Morgunblaðið - 20.06.1953, Síða 11

Laugardagur 20. júní 1953
MO'RGUNBLAÐIÐ
n
Guðfmna Finnsdóttir
EVfinningarorð
í DAG er til moldar borin mæt
Guðfinna Finnsdóttir Mógilsá ..
dóttir á Mógilsá í Kjalarnes-
hreppi. Hún var fædd í Álftagróf
í Mýrdal 13. júní 1867, og ólst þar
upp til 15 ára aldurs, er hún
missti móður sina og fór að vinna
fyrir sér. Fluttist hún síðar suð-
ur í Mosfellssveit og gekk þar að
eiga sveitunga sinn Erlend .Jóns-
son frá Dyrhólum í Mýrdal.
Reistu þau bú á Mógilsá á Kjalar
nesi vorið 1897 og bjuggu þar
góðu búi í marga tugi ára. Erlend-
ur dó árið 1942 og höfðu þau hjón
þá rétt áður látið alla jörðina í
hendur sonar og tendadóttur.
Þeim hjónum varð 8 barna auð-
ið, en urðu fyrir þeirri sorg að
missa 6 þeirra í bernsku. Býr nú
Jón sonur þeirra á Mógilsá og er
kvæntur Björgu Gunnlaugsdótt-
ur frá Selárdal í Dalasýslu, en
Guðrún dóttir þeirra er gift
Lárusti Lárussyni verzlunar-
manni hjá J. Þorláksson og Norð-
man. Þá ólu þau og upp fóstur-
dóttur, Unni, sem gift er Magnúsi
Finpbogasyni í Reykjavík og var
hún síðar ættleidd af þeim hjón-
um, enda höfðu þau þegar frá
fyrstu tíð gengið henni í foreldra
stað.
Mógilsárheimilið var snemma
þekkt fyrir mikinn myndarbrag.
Erlendur Jónsson var mikill
dugnaðar- og skapfestumaður, og
fór saman hjá honum athafnarík
iðjusemi, giftudrjúg hirðusemi
ásamt forsjálum framfarahug, er
mat mikils allt, sem til hins betra
horfði án þess þó að vilja rasa
um ráð fram. Er þau hjón hófu
búskap að Mógilsá var þar þá
óásjálegt smábýli, sem eftir 46
ára farsælt samstarf og samvist-
ir þeirra breyttist í fallegt býli,
sem bæði að húsum og jarðar-
gæðum er sómi hverri sveit. Átti
Guðfinna vissulega sinn drjúga
þátt í því hversu vel tókst. Hún
var ekki aðeins kona glæsileg að
ytri ásýndum, heldur jafnframt
búin þeim mannkostum, sem
mest prýða, og happadrýgstir
reynast íslenzkri sveitakonu, sem
á alla afkomu sína og heimilis
' síns undir þrotlausri iðjusemi og
i forsjálli framtakssemi. Mun hik-
I laust mega fullyrða, að Guðfinna
I á Mógilsá skipaði þar sess hús-
j freyjunnar með þeim ágætum, að
til annars meira verður ekki jafn-
að. Hún var góðum gáfum gædd
og kaus sjálf að brjóta til mergj-
ar þau vandamál, sem fyrir henni
urðu og var svo eftir á föst fyrir
og fylgin sér, þegar að þeirri
niðurstöðu var komið, sem hún
gat unað við. Gestrisni og greið-
vikni var henni í blóð runnin og
nutu þess margir, ekki sízt á
þeim árunum þegar ferðamanna-
straumurinn lá þar svo að segja
hjá garði.
Guðfinna andaðist snögglega á
heimili Unnar dóttur sinnar í
Reykjavík hinn 7. þessa mánað-
ar, eftir að hafa átt langt og fag-
urt ævikvöld og notið ástríkis og
umhyggju barna og tengdabarna,
bæði uppi á Kjalarnesi og í
Reykjavík. Hún er I dag kvödd
þakkarkveðju af okkur sveitung-
unum og fjölmennum hóp ann-
arra vina, en þá eignaðist hún
marga um dagana sökum tryggð-
ar sinnar og traustrar vinfestu.
Hennar mun lengi verða minnst
sem mætrar atorkukonu, er vann
þjóðnytjastarf innan veggja
heimilis síns og með ýmsu móti
lagði giftudrjúga hönd á plóginn
til bættra sveitahátta og aukinn-
ar heimilismenningar í byggða-
lagi sínu.
Jónas Magnússon.
