
höfð frá 3.—6. hvert ár. Yfirleitt
er þá sáð grasfræi með höfrum.
Síðan er land látið standa 2—3
ár og þá aðallega notað til beitar,
en sums staðar til slægna.
GÓÐIR KÚAHAGAR
— Hvað um nýtingu bithaga?
— Við bændurnir í förinni
vorum allir á einu máli um, að
íslenzku kýrnar mundu mjólka
mikið, ef þær gengju í eins góð-
um högum og eru í Danmörku.
Það er fyrir mjög miklu að bera
áburð á kúahagana.
Annað, sem athyglisvert er
sem ræktanlegt er. Meira að fyrir íslenzka bændur í þessum
segja í Noregi eru þeir sums stað- j efnum er, hvernig bithaginn er
ar komnir upp í háfjöll og farnir | nýttur. í þessum nágrannalönd-
að rækta þar. Víða gefur þar að t um okkar má segja, að engin
líta húsinu í snarbröttum hlíðum.
í SELJALÖNDUM
GUÐBRANDSDALS
I Guðbrandsdal er ræktarland
komið upp fyrir skógarbeitið.
Þar, í um 6000 feta hæð, er
strjálingur af trjám, en gróður
annars ekki óáþekkur gróðri á
skepna gangi laus úti. Þar er
óvíða girt meðfram vegum, held-
ur hefur hver gripahópur sitt
hólf, séu gripirnir ekki tjóðr-
aðir.
Við höfum alls ekki áttað okk-
ur á, hve mikið rápið kostar. Hér
er sú hjátrú landlæg, að ótækt
sé að leggja nokkrar hömlur á
fslandi, lyngmóar og ekki mjög r®? °S tlskk skepnanna
grýtt.
Þarna er fyrirhugað að hefja
mikla ræktun, dálítið er þegar
byrjað á grasrækt til beitar og
slægna. Annars er athyglisvert,
hve algengt er að menn hafi í
seli, fer meira að segja í vöxt.
í Guðbrandsdal liggja vegir milli
seljanna. Hafa byggðarlögin
kostað þá sjálf með nokkrum
ríkisstyrk.
í seli er nú nær einvörðungu
hafður nautpeningur. Geitur eru
að hverfa og Norðmenn eru
hættir að færa frá.
RÆKTUNARKOSTNAÐUR
— Mundi ræktunarkostnaður í
þessum löndum vera áþekkur og
hér?
— Fyrirhöfn við ræktun er tví
mælalaust miklu meiri þar en
heima. Landið, sem t. a. m. norsk-
ir bændur rækta, er miklum mun
erfiðara viðfangs en land, sem
brotið er hér. Á einum stað sáum
við hvar rutt hafði verið burt
skógi af 10 hekturum lands, en
mikið vantaði enn á, að björninn
væri unninn. Land var þarna
grýtt og eftir að ná burtu trjá-
rótunum, enda var eins og yfir
hraun að líta.
SKÓGAAUÐURINN
í Svíþjóð er land það, sem nú
er brotið, ekki eins bratt. Þar er
mjög til ræktunar vandað eins og
raunar annars staðar, þar sem
við áttum leið um, en tilfinnanleg
eru landþrengslin. Viða er búið
þar smáum búum, sem kona og
börn sjá um. Bóndinn hefir svo
skógarvinnu eða er í verksm.,
þar sem unnið er úr viðnum. Var
okkur sagt, að 55% þjóðartekn-
anna yrðu raktar til skóga lands-
ins, og verðmæta, sem þeir gefa
af sér.
Starsýnt varð okkur alls stað-
ar á skógana, og oft óskuðum við
í Þrændalögum gengur fé ekki
einu sinni frjálst á afrétt. Leggja
nokkrir bændur saman og fá tvo
menn til að gæta 800—1000 fjár
á fjöllum uppi, ella mundi það
fara eitthvað út í buskann, og
víðáttan er mikil.
Á þessum slóðum er fé yfir-
leitt rekið á fjall og fjárbú bænda
dágóð, einkum til dala.
— Hvernig eru kýrnar?
— í Danmörku er kýrnytin
miklu hærri en hér eða hátt á 4.
\ þús. lítrar á ári. Þgð er um 1000
lítrum hærri ársnyt en hér.
I Noregi eru kýrnar hins vegar
varla nythærri, a. m. k. ekki í
Norður-Noegi. í Jamtalandi þóttu
okkur kýrnar engu fallegri en
| okkar kýr. Þar eru hagar líka
bági*. Kýr ganga þar ekki einatt
á ræktuðu landi nema þá helzt
miðsveitis. Annars verða þær að
sætta sig við skógarjaðra og ó-
ræktarrima.