Guðríður Lilja
Krisfjánsdólfir
Minningarorð
GUÐRÍÐUR Lilja Kristjánsdótt-
ir var fædd 20. júní 1903 hér í
Reykjavík. Hún var dóttir hjón-
anna Guðrúnar Finnbogadóttur
og Kristjáns Sæmundssonar. Hún
var ein af 15 systkinum, sem öll
eru dáin nema tvö. Hún giftist
27. júní 1925 eftirlifandi manni
sínum, Karli Gíslasyni frá Akra-
nesi. Þau eignuðust 9 börn, af
þeim eru þrjú látin, en hin eru
búsett á Akranesi, þrjú eru bú-
sett í Reykjavík. Það sem ein-
kenndi Lilju (eins og hún var
nefnd), — mest, var glaðlyndi
og hjartahlýjan. Þrátt fyrir lang-
varandi vanheilsu var hún alltaf
kát og skemmtin og trúði á lífið
og mennina. Hún vildi sannar-
lega hjálpa öðrum, jafnvel
meira en geta hennar leyfði, og
svo gjafmild, að einsdæmi má
kalla. Sem dæmi um hjálpsemi
Samþykkt uppeldismálaþingsins
um íslenzkt þjóðerni oy skóbna
UPPELDISMÁLAÞINGIÐ, sem' sætta sið við. Skorar þingið ein-
stóð dagana 12. og 15. júní s. 1. dregið á hæstvirtan menntamála
samþykkti eftirfarandi ályktun \ ráðherra, að hann hlutist til um,
um aðalmál þingsins: íslenzkt
þjóðerni og skólarnir.
Uppeldismálaþingið er ein-
huga um þá skoðun, að því að-
eins varðveiti íslendingar þjóð-
erni sitt og sjálfstæði, að þeir
leggi af alhug rækt við menn-
ingu sína, Með þeim hætti ein
að hafin verði bygging nýs
kennaraskóla þegar á þessu ári.
II.
Vegna viðtals við Gunnar Finn
bogason cand. mag., skólastjóra
á Patreksfirði, sem birt er í
Morgunblaðinu sunnudaginn 14.
um öðlast þjóðin styrk til þess júni, vill uppeldismálaþingið
að standa gegn þeim áhrifum er-
lendum, sem ógna íslenzkri menn
ingu: Óvönduðum þýðingum, lé-
legum og siðspillandi kvikmynd-
um, ómerkilegu útvarpsefni frá
erlendum útvarpsstöðvum bæði
í landinu sjálfu og utan þess.
Sú ógnun, er í slíkum áhrifum
lýsa því yfir, að það telur eftir-
farandi ummæli hans um ungl-
inga í skólum landsins gífuryrt-
an og ómaklegan sleggjudóm:
„Skólabragur er í mörgum
atriðum losaralegur. Ábyrgðar-
kennd barna og unglinga er
þorrin. Nemendur eru óhlýðnir,
felst, er orðin stórum hættulegri I kunna ekki að skammast sin,
vegna sambýlis við erlent herlið metá einskis, hvort þeir standa
í landinu. Þingið leggur því á- 1 sig betur eða verr.-----Kæru-
herzlu á, að stjórnarvöld lands-
ins og öll þjóðleg menningar-
samtök leggist á eitt um það,
að sporna af fremsta megni við
umgengni íslenzkrar æsku við
hið erlenda herlið. Hins vegar
er þjóðinni nauðsynlegt að njóta
hollra menningaráhrifa frá öðr-
um þjóðum, hverjar sem þær
eru, enda hefur íslenzk menn-
ing frjóvgast við slík áhrif á
umliðnum öldum.
Þingið ber fullt traust til skóla
landsins, að þeir láti einskis ó-
freistað til að vekja ást og glæða
skilning íslenzks seskulýðs áHífs- koma söngnámi kennara í full-
ieysið er afskaplegt og náms-
leiði mikill.“
Þótt höfundur þessara tiifærðu
ummæla hafi ef til vill kynni af
slíku misferli í einstökum skóla,
sínum eigin eða öðrum, nær
engri átt að gera það að átyllu
fyrir almennan áfellisdóm af
þessu tagi, og sízt vænlegt til
góðra áhrifa.
III.
Samþykkt var tillaga um end-
urheimt íslenzkra handrita úr
dönskum söfnum, önnur um að
43 norrænir lögfræðinem

ar á móti í Reykjavík
Fræðilegir fyrirleslrar fluffir í Háskólanum
/
NÍUNDA mót norrænna laga-
nema og ungra lögfræðinga var
sett í hátíðasal háskólans laugar-
daginn 13. júní 1953. Gerði það
formaður framkvæmdanefndar
mótsins, Ármann Snævarr, próf.
Að ræðu hans lokinni fluttu f jór-
ir fulltrúar Norðurlandanna
kveðjur sínar og að lokum for-
maður Orotors, Þór Vilhjálms-
son.
Á eftir hverri ræðu var sung-
inn þjóðsöngur viðlcomandi
lands. Að þessari athöfn lokinni
sátu þátttakendur mótsins há-
degisverðarboð Lögmannafélags
íslands.