— Gripir ganga annars yfir-
j leitt á ræktuðu landi?
— Það er lærdómsríkt fyrir
J okkur, að víðast er kúahaginn
f ræktaður. Mest er þar ræktað
thimote og rauðsmári. Aftur á
1 móti er hvítsmári þar fágætur
nema villtur. |
Þessi ræktun bithagans og nýt-
ing landsins ætti að vísa okkur
veginn. Það rann upp fyrir okk-
ur bændunum, hve mikill er auð-
ur okkar lítt ræktaða lands og
möguleikar þess takmarkalausir.
Túnrækt er góð og gild það, sem
hún nær, en það þarf miklu
meira að koma til, svo að við
megi una. Við verðum að rækta
beitiiönd gripanna, og hér þarf
um fram allt að rækta skóg og
skjólbelti.
VÉLANOTKUN MIKIL
— Hvar skilur helzt á um véla-
notkun bænda hér og í nágranna-
löndunum?
* (
I) Fararstjoniii., „isu Kristjánsson, ritstjm,, <,) Valdimar Haraldsson, Akureyri, 3) Kristinn
Sigurjónsson, Brautarholíi, Biskupstungum, 4) Bjarni Kristbjörnsson, Birnustöðum, Skeiðum, 5)
Guðmundur Jósafatsson, Austurhlíð, Blöndudal, 6) Erlingur Guðmundsson, Melum, Borgarfirði,
7) Ingvar Ingvarsson, Hvítárbakka, Biskupstungum, 8) Vernharður Sigurgrímsson, Hoiti, Stokkseyri,
9) Benedikt Grímsson, Kirkjubóli, Strandasýslu, 10) Sæmundur Guðjónsson, Borðeyri, 11) Hafliði
Guðmuntísson, Búð, Þykkvabæ, 12) Sören Bögeskov, Rvík, 13) Vilhjálmur Þórðarson, Reykjum,
Skeiðum, 14) Þorkell Helgason, Litlu-Grund, Rvík, 15) Sveinn Skúlason, Bræðratungu, Biskupstung-
um, 16) Hjörtur Jónsson, Rvík, 17) Magnús Krist'xnsson, Laugarvatni, 18) Jón Björnsson, Miðbæ,
Norðfirði, 19) Sígsteinn Pálsson, Blikastööum, 20) Hörður Sigurgrímsson, Holti, Stokkseyri, 21)
Valdimar Sigurðsson, Hjarðarfelli Grímsnesi, 22) Brynjólfur Oddsson, Þykkvabæjarklaustri, Skafta-
fellssýslu, 23) Guðmundur Þorvaldsson, Litlu-Bi kku, Borgarfirði, 24) Valtýr Guðmundsson, Mýr-
dalskoti, Laugardal, 25) Jón Jcnsson, Hofi, Höfðast.ond, 26) Þórður Ilalldórsson, Rvík, 27) Þorsteinn
Sigurðsson, formaður Búnaðarfélags íslands, Vatnsleysu, Biskupstungum, 28) Sturlaugur Einarsson,
Efri-Tungu, ísafirði, 29) Þorsteinn Guðmundsson, Skalpastöðum, Skorradal.
margt að sjá og víðsýni hlýtui’ að
aukast við slíka för.
í framtíðinni þyrftu ungir
menn, sem leggja ætla fyrir sig
landbúnað, að sigla til svo sem
misserisdvalar erlendis og vinna
þar. Margt gott gætu þeir af því
numið, þótt við höfum nokkra
sérstöðu. Ég held, að þeir mundu
læra að vinna og læra að meta
vinnuna betur en nú gerist al-
mennt. Vita megum við, að það
fólk, sem skapað liefir þessi gróð-
ursælu Iönd og nytjað, hefir orð-
ið að vinna hörðum höndum til
þess.
VIÐTÖKUR ÁGÆTAR
' — Varla þarf að spyrja um við-
tökurnar?
— Viðtökurnar voru alls stað-
ar ágætar, hvort sem í hlut áttu
einstakir bændur eða félagssam-
tök þeirra.
Víða gistum við í bændaskól-
um, líka í farfuglaheimilum og
súrns staðar í gistihúsum. Oft var
allri greiðslu hafnað og olrkur •
bent á að verja krónunum okkar
til að auka á eyðslueyrinn.
i — Er ekki ókunnugleiki á ís-
landi og málum þess?
j —Yfirleitt gera menn sér Jitla
grein fyrir högum Islendinga, en
spurulir voru menn um land og
þjóð og þótti gaman að fræðast
um okkur. Oft hittum við þó
fyrir fólk, sem hér hefir dvalizt,
og tók það okkur eins og það æíti
í okkur hvert bein.
Kyrúigarmynd
— Vélanotkun granna okkar er
á mjög háu stig. Hirðing vélanna
með ágætum og þeim beitt, þar j
sem við verður komið.
Hins vegar nota ísienzkir bænd
ur dráttarvélar hiutfallsJega
miklu meira en bær.dur nágranna
landanna. Hestaflið er r.otað
staðinn og vélar við hesta hæfi.
HEYVERKUN
— Hvernig er heyið verkað?
— Þegar við voium á fe'ð í
Svíþjóð, var sláttur að hefjast.
Hefði einhverjum íslenzlra bónd-1
anum komið spáiskt fyiir sjón- j
ir að sjá ekið í vothey í 20—80
stiga hita. Þannig fara þeir með
bezta heyið. Annars þurrka
sænskir bændur ekkert á jörðu.
Þykir þeim fy. irl.afnarmir.r.a oj
tryggara að þu:rka á hesjum.
Þarf þá ekkert um heyið fcð
hugsa t.á því þ ð er hesjað, u .z
því er ekið í hlöðu.
Votheysgryíjur eru yfirleitt
síva’ar, en tu*rar ekki ýkjani-
gengir. Al's staðar fergja bændur
vothey sitt. i
Gaman var að skoða margar
norsku hlöðurnar og útihúsin,'
sem eru firnagömu); 100—-200
ára. Þetta eru síæðileg bjálka-
hús. Svona er^ð eiga skóg. ,
— Nokkrar athyglisverðar nýj-
ungar í korrrækt?
•— í tilraunastöðinni í Svalöv
fréttum við af tilraur.um, þar
sem takizt hefur að æxla saman
rúg o'g hveiti og myndast ný
tegund sem kölluð er „rúghveiti".
Þarna í tilraunastöðinni hefir
iíka tekizt að æxla saman kál og
: ótarávexti.
VINNUSAMT
OG VERKLAG'Ð FÓLK
— Eijusemi búandiiðs er mikil
í grannlöndunum?
— Ástæða er til að dást að hin-
um miklu afköstum. Kemur þar
einkum tvenr.t til, iangur vinnu-
tími og aíbuiða verkleikni og
i-e klunnátta. í Svíþjóð komum
við á stórbýli, þar sem rækt&.ðsr
vo.u s 'ku.io.ur, úrgangurinn fór
til fóðurs rtautpeningi.
Þa:na vo u 100 kýr í fjósi, o~,
sáu um þetta 2 kr.rlar og ein
stú’ka. Ótrv'e'a iít.'ll tími fór til
hiiðingar. Var bæði, að skipu
iagning var öll í bezta lagi oj
verkleiknia hin ákjósanlegasta.
Einkennilegt þótti oklcnr, hvr
hægt er að lifa á lit'iu landi o.r
þfcð góðu ' 1"i. í Danmörkú
baendur, sem lifa á 7 hekturum
ia ;tís ássmt íjölskyldu sinru.
SKÓGARNfR
OG TÍLRAUNIENAR
— Menn hugsa rnikið um skóg-
rækt?
— Óhætt er að ssgja, að s’íóg-
ræktaráhuginn sé mii.rl o? vak-
andi. Er lagt a.l’t kapp á að aukn.
skógana, en ekki iát.ð næfjs, að
þeim sé hald:ð við. ”ætt.i iaf vel
segja, að þar s°m eitt t é. ei
höggvið, séu tvö ræktuð i þess
stað.
FROÖLEG OG GAGNLEG
FERÐ
— Marnt h?/i8 þið heyrt og
séð nýsfárje't í förinpi.
— Já, með olrkur voru oft.Ieið-
beinendur, ráðunautar eða bún-
r.ðaiskó’alxeijparar. Lærðum vi'5
geysimikið á degi hvetjum, en þó
gerði ’málið ýmsum erfitt fyrir.
Tvímælalaust höíðum við mik-
!»
T
S!
aSF
OSLÓ. 1 á. júní — Norska far-
þegaskipið Brand V. strandaði
s'ðtíegis í dag skammt utan við
Álssund. Voru 90 farþsgar með
skipir.u, enskir og norskir, og
hafa þeir allir verið fluttir til
Álasunds.
Blíðskaparveður var, þegar
skipið strandaði, sól og logn. —
Er vonazt til, að hægt verði að
ná skipinu af strandstaðnum hið
il not fararinnar. Við fengurn. fyrsta. —Reuter-NTB.