Væru til þess þrjár leiðir þ e.a.s.
Ussing frá Danmörku fyrirlestur
um skaðabætur og vátryggingar.
Sýndi hann fram á hvernig
stöðugt færu í vöxt hvers konar
skyldutryggingar, svo sem t.d. er
hér á landi varðandi bifreiða-
tryggingar og eins að atvinnu-
rekendur tryggðu sig gegn af-
glöpum starfsmanna o. s. frv. —
Rakti hann kosti þess og benti á
galla, m.a. þá að varnaðaráhrif
skaðabótanna yrðu minni. Hann
taldi þó að tryggingar þessar
færu vaxandi og horfðu frekar
til framfara.
HASKOLINN SKOÐAÐUR
Að fyrirlestrinum loknum var
háskólabyggingin skoðuð, en er
því var lokið tók háskólarektor,
dr. Alexander Jóhannesson á
móti hinum erlendu þátttakend-
um í skrifstofu sinni og kennara-
stofu.
Um kvöldið sátu þátttakendur
mótsins boð Bjarna Benedikts-
sonar, dómsmálaráðherra og
konu hans, í ráðherrabústaðnum
að Tjarnargötu 32.
Næsta dag, sunnudag 14. júní,
fóru þátttakendur til Gullfoss og
Geysis.
í gærmorgun, kl. 10,30, flutti
prófessor V. Merikoski frá Finn-
landi fyrirlestur, sem fjallaði um
eftirlit dómstóla með fram-
kvæmdavaldinu.
Minnti hann á í upphafi, að
einhver yrði að hafa eftirlit með
athöfn framkvæmdavaldsins. —
Vær til þess þrjár leiðir þ.e.a.s.
að framkvæmdavaldið hefði það
sjálft, almennir dómstólar eða
sérstakir dómstólar til þess skip-
aðir. Hann rakti nú hvernig þess-
um málum væri háttað í ýmsum
löndum, Bandaríkjunum, Bret-
landi og á Norðurlöndum og víð-
Frh. á bls. 12.
hennar má nefna það, að þau
hjónin tóku inn í heimili sitt
algjörlega vandalausa stúlku
með ungbarn sitt, og voru þær
mæðgur þar ein fjögur ár eða
þar til úr rættist fyrir þeim. Má
þar segja að þar sem hjartarúm
er, þar er húsrúm.
Síðustu fimmtán árin átti hún
við mikla vanheilsu að stríða.
Árið 1949 var hún send til Dan-
merkur} en fékk litla bót meina
sinna. Á síðastliðnu ári fór hún
til Stokkhólms, og átti að ganga
þar undir uppskurð. Kom þar
fram bjartsýni hennar og yfir-
náttúrleg trú á bata. Það þarf
mikinn kjark, og mikla bjartsýni
til þess, áð fara ein og mállaus
og fárveik til annara landa, til
þess að leita sér læknishjálpar.
Úr seinni ferðinni kom hún ekki
lifandi. Hún andaðist í Stokk-
hólmi 23. september 1952, áður
en fyrirhugaður uppskurður var
gerður á henni.
Hún var jarðsett í Reykjavík
17. okt. síðastliðinn.
Eins og að ofan getur, var Lilja
heitin fædd 20. júní 1903, og
hefði hún orðið 50 ára í dag ef
hún hefði lifað, og eru þessar
línur settar á blað á fimmtug-
asta afmælisdegi hennar með ein-
lægu þakklæti fyrir 25 ára kynn-
ingu. g.
Krisfinn Bjarnason
múrarameistari á
Húsavík 69 ára
HÚSAVÍK, 18. júní: — í dag er
Kristinn Bjarnason, múrara-
meistari í Húsavík sextugur. —
Hann er Rangæingur að ætt,
fluttis árið 1908 norður í Núpa-
sveit og var hjá séra Halldóri á
Presthólum í 15 ár. Þá gerðizt
hann iðnnemi í múrsmíði og hef-
ur stundað þá iðn síðan.
Kristinn hefur átt heima á
Húsavík síðan 1931. Hann hefur
verið yfirsmiður fjölda húsa, er
þar hafa verið byggð, þ. á. m.
er hið stóra og vandaða kaup-
félagshús.
Kristinn er kvæntur Bjargey
Helgadóttur frá Múla og eiga þau
fjögur upp komin börn.
baráttu þjóðarinnar, sögu henn-
ar, tungu, bókmenntum, náttúru
landsins og öllu því, sem land og
þjóð á bezt í fari sínu.
Þingið vill í þessu sambandi
benda á nokkur ráð sem komið
gætu að liði í starfi skólanna
til eflingar íslenzkri þjóðrækni.
Má þar nefna aukningu íslenzkra
kennslumynda (kvikmynda,
skuggamynda, vinnubóka-
mynda, veggmynda), bætta
myndskreytingu kennslubóka,
söfnun íslenzkra náttúrugripa og
plantna, heimsóknir f söfn (þjóð
minjasöfn, byggðasöfn, lista-
söfn, náttúrugripasöfn). Þyrfti
að stofna til skipulegra leiðbein-
inga í því sambandi. Heimsókn-
ir íslenzkra rithöfunda, mennta-
manna og listamanna væru og
tvimælalaust til að örva áhuga
nemenda á íslenzkum þjóðar-
menntum. Ennfremur telur þing-
ið athyglisverða þá hugmynd að
helga íslenzkri tungu, sögu og
bókmenntum sérstaka skóladaga
eingöngu og er því meðmælt að
skólum verði veitt heimild til
þess.
Um kennslu í íslenzku máli,
bókmenntum og sögu vill þing
ið taka fram:
a) Að lögð verði miklu meiri
áherzla en nú tíðkast á mælt
mál í daglegu skólastarfi, skýr-
an framburð, glögga frásögn og
áheyrilega framsögu. Málfræði-
kennslan miðist einkum við
rétta, hagnýta meðferð málsins.
Núverandi tilhögun, að próf séu
nær eingöngu skrifleg, þarf að
sjálfsögðu að breyta til sam-
ræmis við ábendingar þesssar.
! b) Aukin verði kennsla í ís-
lenzkum bókmenntum í skólum
landsins, nemendurnir látnir
læra sem mest af ljóðum, á-
herzla lögð á merkingu orða og
orðtaka og reynt að glæða skyn
þeirra á anda málsins.
c) Að lögð verði aukin áherzla
á kennslu í Islandssögu, einkum
eftir 1874.
Uppeldismálaþingið samþykk-
ir að leita samvinnu við presta-
stétt alndsins um aðferðir og leið
ir til verndar íslenzkum æsku-
lýð í sambandi við þjóðenrisleg
og siðferðisleg vandarrtál.
Þá voru samþykktar eftirfar-
andi tillögur:
I.
Uppeldismálaþingið telur höf-
uðnauðsyn, að hið allra fyrsta
verði ráðnar bætur á þeirri ó-
viðunandi aðbúð, sem kennara
skólinn hefur lengi orðið að
komnaara horf, og ennfremur
beindi þingið þeirri áskorun til
menntamálaráhðerra, að hann
beiti sér fyrir því á Alþingi, að
V2 % af f ramlagi ríkisins til
fræðslumála verði framvegis
veitt til vísindalegra rannsókrta
á uppeldi og kennslutækni.
Reykjaröst með
KEFLAVÍK, 15. júní — Ei'gend-
ur bátsins Reykjaröst, héðan úr
bænum, hafa ákveðið að reyna
að leigja bát sinn á handfæra-
veiðar fyrir þá sem ánægju hafa
af að stunda færaveiðar í frí-
stundum sínum. Báturinn legg-
ur til veiðarfæri öll.
Á sunnudaginn var fyrsta ferð-
in farin og voru þá flestir þátt-
takendur bandariskir starfsmenn
á Keflavíkurflugvelli. Veður var
ekki sem bezt til veiða, en farið
var út í Garðsjó. Skipstjóri er
Sigurður Magnússon, og leið-
beindi hann þeim sem ekki
kunnu handbrögðin. í hverja
veiðiferð er hægt að taka 20—25
manns og hefur verið áætlað að
fara tvær ferðir á dag verðl
þátttaka næg, kl. 2 og kl. 7
síðdegis.
Aðbúnaður á skipinu er aliur
hinn bezti. Skemmtiveiðafólkið
fær full afnot af skipinu og get-
ur hitað sér hressingu í eldhús-
inu. Þátttökugjald er 100 kr. fyr-
ir manninn og er þá gert ráð
fyrir að veiðiferðin taki alls um
4 klst.
—Ingvar.
19. júní kominsi út
BLAÐ Kvenréttindasambands ís-
lands, 19. júní, kom út í gær.
I blaðið, sem er hið vandaðasta
að öllum frágangi, rita m. a. frú
Auður Auðuns um r'íkisfangslög-
gjöfina nýju, frú Kristín Sigurð-
ardóttir um mæðralaun, grein er
um húsfreyjurnar á Bessastöðum,
Svava Þórleifsdóttir ritar grein-
ina Hvað hefur áunnizt? Rann-
veig Þorstéinsdóttir skrifar um
konur í ábyrgðarstöðum og Sig-
ríður Björnsdóttir um Kvenna-
þingið í Osló. Guðrún Geirsdótt-
ir um Kvenfél. Hringinn. Margt
annað efni er í blaðinu og f jöldi
kvæða.